Научная статья на тему 'СУРХОНДАРЁ ВИЛОЯТИДА ЕТИШТИРИЛГАН ХИТОЙ ДУРАГАЙ ПИЛЛАРИНИ ҚОБИҚ ХУСУСИЯТЛАРИ'

СУРХОНДАРЁ ВИЛОЯТИДА ЕТИШТИРИЛГАН ХИТОЙ ДУРАГАЙ ПИЛЛАРИНИ ҚОБИҚ ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Энергетика и рациональное природопользование»

30
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мавсум / зот / дурагай / пилла қобиғи / зичлик / ғовакдорлик / чувиш / чизиқли зичлик / пилла ипи. / season / breed / hybrid / cocoon shell / density / porosity / unwinding / linear density / cocoon thread.

Аннотация научной статьи по энергетике и рациональному природопользованию, автор научной работы — Жахонгир Адхамович Ахмедов, Шовкат Қулматович Эрматов, Темур Дилшод Ўғли Турсунов, Жахонгир Комил Ўғли Шамсиев

Ушбу мақолада Сурхондарѐ вилоятида баҳорги, ѐзги ва кузги мавсумларда боқилган Хитой дурагайлари пиллалари қобиқ хусусиятларига иқлим шароитининг таъсир кўрсатиши тадқиқ қилинган. Ҳар бир мавсумда олинган ҳосилдорликни ўртача қийматлари топилган, Хитой дурагайи пиллаларини саралаб, навларга ажратилган ва навсиз пиллаларни чиқиши бўйича натижалари жадвалларда кўрсатилган. Шунингдек, пилла дурагайларининг геометрик кўрсаткичлари, қобиғининг қаттиқлиги, зичлиги бўйича нотекислиги, ғовакдорлиги ўрганилган. Мавсумлар бўйича танланган пиллаларни якка ҳолда чувилиб, пилла ипларини чизиқли зичлиги бўйича ўзгариши ва технологик кўрсаткичлари аниқланган. Натижада 3А синфига мансуб хом ипак ишлаб чиқаришнинг асосланган режимлари ишлаб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по энергетике и рациональному природопользованию , автор научной работы — Жахонгир Адхамович Ахмедов, Шовкат Қулматович Эрматов, Темур Дилшод Ўғли Турсунов, Жахонгир Комил Ўғли Шамсиев

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article discusses the influence of climatic conditions on the properties of the shell of Chinese hybrids grown in the season in spring, summer and autumn in the Surkhandarya region. The average values of the yields obtained in each season were found, sorting was carried out and the shares of the cocoon variety of the Chinese hybrid were determined, the results of the yield of varietal cocoons are given in the tables. The geometric parameters of cocoon hybrids, shell density, uneven density, and porosity were also studied. Seasonally grown cocoons were individually unwound, the change in linear density and technological parameters of cocoon threads were determined. As a result, modes of production of raw silk belonging to class 3A were developed.

Текст научной работы на тему «СУРХОНДАРЁ ВИЛОЯТИДА ЕТИШТИРИЛГАН ХИТОЙ ДУРАГАЙ ПИЛЛАРИНИ ҚОБИҚ ХУСУСИЯТЛАРИ»

СУРХОНДАРЁ ВИЛОЯТИДА ЕТИШТИРИЛГАН ХИТОЙ ДУРАГАЙ ПИЛЛАРИНИ ЦОБЩ ХУСУСИЯТЛАРИ

Жахонгир Адхамович Ахмедов Шовкат ^улматович Эрматов Темур Дилшод yFли Турсунов Жахонгир Комил угли Шамсиев

Тошкент ту^имачилик ва енгил саноат институти

Ушбу маколада Сурхондарё вилоятида бахорги, ёзги ва кузги мавсумларда бокилган Хитой дурагайлари пиллалари кобик хусусиятларига иклим шароитининг таъсир курсатиши тадкик килинган. Х,ар бир мавсумда олинган хосилдорликни уртача кийматлари топилган, Хитой дурагайи пиллаларини саралаб, навларга ажратилган ва навсиз пиллаларни чикиши буйича натижалари жадвалларда курсатилган. Шунингдек, пилла дурагайларининг геометрик курсаткичлари, кобиFининг каттиклиги, зичлиги буйича нотекислиги, FOвакдорлиги урганилган. Мавсумлар буйича танланган пиллаларни якка холда чувилиб, пилла ипларини чизикли зичлиги буйича узгариши ва технологик курсаткичлари аникланган. Натижада ЗА синфига мансуб хом ипак ишлаб чикаришнинг асосланган режимлари ишлаб чикилган.

