CC BY
30FTAXP 14.35.07
БОЛАШАЦ ЭЛЕУМЕТТ1К ПЕДАГОГТЬЩ КЭС1БИ ИМИДЖ1Н ЦАЛЫПТАСТЫРУ
М.П. Асылбекова п.г.к., кауымдастырылган профессор Л.Н.Гумилев атындагы Еуразия улттык университетi, Нур-Султан, Казахстан email: marziya_asylbekova@mail.ru
Макалада жогары бшм беру жуйесш реформалау, болашак элеуметпк педагогтьщ кэаби имиджiн калыптастыру проблемасына байланысты каз1рп замангы бшм беру - педагогикальщ технологиялар саласындагы сонгы зерттеулердщ нэтижелер1 оны дайындау процес1нде кэаби кызметтщ табыстылыгы мен нэтижелшпн камтамасыз ететш элеуметпк мшез-кулыктын белгш б1р стилш жасау кажетпп карастырылды. Сонымен катар, болашак элеуметпк педагогтердщ тулгалык, кузыреттшк, коммуникативпк, мшез-кулыктык жэне визуалды компоненттерше сэйкес келетш кэаби имидждщ калыптасуынын критерийлер1, керсетшштер1 мен децгейлер1 аныкталып "Болашак элеуметпк педагогтын кэаби имиджа" угымы нактыланды.
Туит свздер: Кэсгби имидж, имиджелогия, элеуметтгк педагог, элеуметтгк педагог имидж1, кэаби дайындыщ, педагогикалыщ шарттар
Kipicne
Казакстан кез келген баска ел сиякты элеуметпк-экономикалык жагдайы адам элeуeтiмeн, адамдардын кэибилш, кузыреттшп мен крeативтiлiгi дeнгeйiмeн айтарлыктай аныкталады. Осыган байланысты XXI гасыр педагогы ез пэнi бойынша iргeлi бiлiм гана емес, сонымен катар оку, элеуметпк-педагогикалык, психологиялык-педагогикалык, мэдeни-бiлiм беру, гылыми-эдiстeмeлiк, уйымдастыру-баскару кызмeтiн кeшeндi жузеге асыру Yшiн тиiмдi куралга ие болуы тиiс [1].
Жогары бшкп педагогикалык кадрларды унивeрситeттiк даярлау контекшнде болашак маманнын табысты кэшби, Yздiксiз бiлiм алуга жэне алдагы енбек жолында толык езiн-езi жYзeгe асыруга дайындыгын калыптастыру езeктiлiккe ие болады. Бул максатка кол жетюзуге Казакстан Республикасынын Бiлiм бeрудi дамытудын 2011-2020 жылдарга арналган мeмлeкeттiк багдарламасындагы максаттар мен мiндeттeрдi жYзeгe асыруга, сонымен катар, бшм жYЙeсiндe болып жаткан езeктi мэсeлeлeрдi шешуге жэне жанаша бiлiм бeрудi уйымдастыруга багытталган. Бул кужаттарда элeумeттiк пeдагогтeрдiн кэаби дайындыгына ерекше мэн бeрiлeдi, онын бiр белiгi олардын кэсiби имиджш калыптастыру болып табылады [2].
Элеуметпк педагог имиджi - бул педагогикалык мэдениеттщ жогары дeнгeйi, психологиялык жэне элeумeттiк кузырeттiлiгi бар, жеке жэне кэаби езiн-езi жeтiлдiругe умтылатын, рухани мэдeниeтi биiк, кэсiби юкерлт, кабiлeтi мен акыл-парасаты жогары бшкп маман болып табылады. Iшкi имидждш бeйнeсi шыгармашылыкпен жумыс iстeйтiн кэаби жYЙeлi жэне функционалдык касиeттeрiнiн тутас жиынтыгына ие болуы тиiс элеуметпк педагог тулгасынын езiн-езi тануын керсетедь Сырткы мiнeздeмeлeрдeн калыптасатын бейне элеуметпк педагогтын когамдык манызы бар кызметшщ сапасынан, онын окушылармен, эрiптeстeрiмeн жэне журтшылыкпен тиiмдi кэсiби езара ю-кимылды камтамасыз ету кабiлeттiлiгiнeн пайда болады. Кэаби карым-катынас жэне нэтижeлi ынтымактастык элeумeттiк педагогтын тiкeлeй мiндeтi болып табылатындыктан, олардын ез имиджш калыптастыру дагдылары мен iскeрлiгiн менгеру -жогары оку орнында бiлiм алу кезещнде оны дайындаудын манызды мiндeтi болып табылады.
