CC BY
5АДАМГЕРШ1Л1К - РУХАНИ Б1Л1М БЕРУ БАГДАРЛАМАСЫНДАГЫ ИННОВАЦИЯЛЬЩ Б1Л1М БЕРУ
Д.Т.РАМАЗАНОВА
^азакстан Республикасы, Павлодар каласы, Павлодар каласыныц Малайсары батыр атындагы жалпы орта бiлiм беретш мектебшш элеуметтiк педагогы
Аннотация. Бул мацалада инновациялыц бглгм беру парадигмасын зерттеу -инновациялыц экономика - инновациялыц цогам. Ацпараттыц технологияларды цолдану тэж1рибес1 оцу Yрдiсiндегi жэне гылыми-зерттеу цызмет1ндег1 технологиялардыц жогары оцу орындарындагы бшм беру ЖYйесiн одан api дамыту 6ip жагынан жаца ацпараттыц технологияларды оцу процеЫне белсендi енгiзу. алынган гылыми-зерттеу цызметшц нэтижелерт практикада цолдану, ал екiншi жагынан - Инновациялыц бшм беру технологияларын оцыту сапасы царастырылган.
Аннотация. В данной статье проведено исследование парадигмы инновационное образование -инновационная экономика - инновационное общество. Опыт использования информационных технологий в учебном процессе и научно-исследовательской деятельности показывает, что дальнейшее развитие системы образования в ВУЗах должно строиться с одной стороны на активном внедрении в учебный процесс новых информационных технологий, нашедших широкое применение на практике и полученных результатов научно-исследовательской деятельности, а с другой стороны - на внедрении инновационных образовательных технологий с целью повышения качества обучения.
Anotation. This article studies the paradigm of innovative education - innovative economy -innovative society. The experience of using information technologies in the educational process and research activities shows that the further development of the education system in universities should be based, on the one hand, on the active introduction of new information technologies into the educational process, which have found wide application in practice and the results of research activities, and on the other hand, on the introduction of innovative educational technologies in order to improve the quality of education.
^огамныц саяси, элеуметпк-экономикальщ, рухани-адамгершшк салаларын камтыган дагдарыстьщ кубылыстар ^азакстан азаматтарыньщ eмiрлiк басымдьщтарын езгертп. Жастардьщ дэстYрлi адамгершшк кундыльщтарын жогалтуы, моральдык нормалар мен ережелердi бузу, когамга жат мшез-кульщ нысандарыньщ кершю беруi ец мацызды мшдет -жас урпактыц рухани-адамгершшк мэдениетш тэрбиелеудi езекп етедь
Соцгы жылдары жарияланган нормативтш-кукьщтьщ жэне гылыми-эдютемелш кужаттарда бшм беру мекемелершш жумысында тэрбие функцияларын кYшейту кажеттiгi атап eтiлген. ^азакстанда «Бшм туралы» Зацныц жаца редакцияда кабылдануымен мемлекеттiк бiлiм беру саясатыныц жаца кезецi басталды. Негiзгi жацашылдыктардыц бiрi бiлiм берудiц басым релш мойындау болды, негiзгi жалпы бшм беретш оку багдарламаларыныц негiзгi мшдет - окушылардыц рухани-адамгершiлiк дамуын, бшмдшп мен сапасын камтамасыз ету болып табылады.
Рухани-адамгершiлiк тэрбие мэселелерi барлык элеуметпк тэрбие институттарыныц -отбасыныц, оку орныныц, элеуметтiк ортаныц мiндеттерi жYЙесiндегi негiзгi мэселелер болып табылады. Бшм алушылардыц рухани-адамгершiлiк дамуы мен кэаби дайындыгыныц бiрлiгiн калыптастыру когнитивтiк, аксиологиялык, эрекеттiк компоненттерге кешендi эсер ету кезшде негурлым тиiмдi жYзеге асырылады. Сонымен катар, руханилык адамныц eмiрге, адамдарга, eзiне деген кундылык-рухани катынасымен сипатталатын жэне шыгармашыльщка, eзiн-eзi жетiлдiруге белсендi умтылыста кeрiнетiн тутас, жYЙелi бiлiм ретiнде эрекет етедi.
