Научная статья на тему 'ПИЛЛАГА ДАСТЛАБКИ ИШЛОВ БЕРИШ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИНГ ПИЛЛА СИФАТИГА ТАЪСИРИ'

ПИЛЛАГА ДАСТЛАБКИ ИШЛОВ БЕРИШ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИНГ ПИЛЛА СИФАТИГА ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Промышленные биотехнологии»

292
45
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ҳўл пилла / қуруқ пилла / тайёрлаш / сақлаш / пилла қобиғи / қуритиш / шикастланиш / капалак / пилла ғумбагини ўлдириш / пилла қобиғининг хусусиятлари. / Wet cocoon / dry cocoon / preparation / storage / cocoon shell / drying / damage / butterfly / killing of the cocoon pupa / properties of the cocoon shell

Аннотация научной статьи по промышленным биотехнологиям, автор научной работы — Зиёдулла Абдумухтарович Қодиров, Сайфидин Фазлиддинович Парпиев

Ушбу мақолада пиллага дастлабки ишлов бериш, ҳўл пиллани қуритиш ва пилла ичидаги ғумбагини ўлдириш усуллари ўрганилган. Ушбу усулларнинг афзалликлари ва камчиликлари таҳлил қилинган. Пилла ва пилла қобиғининг технологик хусусиятларига таъсир қилувчи ташқи механик кучлар ҳисобига деформацияланиши ҳамда ҳўл пиллага юқори ҳарорат билан дастлабки ишлов бериш, меъёрий намликка келгунича сояли қуриткичларда қуритиш ва вақтинчалик сақлаш жараёнларида пилла қобиғининг хусусиятларига таъсир қилувчи омиллар ва қуруқ пилла хомашёсини пиллакашлик корхоналарига топшириш ва йил давомида сақлаб қайта ишлаш технологик жараёнларида пилла ва пилла қобиғининг шикастланишига сабаб бўлувчи омиллар ўрганилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по промышленным биотехнологиям , автор научной работы — Зиёдулла Абдумухтарович Қодиров, Сайфидин Фазлиддинович Парпиев

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article studied the methods of cocoon pretreatment, drying of wet cocoons and killing of the pupa inside the cocoon. The advantages and disadvantages of these methods are analyzed. The deformation of cocoons due to external mechanical forces affecting the technological properties of the cocoon and the cocoon shell during the storage of a wet cocoon, as well as factors affecting the properties of the cocoon shell during pre-treatment of wet cocoons at high temperatures, drying to normal humidity and during storage were studied, and also, the calculation of the amount of external mechanical forces that cause damage to the cocoon and its shell in technological processes has been studied.

Текст научной работы на тему «ПИЛЛАГА ДАСТЛАБКИ ИШЛОВ БЕРИШ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИНГ ПИЛЛА СИФАТИГА ТАЪСИРИ»

ПИЛЛАГА ДАСТЛАБКИ ИШЛОВ БЕРИШ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИНГ

ПИЛЛА СИФАТИГА ТАЪСИРИ

Ушбу маколада пиллага дастлабки ишлов бериш, хул пиллани куритиш ва пилла ичидаги гумбагини улдириш усуллари урганилган. Ушбу усулларнинг афзалликлари ва камчиликлари тахлил килинган. Пилла ва пилла кобигининг технологик хусусиятларига таъсир килувчи ташки механик кучлар хисобига деформацияланиши хамда хул пиллага юкори харорат билан дастлабки ишлов бериш, меъёрий намликка келгунича сояли куриткичларда куритиш ва вактинчалик саклаш жараёнларида пилла кобигининг хусусиятларига таъсир килувчи омиллар ва курук пилла хомашёсини пиллакашлик корхоналарига топшириш ва йил давомида саклаб кайта ишлаш технологик жараёнларида пилла ва пилла кобигининг шикастланишига сабаб булувчи омиллар урганилган.

