БОЛАШАҚ ПЕДАГОГТАРДЫ КӘСІБИ ДАЯРЛАУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҮЗДІКСІЗ КӘСІБИ ДАМУДЫҢ ҚҰНДЫЛЫҚ АСПЕКТІСІ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

ЭОЖ 373.3

БОЛАШАЦ ПЕДАГОГТАРДЫ КЭС1БИ ДАЯРЛАУ ЖYЙЕСIНДЕГI YЗДIКСIЗ КЭС1БИ ДАМУДЬЩ Ц¥НДЫЛЬЩ АСПЕКТ1С1

УЭЛИЕВА НАЗЫМ Т0ЛЕУБЕКЦЫЗЫ

БЖМДББТМЭ кафедрасыныц ага окытушысы, Манаш ^озыбаев атындагы СолтYCтiк

^азакстан университетi Петропавл каласы, ^азакстан Республикасы

КАСЕНОВА МАДИНА ТУМЫРЗАЦЫЗЫ

БЖМДББТМЭ кафедрасыныц окытушысы, Манаш ^озыбаев атындагы СолтYCтiк

^азакстан университетi Петропавл каласы, ^азакстан Республикасы

Ацдатпа. Студент тек бшмге гана емес, сонымен цатар вз бетшше шеш1м цабылдауга, кэс1би цызметте сэттшкке умтылуга тшс. Сондыцтан б1зд1ц зерттеу1м1зд1ц мацсаты вз ойларын нацты тужырымдай алатын, вз ттрлерш дэлелдей алатын, логикалыц ойлай алатын студенттердщ Yздiксiз кэс1би дамуын цалыптастырумен байланысты. Бул ретте ЖОО-ныц оцу-тэрбие процесшде болашац бастауыш сынып мYгалiмiнiц Yздiксiз кэыби дамуын уйымдастыру а) пэндердi оцыту кезшде; э) педагогикалыц жэне диплом алдындагы практикаларды уйымдастыру кезшде; б) бшм алушылардыц FЗЖ кезшде квзделгенш атап втемiз. Осылайша, Yздiксiз кэыби дамудыц тшмдшт бакалаврлардыц взт-взi тэрбиелеу цызметi мен кэыби мiндеттердi шешу процесшде цалыптасцан цузыреттердщ жогары кврсеткiштерiне цол жетюзутде жатыр.

Tyüíh свздер: Yздiксiз кэЫби даму, взiн-взi тэрбиелеу, взiн-взi багалау, кэаби цызмет, тэжiрибе, таным тэсш.

Kipicne. ^азакстанныц бшм беру жYЙесiндегi реформалар езгерютердщ терецдш мен каркыны бойынша аукымды. Мундай реформалау педагогтардьщ инновацияларды белсендi жэне дэлелдi шгершетуш талап етедь Бiрак букаралык тэж1рибеде бшм беру сапасын арттыруды, бшм беру ортасын жаксартуды жэне педагогтардыц ездерш жетiлдiрудi киындататын инновацияларды орындаушылык CYЙемелдеу байкалатындыктан, инновациялардысYЙемелдеуден iлгерiлетуге кешу Yшiн жагдайлардыц катарында Yздiксiз кэаби дамуды (будан эрi - YКД) талап етiледi.

Шынында да, к^рп уакытта барлык муFалiм Yшiн, оныц iшiнде болашак бастауыш сынып мугал1м1 Yшiн YКД -бул педагогикалык кызметтщ бiлiктiлiгiн, кузыреттшп мен тиiмдiлiгiн арттыруга багытталган мацызды жэне езектi процесс гана емес, сонымен катар, кэстт! сэтп игерудщ негiзi болып табылады.

Нэтижесiнде, бiзпедагог кадрларды, оныц шшде 6В01301 "Бастауышта окытудыц педагогикасы мен эдютемесГ' бiлiм беру багдарламасы бойынша бшм алушыларды сапалы даярлауды, ец алдымен, кэсiптiк даярлыктыц практикалык, пэрмендi жагын езектендiретiн жэне бiлiм беру нэтижелерi - кузыреттерше баса назар аударатын УКД-мен байланыстыруымыз керек.

Бул тургыда жогарыда аталган тужырымдаманыц жэне оныц процестершщ езектiлiгi болашак бастауыш сынып муFалiмiнiц кэсiби бiлiмiн, бiлiктерi мен дагдыларын Yнемi жацартып отыру болашак муFалiмдердiц жацашылыктарды тYсiнуi мен игеруiнде, ез ойларын бiлдiруде, шешiм кабылдауда, ез мYмкiндiктерi мен жеке ресурстарын бшу кабiлеттерiнде болатындыгын керсетедi.

