CC BY
0СТУДЕНТТЕРГЕ КЭС1ПТ1К Б1Л1М БЕРУ ЖЭНЕ ЭЛЕУМЕТТ1К БЕЙ1МДЕУ
МЕНДГАЗИЕВА МАГИШАТ ТАСКАЛИЕВНА
№ 1 Алматы казак гуманитарлык-педагогикалык колледжi директоры, Алматы,
^азакстан
Аннотация. Мацалада колледждщ б1ртш1 курс студенттерте оцу орнына бейгмделуде педагогикалыц жэне психологиялыц цолдау кврсету мэселелер1 царастырылган. Колдаудыц жалпы сипаты ашылган. Оцу орнына бешмделудщ факторлары бойынша зерттеу жумысыныц мэлгметтерг кврсетглген.
Клт свздер: бшм беру уйымы, стратегия, басцарушылыц, квшбасшылыц, технология.
Бшм беру уйымдарын тиiмдi баскару жагдайында жалпы адамзаттык кундылыктар мен стратегиялык керегендштщ, элеуметпк кешбасшылыктыц, сондай-ак эмбебап жэне арнайы менеджмент технологияларыныц Yйлесiмдi болуы кажет. Теориялык эзiрлемелердi отандык кэсiпорындар мен уйымдарды баскару практикасына сэттi енгiзу тэсiлдерi iске асырылуда. Осыган байланысты, бiлiм берудi дамытуда жаца технологияларды колдану стратегиясын эзiрлеу кажеттiгi туындайды. Стратегияны тацдау - мацызды багыттарды аныктай отырып, уйымныц басымдыктарын, даму перспективаларын тацдаудыц жэне оларга кол жеткiзу Yшiн кажетп iс-шаралар кешенiн эзiрлеуге багытталган жалпы ю-шаралар кешенi. Ол мемлекеттщ бшм беру саясатымен, элеуметтiк тапсырысымен, аймактык жэне жергiлiктi ерекшелiктерiмен аныкталады. Стратегия бшм беру жYЙесi мен когамныц жагдайына байланысты тYрленуi мYмкiн.
Баскару - ез алдында дагдыдан белек енерд^ ыждахаттылык пен табандылыкты, ецбект кажет етедi. Бул Yнемi iзденiс пен бакылау процесiне тэуелдi жYредi. КYнделiктi тiршiлiк карбаласында жумыс агынын жеце отырып, Yстiртiн шешiмдер де кабылданып жатады. Басшыныц негiзгi жумысы акпаратты ецдеумен, таратумен, сонымен бiрге кабылдаумен шектелiп коймайды, сондай-ак басшыныц мацызды мiндеттерi тулгалык, акпараттык жэне шешiм кабылдау сиякты топтарга жштелген.
Американдык экономика жэне элеуметтану гылымдарыныц профессоры Гэри Стэнли Бекер «Адами капитал» туралы былай дейдi: «сапалык сипаттамалардыц белгiлi бiр жиынтыгына ие адамдар жиынтыгы»-деп тужырымдайды. Адами капитал-бул жеке адамныц бiлiмi, дагдылары мен к^реттшктер^ бул жолда жумсалган инвестициялар бшм беру шыгындарынан, ецбек тэжiрибесiн жинактаудан, денсаулык сактау шыгындарынан, жаца акпаратты кабылдау кабшетшен керiнедi. Адами капиталга кызметкердiц бiлiмi, кэсiбилiгi, мэдениет!, зияткерлiк элеуетi, физикалык жэне рухани денсаулыгы, психологиялык YЙлесiмдiлiгi, шыгармашылык белсендшп, корпоративтi патриотизм, акпаратты тYсiну жэне стандартты емес шешiмдер кабылдау сиякты касиеттерi кiредi.