Калит сузлар: мавсум, зот, дурагай, пилла кобети, зичлик, FOвакдорлик, чувиш, чизикли зичлик, пилла ипи.

This article discusses the influence of climatic conditions on the properties of the shell of Chinese hybrids grown in the season in spring, summer and autumn in the Surkhandarya region. The average values of the yields obtained in each season were found, sorting was carried out and the shares of the cocoon variety of the Chinese hybrid were determined, the results of the yield of varietal cocoons are given in the tables. The geometric parameters of cocoon hybrids, shell density, uneven density, and porosity were also studied. Seasonally grown cocoons were individually unwound, the change in linear density and technological parameters of cocoon threads were determined. As a result, modes of production of raw silk belonging to class 3A were developed.

Keywords: season, breed, hybrid, cocoon shell, density, porosity, unwinding, linear density, cocoon thread.

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

April, 2022

КИРИШ

Узбекистон Республикаси Президентининг фармонида "Пиллачиликни жадал ривожлантиришни таъминлаш, пиллачилик кластерларини ташкил килган олда хом ашёни чукур кайта ишлашни ташкил этиш, ишлаб чикарилаётган махсулотларни ички ва ташки бозорларга олиб чикишни давлат томонидан куллаб-кувватлаш, жойларда янги иш уринларини яратиш ва ахоли даромадларини ошириш максадида" бир канча асосий вазифалар белгиланган

Жахон ипак бозорида сифатли ва ракобатбардош ипак махсулотларига булган эхтиёж ортиб бориши мамлакатимизда етиштирилаётган пилла хомашёси ва хом ипак махсулотлари юкори сифатда булишини таказо этмокда [3, 4]. Асосий максад, етиштирилаётган ипак тукимачилик саноати талабларига жавоб бериши хисобланади. Агар пилла етиштирувчи вилоят ва туманларнинг географик жихатдан жойлашувини тахлил киладиган булсак, деярли барча минтакаларда ипак курти парваришланиб, пилла етиштирилади. Вахоланки, республикамизнинг турли худудлардаги иклим шароити хар хил.

Мамлакатимизда ипакчилик саноатини ривожлантириш, пилла етиштириш ва уни кайта ишлаш жараёнларига замонавий ва инновацион технологияларни жорий этиш, хом ипак ва ипак махсулотлари ишлаб чикариш ва уларни экспорт килиш хажмларини ошириш хамда тармокка хорижий инвестициялар жалб килиш буйича ижобий ишлар амалга оширилмокда. "Узбекипаксаноат" уюшмаси ташкил этилгач, мутасаддилар томонидан мамлакатимизда пилла етиштириш хажмини ошириш, пилла етиштирувчи касаначиларни сохада йил давомида купрок иш билан бандлигини таъминлаш максадида Узбекистоннинг айрим худудларида бир йилда 4 маротабагача пилла етиштириш жараёни йулга куйилди. 2017 йилда узбек пиллачилиги тарихида янги сахифа очилган эди. Яъни купчиликнинг тасаввурига хам сигмаган иш-такрорий пилла етиштириш муваффакиятли йулга куйилди. Мамлакатимиз буйича икки марта, Сурхондарё ва Бухоро вилоятларида эса, хатто уч марта ипак курти парваришланиб, саноатбоп пилла олинмокда [5, 6].

Тут ипак куртига таъсир этувчи ташки мухит омиллари ичида энг асосийси бу озука омили хисобланади. Бунда озука сифати ва микдори етакчи ахамиятга эга. Умуман олганда, тут ипак куртининг хаётий жараёнлари ва энг асосийси, кимматбахо ипак биосинтези хамда уни пилла куринишига келтириш жараёни экологик ва биологик

[1, 2].

April, 2022

oмиллap мaжмyacининг yзapo aдoкaдopлигидa шaкллaнaди [7].