Калит сузлар: Хул пилла, курук пилла, тайёрлаш, саклаш, пилла кобиги, куритиш, шикастланиш, капалак, пилла гумбагини улдириш, пилла кобигининг хусусиятлари.

The article studied the methods of cocoon pretreatment, drying of wet cocoons and killing of the pupa inside the cocoon. The advantages and disadvantages of these methods are analyzed. The deformation of cocoons due to external mechanical forces affecting the technological properties of the cocoon and the cocoon shell during the storage of a wet cocoon, as well as factors affecting the properties of the cocoon shell during pre-treatment of wet cocoons at high temperatures, drying to normal humidity and during storage were studied, and also, the calculation of the amount of external mechanical forces that cause damage to the cocoon and its shell in technological processes has been studied.

Keywords: Wet cocoon, dry cocoon, preparation, storage, cocoon shell, drying, damage, butterfly, killing of the cocoon pupa,

Зиёдулла Абдумухтарович ^одиров

Андижон машинасозлик института ziyodulla.78@mail.ru

Сайфидин Фазлиддинович Парпиев

Андижон машинасозлик институти

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

properties of the cocoon shell.

February, 2022

КИРИШ

Кимматбахо тукимачилик хом-ашёси булган ипак толасига жахон бозорида йилдан-йилга талаб кескин о ртиб бормокда. Дунё микёсида пилла хомашёсидан самарали фойдаланиш, махсулотлар сифатини яхшилаш ва ассортимент турларини кенгайтириш, таннархини камайтириш, махсулот сифатига салбий таъсир курсатувчи омилларни аниклаш ва уларни бартараф килишга алохида эътибор каратилмокда. Шу жихатдан ипак толасининг истеъмол хусусиятларини янада яхшилаш учун дунё бозорида ипак махсулотларидан тайёрланаётган махсулотларининг ракобатбардошлигини ошириш мухим ахамиятга эга.

Ушбу масаланинг ижобий ечимларидан бири сифатида пиллага дастлабки ишлов бериш технологиясини такомиллаштириш, яъни пиллаларни янада самарали куритиш усулининг ишлаб чикилиши, хул пиллаларни куритиш режимини танлаб олиш пилла сифатини янада яхшилашда мухим ахамият касб этади.

АДАБИЁТЛАР ТАХДИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Пиллани куритишда, яъни гумбагини улдиришда пилла кобигининг хаво ва сув утказиш хусусиятлари мухим роль уйнайди. Шу билан бирга пилла кобигининг технологик хусусиятларини саклаб колишда куритиш жараёнининг таъсири катта. Ипакнинг физик-механик ва кимёвий хусусиятлари куритиш хамда саклаш шароитига боглик. Серицин тахминан пиллаларни 70 0С хароратли сувда, кислота ва асосли эритмаларда эрий бошлайди; айрим ферментлар таъсирига чидамсиз; микроорганизмлар таъсирида эса емирилади. Серициннинг сувни шимувчанлик ва эрувчанлик курсаткичлари пилла ипларининг чувилувчанлик хусусиятларига катта таъсир курсатади [1].

Тайёрлов пунктларида кабул килинган тирик пиллалардан капалак учиб чикиши пиллаларни чувишга яроксиз холатга келтиради. Шунинг учун пиллага дастлабки ишлов бериш жараёнларида тирик пилла гумбагини улдириб, сунгра сояли куритиш майдонларида куритиш керак.

Тирик пилла таркибида 80 % намлик булади. Бундай намликка эга булган пиллаларни гумбаги улдирилгандан сунг саклаб булмайди, чунки гумбак могорлаб кетади. Куритилган пилла эса чувиш корхоналарида келгуси мавсум пиллалари келтирилгунга кадар йил мобайнида чувилади.

Пиллаларни куритиш (гумбагини улдириш) жараёнида узаро иссиклик ва намлик алмашиниши кобик оркали амалга

February, 2022 Multidisciplinary Scientific Journal

638

ошади. Чунки пиллаларни чувиш серициннинг юмшаши ва иссик сувда эриш хусусиятига асосланган.