Бiлiм беру аркылы адамдар ездерiнiц ерекше кызыгушылыктарын, кабiлеттерi мен таланттарын кецейтiп, тулга езш толык тYсiнген кезде гана ез дагдыларын дамыта алады. Бiлiм берудщ негiзгi функциясы - бiлiм алушылардыц мэдени интеграциясына мYмкiндiгiнше ыкпал ету. Осылайша, бiлiм берудiц интеграциялык функциясы когамдагы келденец жэне тiк Yзiлiстердi жояды, элеуметтiк турактылык жэне улт ретшде бiрлесiп эрекет ету кабшет адамдардыц жалпы тYсiнуiне, кезкарасы мен сешмше тYбегейлi байланысты. Нэтижесiнде, бшм берудщ интеграциялык функциясы адамдарды бiрiктiредi жэне ортак максатка жетуге кемектесед^ кундылыктар мен бiлiмнiц ортак езегш дамытады.
Кэсiби бiлiм берудiц басты максаты - бiлiм алушыныц непзп кэсiби бiлiм беру багдарламасын игеру барысында практикалык тэжiрибе, бiлiк, бшм алуы, тацдалган салада кэсiби кызметп жYргiзуге, белгiлi бiр мамандык бойынша ецбек функцияларын орындауга мYмкiндiк беретш белгiлi бiр децгей мен келемдеп жалпы жэне кэсiби кузыреттiлiктi калыптастыру.
ТжКБ уйымдарына бiрiншi курс студенттерш кабылдау санын улгайту Yшiн колледждер мэртебесiн кетеру, «Студентпк клубтарды» жандандыру есебiнен студенттердщ когамдагы рeлiн айшыктау, «Ерiктiлер топтарыныц» кашанда элеуметтiк салада мацызы зор екенш угыну. Грецияда бiркатар жаца гылыми багдарламалар мен жаца технологияларды енпзу елдщ экономикалы; дамуына ыкпал етуге арналган. Ал Сингапурдыц экономикалык даму кажеттшктерш канагаттандыру Yшiн бiлiм беру жYЙесiне дамыган индустриалды когамныц дамуына тиiмдi катысу Yшiн адамдарга кажет негiзгi дагдыларды аныктау, орта децгейдеп технологиялы; дагдыларды дамыту, жэне жогары бiлiмдi кецейту сынды Yш багытка аса назар аударды.
Элеуметтiк бешмделу — бул колледждегi бiлiм беру ортасы мен оку жагдайларын уйымдастыру, студенттщ оган деген карым-катынасыныц eзгерiсi. Элеуметтiк бейiмделу -адамныц, элеуметпк топтыц жэне элеуметтiк ортадагы элеуметпк езара эрекеттесудщ iшкi ортасыныц салыстырмалы турактылыгын сактауга багытталган коршаган орта жагдайларына бейiмделу негiзiнде жаткан колледж студенттершщ психологиялык жэне физиологиялык реакцияларыныц тiркесiмi.
Колледжде бiрiншi курс студентшщ бешмделушщ элеуметтiк децгей кептеген факторларды аныктайды:
- студенттщ тулгалык ерекшелш;
- тулгасы;
- iскерлiк кабшеттшп мен тэртiбi;
- кундылыктары мен академиялык белсендiлiгi;
- денсаулык жагдайы;
- элеуметтiк ортасы;
- отбасылык децгеш;
Осы факторлар аркылы колледж бшм алушыларыныц бейiмделу кабiлетiн, элеуметпк ортага бейiмделуiн жэне жаца ортада eзiн-eзi устау тэртiбiн, бейiмделу децгешн аныктап бiлуге болады. Ресейдщ элеуметпк тэрбие беру академиясын баскарган белгш педагог П.П.Блонский ез естелiгiнде "Тек лекциялар мен ютаптар аркылы гана педагогикага YЙрену мYмкiн емес, сонымен бiрге практика кажет, бiрак ол шыгармашылык жэне саналы тYPде тYсiну тургысынан болуы керек" - деп жазган болатын.