Мысалы, бул ережелер Н.Н. Богдан, И.П. Бушуева, М.Г. Масилованыц "егер емiр бойы алынатын бiлiм адамныц формальды бшм алганнан кейiн Yнемi бiлiм алу мYмкiндiгiн де бiлдiрсе, онда Yздiксiз кэсiби даму, ец алдымен, емiрдiц барлык кезецдерiнде езiнiц кэсiби

дамуыньщ кажеттшгш тYсiнудi жэне бiлудi талап етедГ' деген устанымымен расталады [1, б.18]. Сонымен катар, П.М. Алексеева Yздiксiз кэаби дамуды бiрнеше тургыдан карастыруга болады деп санайды. Бiрiншiден, Yздiксiз кэаби даму - бул eмiр бойы бiлiм беру, ягни адамныц туганнан зейнеткерлiк жаска дейiнгi оку процесс Екiншiден, бул ересектердщ бiлiмi, ягни ецбек кызметiмен айналысатын ецбек нарыгындагы субъектшершщ кэсiби дамуы. Yшiншiден, бул eзiн-eзi тэрбиелеуден, сондай-ак бiлiктiлiктi арттыру курстарынан, кэсiптiк кайта даярлаудан, семинарлар мен вебинарларга катысудан туратын кэаби бшмнщ, дагдылардыц Yнемi жацаруы [2, б.99].

Осылайша, жогарыда аталган ецбектердi талдай отырып, бiз университеттегi оку процес '^здшаз кэсiби даму" концепт "жеке, элеуметтiк жэне уйымдастырушылык максаттар мен кундылыктарга катысты кузыреттшктщ туракты eсуi, олар езара байланысты жэне кэсште табысты iлгерiлеуге жэне кэаби-педагогикалык бейiндi кецейтуге кeмектеседi" тужырымдамасымен байланысты екенш тYсiнемiз [3, б.5]. Бул болашак бастауыш сынып муFалiмдерiнiц кэаби дайындыгында мацызды. Эйткенi, "Заманауи муFалiм eзiнiц дэстYрлi рeлiмен катарокытушы, модератор, бшм беру траекториясын жасаушы, тьютор, жобалык окытуды уйымдастырушы, онлайн бшм беру платформасыныц Yйлестiрушiсi, стартап-тэлiмгер, ойын шеберi, жакын болашактаFы жаца кэсiптер Атласында усынылFан сана-сезiмдi окыту куралдарын жасаушы сиякты жаца рeлдердi бiрiктiре бiлуi керек" [4, б. 94].

Материалдар мен эдктер. Зерттеуде колданатын эдiстердi тiзiмдейiк: педагогикалык жэне Fылыми-эдiстемелiк эдебиеттердi талдау, жалпылау жэне салыстыру; бакылау, диагностика, кызмет eнiмдерiн зерттеу.

Бiз усынFан эдiстер УКД-дыц калыптасуына мотивация, eзiн-eзi тану, eзiн-eзi дамыту, кундылык катынастары сиякты факторлар эсер ететшдшн кeрсетедi. Сонымен катар, бшм беру жYЙесiнiц, адами капиталдыц рeлiнiц артуын кeрсететiн жоFарыда аталFан факторлар KOFам eмiрiнiц жаца децгешнщ негiзiн курайды. Демек, жоFары жэне жоFары оку орнынан кейiнгi бшм берудi жацFырту, ашык онлайн курстар аркылы кэсiби даFдыларды игеру, бейресми жэне акпараттык бiлiм беру нэтижелерш тану ХХ1 Fасырдыц жаhандык жэне пэнаралык кузыреттшктерш (оныц iшiнде азаматтык жэне элеуметтiк жауапкершiлiк, кeшбасшылык, коммуникативтшк, зерттеу даFдылары, кэсiпкерлiк жэне т.б.) алуFа, яFни болашак муFалiмнiц туетасыныц УКД-дыц тYпкiлiктi нэтижесi ретiнде eзiн-eзi тэрбиелеу кызметiне енуYшiн дамуына жаFдайлар жасауFа ыкпал етедi. Бул ретте бiлiм алушы eзiн-eзi дамытумен ^нделшт eмiрде емес, Fылыми негiзделген децгейде айналыскан кезде eзiн-eзi тэрбиелеу ю-эрекетшщ тиiмдiлiгi мYмкiн болады.

Тэсшдер. 1. К^ндылыща багытталган тэст-бул жеке туманы ынталандырудыц мацызды факторы ретiнде эрекет ететш YКД-ды уйымдастыру жэне оныц нэтижелерш алу жэне пайдалану Yшiн оку ю-эрекетш орындау тэсiлi.

2. Тулгага багытталган тэсш. Оныц максаты-оку процесш даралау, оку процесiнде студенттщ жеке басын Yйлесiмдi калыптастыру жэне жан-жакты дамыту, УКД-дыц элеуетл мYмкiндiктерiн ескере отырып, оныц шы^армашылык кYштерiн толык ашу.