Heri3ri бвлiм
«Имидж» угымы мазмунынын (лат. Imago - бейнеа, уксастык) философиялык, социологиялык, экономикалык, саяси, психологиялык-педагогикалык эдебиеттерде кeздeсeтiн тарихы бар. «Имидж» санатынын пайда болуы, калыптасуы жэне дамуы тарихнамасында угымга
дешн (т^жырымдамалыщ), жYЙелеу (жштеу), а^паратты^-магыналы^ жэне терец-зерттеу кезецдерш бвлiп керсетуге болады.
Элеуметтiк шындыщ объектiсi ретiнде имидж туралы тYсiнiк магыналы сипаща ие емес, имидж жасау эдiстерi мен тэсшдершщ ерекше белгiлерi стихиялыщ жэне ^арама-^айшылыщ болып табылады.
ЖYЙелеу (жштеу) кезещнде - XX гасырдыц 30-шы жылдардан бастап 70 жылдары аралыгында имидж туралы тYсiнiктердi жина^тау жэне кецейту жYргiзiледi. Оныц аныщтамаларын т^жырымдауга, эксплицирлеуге, бас^а ^ымдар ар^ылы тYсiндiруге талпыныстар жасалады, алайда имидж элi де жеке гылыми санат реннде ^арастырылмайды.
XX f. 70-90-шы жж. аралыгындагы мерзiмдi ^амтитын а^паратты^-магыналы^ кезенде шетелдiк жэне отандыщ Fылыми ойда имидждщ санатын маFынальщ толыщтыру жYзеге асырылады, имиджелогия жеке пэн реннде ^алыптасты. Имидж адам вмiрiшц барлыщ салаларына енiп, пэнаралыщ тYсiнiкке айналды.
Бiз зерделеген, ^азiрri Fылыми-зерттеулерде (XXI f.) имидж тYрлi Fылым аясында зерттеле бастайды, оныц мэнi негiзделедi жэне оныц одрамдас одрамы бвлiнедi [3-5].
Осы орайда, Fалым А.А. Калюжный ецбектершде: «М¥Fалiм имидж олардыц: сырт^ы бейнесiнен, эдетiнен, свйлеу мэнершен, ^лттык; жэне взiндiк санасынан, ^лттык; менталитетшен. iс-эрекетiнен, мшез-^л^ынан жасалFан оны ^оршаFан элеуметтiк ортаныц ой птршен К¥ралады»-деп т¥жырымдалFан [6].
Имидж ^алыптасуыныц мацыздылыFы сезiледi, оны ^рудыц тиiмдi шарттары мен технологиялары эзiрленедi жэне практикаFа енгiзiледi [7], атап айщанда, болаша^ элеуметтiк педагогтарды кэшби даярлаудыц теориясы мен эдiстемесi бойынша диссертациялыщ ж^мыстарда да кврiнiс табады (1-Кестеде берiлген).
1-Кесте. 2001-2018 жылдар аралыFында элеуметтiк педагогтардыц имиджiн ^алыптастыру мэселелерi карастырылFан зерттеу ж^мыстары
Зерттеушшер Зерттеудiц мазм^ны мен негiзгi баFыттары
1 2
Элеуметтiк педагогтардыц кэшби даярлыFын одраушы
Ю.Н. Галагузова (2002) жYЙелi кэсiби даярлыщтыц теориясы мен практикасы
Ч.И. Лопсан (2003), Е.Д. Макарова (2006) эмпатияны кэсiби-т¥ЛFальщ сапа ретшде тэрбиелеу
Е.А. Журавлева (2004) психологиялыщ т^ра^тылыщ
М.А. Емельянова(2005) кэшби жетiлу жэне оны ^алыптастыру механизмдерi
Т.Т. Щелина (2006) рухани-^ндылы^тыщ баFыт
Т А. Манцурова (2007) элеуметтiк педагогтыц жауапкершшш
Е.А. Власова (2008) кэсiби взiн-взi дамытуFа дайындыщ
Т.В. Склярова (2008) элеуметпк педагогтарды даярлаудаFы конфессиялыщ-баFытталFан жоFары о^у орындарыныц мYмкiндiктер
Л.В. Порхун (2010) элеуметтiк педагогтардыц кэшби ^ызметшщ внiмдiлiгiн арттырудыц психологиялыщ технологиялары
Т.В. Третьякова (2011) элеуметтiк педагогтардыц толераштылыщ
Н.В. Курилович (2012) кэшби ^арым-^атынас элеуметтiк ^ызметкер мэдениетiнiц компонент ретiнде