Пилла гумбагини жонсизлантириб куритиш технологиясининг тулик назоратда булиши, фиброин ва серицин хусусиятларини юкори даражада саклаб, кобикнинг чувалувчанлигини ошириб, чикинди чикиш микдорини камайтиради.

Пиллаларга дастлабки ишлов бериш масалалари буйича бир катор илмий ишлар бажарилган. Пилла гумбакларини улдириш ва куритиш усулининг пилла кобигига булган таъсири тахлил килинган. Хозирги кунгача пилла гумбагини улдириш ва куритишнинг куйидаги усуллари маълум:

- куёш нури таъсирида;

- буг ёрдамида улдириш ва сояда куритиш;

- иссик хаво ёрдамида;

- захарли моддалар билан;

- герметизация йули билан;

-вакуумда;

-юкори частотали ток билан;

-тирик пиллаларни совук хаво ёрдамида;

-радиоактив изотоп нурлари хамда инфракизил нурлар ёрдамида куритиш

[2].

Пиллаларни куёш нури ёрдамида улдириш ва куритиш усули бу- кадимги усуллардан бири булиб, дастлаб бу усул Хитой пиллакорлари томонидан кулланилган. Улар куёш томонга караган тут дарахтининг шохларидаги пиллалардан капалак чикмаслигини пайкашган. Маълумки, куёш нурлари пилла кобигига салбий таъсир курсатади. Куёш нурида куп вакт колиб кетган пиллалар ёмон чувилади. Шунинг учун хам кейинги пайтда айрим холларда кулланилмокда. Бу усул Туркманистон ва Узбекистоннинг жанубий вилоятларида кисман кулланилган. Бу худудларда куёш нури энергиясидан самарали фойдаланиш даражаси юкорилиги гелиокуритиш мосламасини яратиш имконини берди. Гелиокуритгич ёрдамида тирик пилла гумбаклари улдирилганда ипак хом ашёсининг физик - механик курсаткичларига салбий таъсир этиши мумкин.

Гелиокуритгичнинг камчилиги шуки, у факат кундузи, булутсиз очик хаволи кунларда ишлатилиши ва пиллалар катта майдонга бир текис юпка катламда ёйиб куритиш талаб этилганлиги сабабли, унинг иш унумдорлиги жуда кам булган. Бу

камчиликларга бархам беришда хозирги вактда пилла куритишнинг икки хил усулини биргаликда куллаш таклиф этилди. Куёшнинг пилла кобигига салбий таъсир килувчи ултьрабинафша нурларини ушлаб колиш учун оддий ойнали, мураккаб булмаган икки каватли камерадан иборат курилма ишлатилган булиб, у горизонтга нисбатан уз холатини 360огача узгартириши мумкин [3]. Курилманинг турли нукталаридаги харорати, куёш радиациясининг вакт буйича узгариш конуниятлари, гумбакнинг жонсизланиш сабаблари ва ускунанинг иш унумини ошириш имкониятлари аникланган. Куёш нури куввати ёрдамида гумбакларни жонсизлантиришнинг янада самаралирок усули-куёш нурини фильтрловчи герметик копларга тирик пиллалар жойлаштирилиб, 40-45 минут давомида 60оСдан юкори хароратда киска вакт давомида улдириш усули таклиф этилди.

Пиллалар гумбагини куёш нури ёрдамида улдириш ва куритиш усули кадимги усуллардан бири хисобланади. Дастлаб бу усул Хитой пиллакорлари томонидан кулланилган. Улар куёш томонга караган тут дарахтининг шохларидаги пиллалардан капалак чикмаслигини пайкашган [4].

Пилла гумбагини буг ёрдамида улдирилганда, айникса, жараён меъёрий вактдан чузилса, серицин шишади, кисман эрийди ва суюк холатга келади. Куритиш жараёнида серициннинг физик - кимёвий хусусиятлари узгаради. Буглаш хамда чувиш жараёнида эрувчанлиги бирдан камаяди. Бу эса чувиш ва хом ашёнинг чикишидаги иш унумдорлигига салбий таъсир курсатади.

