Научная статья на тему 'СТУДЕНТТЕРДің қАНТ ДИАБЕТі ТУРАЛЫ АқПАРАТТАНУ ДЕңГЕЙі'

СТУДЕНТТЕРДің қАНТ ДИАБЕТі ТУРАЛЫ АқПАРАТТАНУ ДЕңГЕЙі Текст научной статьи по специальности «Ветеринарные науки»

CC BY
98
20
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
қАНТ ДИАБЕТі / қАУіП-қАТЕР ФАКТОРЛАРЫ / АқПАРАТТАНУ

Аннотация научной статьи по ветеринарным наукам, автор научной работы — Әлімханова Қ.Н., Оңғаров Т.Ш., Сабырова А.Б.

Қант диабеті мәселесі сырқаттанушылықтың жоғарлауына байланысты бүкіл әлемнің денсаулық сақтау саласы үшін жылдан жылға өзекті бола түсуде. ХХІ ғасырдағы адамдардың өмір сүру жағдайлары мен өмір салтының ерекшеліктері: гиподинамия, дұрыс тамақтанбау, артық салмақ, зиянды әдеттер және басқа да факторлар қант диабетінің дамуына әкеледі. Қант диабетінің қауіп-қатер факторлары және алдын-алу шаралары туралы халықтың ақпараттану деңгейін бағалау үлкен маңызға ие.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по ветеринарным наукам , автор научной работы — Әлімханова Қ.Н., Оңғаров Т.Ш., Сабырова А.Б.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ASSESSMENT OF STUDENTS' AWARENESS OF DIABETES

The problem of controlling diabetes mellitus is becoming more and more urgent for health care around the world from year to year, due to the high increase in the incidence of diabetes. Features of the conditions and lifestyle of people in the XXI century associated with physical inactivity, unhealthy diet, bad habits and many other factors are the basis for weight gain and the development of diabetes. Public awareness of risk factors for DM and prevention measures is of great importance.

Текст научной работы на тему «СТУДЕНТТЕРДің қАНТ ДИАБЕТі ТУРАЛЫ АқПАРАТТАНУ ДЕңГЕЙі»

_Вестник КазНМУ №3-2020

УДК 616.43-0538.078

Студенттердщ кант диабетi туралы акпараттану денгей

К..Н. Эл1мханова, Т.Ш. Омаров, А.Б. Сабырова

С.Ж. Асфендияров атындат Казак ¥лттык медицина университет1 АИТВ-инфекция курсы бар эпидемиология кафедрасы

Кант диабет1 мэселе^ сыркаттанушылыктын жогарлауына байланысты бYкiл элемн1ц денсаулык сактау саласы Yшiн жылдан жылга езект1 бола тYсуде. ХХ1 гасырдат адамдардын ем'р сYружагдайлары мен ем'р салтынын ерекшелктери. гиподинамия, д^рыс тамактанбау, артык салмак, зиянды эдеттер жэне баска да факторлар кант диабетн'н дамуына экелед1 Кант диабетн'н кауп -катер факторлары жэне алдын-алу шаралары туралы халыктын акпараттану денгешн багалау Yлкен манызга ие. ТYйiндi сездер: кант диабетI, кау'т-катер факторлары, акпараттану

©зектЫп

Каз1рп кезде Казакстанда жэне баска елдерде аса кен таралып келе жаткан жукпалы емес созылмалы аурудын б1р1 бул кант диабет1. XXI Fасырдын "цунамиГ деп аталFан жаЬ|андык проблема болып табылады. Каз1р элемде кант диабет1мен 463 млн. адам ауырады. 2045 жылFа карай 700 млн. адамFа дей1н есу болжануда[1]. Кант диабетУн б1рнеше тур1 белг1л1. Онын 90% жуь^ы КД-2 тур1мен ауыратын наукастар. Бул аурудын кау1пт1л1г1 пациенттерд1н 59% патология бар деп куд1ктенбейд1, кемекке ете кеш каралады [2,3].

Б1ркатар зерттеулер осы ауыруFа шалдыFуFа экелетЫ б1рнеше кау1п-катер факторларын аныктады, оларFа артык салмактын болуы, гиподинамия, дурыс тамактанбау жэне т.б. [4,5,6]. Кант диабетУн элемде таралуы 18 жастан аскандарда 1980ж. 4,7%дан, 2014ж. 8,5% арткан. Сонымен катар КД ауыр аскынуларFа душар етед1, диабетт1к ангиопатия, нейропатия, ретинопатия, нефропатия, диабетик табан сиякты жэне мезг1л1нен бурын ел1мге экелед1. Максаты

Студенттер мен олардын жакын туыстары (ата-анасы, бауырлары) арасында кант диабет1 туралы б1л1м денгейлерЫ баFалау.

Материал жэне эд1стер

Кант диабетт жэне диабетт1н кау1п-катер факторлары, диабет алды белг1лер1 жэне респонденттерд1н кант диабет1 жен1нде хабарлылыFы мен оны алдын-алу шараларын аныктау ушлн

Каз¥МУ-н1н «КоFамдык денсаулык сактау» факультелшн 4 курс студенттер1 мен олардын жакын туыстары (ата-анасы, бауырлары) арасында элеуметтк сауалнама журпз1лд1. Барлык респонденттер б1з кУрастырFан сауалнаманы толтырды. Барлык катысушылар сауалнама мэл1меттер1н жинауFа жэне ендеуге ер1кт1 турде нег1зделген кел1с1мге кол койды. Сауалнама survio.com электрондык платформасын колдану аркылы Fаламтор жел1с1мен анонимд1 турде жург1з1лд1. Статистикалык ендеу MS EXCEL 2010 колданбалы баFдарламаларын колдану аркылы жузеге асырылды. Зерттеу нэтижелер1

Зерттеуге катыскан респонденттерд1н орташа жасы 41,4±3,7 жас аралыFы 18-64 жас дешн болды. Онын ¡шлнде 18-27 жас аралыFында тулFалар - 55%, 28-37 жас^ылар - 31%, 38-47 жас^ылар - 8%, 48-57 жас^ылар - 4%, жэне 58 жастан жоFары тулFалар - 2%-ды курады. Эйелдер 52% ерлер 48% болды.