Ю.А. Агаева (2013) корпоративтiк-кэсiби мэдениет контексiндегi элеуметпк педагогтыц кэсiбилiгi
М.В. Дудкина(2015) элеуметтiк педагогтердiц аудиториядан тыс ^ызметтеп жалпы мэдениетiн дамыту
Л.А. Галкина (2015) кiшi мектеп жасындаFы дарынды балалармен элеуметтiк педагогтыц ж^мысы
Болаша^ элеуметпк педагогтарды кэшби даярлау жYЙесiнде к¥зыреттшк тэшлвд жYзеге асыру мэселелерi: Жалпы к¥зыреттшкн жэне оныц жекелеген тYрлерiн ^алыптастыру
З.М.Махмутова (2006), И.С. Николаева (2011), С.В. Старикова (2008), О.В. Баркунова(2010) Элеуметпк педагогтын жалпы кэаби кузыреттшп (курылымы, эдiстерi жэне оны дамыту куралдары))
А.Л. Фатыхова (2005) Элеуметпк-перцептивп кузыреттшк
А.В. Молчанова (2008) Кэаби-кукыктык кузыреттшк
Е В. Кузнецова (2010) Коммуникативпк кузыреттшк
Р.К. Джандосов (2007) Эстетикалык кузыреттшк
Элеуметпк педагогтардын кэаби имиджшщ курамдас белiктерi
Е.С. Головина (2005), Е.Н. Меркулова (2006), В.П. Сморчкова (2007) Жалпы кэаби мэдениет
Е В. Климкина (2001) Кэаби-сейлеу мэдениет
С.К. Магометова (2002) Адамгершшк мэдениет
О.Ю. Кулаковская (2003) Кэсiби езiндiк сана
Л.И. Кобышева (2004) Л.Я. Елисеева (2005) Кэаби манызды касиеттер
А.А. Калюжный (2005) МуFaлiмнiн имиджш калыптастыру Педагогикалык имиджелогия
А.А. Калюжный (2004) МуFaлiмнiн имиджш калыптастыру психологиясы
С.А. Маскалянова (2005) Кэсiби имидж
Ю.А. Сапарова, Ш.Турдалиева, И. Багов, А. Сабекова (2008) Имиджелогия
Э.М. ДYЙiсмaFaмбетовa (2008) ¥стаздык келбет - педагог шеберлтнщ кепiлi
В.А. Щербаков (2010) Кундылык бaFдaрлaр
Н А. Рачковская (2013) Эмоциялык мэдениет (эмоциональная )
XXI гасырда элеуметпк педагогтердщ кэаби кузыреттшпн калыптастыру мен дамытуга арналган 1-кестеде керсетшен зерттеулердщ мазмунын, оларда калыптаскан гуманистiк кундылыкты багдарлардыц, мэдениеттщ жогары децгешнщ болуын жэне т.б. MiH^irrnriH талдау кызметкерлердщ осы санатынын имиджш калыптастырудьщ мацыздылыгын керсетедi.
Сонымен, Ю.А.Агаева, О.В.Баркунова, Э.М.ДYЙiсмаFамбетова, Е.В.Кузнецов,
Н.В.Курилович жэне т.б., элеуметпк педагогтын жеке туетасы тек кэсiби кузыреттiлiкке Fана емес, жоFары жауапкершiлiк дэрежесiне, езiн-езi юке асыру кажеттiлiгiне, езшщ енбек функцияларын орындау кезiнде стратегияларды тандауда икемдшкке ие казiргi урпактын кешбaсшы-тэлiмгершщ Yлгiсi болып табылады [8-12].
В.А.Романов пен В.В.Коритчук Болашак педагогтардын имиджiн калыптастыру тшмдшпнщ басты шарты - жоFары оку орнынын оку-тэрбие процесiнiн тутасты^ы, онын барлык компоненттерiнiн бiрлiгi мен Yйлесiмдiгi. Мазмундык аспектiде мундай тутастык кэсiби кYш-жiгер мен оларды колдану тэсiлдерi арасындаFы езара байланыс орнату, имидждш шыFармашылык ю-эрекет тэжiрибесi жэне студенттердiн езiне эмоциялык-ерiк катынасы, кэсiби езiн-езi бiлiм алу жэне езiн-езi тэрбиелеу, оку жэне технологиялык шыFармашылык аркылы пайда болатын кэаби орта кундылыктары есебiнен кол жеткiзiледi [13].