Рухани-адамгершшк тэрбие процесшщ субъектiлерi педагогтар мен бiлiм алушылар болып табылады. Жогарыда аталган барлык компоненттер сырткы бiлiм беру эсерш кундылыкты тYсiнудi ынталандыратын оку орныныц инновациялык ортасын жасайды. Бiлiм алушылардыц рухани-адамгершiлiк тэрбиесшщ ерекшелiгi саралаудан, педагогикалык эсердi дараландырудан, окудан тыс жумысты мектептегi кэсiби шыгармашылык кызметтегi дербеспк пен белсендiлiкке багдарлаудан турады. Жумыстыц эртYрлi формалары мен эдiстерi бар сабактан тыс iс - шаралар-бул рухани-адамгершiлiк тэрбие жумысын уйымдастыруга болатын iс-эрекет. Бул Yшiн инновациялык орта куруды, бiлiм алушылардыц окудан тыс жумыс жYЙесiмен айкындалатын бiлiм беру кызметше тартылуын кeздейтiн жагдайлар кажет. Бiлiм беру мекемесшщ инновациялык ортасы жагдайында бiлiм алушылардыц рухани-адамгершшк тэрбиесiнiц негiзгi кeрсеткiштерi бiлiмдi, танымдык кызыгушылыктарды, адамгершiлiк-ерiк умтылыстары мен адамгершшк iс-эрекеттерiнiц жетiлуiн, рухани мэдениетке кызыгушылыкты, оныц рухани-адамгершiлiк кундылыктарды калыптастырудагы релш тYсiнудi аныктау кажет. Бiлiм беру мекемесшщ инновациялык ортасы жагдайында бшм алушылардыц рухани-адамгершiлiк тэрбиесi эмоционалды-кундылык куралдарын колдана отырып, максатты, жеке-топтык, кещспкпк-уакыттык, белсендiлiк-шыFармашылык компоненттердiц езара байланысын кездейтш жэне жеке ту^аныц кажеттiлiк-мотивациялык саласына баFытталFан сабактан тыс iс-шаралар аркылы жYзеге асырылады.
Руханилык-халыктыц eзгерiп жаткан коFамFа оц кiрiгуiн аныктайтын адамныц мацызды курамдас бeлiгi, ол бYкiл коFамдык eмiрдiц рухани-адамгершiлiк компонентiнсiз мемлекет жойылып, экономика токтап, мэдениет жойылып, ец терец Fылыми бiлiм, жаца технологиялар пайдасыз болып калады. Рухани кундылыктар-бул "жаксылык пен жамандык", "шындык немесе eтiрiк", "эдемi немесе жаман", "эдiл немесе эдiлетсiз"контекстiнде карастырылFан эртYрлi рухани курылымдардыц (идеялар, теориялар, бейнелер) адамдык, Элеуметтiк жэне мэдени мацыздылы^ын кeрсететiн категория. Рухани кундылыктар адамныц элеуметпк табиFатын жэне оныц eмiр CYPУ жаFдайларын бiлдiредi.
^азакстандык азаматтык коFамныц, экономиканыц нарыктык секторыныц калыптасуы, жумыспен камту саласындаFы eзгерiстер, коFамныц адами ресурстардыц сапасы мен бэсекеге кабшеттшгше койылатын талаптарыныц артуы кэаби бiлiмнiц eзектiлiгiн аныктайды. Инновациялык тэсш бiлiм алушыларды даярлау сапасын арттыруды кeздейдi, бул орта бiлiм беру жYЙесiнде тэрбиенiц рeлiнiц артуына алып келедi.
Бiлiм беру мекемесiнiц бшм алушыларын рухани-адамгершiлiк тэрбиелеу мэселесi бойынша жYргiзiлген зерттеудiц негiзгi нэтижесi тэрбие тшмдшгшщ педагогикалык жаFдайларын аныктау болды. Зерттеу барысында бiлiм беру мекемесшщ тэрбие жYЙесiнiц негiзгi компоненттерiн куру тэсiлдерi ашылды, негiзделдi жэне тэжiрибеде сыналды: максатты, когнитивтi, аксиологиялык, белсендшк, мониторинг.
Максатты компонент бiлiм беру максаттарын аныктауды камтиды. Осы максаттарды бiлiм алушылардыц мYДделерiн есепке алу жэне коFамдык даму YPдiстерiн жэне коFамныц бiлiм беру мекемелерiне коятын талаптарын есепке алу негiзiнде айкындау.