Пиллa хoм aшë cифaтини oшиpиш учун янги зoт вa гибpидлapни тaдбик килиш билaн биp кaтopдa ипaк кypтини бoкиш ycлyблapини, aйникca oзyкa cифaтини яхшилaш acocидa тaкoмиллaштиpиш ишлapи зapypдиp [8]. Мaмлaкaтимизнинг кecкин кoнтинeнтaд иклим шapoитлapини aдox1идa кaйд этгaн xpлдa Рecпyбликaмиз xyдyдлapини шapтли paвишдa 2 тa минтaкaгa aжpaтиш мумкин. Бyлap: шимoлий вa жaнyбий вилoятлap. Кдйд этиш жoизки, шимoл билaн жaнyбнинг иклим шapoитлapи биp-биpидaн кecкин фapк килaди. Юкopидaги фикp вa мyлox1aзaдapдaн кeлиб чиккда xpлдa, тaжpибa ишимиздa Рecпyбликaмизнинг тypли иклим шapoитлapигa эгa 2 тa вилoятлapидa, 6axppra кypт бoкиш мaвcyмидa xдвo ^apopara, унинг ниcбий тамлигининг дaвoмийлиги к^шй т^лил килинди. Мaкcaд, шимoлий вa жaнyбий шapoитлapдa юкopидa кeлтиpиб yтилгaн экoлoгик oмиллapни тaxдил килиш вa дypaгaй кypтлap ypaгaн пиллaдapнинг тeхнoлoгик кypcaткичдapигa yлap кaй дapaжaдa тaъcиp кypcaтишини aникдaш.

Итак Ryp™ ипaкдapининг мycтax1кaмлиги вa кaттикдиги диaмeтpи пacaйиши ëки cepицин микдopи пacaйиши ëки вapaкcимoн тapкибнинг ^тайиши билaн уодш тeндeнцияcигa эгa [9].

Taкpopий 6o^6 eтиштиpилгaн пиллaдap кфб^ининг тeхнoлoгик хycycиятлapи вa хoм итак cифaтини яхшилaш xдмдa дacтлaбки ишлoв бepиш тeхнoлoгияcини pивoждaнтиpишгa, эшилгaн иплapни ишлaб чикapишгa дoиp илмий излaнишлapни oлиб бopиш му^им мacaдaдapдaн б^и 6ули6 x1иcoблaнaди [10, 11].

Мaкoлaдa м^млий шapoитдa eтиштиpилгaн ипaк Ryp™ пиллacини биpлaмчи ишлoв бepиш (Bombyx morí) тaжpибacини ypгaниш нaтижaдapи мyxpкaмa кдлинган. Taдкикoт дaвoмидa ипaк Myp™ пилдacини инфpaкдзил нypлaниш билaн элacтик тyлкднлapдaн фoйдaдaнгaн xpлдa биpлaмчи ^ama ишлaш имкoниятлapи ^ptó чикилди. Олингaн нaтижaдap, тaжpибaдap шуни тacдикдaйдики, тeбpaниш вa И^ нypлaнишини кyллaш ипaк Ryp™ пиллa дacтлaбки ишлoв бepиш жapaëнини тeзлaштиpaди [12].

Ипaк Hyp™ пиллacини мax1aдлий шapoитдa eтиштиpиш, пиллaлapни тeхнoлoгик кypcaткичдapи, cифaтли хoм ипaк ишлaб чик^иш, чувиш жapaëнини тaкoмиллaштиpиш, чувиш кopхoнaдapининг xpлaтлapи вa иcтикбoллapи тyFpиcидa биp кaнчa излaнишлap oлимлapимиз тoмoнидaн oлиб бopилгaн [13-19].

April, 2022

roKopugaru agaöufi Taxnunnap Haru^acuga myHu uHoöarra onum KepaKKu, unaK KypTHHH xap xun MyxuTga öoKunumu, nunna KOÖHFHHHHr TexHonoruK KypcaTKunnapura Tatcup Kunumu MyxuM axaMMT Kacö этagн. ffly caöaönu CypxoHgape u^nuM mapouTuga eTumTupunraH nunnanapHu koöuk xycycutfrnapu ypraHungu.

OnuHraH Hanmanap Ba ynapHuHr TaxnunuTaKpopufi KypT öoKumHuHr Ha3apufi Ba aManufi MacananapuHu KoMnneKc Tap3ga xan Kunum Ma^caguga TagsuKoTnapuMroHu Kyfiugaru fiyHanumnapga onuö öopungu. E3-Ky3 MaBcyMu w^opu xapoparga Ba Hucöufi HaMnuru nacT mapouTga aBBano TyT öaprnapu xycycu^Tnapu, KypTnapHuHr napBapumu, puBO^naHumu Ba xocungopnuKHuHr nacafium caöaönapu Taxnun KunuHgu.

E3-Ky3 MaBcyMnapuga yTKa3unaguraH TaKpopufi KypT öo^umga unaK KypTuHuHr BOxaMu3 xygygnapuga öoKunaeTraH Xurofi gyparafiu onuö Ta^puöanap yTKa3ungu. MaBcyMnapga öoKunraH KypTnap xaeTnaHnuru, eTumTupunaeTraH nunna Ba unaK KoöuFuHuHr ypTana Ba3Hu MKppu öynraH gyparafinapHuHr 1 KyTu ypyFgaH onuHraH xocungopnuru ypraHungu. MacanaH, XuTofi gyparafiuga nunnapugaH xocungopnuK öupuHHu MaBcyM 60,4 Kr, ukkuhhu MaBcyM 56,5, ynyHnu MaBcyM 21 Kr xaMga TypTuHHu MaBcyM 15 Kr.gaH omMagu (1-^agBan).