XXI Fасырда шетелдiк зерттеушшер педагогтардын кэсiби даярлыFынын теориясы мен тэжiрибесiнiн тYрлi аспектiлерiн, олардын кэаби имиджшщ денгейiн арттыру технологиялары саласында iзденiстердi жандандырып келедi. Атап айтканда, Италия мен ШвейцариядаFы (C. Fiorilli жэне т.б.) [14] муFалiмдердiн кэаби жану (кYЙзелiс) синдромынын дамуына педагогтарды элеуметтiк колдау мен эмоциялык шиеленютщ эсерi; бiрлескен окыту тиiмдiлiгiнiн, болашак элеуметпк педагогтардын оку жепспктершщ денгешнщ жеке тулFаFа (T.L.N. Emerson, l. English, K.M. McGoldrick) [15]; элеуметпк педагогтардын кэаби имиджш дaмытудaFы элеуметпк жетшудщ релiн (V.Nagra, M.Kaur) [16]; студенттердщ окыту жэне даму сапасынын окытушылардын кэсiби имиджiне тэуелдiлiгi (M. Kunter, U. Klusmann, J. Baumert, D. Richter, T. Voss, A. Hachfeld жэне т. б.) тужырымдаетан [17].
Осылайша, элемдш гылыми цауымдастыцтыц бiлiм беру цызмеп мен дамуыныц басым багыттарыныц цатарында Heri3ri ц^рамдас бвлiктерi iргелi бiлiм беру, ц^зыреттшк, шыгармашылыц бастама реннде, жеке кэсiби мацызды цасиеттер, eMip бойы акмеологиялыц оцуга ^мтылу болып табылатын педагогтардыц кэсiби имиджi цалыптасады. Демек, ол тиiмдi YЙлесiмi жэне педагогтыц кэсiби всу децгешн аныцтайды.
Эр тYрлi галымдардыц жарияланымдарында ^сынылган нэтижелердi жинацтай отырып, келесiлердi айтуга болады: элеуметтiк педагогтыц кэшби имиджi ^гымыныц цалыптасуы мен даму Yрдiсi цазiргi отандыц жэне шетелдш гылыми мектептерде бай элеуметнк-педагогикалыц м^ра жэне болашац элеуметтiк педагогтарды кэшби даярлау жYЙесiнiц цалыптасу тарихы непзшде дамиды. Бiрте-бiрте мамандардыц кэсiби имиджш цалыптастыру мацыздылыгын сезiну жYргiзiледi, оны жетiлдiру жолдары кецiнен зерттеледi жэне эксперименталды тYрде тексерiледi. М^ныц бэрi болашац мамандардыц оцу кезецiнде оц кэшби имиджiн цалыптастыру моделiн эзiрлеудiц взектiлiгi мен мацсаттылыгын кврсетедi, б^л цолданыстагы кэсiби дайындыц жYЙесiнiц децгешн айтарлыцтай арттыруга жэне ецбек цызметше кiрiсетiн элеуметтiк педагогтардыц Yйлесiмдi дамуы Yшiн оцтайлы жагдайларды цамтамасыз етуге мYмкiндiк бередi.
Зерттеу материалдары жэне эдiстерi
Бiздiц зерттеуiмiздiц эксперименталды базасына Л.Н.Гумилев атындагы Еуразия ^лттыц университеттщ «Элеуметпк педагогика жэне взiн-взi тану» мамандыцтары алынды:
Зерттеу багдарламасына сэйкес тэжiрибелiк-эксперименталдыц ж^мыс y™ кезецде жYзеге асырылды.
Айцындаушы кезенде кэсiби имидждщ цалыптасу децгейiн диагностикалаудыц негiзгi ц^ралына:
- Б. Басс т^лганыц багыттылыгын аныцтау (багдарлы сауалнама);
- Кэшби имидждi цалыптастыру цажеттшгш багалау сауалнамасы;
- «Кэсiби имидждi цалыптастыру: менщ жеке квзцарасым» сауалнама;
- «Элеуметпк педагогтыц кэшби имиджа ол цандай?» имиджелогия бойынша тестiлеу жэне сауалнама алу;
- Элеуметпк педагогтыц вз кэшби имиджш ц^ру бiлiктiлiгiнiц цалыптасу децгейiн багалауга арналган сауалнама;
- "Оздщ имидж" тестi (М. Подопригора);
- "Имидж параметрлерш багалау жэне жеке имидждi ц^ру" эдiстемесi (М. Спиллейн, в. Шепельдщ модификациясы);
- 0зiн-взi дамыту жэне кэшби-педагогикалыц цызмет децгейiнiц диагностикасы (Л. Бережнова).