3. Белсендг тэсшдеб^м алушы бiлiмдi дайын емес турде, eзi алады, eзiнiц оку ю-эрекетiнiц мазмуны мен турлерш бiледi, оларды жетiлдiруге белсендi катысады, бул оныц бiлiмiн, оку даFдыларын жэне кец аукымды даFдыларын белсендi тYPде калыптастыруFа ыкпал етедi.

4. ЖYйелiк тэсш УКД процесiн бшм беру ортасында бiлiм беру процес болатын жYЙелiк кешен ретiнде карастыруFа мYмкiндiк бередi.

Технологиялар. УКД-дыуйымдастыру"Инновациялык бшм беру кызметше эсер ететiн уйымдык нысандар мен куралдар жYЙесi" ретшде усынылFан белсендi окыту эдiстерiнiц (кейс-стади, жобалар эдiсi, ойын технологиялары, окытудыц модульдiк технологиясы, "портфолио" эдiсi жэне т.б.) непзшде оку процесiн куру кажеттшгш растайды [5, б. 45]. Осы турFыдан алFанда, YКД-ды жоFарыда аталFан эдiстерi студенттердiц акыл-ой ецбегш

уйымдастыруга, 03rn-e3i тэрбиелеу ю-эрекетше косылуга, шыгармашылык элеуеттi керсетуге арналган.

Тэж1рибел1к бел1м. Кiрiспеде интеллект, максатка умтылу, шыгармашылык, карым-катынас, акпараттык мэдениет, e3ÏH-e3Î дамыту кабшет сиякты студенттш кэсiби мацызды касиеттерш iс-эрекетiн дамыту мен eзiн-eзi тэрбиелеуге байланысты оныц болашак мрашм ретшде дамуына YКД-ы мYмкiндiктер беретiнi туралы тужырымдама негiзделген.

Бiлiм алушылардагы YКД-ныц бастапкы децгейiн аныктау Yшiн 6Ï3 eзiн-eзi дамыту жэне кэсiби-педагогикалык кызмет децгейiн диагностикалауды (Л.Н.Бережнова бойынша)жYргiздiк. Эксперимент™ зерттеуге Петропавл каласындагы М. ^озыбаев атындагы СолтYCтiк ^азакстан университетiнiц "Бастауышта окытудыц педагогикасы мен эдютемесГ' бшм беру багдарламасыныц кYндiзгi бeлiмнiц 3-4 курс студенттерi катысты (барлыгы 40 адам).

0зiн-eзi дамыту децгейi мен кэаби-педагогикалык кызмет диагностикасынан алынган деректердi талдау бойынша:

- БОПЭ мамандыгыныц 18 адамында балл сомасы бойынша (35-49 б диапазонында) 63in-63i дамытуга деген умтылыстыц орташа децгеш байкалады. Белгшенген мамандыктыц 2 адамында 63ÎH-63Î дамытуга деген умтылыс орташа децгейден сэл тбмен (30-34 б.). Бiздiц ойымызша, мундай студенттер кэсiби бiлiмдi игере алады, кез-келген iске шыгармашылыкпен карай алады. Олардыц мамандыкка деген кызыгушылыгы айкын, олар eздерiнiц шю элеуетiн ашып, eз iсiн жетiлдiрiп, жетiстiктерге жетудi калайды.

- БОПЭ мамандыгы бойынша 18 бiлiм алушыда (40-44 б. диапазонында) eзiн-eзi дамытуга деген умтылыс децгейi орташадан жогары. Олар, бiз болжагандай, eзiн-eзi тэрбиелеудi жэне eзiн-eзi дамытуды кажет етед^ ягни жеке жэне кэсiби децгешн жогарылатады, нэтижесiнде олар eздерi Yшiн жеке кундылык болып табылатын жаца бшм алуга тырысады.

- БОПЭ мамандыгы бойынша окитын 2 адам (45-49 б. диапазонында) eзiн-eзi дамытуга деген умтылыстыц жогары децгейiне ие. Олардыц алга койган максаттары накты жэне айкын, акпаратты жоспарлайды жэне талдайды, болашак кэсiби кызметте eзiн-eзi жYзеге асыру eте мацызды екенш тYсiнедi.

Сонымен катар, Л.Н.Бережнова бойынша кэаби-педагогикалык кызметтiц eзiн-eзi дамыту децгешн диагностикалауга сэйкес, eзiн-eзi дамытуга деген умтылыс децгейiнiц курамдас бeлiгi-eз касиеттерш eзiн-eзi багалау жэне кэсiби кызметте eзiн-eзi жYзеге асыру мYмкiндiктерiн багалау ^здш жагдайда педагогикалык колдау жобасын кэсiби eзiн-eзi жYзеге асыру мYмкiндiгi ретiнде багалау).

Студенттердiц жеке касиеттерш eзiн-eзi багалауына кeшейiк.