OnuHraH xocungopnuKHu cTaHgapT Tanaönapu öyfiuna capanaö nusunraHga 1-HaB nunnanap-1-MaBcyM 80 %, 2-MaBcyM 77 %, 3-MaBcyM 65 %, 4-MaBcyM 61 %, 2-HaB nunnanap-1-MaBcyM 10,5 %, 2-MaBcyM 15 %, 3-MaBcyM 18%, 4-MaBcyM 23 %, Ba HaBcu3 nunnanap-1-MaBcyM 9,5 %, 2-MaBcyM 8 %, 3-MaBcyM 17 %, 4-MaBcyM 16 % hu TamKun этgн (2-^agBan)

1-^aflBa^

MaBcyMnapga 1 KyTu KypT xucoöuaaH nunna xocungopnuru ypTana KypcaTKunnapu (2021

fiun xocunu)

Baxop MaBcyMuga 1 KyTu KypT xucoöuaaH nunna xocungopnuru ypTana KypcaTKunnapu

^yparau HOMH MaBcyM Bup KyTu KypTgaH onuHraH xocungopnuK

YpTana KypcaTKun, Kr ^uecnoBHu (HopMa), Kr

XuTofi 1-MaBcyM 60,4 55

XuTofi 2-MaBcyM 56,5 55

E3 MaBcyMuga 1 KyTu KypT xucoöuaaH nunna xocungopnuru ypTana KypcaTKunnapu

XuTofi 3-MaBcyM 45 55

® ©

April, 20221 Multidisciplinary Scientific Journal

©

o1

1200

Куз мавсумида 1 кути курт х,исобидан пилла х,осилдорлиги уртача курсаткичлари

Хитой 4-мавсум 40 55

70 60 50 40 30 20 10 0

60,4 кг

Хитой 1-швсум

| >6,5 КГ ■

Хитой 2-мавсум

45 кг

Хитой З-мавсум

1 40 кг

Хитой 4-мавсум

1-расм. Мавсумларда 1 кути курт х,исобидан пилла х,осилдорлиги уртача курсаткичлари (2021 йил х,осили)

2-жадвал

Турли мавсумда етиштирилган Хитой дурагай пиллаларидан саралаб чикиш натижалари

Пилла Пилла Пилла Пилла Пилл а вазни (гр) Пилла Пилла Пилла

Пилла нави вазни микдори, вазни микдор микдор вазни микдори,

(гр) % (гр) и, % и, % (гр) %

1-мавсум 2-мавсум 3-мавсум 4-мавсум

Навли пиллалар:

I нав 96177,6 80,148 31126 77,815 26100 65,25 24708 61,77

II нав 12756 10,63 6132 15,33 7252,4 18,131 9500 23,75

Навсиз пиллалар:

Корапачок; 4,8 0,012 6 0,015 600 1,5 410 1,025

Окпачо; 304 0,76 916 2,29 2401,6 6,004 2012 5,03

Догли 20 0,05 24 0,06 316 0,79 180 0,45

Атлас 100 0,25 184 0,46 500 1,25 90 0,225

Тешик 28 0,07 4 0,01 60 0,15 20 0,05

Кушало; гумбакли 1940 4,85 132 0,33 474 1,185 1060 2,65

Пахтасимон 204 0,51 164 0,41 400 1,0 - -

Ута бузу; шаклли (учли пиллалар) 748 1,87 968 2,42 820 2,05 830 2,075

® О

April, 20221 Multidisciplinary Scientific Journal

©

О

1201

К

рз

§

о 8с

ю

о

8 8

8 Л

Я р

§

о 8с

О

8 8

8 Л Я Р

VI

ъ

КС

-ё 8

Я

8 Й Й Р

Пилла узунлиги, тт Б

8

1

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

о

4

и %

8 а

2 -ё ¡2 8

Я

8 Й Й Р Я 8 о

Калибр

Ингичкаланиш коэффиценти, Си

Белчанлик коэффиценти, Сб

Пиллани шакли

и <Сс

Жами: Ностандарт пиллалар (кар пиллалар)

40 ООО о

ООТ 0,85

40 ООО

ООТ 0,86

40 ООО о

ООТ £

40 ООО о

ООТ 0,425

О сл 2

н2а

4 •• л

> 3

К> 06 « »