Пиллаларни сояли куритиш усулида уларни шамоллатиш учун тур (равендук) билан копланган ромга тахланган холда сакланади. Бирок, бу пилланинг пастки каватларидаги пилла кобигига кам таъсир курсатади, чунки у ерда шамоллатиш учун табиий аэроция етарли булмайди. Пиллаларнинг кузгалмасдан куп вакт мобайнида стеллажларда туриб колиши хам салбий холатларга олиб келади. Пилла гумбагини улдиришнинг биринчи кунлари суткасига 4 марта, кейинчалик пиллаларнинг куришига караб, суткасига 2-3 маротаба агдариб турилади. Пиллаларни агдариш курук холатга келгунгача, яъни пилладаги намлик 10-12 % булгунга кадар давом этади. 1 т тирик пиллани улдириш ва куритиш учун бир кунда тахминан 30 та одам мехнати сарф булади. Шу сабабларга кура пилла куритишнинг бу усули иссик хавода куритиш усулига алмаштирилган [5].

Интернет маълумотларига кура, куритиладиган махсулотларни иссик хаво билан куритиш усули 90 фоизни ташкил килар экан [6].

Купчилик олимларнинг таъкидлашича, пилла кобиги - куритиш объекти сифатида узига хос хусусиятли (специфик) материал хисобланади. Пилладаги намлик асосан, гумбакда мавжуд булиб, куритиш жараёнида масса алмашинуви, шу жумладан, намликни чикиб кетиши хам кобик оркали содир булади. Адабиётларда бу жараённи амалий ва назарий урганишга каратилган купгина тадкикотлар учрайди. Пилла куритишнинг амалий ва назарий тадкикотларининг узига хослиги Грабов Л. Н., Боровский В. Р., Мухамеджанов Р., Рождественьская К.М., Таджиев Э.Х. ва бошкаларнинг илмий ишларида уз аксини топган [7].

Хозирги даврда Республикамизда СК-150К типидаги пилла куритгичлари энг куп таркалган булиб, уларда етиштирилаётган хосилнинг деярли 80 фоизига дастлабки ишлов берилади.

Ш.А.Кодиров бошчилигидаги бир катор тадкикотчилар пиллага дастлабки ишлов бериш усулларининг самарали йуллари устида изланишлар олиб бордилар. Изланишлар Республикамизда иссик хаво ёрдамида пилла гумбагини улдириш кенг таркалган СК-150К агрегатида бажарилган.

Хозирги вактга келиб СК-150К куритиш агрегатлари маънавий эскирган ва уларни ишлаб чикариш тухтатилган. Бирок СК-150К куритиш агрегатини такомиллаштириш устида бир катор олимлар илмий изланишлар олиб бормокда. СК-150К агрегатида пиллаларнинг нотекис димланишини олдини олиш максадида А.К.Каримов, Х.Х. Жабборовлар томонидан пилла катламига нисбатан узатилаётган иссик хаво окими ва пилла калинлигини узгартириш йули билан бартараф этиш мумкинлигини аниклаган [8].

Ямато-Санко, Ниппон-Консаки агрегатларининг тузилиши ва уларнинг ишлаш принципларига таянган холда, СК-150К агрегатида узатиладиган хавони кушимча кувурлар ёрдамида таксимлаш таклиф этилган [9].