БОПЭ мамандыгыныц 33 респондент барабар (цалыпты) 63W-63Î багалауды (14-11 б.) ^рсет. 6,7,9 сурактардыц жауаптарына CYЙене отырып, бiздiц бiлiм алушыларымыздыц шешушi, табанды, олардыц ерiк-жiгерi бар екендiгi туралы ойларымызды растай аламыз. Осы касиеттердiц аркасында болашак педагогтар кэсiби салада eнiмдi кызмет аткара алады, eз даму максаттарына кол жеткiзе алады, мYДделер аясын кецейте алады, сондай-ак жеке жэне кэаби eсуге умтыла алады.

Т6мендеу жэне т6мен 63W-63Î багалау (11-8б.) БОПЭ мамандыгы бойынша 5 бшм алушыда басым. Оларда 6,7,9 сурактар бойынша жумсактык, мiндеттiлiк, кызыгушылык тэн, ягни студенттердiц eзiн-eзi тэрбиелеудш мацыздылыгын тYсiнетiндiгiн дэлелдейтiн касиеттер тэн, бул олардыц кундылык-магыналык кeзкарасыныц калыптасканын кeрсетедi.

БОПЭ мамандыгыныц 2 студент 63m-63i жогары багалайды. Бiз тусшгендей, eзiн-eзi багалау аркылы eзiне деген сешмдшк табыска жетуге кeмектеседi, адам eзiнiц жеке касиеттерiн кeрсетуге, eзiнiц iшкi элеуетiн жYзеге асыруга умтыла алады.

Педагогикалык колдау жобасын багалауга катысты, керiсiнше, 63m-63i ЖYзеге асырудыц перспективасы ретшде педагогикалыц цолдау жобасы (10-9б) 17 студент eздерiн

жYзеге асыра алады деп санайды. Байкап кору Yшiн студенттер жаца iс-эрекеттердi игеру аркылы туындаган киындыктарды жецуге дайын.

Сонымен катар, 21 студент кэс1би вз1н-вз1 ЖYзеге асыру Ym™ цажетт1 жэне жетктктг децгейге ие. Осыган байланысты, копшшп кэаби к¥зыретгiлiктi дамыту факторы ретшде педагогикалык колдау жобасын багалауга мYмкiндiк беретiн генератор позициясын тацдады. Сондай-ак, бiлiм алушылар озiн-озi жYзеге асыру перспективасы нэтижелi болуы MYMKrn деп санайды, бул тэжiрибе беру жэне алу дегендi бiлдiредi.

0з1н-вз1 ЖYзеге асыру MYMKwdm ретшде педагогикалыц цолдау жобасы (15-146.) тиiмдi кызметп жYзеге асыру Yшiн оз ресурстарын байланыстыра отырып, 2 бiлiм алушыны карастырады.

Жогарыда аталган сауалнама эдiсiн талдау болашак муFалiмдердiц элеуеттi мYмкiндiктерi мен озiн-озi дамыту децгешн аныктауFа комектестi.

Нэтижесiнде, озiн-озi дамытудыц кажетп децгешн калыптастыру Yшiн 6Ï3 педагогикалык колдау жобасын юке асыру болашак педагогтьщ Yздiксiз кэсiби дамуымен байланысты кэаби калыптасуына ыкпал етуi мYмкiн деп болжаймыз, ол келесi к¥зыреттердi калыптастыруды коздейдi:

- пэндiк кузыреттшктер (жалпы эрудиция, жалпы кэсiби бшм, арнайы жэне мамандандырылFан бiлiм);

- педагогикалык кузыреттшктер (алFан бiлiмдерiн бшм беру баFдарламасы бойынша колданбалы мiндеттердi оз бетiнше шешу Yшiн колдана бiлу);

- командада жумыс ютеу жэне жоба тобында да, одан тыс жерлерде де ортак тш табу мYмкiндiгi (мысалы, сарапшылармен карым-катынаста);

- оз ойларын дэйектi жэне дэлелдi тYPде жеткiзе бiлу, оз идеялары мен усыныстарын усына жэне корFай бiлу;

- Yздiксiз кэаби даму к¥зыреттiлiгi-кэсiби мiндеттердi шешу шецбершде iс жYзiнде колданбалы баFыттаFы онiмдердi куру бойынша жобалык кызметке дайынды^ы мен кабiлеттiлiгiн растайтын окытудыц озшдш стратегияларын тиiмдi жоспарлау, iске асыру жэне баFалау Yшiн болашак педагогтыц даFдыларыныц кешенi;

- оз ошмш жасау бойынша орындалатын жумыстыц сапасын корсететiн кэсiби калыптасу децгейiнiц озiн-озi баFалауы.

Педагогикалык колдау жобасына сэйкес окытудыц эзiрленген эдiстерi мен тэсшдершш жиынтыFы коFам дамуыныц стратегиялык мшдеттерш шешуге баFытталFан.