и- <Т>

^ 2 00 ™ К> ^ 98

Н-

06 «

00 сл

к> о к» к»

V© <1

I—'

к» о V©

3

и

а с

п 98

о* в

сл

л* 9 п п

Ьн

? <

Ч о

65 =Г

о в ч

п

.V о — У о®

3 С/3 » ~ нн

4 •• к» о к»

о\

— к» к»

koöufuhu xap xun ^ofiuga yHuHr KanuHnuru Typnuna öynagu. HnaK KypTuHuHr XuTofi gyparafinapu öaxop, e3, Ky3 MaBcyMnapga napBapumnaHraHga nunna KoöuFuHuHr ypTana KanuHnuru 0,68 mm, 0,56, 0,34 xaMga 0,32 mm.hu TamKun этgн.

nunna KöSuFuHuHr KaTTuKnuru. Boxaga anpent-Mafi ofinapu ofinapuga xaBo xapopaTu KyTapunuö öopagu. X,apoparnuHr Toöopa KyTapunuö öopumu, öupuHHu HaBÖaTga TyTHuHr ycum ^apaeHura Tatcup KypcaTagu, xapopaT Tatcupuga öaprnap KaTraKnamuö unaK KypTnapuHuHr öaprHu efiumu nacafiuö KeTagu [8]. Ey ^apaeH nunna KoöuFuHuHr KarTuKnamumura y3 TatcupuHu Kypcaragu. TaKpopufi MaBcyMnapga eTumTupunraH nunnanapHuHr KaTTuKnuruHu ypraHum MaKcaguga, xap öup MaBcyMga eTumTupunraH nunnanapgaH HaMyHa onuHgu Ba naöoparopufl yTKa3um mapTnapu öyfiuna nunnanapHuHr KarTuKnuru aHuKnaHgu. Eaxopru MaBcyMga eTumTupunraH nunnanapHuHr KarmKnuru e3, Ky3ru MaBcyMga eTumTupunraH nunnanapra KaparaHga roKppu экaнnнгннн aHuKnaHgu 4-^agBan.

4-^agBan

Baxopga, e3 Ba Ky3ru MaBcyMnap eTumTupunraH nunnanapHuHr KaTTuKnuru

HnaK KypTu gyparafiu nunna KoöuFuHuHr ge^opмaцнacн, mm

XoHagoHga öoKunraH

XuTofi (öaxopru 1 -MaBcyM) 0,75+0,05

XuTofi (öaxopru 2-MaBcyM) 0,65+0,05

XuTofi (e3ru 3-MaBcyM) 0,45+0,05

XuTofi (Ky3ru 4- MaBcyM) 0,38+0,05

nunna KoSuFuHuHr sunnuru. nunna KoöuFuHuHr 3uHnuru MatnyM xa^Mra TyFpu KenraH nunna KoöuFuHuHr Ba3HuHu u^oganafiguraH KypcaTKun öynuö, y Kyfiugaru ^opMyna epgaMuga xucoönaHagu [20].

7 =

mK

S-S

"2

, mg/mm

(1)

öy epga, 7 - KoöuKHuHr 3uHnuru, Mr/MM ; S - KoöuKHuHr KanuHnuru, mm; S - HaMyHa W3acu (goupa) mm ;

nunnanap koöufu зннпнrннн KufiMaTnapu Ba 3uHnuru öyfiuna HoTeKucnuruHu aHuKnam Hara^anapu 5-6-^agBanga

April, 2022

1203

KenTHpnnraH.

5-^aflBa^

KoSiiFHHiiHr 3HH^Hrn

№ Hnax KypTH gyparaHu nu^^a Ko6uFHHHHr 3HH^Hru, mg/mm3

Bom apuM map Tar apuM map 6en khcmh nu^^a ko6hfh 6yHHna ypTana 3HH^HK

KyT6 khcmh apuM map KyT6 khcmh apuM map

1 Xhtoh (6ax,opru 1-MaBcyM) 0,32 0,33 0,32 0,34 0,35 0,33

2 Xhtoh (6ax,opru 2-MaBcyM) 0,32 0,33 0,33 0,33 0,34 0,33

3 Xhtoh (e3ru 3 -MaBcyM) 0,28 0,30 0,29 0,30 0,32 0,30

4 Xhtoh (Ky3ru 4-MaBcyM) 0,28 0,29 0,28 0,32 0,30 0,29

TaKpopHH MaBcyM.iapga eTHmTHpH^raH mi.i.ia.iap koöhfhhhhf 3HH^HrH 6yHHHa

HOTeKHC^Hm

HnaK KvpTHHH öoKHm (MaBcyM^ap öyHHna) ÜH^^a KOÖHFHHHHr ypTana 3HH^HrH, Mr/MM

KOÖHKHH ypTana 3HH^HrH, Mr/MM3 ypTana KBagpaTHK OFHmH, Mr/MM3 KBagpaTHK HOTeKHC^HrH,%