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Яшикли куритгичларда иссик хаво пастдан юкорига караб харакатланади. Узининг иссиклигини кисман тепадан пастга харакатланаётган пиллаларга беради. Таркибида сув микдори анча куп булган тирик пиллалар энг паст харорат таъсирида булади. Пиллалар куриши натижасида харорати анча юкори булган булимларга утказилади. Куритиш жараёнида асосан гумбакдаги сув йукотилади. Сувнинг бугланиши пилла хароратининг пасайишига олиб келади, сув буги эса кобик куриб кетишининг олдини олади. Куритиш жараёнининг охирида

February, 2022 Multidisciplinary Scientific Journal

641

яшикли куритгичларда пилланинг йукотаётган намлиги сезиларли даражада булмайди. Куритгичга берилаётган хаво хароратининг меъёрдан юкори булиши ва пиллаларни куритиш узок давом этиши уларни кизиб кетишига олиб келади, яъни пиллага салбий таъсир курсатади. Конвейерли пилла куритгичларда пиллаларни куритиш юкори хароратдан бошланиб, уларни куришига караб пасайтириб борилади. Аммо пиллаларни иссик хаво билан куритиш ишончли булишига карамасдан, айрим холларда, унинг таъсири пилла кобигининг технологик сифат курсаткичларида намоён булади.

Уэкск (Япония) ипакчилик институти ходимлари томонидан 115 0С ли хароратда тирик пиллаларни дастлабки огирлигига нисбатан 75 % гача куритилганда унинг технологик хусусиятларини ёмонлашмаслиги аникланган. Бирок, хом пиллаларни дастлабки огирлигига нисбатан 35 фоизгача куритилганда эса пиллаларнинг технологик хусусиятлари кескин ёмонлашган [10].

САНИИШда С.Н. Корытко, Н.В. Корнеева Кукин ва М.И. Лузин томонидан утказилган пиллаларни захарли моддалар билан улдириш тажрибаси яхши натижа бермади.

Айрим тадкикотчилар пилла гумбагини бромли метил ёрдамида улдириш ва сояда куритишнинг амалий жихати П.Т.Пивоваров томонидан ишлаб чикилди. Улар томонидан бромли метилнинг гумбакка булган таъсири аникланган. Аммо бромли метилнинг пилла кобигини технологик ва физик кимёвий хусусиятларига таъсири етарли даражада тулик урганилмаган.

Фаргона пилла чувиш фабрикасида фумигация килинган пиллаларни текширилиши натижасида пиллалар узининг табиий хусусиятларини саклаб колиши, энг оддий режимларда кайта ишланишидан хом ипак чикиш микдорининг ошиши аникланган.

1984 йилда УзНИИШП ва САНИИШ биргаликда тирик пилла гумбакларини бромли метил хамда КСК-4,5 пилла куритгичда улдириш устида киёсий тажрибалари утказилган [11]. Ипакчанлик 2,07 % ва тирик пиллалардан курук пиллаларнинг чикиш коэффициенти 16,7 % ошиши хисобига фумигация килинган пиллаларнинг массаси 14,7 % камайиши кузатилган. Бромли метил билан пиллаларни улдириш натижасида сараланган, I навли пиллаларнинг чикиши камайди ва нуксонли пиллаларнинг купайиши аникланди.

ТТЕСИ изланувчилари пиллани куритиш ва гумбагини улдиришнинг турли хил усулларини таккослаш учун хар хил кимёвий моддалар билан улдиришнинг нисбий тажрибаси

утказилди[12]. Гумбаги улдирилган пиллалар сояли куритгичларда куритилди. Юкоридаги улдириш усулини пилла кобигининг технологик, физик- механик хусусиятларига, хом ипакни чикиш микдори ва сифатига таъсири урганилди.

Тула куритиш режимида берилаётган иссиклик билан бромли метилни бирга куллаш агрегатларининг ишлаш муддатини узайтирган хамда пиллалардан капалакнинг чикишини камайтирган. Бирок, пиллаларни бромли метил билан улдириш усули инсон организми учун зарарлилиги аникланди.

Пилла гумбакларини совук хавода улдириш усули устида С.Н.Шенков, Л.А. Лапидус, И.М. Долидзе кабилар иш олиб борган. Бундай тажрибалар Италия ва Японияда хам утказилган. Бирок, ишлаб чикаришда уз ривожини топмади.