Когнитивтi компонент студенттердiц жалпы Fылыми, кэсiби жэне элеуметтiк кузiреттiлiгiнiц белгш бiр децгейiн калыптастыруFа, яFни олардыц Fылыми, техникалык жэне элеуметтiк бшм, даFдылар жYЙесiн кэсiби кызметтiц негiзi ретiнде алуFа баFытталFанын аныктайды. Когнитивтш компонента iске асырудыц тиiмдiлiгi белгш бiр накты жаFдайларда Fылыми бiлiмдi саналы тYPде колдануда кeрiнедi. Когнитивт компонент студенттердiц руханият, адамгершiлiк мэселес туралы хабардар болу децгейiн ^рсетедь
Аксиологиялык компонент кундылыктармен, кундылыктар калыптасатын катынастармен байланысты. Рухани-адамгершiлiк тэрбиенiц максаттарына кол жеткiзу жас адам психикасыныц утымды-утымды жэне эмоционалды-аффективт салаларына Yйлесiмдi тYPде жYгiну, сондай-ак рухани-адамгершiлiк кундылыктар жYЙесiне CYЙену аркылы жYзеге асырылады.
Эрекет компонент студенттердщ рухани-адамгершшк багытын керсететш apeKeTTepi ретшде карастырылады:
• pухани-адамгepшiлiк тэрбие бойынша оку-зерттеу жэне гылыми-зерттеу жумысында кершю табатын, бiлiм алушылардыц сабактардагы жэне практикалык сабактардагы рефераттарында, баяндамаларында кершю табатын оку кызметь
• бшм алушылардыц окудан тыс кызмет, волонтерлш, iздeстipу кызмeтi, олардыц букаралык ю-шараларга катысуы.
Зерттеу нэтижeлepiн багалауга, одан эpi бiлiм алушылардыц pухани-адамгepшiлiк тэрбиесшщ нэтижелерш бакылауга жэне бакылауга мYмкiндiк бepeтiн мониторинг кажет.
Бiлiм беру процесшщ тшмдшгш багалау кpитepийлepiнiц жYЙeсiн утымды эзipлeу жэне сынактан етюзу: окушылардыц pухани-адамгepшiлiк дамуыныц кpитepийлepi (рухани-адамгершшк кундылыктар туралы бiлiмнiц толыктыгы мен келeмi, осы бiлiмгe кызыгушылык дэpeжeсi, моральдык мацызды кундылыктарга эмоционалды кезкарастыц даму дэpeжeсi, оларды жеке кабылдау, мiнeз-кулыктаFы адамгepшiлiк кундылыктарды устануга дайын практикалык тэжipибeнiц болуы, бшм алушылардыц рухани-адамгершшк даму децгеш). езшщ жэне баскалардыц мiнeз-кулкын адамгepшiлiк кундылыктарды устану тургысынан багалауга дайын болу), тэрбие процесшщ нэтижелшгш багалау критерийлерк тэpбиeлeнушiлepдiц бeлсeндiлiк жэне кызыгушылык дэрежеа, iс-шаpаны дайындау мен iскe асырудагы тэpбиeлeнушiлepдiц дepбeстiк дэpeжeсi, бiлiм беру мекемесшщ тэрбие процесшщ нэтижелшгш багалау критерийлерг оку орны ужымыныц уйымшылдык дэpeжeсi, бiлiм алушылардыц дepбeстiгi, езiн-езi баскарудыц бeлсeндiлiгi мен бастамашылдыгы, шю бакылауда турган тэpбиeлeнушiлepдiц динамикасы.
1. Назарбаев Н.Э. Жаца онжылдык - жаца экономикалык eрлеу - ^азакстанныц жаца мYмкiндiктерi Ел Президентiнiц ^азакстан халкына жолдауы // Егемен ^азакстан. - 2010. 30 кацтар
2. Арысбаева З. Инновациялык эдiс-тэсiлдердi колдану ерекшелiктерi // ^азакстан мектебi. -2013. - №8. - 20 б. 3.
3. Мэтшмен жумыстыц тиiмдi тэсшдерг эдiстемелiк нускаулык. Т.М.^пжасарова. К.Г.Утешова. ОкытудаFы интер белсендi эдю-тэсшдер^Астана 2016 ж.
4. Гальскова Н.Д. 2004; - 55б. Теория и практика обучения иностранным языкам. Начальная школа.
ПАИДАЛАНЫЛГАН ДЕРЕКТЕР Т1З1М1