ОсыFан байланысты 3-4 курс студенттерiмен келесi жумыстар уйымдастырылды:

1) пэндерд1 оцытуда. Сонымен, "Шаын жинактаотан бастауыш мектептеп педагогикалык процестщ теориясы мен технологиясы" жэне "Бастауыш сынып окушысыныц сабактан тыс ю-эрекетiн уйымдастыру" пэндерiн зерттеу келеа сурактарды камтыды:

- ШЖБМ-тщзаманауи педагогыныц педагогикалык кызметiнiц мазмунын ТКД контекспнде сипаттацыз. "ШЖБМ-тщ педагогтарыныц озiн-озi тэрбиелеу кызметькэаби шеберлiкгi арттырудыц басты ресурсы" такырыбында кластер эзiрлецiз. "Нелiктен ШЖБМ мратмше озiнiц кэсiби кызмегiнде YКД даFдыларын калыптастырумацызды?" сураFына жауап берщз.

- "^осымша бiлiм беру жYЙесiнде жумыс iстейтiн жас муFалiмнiц Yздiксiз кэсiби дамуы" такырыбы бойынша денотат графигш жасацыз. "^осымша бiлiм беру жYЙесiнде жумыс iстейтiн муFалiмнiц кошбасшылык касиегтерi табысты кэсiби кызмегтiц факторы ретшде" такырыбына блок-сызба жасацыз.

2) педагогикалыц жэне диплом алдындагы практиканы уйымдастыруда, жоба турвдеп колданбалы мэселелердi шешу процес болашак мр-атмдердщ кэаби-педагогикалык кызметке дайындыFы мен кабiлетiнiц жоFары децгейiн (муатмнщ кэсiби кузыреттшгш)корсетед^ бiркатар мэселелердi кою жэне шешу непзшде кол жеткiзiледi, мысалы:

- зерттелетш мэселенiц тэжiрибелiк жаFдайын калай зерттеуге болады;

- жобалык кызмет баFдарламасын калай куруFа болады;

- теорияны тэжiрибеге калай гYрлендiруге болады;

- жобаны куруга арналган куралдар жуйесш калай жоспарлауга жэне жобалауга болады;

- ресурстармен калай жумыс iстеу керек;

- жобадагы материалдарды калай курылымдау керек;

- жоба eнiмдерiнiц болашак пайдаланушылары Yшiн эдiстемелiк усыныстарды калай ^рлеуге болады;

3) бшм алушылардыц FЗЖ-да-мaкaлaлaр жазу, Coursera курстарынан eту, гылыми жетiстiктер кeрмелерiне катысу гылыми элеуетп дамытуга ыкпал етедi, демек, педагог кадрларды даярлау сапасын арттыруга ыкпал етедь

Сонымен, туракты ЕЗЖ-га багытталган ю-эрекеттердщ дэйектiлiгi болашак муFaлiмдердiц eзiн-eзi дамытуына багытталуы керек, eйткенi студентпк кезецде олар eздерiнiц кэсiби максаттары мен кундылыктарын аныктауды YЙренуi керек.

Зерттеу нэтижелерь Тeменде усынылган "УКД контекстiндегi бiлiм алушыныц кызметiндегi eзiн-eзi тэрбиелеу жэне eзiн-eзi дамыту", "УКД калыптастырудагы болашак педaгоггыцeзiн-eзi тэрбиелеудiц рeлi" сауалнамаларыныц нэтижелерi бойынша бiлiм алушылардагы eзгерiстер студенггердiц УКД кaжеггiлiгiн сезшетш болашак кэаби-педагогикалык кызметке деген уэждеменщ кYтiлетiн даму децгейiмен байланысты.

1-ш1 сауалнама. '^КД контекст1ндег1 бш1м алушыныц кызметшдеп ез1н-ез1 тэрбиелеу жэне ез1н-ез1 дамыту"

1. Университетте окып жYргенде мен Yшiн eздiгiнен бшм алу:

а) eте мацызды, э) кейде кажет, б) мiндеггi емес.

2. Эзщздщ дамуыцызга кедергi келтретш себептердi атацыз:

3. Сiзде eздiгiнен бiлiм алудыц кандай дагдылары бар жэне оган кандай дэрежеде иеаз? ^ажетпнщ астын сызыцыз.

3.1 Мен eз кызметiмдi жоспарлаймын: а) эркашан, э) кейде, б) жоспарламаймын.

3.2 Мен жYЙелi кYнделiктi аудиториядан тыс жумысты уйымдастырамын: а) eз бастамашылыгымныц негiзiнде, э) окытушыныц бакылауы жагдайында, б) катац мэжбYрлеу жагдайында.

3.3 Мен eзiм орындаган тапсырманыц дурыстыгы мен дэлдiгiн тексеремiн: а) эркашан, э) кейде, б) тексермеймш.

3.4 Мен пэндер бойынша тапсырмаларды орындаймын: а) eз бетiмше, ешкiмнiц ^мегтаз, косымша кeздерден алынган акпаратты талдаймын жэне толыктырамын; э) кейде ^мек сураймын, б) эркашан кeмек сураймын.