Xhtoh (6ax,opru) 1 -MaBcyM 0,305+0,004 0,022 6,85

Xhtoh (6ax,opru) 2-MaBcyM 0,303+0,005 0,025 7,50

Xhtoh (e3ru) 3-MaBcyM 0,412+0,008 0,048 10,62

Xhtoh (Ky3ru) 4-MaBcyM 0,402+0,008 0,048 12,10

ün^^a KOÖHFHHHHr FOBaK^Hrn. nnnna ypamga Ko6HKHHHr KaBaraapn öyfiHHa xan^anapHH naKeraapra, naKeraapHH KaBaraapra ^OHiamnm xapaKTepu KpÖHKga anoxuga KHCMnapnga nnnna HnHHHHr ennmraHnnrH KOÖHKKa FOBaK Ty3HnnmHHH öepagn Ba KyÖHgarn ^opMyna epgaMHga xuco6naHagH [20]:

April, 2022

1204

P =

i --Mv 1,37 • t j

•100.

(2)

бу ерда, P-говакдорлик, %,

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

М-кобикнинг куввати, мг/мм 1,37-ипакнинг солиштирма зичлиги, мг/мм 8 -кобикнинг калинлиги, мм.

Бахорги мавсумда етиштирилган пиллаларнинг кобиги говакдорлиги 98%, бахорги иккинчи мавсумда етиштирилган пиллаларнинг говакдорлигидан 97 % булганлиги, ёзги хамда кузги мавсумда етиштирилган пиллаларни кобиги говакдорлиги 98 % эканлиги кузатилди. Таккослаш натижалари гистограмма куринишида ифодаланган (2-расм).

2-расм. Хитой дурагай пилларнинг мавсумлар буйича FOвакдорлиги чикиш фарки

Пилла урашнинг харорат шароити ипак толаси метрик номерининг хар хил булишига, пиллаларнинг ипакдорлиги ва ипак чикиши каби технологик курсаткичларга таъсир этади. Ипакнинг чикиши эса серициннинг холатига боглик булган пилланинг чувалувчанликлигига боглик. Пилла ураш даврида харорат 25-26оС гача кутарилса, пилла ураш муддати умуман кискаради, ипак толасининг уртача метрик номери катталашади, унинг хар хиллиги камаяди, пилла ипакдор булиб ипак толаси куп чикади. Пилла ипларини чизикли зичлигини узгаришини характерловчи, хар 25 м даги пилла ипининг узунлиги буйича чизикли зичлигини узгариши графиклар чизилди, бундан

April, 2022

1205

KypuHaguKH 6apna gyparaö nnnna unnapuHHHr hh3hk^h 3HHnurH aBBan omu6, KeHHH KaMafiumuHH Kypcaigu (3-pacM).

MaBcyM.apaa eTHmTHpn.raH nii.i.ia iin.iapiiHiiHr hh3hk.h 3HH^HrHHHHr y3yH.Hrnra 0OF.HK.Hrn

0,35

0,05

❖ * $ & $ 43 # $ & # 4s & 4s 43 <& <4 $ J? J*

-1 MaBcyM -2 MaBcyM -3 MaBcyM -4 MaBcyM

YMyMHH y3yH^Hrn 3-pacM. MaBcyM^apaa eTHmTHpn.raH Xhtoh ayparafin nii.i.ia iin.iapiiHiiHr hh3hk.h

3HH^Hrn öyfiHHa y3rapnmH

ByHgaH TamKapu MaBcyM 6yÖHHa 6oK,H.nraH nunnanapHHHr HnaKHaHnuru x,aM aHHKnaHgu. HnaKnaHnuK KyHugaru ^opMyna opKanu aHHKnaHagu [20].

mi + mp l + mp p

I = —-^-^ ■ 100 %;

mp

By epga mi-nunna una, mpl-nHona hoch, m^-nanna nyciu, mp- nHnnaHHHr OFupnura. Ba^opra 1-MaBcyMga eTHmTHpunraH nunnanapHHHr ypiana HnaKHaHnurH

0,239 + 0,018 + 0,005 0,262 I =--—TTTz--100% = tt^T ■ 100% = 53,5%

0,490

0,490

Baxppra 2-MaBcyMga erumrupHnraH nannanapHUHr yprana HnaKHaHnuru

0,223 + 0,014 + 0,006 0,243 '=-Ö46Ö--100% = —■100% = 47,6o/o

E3ru 3-MaBcyMga erHmrHpHnraH nannanapHUHr yprana HnaKHaHnuru

April, 2022

0

1206

0,212 + 0,014 + 0,006 0,232 ■=-Ö61Ö--100% = Q^gQ ' 100% = 39,3%

Кузги 4-мавсумда етиштирилган пиллаларнинг уртача ипакчанлиги

0,190 + 0,022 + 0,006 0,218

I =-——--Ю0% = —— ■ 100% = 33,5%

0,670 0,650

ни ташкил этди.