Юкори частотали токларни куллаш буйича А.А. Копьев, И.С.Павлов, Л.А. Финкел, Б.Я. Хаимов ва бошкалар томонидан тадкикотлар олиб борилган. УЮЧ майдонда утказилган тажрибалар факатгина гумбакларни улдириш жараёнида иссиклик энергиясини тежаш максадида кулланилган.

«Электроника ТКШ-50», «СК-150К», «Ниппон-Кансаки» ва «Ямато-Санко» (Япония) куритгичларида олиб борилган нисбий тадкикотлари утказилди. УЮЧ майдони кулланганда куритиш жараёнининг давомийлиги камайган, кисман пилла чувалувчанлиги ошган, аммо «кар» пиллалар сони купайган, чувишдан кейин гумбак чикишини 17 % камайтирган. Бундан ташкари, конвейер буйлаб пилла кобигининг намлиги хар хил булади, бу сифатга салбий таъсир курсатган [13].

Пилла гумбагини улдириш ва куритишда УЮЧ майдондан фойдаланиш масалалари ишларда куриб чикилди. Бу усулда УЮЧ майдоннинг куввати, пилла каватининг баландлиги ва ишлов бериш давомийлигини пилла сифатига таъсири урганилди.

Инфракизил нурлар билан куритиш технологияси XX асрнинг 30 йилларида Францияда амалиётда «Форд» автомобиль кузовларини куритишда кулланилган, 90 йилларга келиб- барча сохаларда куллаш имкониятлари яратилди. Шу жумладан ипакчилик саноатида гамма-нурларидан фойдаланишда У.Ф.Арифов, Г.А. Клейнлар ва инфракизил (ИКЗ) нурларидан эса А.Д. Абрамов, С.А. Гинзбурглар куллаш тажрибаларини олиб бордилар.

Хозирги кунда кенг кулланиладиган ИКЗ-215-22-250-2 ва ИКЗМТ-215-22-250 лампалардан фойдаланиб, Ш.А. Кодиров, К.Р.Авазовлар томонидан махсус лаборатория курилмасининг экспериментал намунаси тайёрланди ва пилла кобигининг

технологик хусусиятларини яхши сакдаб колиш мумкинлигини курсатди.

Пилла етиштиришда ва куритишда биологик фаол модда «Ферростимулятор-2»ни куллаб олиб борилган тадкикотлар натижасида юкори сифатди пилла хосилдорлигига хамда ишлаб чикаришда ундан «А» классга мансуб хом ипак чувиб олишда самарадорлиги исботланди[14].

Иссиклик билан биргаликда вакуумда пиллаларни улдириш буйича С.В. Стародубцев, А.У. Арифов, Ю.И Тимохиналар тадкикотлар олиб бордилар. Вакуум камерада харорат 40-70 0С булиб, пиллалар 2-3 каватда жойлаштирилганда гумбакни улдириш ва пиллани куритиш, худди шу хароратдаги хаволи куритгичларга нисбатан анча тез амалга оширилади. Вакуум, босимни вакти- вакти билан берилиши окибатида гумбакни нафас тешиги трахеяси системасининг беркитувчи аппаратини мушак ва огизчаларидан олинадиган намлик вакуум берилган вактда интенсив булишини Ш.АДодиров, А.М.Маматханов, И. И. Ибрагимовлар томонидан экспериментам курилмалар ёрдамида тушунтириб берилди [15].

ХУЛОСА

Юкоридагилардан келиб чиккан холда хулоса килиш мумкинки, пиллага дастлабки ишлов бериш, пилла ичидаги гумбагини улдириш усуллари турли хил булиб, хар бир усулнинг узига яраша афзаллик ва камчиликлари бор. Кайси усулдан фойдаланишдан катъий назар, ушбу усулнинг пилла ва ундан чувиб олинадиган хом ипакнинг сифат курсаткичларига салбий таъсир курсатмаслигига алохида эътибор каратиш зарур. Пиллага дастлабки ишлов бериш жараёнларида пилланинг гумбагини улдириш ва куритишда вакуумни куллаш эса пилла ва хом ипак сифатини янада яхшилашда мухим ахамият касб этади.