Зерттеудщ эдюнамалыц негiзiн адам цызметшщ пэндш сипаты туралы таным теориясыныц, философияныц жэне психологияныц концептуалды ережелерi; оцыту жэне тэрбиелеу Yдерiсiндегi т^лга теориясы мен оныц дамуы; жуйелш, т^лгалыц-ю-эрекет, синергетикалыц, акмеологиялыц, мэдениеттанулыц тэсiлдердiц ережелерц болашац элеуметтiк педагогтыц кэшби-педагогикалыц даярлыгыныц концептуалды негiздерi ц^рады; жогары мектептщ оцу-тэрбие YДерiсiнде педагогикалыц технологияларды цолдану бойынша цазiргi зерттеушiлердiц жетiстiктерiне непзделген элеуметтiк педагогиканыц теориялыц-эдюнамалыц ережелерi; бшм беру технологияларын цолдану теориясы мен эдютемесь
Зерттеу нэтижелерi
Аныцтаушы эксперимент жYргiзу барысында, атап айтцанда, экспериментпк (3-4 курстыц 48 студент) жэне бацылау (2 курстыц 39 студент) топтарында кэсiби имидждiц цалыптасуыныц твмен (тиiсiнше 38,5 жэне 36,6%) жэне орташа (33,7 жэне 32,7%) децгеш бар бiлiм алушылар саны басым екеш аныцталды. Жеткiлiктi децгей сыналушылардыц 11,6% - ында жэне бацылау тобыныц 13% - ында аныцталды. Эксперименталды топ студенттершщ 6,2% - ы жэне 7,7% - ы жогары децгейде болды.
Зерттеудiц сапалы нэтижелерiн талдау болашац элеуметтiк педагогтыц кэшби дайындыгыныц мазм^ны оныц кэшби имиджiн жасау бойынша мацсатты ж^мысты квздемейдi, сондыцтан ол жиi стихиялы, жYЙесiз жэне тэуелсiз цалыптасатын болады деген цорытынды
жасауга мYмкiндiк бердь Бул ретте болашац элеуметтiк педагогтарда оцу ю-эрекетшщ жогары уэждемесi аныцталды, взшщ кэсiби имиджш цалыптастыру бойынша жумыс iстеуге ыцыласы байцалды, алайда осы дайындыц аспекпсшщ теориялыц базасы студенттерге вз умтылысын сауатты жYзеге асыруга мYмкiндiк бермедь
Экспериментпц цалыптастырушы кезещ барысында болашац элеуметтiк педагогтыц кэсiби имиджiн цурудыц педагогикалыц шарттары кешенiмен бiз эзiрлеген Yлгiшц тиiмдiлiгiн тексеру жYзеге асырылды. Модель Yш блокты цурады: мацсатты, цалыптастырушы жэне нэтижелi.
Мацсат нэтижеш аныцтайды - бiздщ жагдайда болашац элеуметтiк педагогке взшщ кэсiби мiндеттерiн табысты орындауга мYмкiндiк беретiн жэне оныц кэсiби цызметке дайындыгыныц аяцталуын сипаттайтын жогары оцу орны жагдайында кэсiби имидж цалыптасуыныц тиiстi децгешн алу.
Модельдщ мацсатты блогы жYЙелi, цузыретплщ жеке-iс-эрекет, аксиологиялыц жэне акмеологиялыц тэсiлдермен жэне мацсатты, пэнаралыц интеграция, практикалыц багыт, коммуникативтiк жэне свйлеу эсерi, взiн-взi дамыту жэне взiн-взi тэрбиелеу принциптерiмен усынылды, оларды пайдалану эксперимент кврсеткендей, элеуметтiк педагог мамандыгын тацдаган студенттердщ кэсiби имиджiн цалыптастыруда тиiмдi.
Кэсiби имидждщ цалыптасуыныц алга цойылган мiндеттерiн шешу Yшiн бшм алушыларда белгiлi бiр мэн - жайлардыц болуы талап етiлдi-модельдiц цалыптастырушы блогында ^сынылган педагогикалыц жагдайлар кешеш. Бул шарттарга бiз:
1) болашац мамандыцца жэне кэсiби имидждi цалыптастыру процесiне студенттердiц жагымды (оц) квщл-^шн дамыту;
2) кэсiптiк даярлыцтыц барлыц кезецiнде педагогикалыц имиджелогия туралы гылыми бiлiмнiц бiрт¥тас цурылымын ц^руга багытталган оцу материалын пэнаралыц ыцпалдастыру;
3) болашац элеуметпк педагогтардыц имиджiн цалыптастыру процесшде оцытудыц практикалыц-багдарлы багытын цамтамасыз ету;
4) студенттердiц кэсiби имиджшщ цалыптасу децгейiне турацты рефлексивтi мониторинг жYргiзу.