Якка холда чувилган Хитой дурагай пиллаларининг технологик курсаткичлари 5-жадвалда келтирилган.

5-жадвал

Якка ^олда чувилган пиллаларни технологик курсаткичлари

№ Курсаткичлар номи Хитой (бахорги 1-мавсум) Хитой (бахорги 2- мавсум) Хитой (ёзги 3- мавсум) Хитой (кузги 4- мавсум)

1 Пилла ипининг чикиши, % 45,5 44,0 42,0 40,0

2 Пилла лоси чикиши, % 3,55 3,50 3,0 3,0

3 Казнок чикиши, % 3,54 3,52 3,0 3,0

4 Кобикнинг ипакдорлиги, % 52,5 51,02 48,0 46,0

5 Пилла ипининг чизикли зичлиги, Т 0,35 0,33 0,33 0,32

6 Ипнинг умумий узунлиги, м 1150 1075 825 505

7 Узлуксиз чувалувчан узунлиги, м 825 700 410 315

ХУЛОСА

Республикамизда такрорий курт бокишни йулга куйилиши жуда куп иктисодий-ижтимоий афзалликларга олиб келди. Вилоятларда озука базасини кенгайтириш максадида тут плантациялари купайтирилди, кушимча пилла етиштириш хамда кишлок ахолисини иш билан таъминлаш, пиллакорга бир мавсумда ипак куртини парваришлагани учун бир йиллик иш стажлари берилди. Сурхондарё вилоятида турли мавсумда етиштирилган пиллаларни кайта ишлаш натижасида сифатли хом ипак олиш учун хар бир мавсум пиллаларидан давлат стандартининг ЗА синфига мансуб хом ипак чувиб олишнинг режимлари танланди. Мавсумлар буйича факат 4-мавсум пиллаларидан давлат стандартининг А синфига мансуб хом ипак ва ипак момиги олиш мумкинлиги асосланди. Мавсумий пиллани кайта ишлаш корхоналарда экспорт имкониятларини

April, 2022

1207

KeHraHTupagu Ba Banwia TymuMHHH KynaHTHpum HMKOHuaTHHH apaiagu. REFERENCES

1. "Y36eKucTOH Pecny6nuKacuga nunnanunHK Ba KopaKynnunuKHH aHaga

npe3HgeHTHHHHr 2020 ftnn 02 ceHTfl6pgarn n0-6059-coHnn ^apMoHn.

2. PQ-4047-sonli Respublikasi Prezidentining 2018 yil 4 dekabrdagi Respublikada pillachilik jadal rivojlantirishni quvvatlashga doir chora-tadbirlar to'g'risida qarori.

3. Vaez Jalali E, Seidavi AR, Lavvaf A. Determination and comparison of performance and production properties in eight Iranian silkworm hybrids. 2011a.J Anim Vet Adv. 10:1141-1157.

4. Wang, Z., Guo, P., Wang, Q., (...), Xu, H., Zhao, P. Overexpression of Gloverin2 in the Bombyx mori silk gland enhances cocoon/silk antimicrobial activity Developmental and Comparative Immunology 98, 2019. c. 6-12.

5. Sh.Q.Ermatov, J.A.Akhmedov, Q.E.Sobirov, J.Sh.Sharipov, Kh.Kh. Umurzakova "Exploration of the Belly Characteristics of Living Cocoons Grown in Repeated Seasons" Journal "Annals of the Romanian Society for Cell Biology" Annals of R.S.C.B., ISSN: 1583-6258, Vol. 25, Issue 1, 2021, Pages. 4275 - 4282.

6. A.E. Gulamov, X.X. Umurzakova, J.A. Axmedov, SH.Q. Ermatov, Q. E.Sobirov. Takroriy mavsumda etishtirilgan mahalliy zot pillalar qobig'ini xususiyatlari // TyKHMaHHHHK MyaMMonapn. -TomKeHT. -2019. -№4. -E. 94-100.