Бiлiм алушылардыц элеуметпк белсендi устанымдарын калыптастырудыц педагогикалык шарттары:
1. Студенттщ бойына калыптаскан элеуметпк касиеттерi мен олардыц кундылыктарын аша отырып, элеуметтiк белсендiлiктерiн арттырып, колледж бшм алушыларын зерттеу, диагностикалау;
2. Элеуметпк жоба жасау аркылы колледж бшм алушыларыныц элеуметпк белсендi устанымдарын калыптастыру, педагогикалык ынталандыру, жагымды ыкпал ету, жагдай жасау.
Бшм алушылардыц eзiн-eзi баскаруын дамытудыц eзектi мэселелерi:
- оку-тэрбиелiк жэне гылыми YДерiстi жетiлдiру Yшiн керi байланыс алуда, барлык Yдерiстердi уйымдастыруды жаксарту бойынша бiлiм алушылардыц пiкiрлерi мен усыныстарын зерделеуде;
- колледжге деген патриоттык карым-катынасын калыптастыруда, бiлiм алушыныц окудагы потенциалын iске асыруды камтамасыз ететш когамдык бeлiмшелердiц жумыс iстеуiнде, бшм алушылардыц мэдениепн жэне бос уакытын уйымдастыруда, элеуметпк-турмыстык мэселелердi шешуде, гылыми-зерттеу жумысына жэне спортка катысуда;
- колледждiц когамдык жумысына бшм алушыларды араластыру жYЙесiн эзiрлеуде айкындалады.
Студенттер кауымы когамныц элеуметтiк курылымында ерекше орын алып отыр. Студент жастар тулгальщ-кэаби eзiн-eзi танытуга умтылудыц жогары дэрежеамен, шыгармашылык потенциалымен, республиканыц элеуметпк eзгеруiне iс жYзiнде катысуга
белсендшк танытуымен, елiмiздщ когамдык жумысыныц эр тарапына деген езшщ карым-катынасымен, e3ÏHÎH элеуметпк багыт-багдарымен ерекшеленедi.
Студенттердщ eзiн-eзi баскаруы бул - ез ^цтЫ 6^ipy еркiндiгiне жэне eзiнeзi жетiлдiрy Yшiн адамныц жумыс жасауга саналы еркше негiзделген спецификалык тэрбие механизмi болып саналады. Жас адам уйымдаскан студенттер ужымында жумыс iстей отырып, шешiм кабылдап, дербес болуга, субординация сактауга Yйренедi. ^ызметтеп осындай практика уйымдастыру жэне баскару жумысыныц бастапкы дагдыларын мецгеру Yшiн жагдай жасайды. Студенттердщ болашак кэсiби iс-эрекетiнде акпараттык технологияларды колдануга даярлыгын калыптастыру шарттары, студенттщ e3 мамандыгына кызыгушылыгын арттырып, шыгармашылык шабытын шыцдап, гылыми кeзкарасын калыптастырып, мамандык сапасын арттырып, ецбек нарыгындагы бэсекеге кабiлеттi мамандар даярлауда Yлесi мол.
1. De Villiers C., Dimes R. Critical analysis of the contribution of integrated reporting (IR) to sustainability, In: Adams, C. (Ed.) Handbook of accounting and sustainability, Cheltenham: Edward Elgar Publishing Limited, (2022).https://doi.org/10.4337/9781800373518.00020 [in English]
2. Абдиева Ш.Д. Жобалау эдiсiн колдану аркылы студенттердщ тiл Yйренyге деген белсендшп мен кызыгушылыгын арттыру. Алматы, 2011.
3. Николаева Л.В., Саввинова Р.В. Взаимодействие преподавателя и студента как условие эффективности профессиональной подготовки будущих специалистов // Современные наукоемкие технологии. - 2015. - № 12-2. - С. 351-354.
4. Морозов А.В. Управленческая психология: Учебник. — М.: Академ. Проект; Фонд «Мир», 2018. — 288 с.
ПАИДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