Модельдi цалыптастырушы блок болашац элеуметпк педагогтыц имиджiн цалыптастыру дагдылары мен бiлiктерiн дамытуга арналган цурылымдыц-эдютемелш жYЙенiц ерекшелiктерiн сипаттайды: кэсiби дайындыц компоненттерi - мотивациялыц-цундылыц, когнитивтi, уйымдастырушылыц-эрекетпк, нэтижелi-шыFармашылыц; жэне бiлiм беру цызметшщ кезецдерi -мотивациялыц, баFдарлы-теориялыц, технологиялыц.
Модельдiц нэтижелi блогында игерiлген цузыреттшктердщ влшемдерi, кврсеткiштерi мен децгейлерiн цамтитын кэсiби имидждi цалыптастыру процесiнiц мониторинг цуралы бейнеленген.
¥сынылып отырFан модель тутас жYЙе ретiнде болашац элеуметпк педагогтыц имиджш цуру дэйектiлiгiн айцын кврсетедi.
Бiздiц экспериментiмiздiц бацылау кезещ кезiнде болашац элеумегтiк педагогтыц кэшби имиджiн цалыптастырудыц эзiрленген педагогикалыц шарттарын практикаFа енгiзу тиiмдiлiгi баFаланды, цажетп тYзету жYзеге асырылды, зерттеу материалдары жинацталды жэне эксперименгтiк жэне бацылау топтарында жумыс нэтижелерiне салыстырмалы талдау жYргiзiлдi. Ол 2-шi кестеде бершдь Кэсiби имидждiц цалыптасу серпiнi айцындаушы кезенде цолданылуымен уцсас диагностикалыц эдютемелер кешенiнiц квмегiмен бацыланады.
2-Кесте
Болашац элеуметпк педагогтардыц кэшби имиджiн цалыптастыру нэтижелершщ кврсеткiштерi
Децгейi Эксперименталды топ Бацылау тобы
Айцындаушы кезец Бацылау кезещ Айцындаушы кезец Бацылау кезещ
Студент % Студент % Студент % Студент %
саны саны саны саны
жоFары 9 17,7 13 24,3 5 7,9 7 9,3
жеткiлiктi 13 24,3 17 40,4 9 17,1 9 17,1
орташа 15 36,5 10 19,5 10 32,1 11 34,6
твмен 11 21,5 8 15,8 15 42,9 12 39
Сурет 1 - Болашак элеуметпк педагоггардьщ кэаби имиджш калыптастыру нэтижелершщ динамикасы
Тэж1рибелш топта жагымды кэсiби имиджге ие болу мYмкiндiктерiне деген кызыгушылыктыц eсуi байкалды, студенттер имиджелогия бойынша терец жэне курылымдалган теориялык бiлiмдерiн, езшщ жеке тулгасын кэсiби аспектiде позитивт таныстыру шеберлiгi мен дагдыларын керсетп.
Фишер мeлшерiн пайдалану (ф) аркылы элеуметтiк педагогтыц кэсiби имиджiн калыптастыру моделi сыналатын эксперименттiк топтагы оц eзгерiстер туралы (кателштщ 5% -дан аспайтын ыктималдыгымен) жэне осы модель пайдаланылмаган бакылаудагы мацызды езгерютер туралы корытынды жасауга мYмкiндiк береди
Корытынды
Элеуметтiк педагогтыц кэсiби имиджшщ проблемаларына катысты гылыми жумыстарды талдау осы кубылыстыц кеп кырлылыгы мен кеп аспектшгш аныктауга мYмкiндiк бердь "Имидж" жэне "кэсiби имидж" угымдарына катысты теориялык негiздердi зерделеу оларды нактылауга жэне жYЙелеуге кызмет етп. Имидждiц тYсiндiрмесi нактыланды: бул бейне - жеке, топтык жэне когамдык санада арнайы курылган, психоэмоционалдык мшездеме, ой жэне бiр нэрсе туралы эсер ететш кeрiнiс. Кэсiби имидж жеке тулгалык жэне кэсiби касиеттерi мен курамдас бeлiктерi жеке-типологиялык, субъективп-эрекетпк жэне тулганыц элеуметтiк-психологиялык касиеттерi болып табылатын бiр тутас бейненi бiлдiредi.