3.5 Мен Yшiн киын емес: а) акпаратты iздеу, iрiктеу, жYЙелеу, э) Yлкен кeлемдегi акпаратты талдау жэне eцдеу, б) eз ^зкара^тды дэлелдеу (дэйектер мен дэлелдер келтру).

3.6 Мен кeпшiлiк алдында шйлеймш: а) ыкыласпен, э) ыкылассыз, б) шйлемеймш.

3.7 Мен оку процесшде алкалы тец катынастар орнатамын: а) окытушылармен, э) студенгтердiц кeпшiлiгiмен, б) кей студенттермен.

Сауалнама нэтижелерi тeмендегiнi кeрсеггi: студенггердiц кeпшiлiгi (82%) eздiгiнен бiлiм алудыУКД даму факторы ретшде барабар карастырады, олар кaжеггi акпаратты таба алатындыгын, негiзгi ойларды жинактап, бeлiп кeрсете алатындыгын, осы материалды бурыннан белгiлi нэрсемен байланыстыра алатындыгын, кестелерде, графиктерде, сызбаларда окылганды уйымдастыра алатындыгын атап eгтi; баяндамалар дайындауга жэнекeпшiлiк алдында сeйлеуге дайын; акпаратты байланыстыра алады, логикалык корытынды жасай алады, сындарлы eзaрa эрекеттесу тэжiрибесi бар eз кeзкaрaсын негiздей алады.

Бiрaк кейбiр студенттер eздiгiнен бшм алуга жэне eзiн-eзi дамытуга кедерп келтiретiн бiркaтaр себептердi, негiзiнен, объективт сипатта кeрсетедi: уакыттыц жетiспеушiлiгi, барлык пэндер бойынша тапсырмалардыц кeптiгi, кейбiр окытушылардыц авторитарлыгы жэне т.б.

2-ш1 сауалнама. '^КД калыптастырудаFы болашак педагогтыцезш-ез1 тэрбиелеуд1ц рел1"

1. Сiз eзiцiздiц бiлiмiцiздiц нэтижелерiн eз кeзкaрaстaрыцыз бен ерекшелштерщзбен каншалыкты байланыстырасыз?

2. ЭздЫнен бшм алу жеке касиеттер мен омiрлiк козкарастарFа байланысты ма?

3. Студенттщ озiндiк iс-эрекетi барысында оздiгiнен бiлiм алу даFдылары калыптасады деп ойлайсыз ба?

4. Оз озщздщ бiлiмiцiзге назар аударасыз ба?

5. Оз окытушыныц ролi оздшнен бiлiм алуды уйымдастырудаFы ец жаксы мотивациялык фактор деген пiкiрмен келюеаз бе?

6. Сiз Fылыми кызметтщ кандай да бiр тYрiмен айналысасыз ба?

7. Сiз озiцiздiц Fылыми-зергтеу кызметiцiздiц нэтижелерi бойынша Fылыми-практикалык конференцияларда баяндадыцыз ба?

8. Оз жоFары курстарда оздiгiнен бiлiм алу жэне ^КД жетекшi рол аткаруы керек дегенмен келiсесiз бе?

2-сауалнаманыц комегiмен оздiгiнен бiлiм алуFа дайынды^ын аныктайтын студенгтердiц колда бар уэждемесш талдау бiлiм алушылардыц озiн-озi жYзеге асыру жэне жегiлдiру кундылыктарына жауап беретш окытудыц, баFалаудыц уйымдастырушылык ортасын куру жэне дамыту кажет екенш корсегтi. Бул уйымныц немесе академиялык KOFамдастыктыц корпоративтiк рухыныц кажегтi YЙлесiмдiлiгiн куру жэне колдау. Баскаша айтканда, бул жаFдайда окыту, озiн-озi тэрбиелеу, озiн-озi жYзеге асыру, жетiлдiру бiркатар себептерге байланысты бiлiм алушылар Yшiн тартымды болады. Сонымен катар, Фишердщ пiкiрiнше, студенгтердi тарту коп олшемдi курылым болып табылады [6].

Сонымен катар, студенттердщ оздiгiнен бiлiм алуын тиiмдi дамыту болашак педагогтардыц УКД ескеретiн оку-танымдык iс-эрекегтен тэжiрибелiк кэаби кызметке кошудi, сондай-ак бiлiм алушыныц жеке басын озiн-озi жYзеге асыруды камтамасыз етедi.

ОсыFан байланысты, 1-кестеде бiз "Бастауыш бiлiм берудiц заманауи педагогикалык технологиялары", "^азiргi педагогтыц эдютемелш жумысы" пэндерiн эзiрлеу кезiнде БЭЖ-ныц кейбiр тYрлерiне мысалдар келтiремiз: бул студенгтердiц оздiгiнен бiлiм алуына да, кэсiби дамуына да мотивациясын белсендiруге ыкпал етедi.