REFERENCES

1. Рубинов Э.Б. Технология шелка. М.:Легкая и пищевая промышленность, 1981. 390-б.

2. Справочник. Шелкосырье и кокономатание. Под редак. Рубинова Э.Б. М.: Легпромбытиздат, 1986. 307- б.

3. R Alisher, S Sharifjon, R Akmal Study of the Influence of Silkworm Feeding Conditions on the Quality of Cocoons and Properties of the Cocoon Shell. J. Engineering, Scientific Reserch Publishing №11 2019. 755-758 р.

4. Рахимов А.Ю. Сифатли хом ипак ишлаб чикаришнинг такомиллаштирилган технологияси асослари. Техника фанлари

February, 2022 Multidisciplinary Scientific Journal

644

доктори (Dsc) илмий даражасини олиш учун ёзилган диссертация. Андижон- 2021.41-б.

5. Сулаймонов Ш. А. Применение химических препаратов, изготовленных из отходов биохимического завода при производстве коконов //Бюллетень науки и практики. 2019. Т. 5. №3. С. 168-172. https://doi.org/10.33619/2414-2948/40/22.

6. Сулаймонов Шарифжон Абдуманабович Kimyoviy preparatlar yordamida quruq pilla qobig'ini chang va boshqa omillardan saqlash usullari Журнал Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences 2021/5 №4 1120-1127 с,

7. Abdumanabovich S. S., Kaxramanovich S. A., Sharifjon S. Theoretical Fundamentals of Cocoon Ball Moisten and its Modification with Surface Active Substances //Design Engineering. - 2021. - ISSN: 0011-9342 | Year 2021 Issue: 8 Р. 10636-10647. 8.Sharifjon Sulaymanov, Alisher Rakhimov, Olimjon Sarimsakov. Influence the Quality of the Cocoon and Obtained from a Raw Silk in the Process of Growing and Processing of Cocoon. //Design Engineering. - 2021. ISSN: 0011-9342 | Year 2021 Issue: 9 | Pages: 11431 - 11441

9. Сулаймонов, Ш. (2021). Саноат чикиндиларидан олинган сирт фаол моддаларни пиллакашлик корхоналарига куллаш. Academic research in educational sciences, 2(10), 894-900 б.

10. Сулаймонов Ш., Муминов У., Жамолдинов С.Х. Изучение состояния использования вата-сдира и пути повышения качества коконного сырья // Universum: Технические науки : электрон. научн. журн. 2019. № 7(64). URL: http://7universum. com/ru/tech/archive/item/7667

11. Абдуллаев Б. Пиллани УЮЧда куритиш параметрларининг гумбак микдорига ва сифат хусусиятларига таъсирини тешириш //Ж. Ипак 1996. №2.16-18б.

12. Ш.А.Сулаймонов Табиий ипакдаги юкори армирловчи кимёвий компанентларни урганиш оркали кимёвий препаратлар ёрдамида пиллани cаклаш усуллари. Academic research in educational sciences Т 2, № 12, 407-413 с. Издатель ООО «Academic Research»

13. Авазов К.Р., ^одиров. Ш.А., Юсупходжаева Г.А. Пилла гумбагини инфракизил нурлар ёрдамида жонсизлантиришни тадкик килиш // Ж. Тукимачилик муаммолари. 2006.№1. 52-54-б.

14. Эсанова Ш.М. Пилланинг технологик хусусиятларига биологик фаол модданинг таъсири. Техника фанлари номзоди илмий даражасини олиш учун ёзилган диссертация. Тошкент. 2007.111-б.

15. Halmatov M, Ismoilxodjayev B, Sulaymonov Sh, Latibov Sh, The Influence of Harmful Substances on the Pigments of Leaves of Decorative Trees Annual Research & Review in Biology, Page 1-5 DOI: 10.9734/arrb/2019/v33i430130 Published: 8 November 2019.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.