Элеуметтiк сала педагогыныц кэсiби имиджш мазмунды толтыру (курылымы) мотивациялык-кундылык, когнитивп, уйымдастырушылык-iс-эрекет жэне нэтижелi шыгармашылык компоненттердi камтиды жэне зерттелетiн феноменнiц барлык компоненттерiнiц калыптасуыныц интегративтi нэтижесiн камтамасыз ететiн коммуникативтiк, дамытушы, элеуметтендiрушi, рефлексивт функциялар мен eзiн-eзi тану функциясын орындайды.
ЖYргiзiлген зерттеу жумысыныц нэтижелерi негiзiнде: элеуметтiк педагогтыц кэсiби имиджi - бул кызметкердi рухани, жогары адамгершiлiк, шыгармашылык тулга ретiнде сипаттайтын, кец психологиялык-педагогикалык жэне элеуметтiк эрудицияга ие, инновациялык, психологиялык-педагогикалык технологиялар туралы бiлiмi бар, оларды пайдалана алатын жэне окушыларды, олардыц ата-аналарын, эрштестерш жэне баска да элеуметтiк екшдерш окыта алатын, сондай-ак коршаган ортаныц eзiн табысты, элеуметтiк жэне жеке мацызды адам жэне маман репнде багалауга мYмкiндiк беретiн максатты курылган Yлгi.
ЖОО-да оку кезiнде элеуметпк саладагы болашак педагогтыц кэсiби имиджш алуы тиiстi педагогикалык жагдайларды: студенттердщ болашак мамандыкка жэне оц кэаби бейненi беруге оц кeцiл-кYЙiмен; бшм беру багдарламасын игерудiц барлык кезещнде педагогикалык имиджелогия туралы гылыми бшмнщ тутас курылымын куру максатында оку материалыныц пэнаралык интеграциясы; окытудыц практикалык-багдарлы багыттылыгы камтамасыз ету эбден мYмкiн екендiгi эксперименталды дэлелденген; кэсiби имидждщ калыптасуын багалау элементтерiн рефлексивтi мониторингке енпзу.
Студенттердi ез кэсiби имиджш калыптастыруга кезец-кезецмен окыту осы Yдерiстiц жYЙелiлiгi мен Yздiксiздiгiн камтамасыз етп. Мундай тэсiл кэсiби имидждiц мотивациялык-
кундылыкты, когнитивп, уйымдастырушылык-ю-эрекетпк жэне нэтижел^шыгармашылык компоненттершщ 6ip-6ipiMeH езара байланысты екендiгi туралы тужырымдамалык ережеге негiзделген. Корытынды диагностиканыц нэтижелерi (зерттеудац корытынды кезещнде) студенттердщ кэсiби имиджшщ темен жэне орта децгешнщ басым екенiн керсеттi: олардыц кепшiлiгi кажетп кэсiби касиеттерге ие емес, баска адамдармен карым-катынас жасау барысында киындыктарга тап болды, езш кэсiби сауатты маман ретiнде керсете алмады. Оку Yдерiсiнде 6i3 эзiрлеген кэсiби кызметтщ имидждiк курамын жетшдарудац педагогикалык шарттары мен моделiн енпзу болашак элеуметтiк сала мамандарын даярлауда осы куралдардыц тиiмдiлiгiн керсеттi.
ЖYргiзiлген зерттеу каралып отырган мэселенщ барлык аспектшерш жокка шыгармайды. Болашакта кэаби имидждi калыптастыру технологияларын колдану мэселелерi бойынша жогары оку орындарыныц окытушылар курамыныц бiлiктiлiгiн арттыру; осы удерете технологиялык практиканыц мYмкiндiктерiн ашу; мамандыктыц эр студентiне педагогикалык CYЙемелдеудi уйымдастыру кажет болып табылады.
ПайдаланылFан эдебиеттер
1. Глузман Н.А. Проблема формирования профессионального имиджа будущего социального педагога в процессе подготовки в высшем учебном заведении // Проблемы современного педагогического образования. 2016. № 53-1. С. 74-79.
2. Казахстан Республикасыныц Бшм беруд1 дамытудыц 2011-2020 жылдарга арналган мемлекетпк багдарламасы //http://adilet.zan.kz/kaz/ docs/U1000001118
3. Banks S. Ethics and Values in Social Work. 4-th edition. Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2012. 304 p.
4. Riabova Yu. Forming of future social workers professional culture in the university academic process // Science and Education a New Dimension. Pedagogy and Psychology. -2014. Issue 19. -P. 10-13.
5. Riabova Yu. Principles of social workers' professional activity in the modern multicultural society // Modern Tendencies in Pedagogical Education and Science of Ukraine and Israel: the Way to Integration. 2014. Issue 5. -Р. 366-371.
6. Калюжный А.А. Педагогическая имиджелогия. -Алматы, 2004.-177 б.