7. Mcynxog^aeBa T.A., YMyp3aKOBa X.X., Mcynxog^aeBa H.A. ro^opn xocnngop nnnna eTnmTnpnmHnHr 3aMOHaBHH TexHonoraacn // TyKHMannnnK MyaMMonapn. -TomKeHT. -2018. -№3. -E. 87-91.

8. YMapoB ffl.P. "TyT nnaK KypTnHn BOMBYX MORI L. TaKpopnft So^nmga MaxcyngopnHKHH omnpnmHnHr hhmhh acocnapn". ^ncc. TomKeHT-2011 h.

9. YMyp3aKOBa X.X., AxMegoB ^.A., A6gypaxMOHOBa M.P. nnnna nyBnmga cn^aran xom nnaK nmna6 HHKapnmHHHr acocnaHraH TexHonoraK napaMeTpnapn // TyKHMannnHK MyaMMonapn. -TomKeHT. -2018. -№4. -E. 88-94.

10. AnnMoBa X., TynaMoB A.3., Apnng^aHoBa ^.Y., EacTaMKynoBa X.^., YMyp3aKoBa X.X. Tn66neT goKacnHn nmna6 nn^apnm ynyH эmnпгaн nnaK nnnapnHH Tafiepnam ycynn. naTeHT UZ IAP 05480. 08.09.2017 h.

11. Alimova Kh., Gulamov A., Avazov K., Umurzakova Kh., Eshmirzaev A. Implementation of primary processing technology for repeatedly

grown cocoon // J. International Journal of Innovative Technology

puBO^naHTHpum HopaTag6upnapH TyFpucHga"rH Y36eKHcTOH Pecny6nuKacu

April, 2022

and Exploring Engineering (IJITEE) ISSN: 2277-3878, Volume-8, Issue-5. January 2020. -P. 5118-5122.

12. Safarov, J.E., Sultanova, S.A., Dadayev, G.T., Samandarov, D.I. Method for the primary processing of silkworm cocoons (Bombyx Mori)/ International Journal of Innovative Technology and Exploring Engineering. 2019. 9(1), с. 4562-4565

13. Умурзакова Х.Х., Закирова Д.Х. Сифатли хом ипак ишлаб чикариш учун пилла ипи хусусиятларини таджики // "Тукимачилик саноати корхоналарида ишлаб чикаришни ташкил этишда илм-фан интеграциялашувини урни ва долзарб муаммолар ечими" халкаро илмий-техникавий анжуман. I-кисм. Маргилон ш., 27-28 июл 2017 йил. -С. 227-231.

14. Alimova Kh.A., Bobatov U.A., Akhmedov J.A., Sobirov Q.E., Umurzakova Kh. The formation of defects during the reeling of raw silk. Journal of Physics: Conference Series, 2021 J. Phys.: Conf. Ser. 1889 042049.

15. Ахмедов Ж.А., Умурзакова Х.Х., Закирова Д.Х. Иккинчи мавсум Хитой дурагай пиллалари технологик курсаткичларининг тадкики // "Фаргона водийси худудларидаги махаллий хом-ашёлардан фойдаланиш асосида импорт урнини босувчи махсулотлар ишлаб чикаришнинг долзарб масалалари" халкаро конференцияси. 27-28 октябрь. Наманган. -2018. - Б. 51-54.

16. Умурзакова Х.Х, Гуламов А.Э., Мардонов Б.М., Закирова Д.Х. Определение закона движения центра - масс кокона и натяжения нити при переменной скорости мотовила // Проблемы текстиля. -Ташкент. - 2018. -№3. -С.91-98.

17. Sobirov Q.E., Mardonov B.M., Akhmedov J.A., Ermatov Sh.Q., Umurzakova Kh. Investigation of the process of removing the thread from the surface of the cocoon in an aquatic environment. Journal of Physics: Conference Series, 2021 J. Phys.: Conf. Ser. 1889 042044.

18. Alimova Kh., Umurzakova Kh.Kh., Khaydarov S., Nabijonova N., Aripdjonova D. New assortiment of natural silk products // J. "IJARSET" International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology. Vol. 6, Issue 3. March 2019. -B. 8568-8571

19. Akhmedov J.A., Azamatov U.N., Umurzakova Kh.Kh. Usmanova Sh.A. Improving technology on manufacturing sewing threads from raw silk // J. "IJARSET" International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology. Vol. 5, Issue 10. October 2018. -B. 7219-7222

20. Э.Б. Технология шелка: Учебник для ВУЗов. -М.: Легкая и пищевая пром. - 1981. - 392 с.

https: //search.rsl .ru/ru/record/01001044919

April, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.