Кесте 1. "Бастауыш б1л1м берудщ заманауи педагогикалыц технологиялары ", "Каз1рг1 педагогтыц эд1стемел1к жумысы " пэндерт эзгрлеу кезтдегг БЭЖтурлер1

Пэн атауы Б0Ж тYрлерi

Бастауыш бшм берудщ заманауи педагогикалык технологиялары - "Цифрландыру жаFдайында Yздiксiз педагогикалык даму жYЙесiн дамыту" блогы бойынша макалалар картотекасын жасау; - "Цифрлык бiлiм беру ортасыныц жаца мYмкiндiктерi" такырыбы бойынша презентация жасау; - Эдебиетпк оку сабактарына арналFан проблемалык тапсырма жасау; - Р.А. Есенжол, М.Е. Топаева, В.А. Зелепухинаныц "Тиiмдi практикадаFы педагогтардiц Yздiксiз кэаби дамуы" макаласы бойынша дэйексоз жоспарын жасау; - Окушылардыц шыFармашылык белсендшгш дамытуFа ыкпал ететiн бастауыш мектеп Yшiн жобалардыц такырыптарын эзiрлеу

^аз1рп педагогтыц эдютемелш жумысы - Бастауыш сынып муFалiмiнiц эдiстемелiк жумысын уйымдастыру мэселесi бойынша

макалаларды тацдау (оларга Аннотация жазу) (кемшде 5 макала);

- "Бастауыш сынып эдiстемелiк жумысыныц

клaстерiн куру;

- "Бастауыш сынып эдютемелш жумысыныц денотат баганын жасау;

- "Бастауыш сынып муFaлiмiнiц Yздiксiз педагогикалык даму жYЙесi" блогы бойынша макалалар картотекасын жасау;

- Бастауыш буын педaгогтaрi Yшiн УКД-мен байланысты бастауыш бшм беру ЭБжетекшiсiнiц жумыс нысандарыныц мазмунын эзiрлеу;

- Бастауыш бшм беру эдюкершщ ЕЗЖ __талаптарыныц тiзбесiн жасау._

Талкылау. Сонымен, зерттеу нэтижелерiн талкылау жэне зерттеу барысында бiз УКД-дыц кундылык негiзiн аныктау бойынша усыныстарды тeменде тiзiмдейiк.

¥сыныстар:

- болашак педагогтарды мамандык бойынша оку мен дамудагы жеке максаттарына кол жетюзуге, оларды iске асыру Yшiн максатты мiндеггердi аныктауга, сондай-ак Yнемi оку эдетш калыптастыруга ынталандыру;

- жаца педагогикалык ойлауды eзектендiретiн УКД философиясына арнайы стратегиялар мен аудиториялык жэне аудиториядан тыс жумыс тYрлерi аркылы назар аудару;

- УКД кузыреттерш дамыту бойынша тэж1рибе алмасу аркылы студенттермен керi байланыска ерекше назар аудару;

- болашак бастауыш сынып муFaлiмiнiц кэсiби кaсиеггерiн жэне кeшбaсшылык элеуетiн дамыту бойынша студентгердеУКД нысандарын енгiзу Yшiн окытушыга жумыс жагдайларын жасау.

Нусцаулар:

- бшм беру багдарламаларын эзiрлеу кезiнде окытушыларга кэсiби-педaгогикaлык мiндеггердi шешуге шыгармашылык ^зкарас Yшiн; заманауи акпараттык жYЙелердi пайдалана отырып, eз бетiнше зерттеу жумысы Yшiн; шыгармашылык есептер, макалалар, баяндамалар, жобалар тYрiнде eзiнiц гылыми-зерттеу кызметшщ нэтижелерiн усынуга дайын болу Yшiн; eзiн-eзi дамыту, eздiгiнен бiлiм алу, инновациялык кызмет кaбiлеггiлiгi Yшiн кажетп УКД рeлiн атап eту;

- 6В01301 "Бастауышта окытудыц педагогикасы мен эдютемесГ' мамандыгы бойынша кайта даярлау курсыныц багдарламасын эзiрлеу Yшiн "Заманауи бшм берудеп инновациялар" модулiне бастауыш сынып муFaлiмдерiнiц УКД бойынша дэрютер мен тэжiрибелiк тапсырмалар такырыптарын енпзу;

- УКД саласындагы бiлiм алушылар мен окытушылардыц сураныстарына сэйкес стейкхолдерлердщ бiлiм беру сапасын aрггырукызыFушылыFынa жэрдемдесу;

- "Педагог мамандыгына жол: окуды YЙрен" Profit-ресурсыныц даму мYмкiндiктерiн уйымныц бiлiм алушылардыц ресми, бейресми жэне акпараттык окыту жагдайында eздiгiнен бшм алу кызметш орындауы Yшiн пайдалану.