7. Wagenaar R. Competences and learning outcomes: a panacea for understanding the (new) role of Higher Education? // Tuning Journal for Higher Education. -2014. Vol. 1. Issue 2, May. -Р. 279-302.
8. Агаева Ю.А. Критерии, показатели и уровни сформированности корпоративно-профессиональной культуры будущего социального педагога // Вестник Московского государственного педагогического университета. Педагогика. 2013. -№ 1. - С. 5-8.
9. Баркунова О.В. Педагогическая практика как средство формирования компетентности социальных педагогов в процессе профессиональной подготовки в вузе // Вестник Костромского государственного университета имени Н. А. Некрасова. - 2009. -№ 4. - С. 254-257.
10. Душсмагамбетова Э.М. ¥стаздык келбет - педагог шеберлтнщ кепш // II Халыкаралык жас галымдар мен студенттердщ «Жас галым - 2007» гылыми-практикалык конференция материалдары. -Тараз, 2007. -187-192 б.
11. Кузнецова Е.В. Формирование коммуникативной компетентности будущего социального педагога // Социальная педагогика в России. -2010. -№ 2. -С. 83-88.
12. Курилович Н.В. Сущность, структура и содержание культуры профессионального общения будущего специалиста социальной работы // Социально-экономические явления и процессы. -2010. -№ 4 (20). -С. 139-143.
13 . Романов В.А., Коритчук В.В. Подготовка выпускников педагогических вузов к реализации ФГОС // European Social Science Journal (Европейский журнал социальных наук). -2016. -№ 2 (64). -С. 346352.
14. Fiorilli C., Gabola P., Pepe A., Meylan N., Curchod-Ruedi D., Albanese O. & Doudin P. A. The effect of teachers' emotional intensity and social support on burnout syndrome. A comparison between Italy and Switzerland. Revue Européenne de Psychologie Appliquée //European Review of Applied Psychology. -2015. -№65. -Р. 275-283. DOI: https://doi.org/10.1016/j.erap.2015.10.00.
15. Emerson T.L.N., English L., McGoldrick K.M. Cooperative learning and personality types // International Review of Economics Education. -2016. -№ 21. -P. 21-29. DOI: http://dx.doi.org/10.1080/00220485.2014.978923.
16. Nagra V., Kaur M. Social Maturity among Student Teachers // International Journal of Education and Psychological Research (IJEPR). -2013. -№ 2 (1). -P. 10-16.
17. Kunter M., Klusmann U., Baumert J., Richter D., Voss, T. & Hachfeld A. Professional competence of teachers: Effects on instructional quality and student development // Journal of Educational Psychology. -2013. -№105 (3). -P. 805-820.
ФОРМИРОВАНИЕ ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ИМИДЖА БУДУЩЕГО СОЦИАЛЬНОГО
ПЕДАГОГА
М.П. Асылбекова К.п.н, ассоциированный профессор Евразийский национальный университет им. Л. Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан E-mail: marziya_asylbekova@mail.ru,
В статье рассмотрены результаты последних исследований в области современных образовательных и педагогических технологий, связанных с проблемой реформирования казахстанской системы высшего образования, формирования профессионального имиджа будущего социального педагога, необходимость создания определенного стиля социального поведения, обеспечивающего успешность и результативность профессиональной деятельности в процессе его подготовки. А также конкретизировано понятие «Профессиональный имидж будущего социального педагога» и выделены критерии, показатели и уровни сформированности у будущих социальных педагогов профессионального имиджа, соответствующие его компонентам - личностному, компетентностному, коммуникативному, поведенческому.
Ключевые слова: профессиональный имидж, имиджелогия, социальный педагог, имидж социального педагога, профессиональная подготовка, педагогические условия
THE FORMATION OF PROFESSIONAL IMAGE OF FUTURE SOCIAL TEACHER
Marziya Assylbekova
Cand. Sci. (Pedagogy), associate professor L.N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan E-mail: marziya_asylbekova@mail.ru
In article results of the last researches in the field of the modern educational and pedagogical technologies connected with a problem of reforming of the Kazakhstan higher education system, formation of professional image of future social teacher, need of creation of a certain style of the social behavior providing success and effectiveness of professional activity in the course of its preparation are considered. And also, the concept "Professional Image of Future Social Teacher" is concretized and the criteria, indicators and levels of formation at future social teachers of professional image corresponding to its components - personal, competence-based, communicative, behavioural are marked out.
Key words: professional image, imidzhelogiya, social teacher, image of the social teacher, vocational training, pedagogical conditions
Редакцияга 05.07.2019 кабылданды