^орытынды. Осылайша, болашак бастауыш сынып муFaлiмдерiнiц УКД калыптастыру процесi-бул кэаби дайындыктыц барлык кезецдерiнде жYЙелi максатты жумысты кажет ететiн кYPделi жэне ^п кырлы процесс, eйткенi УКД болашак маманныц кэсiби кузыреггiлiгiн калыптастырудыц негiзгi резервi болып табылады. Бул оныц кэаби жэне

муFaлiмiнiц багыттары"

муFaлiмiнiц курылымы"

танымдык мудделерш ынталандырады, непзп максат: бэсекеге кабшетл тулганы калыптастыруга ыкпал етедi, ол ушш оныц кэсiби кызмепшц мацызды MoraBi eздiгiнен бiлiм алу болып табылады. Эйткенi, тiптi Mбiлiм берудi цифрландыру, акпараттыц колжетсмдшп, экономикалык жэне элеуметлк салалардагы туракты eзгерiстер окытушыдан ец заманауи бiлiмге ие болуды талап етед^ ал окытушыныц табыстылыгыныц кажетп шарты^шщ Yздiксiз бiлiмiм [7, б. 113].

^орытындылай келе, жогарыда айтылгандарды болашак педагогта YКД калыптастыру процесш кeрнекi тYPде бейнелейтiн денотат баганы тYрiнде корытындылаймыз (сурет 1) .

Болашак; бастауыш бшм беру педагогыньщ уздшаз кэаби дамуы ол не? - тужырымдаманыц мэт

педагог-практиктерге гана емес, студенттерге де тYсiну мацызды жеке, элеуметлк жэне уйымдастырушыльщ мак;саттардыц туракты аньщтамасы

неге багытталган? - мацсаты, багыты

YКД стратегиялары аркылы пэндш жэне педагогикалык кузыреттiлiктердi интеграциялау жагдайында калыптасатын бiлiм алушылардыц ерекше дайындыгын

калыптастыруга

1

калай юке асырылады? - оцу цызметтщ сипаты

I.

YКД логикасында 1) пэндердi окыту; 2) педагогикалык жэне диплом алдындагы практикаларды уйымдастыру; 3) бшм алушылардыц ЕЗЖ; 4) дипломдык жобаны жазу

кезделген кезде

. . . . белгiленген кызмет ненi дамытуга мYмкiндiк бередi? - YКД-дыц даму ресурстарын

олардыц кэаби мiндеттердi шешудi та^ау тэжiрибесiн калыптастыру; зерттеушшщ тэжiрибесiн алу, жаца бшмд^ таным эдiстерi мен тэсiлдерiн игеруге мотивацияныц пайда

болуына

YКД-дыц кYтiлетiн нэтижес[ не? - нэтижет болжау

I

ЭздЫнен бiлiм алуга, eзiн-eзi дамытуга жэне e3rn-e3i тануга дайындык жэне кабшеттер

Сурет 1. Болашак бастауыш бШм беру педагогыныц Yздiксiз кэиби дамуы АлFыс айту: макала ^азакстан Республикасы Еылым жэне жогары бшм министрлЫ Еылым Кoмитетiнiц гранттык каржыландыруы бойынша ЖРНАР19678852 "ЖОО-ныц академиялык дербестш жагдайында "педагогикалык гылымдар" багытыныц бшм алушылары мен тYлектерiнде Yздiксiз кэаби даму кузыреттiлiгiн калыптастыру" гылыми жобасы шецберiнде дайындалды.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1.

2.

3.

4.

5.

6. 7.

Богдан Н.Н., Бушуева И.П., Масилова М.Г. Институциональные факторы формирования компетенций непрерывного профессионального развития у бакалавров // АНИ: педагогика и психология. №2(19). - 2017. - С.17-20.

Алексеева П. М. Концепции непрерывного профессионального развития преподавателя современного вуза // Педагогика. Вопросы теории и практики. - Том 8. - 2023. - С. 99-105. Уалиева Н.Т., Альмагамбетова Л.С., Мурзалинова А.Ж. Непрерывное профессиональное развитие учителей сельских школ для уменьшения образовательного неравенства. Петропавловск: СКУ им. М. Козыбаева, 2023. - 125с.

Колыхматов В.И. Профессиональное развитие педагога в условиях цифровизации образования: учеб.-метод. пособие. СПб.: ГАОУ ДПО «ЛОИРО», 2020. - 135с. Печеркина А.А., Сыманюк Э.Э., Умникова Е.Л. Развитие профессиональной компетентности педагога: теория и практика: монография. Екатеринбург: Урал. гос. пед. ун-т, 2011. - 233с.

Фишер Р., Лаферьер Р., Риксон А. Перевернутое обучение: эффективная педагогика с ахиллесова пята. Innovat.Educ. Int.57 (5). - 2020. - P.543-554.

Алексеева П.М. Тенденции профессионального роста преподавателя вуза // Мир педагогики и психологии. - №02(79). - 2023. - С.108-113.