Кант диабет1 туралы мэл1метт1 тулFалардын жартысынан жоFары улес1 (56%) корш^ан ортадаFы адамдардан (дэр1герлер, таныстардан, т.б.) бшедк КалFандары <^аламтордан» (34%), «ТВ, радио жаналыктары» (33%), «баспасез жуйелер1нен» (20%) б1лед1. Баскалары (7%) «ез жауабым» деген нусканы тандап, кант диабет1 туралы мэл1метт1 кездейсок энпмеден, анасы ауыратын болFандыктан б1лет1н1н жэне т.б. деп жауап берген. Ал б1р респондент т1пт1 «Кант диабет1 деген не?» деген сурак коЙFан (сурет 1).

Сурет 1 - Респонденттерд1н диабет туралы акпаратты алу кездерУн керсетюштер, %.

Респонденттерд1н басым кепш1л1г1 (86%-ы) кант диабет1н кау1пт1 ауруFа жаткызады. КалFан 9%-ы «жауап беруге

киналамын», 4%-ы «жок» деген нускаларды тандап, ал 1%-ы «толык емделед1» деп жауап берген (сурет 2).

Сypeт 2 - Recпoндeнттepд¡н, диaбeттiц Kayim'miri жeнiндeгi кeзкapacы, %

Бipдe-бip pecпoндeнт «Оздб кaнт диaбeтi бap мa?» двгвн c^paKKa «иэ» двгвн ну^ны тaндaмaFaн, кepiciншe, oлapдын бapлыFы дepлiк (93%-ы) «^o^ двп жayaп бepгeн. 4%-ы жayaп

бepyгe кинaлFaн, 2%-ы бшмбйдк 1%-ы «тэттн шaмaдaн ™c apтык пaйдaлaнaтынын мoйындaп, тeкcepiлy ^жв^ дбп жayaп бepгeн(cypeт 3).

Сypeт 3 - Recпoндeнттepдe диaбeттiн бap-жoFы жeнiндeгi кepceткiштep, %

Recпoндeнттepдiн 36%-ындa oтбacындa, жaкын тyыcтapы apacындa ^нт диaбeтiмeн ayыpFaн aдaм бoлFaн, a^ ^^н

5В%-ындa бoлмaFaн. Бacкaлapы (5%) жayaп бepyгe кинaлFaн (cypeт 4).

жауап беруге циналамын

Сypeт 4 - Recпoндeнттepд¡н oтбacындa, жaкын lybicrapbi apacындa диaбeтпeн ayыpaтын aдaмдapдын 6o^ кepceткiшi, % Recпoндeнттepдiн 45%-ы фacт-фyд, тэттi жэнб мaйлы тaFaм eн¡мдep¡н, гaздaлFaн тэттi cycындapды жиi кoлдaнaды. 41%-ы

к6й-к6зд6, a. 14%-ы aтaлFaн тaFaм eн¡мдep¡ мбн cycындapды

Koлдaнбaйтынын жaзFaн (cypeт S).

Сypeт S - Recпoндeнттepд¡н фacт-фyд, тэттi жэнб iviaKnbi тafaм eнiмдepiн, гaздaлfaн тэттi cycындapды Ko^ahy кepceткiшi, %

Recпoндeнттepдiн 40%-ындa пcиxocoмaтикaлык жaFдaйлap бoлмaйды, 31%-ындa кeй-кeздe; 27%-ы aтaлFaн пpoблeмaлap

бoлaды дбп жayaп бepгeн. KlaлFaн 2%-ы жayaп бepyгe кинaлFaн (cypeт 6).

Сypeт б - Recпoндeнттepдe пcиxocoмaтикaлык жafдaйлapдын 6o^ кepceткiшi %

«Оздв apтык ca^aK бap мa?» дбгбн cypaKKa pecпoндeттepд¡н б2%-ы «ap™K ca^af!^ жoк», 35%-ы «ap™K ca^af!^ бap»

дбп жayaп бepгeн. KlaлFaн 2%-ы жayaп бepyгe кинaлFaн (cypeт 7).

жауап беруге циналамын

Сypeт l - Recпoндeнттepдe apтык гал^ш^н 6O^ кepceткiшi, %

«Кундб^кл eмipдe aз кимылдaйcыз бa?» дбгбн cypaккa pecпoндeнттepдiн 43%-ы <^ok» д6г6н нycкaны тaндaFaн. KlaлFaн 26%-ы «к6йд6», a. 24%-ы к^нд6лЫ eм¡pлвp¡ндв

Kимыл-кoзFaлыcтын aз бoлaтынын мoйындaFaн. Бacкaлapы (5%) жayaп ббpyгб кинaлFaн, 2%-ы вз жayaбын ycынып, eмipлбpiндб кимыл-кoзFaлыc квп бкбнiн жaзFaн (cypбт 8).

Сypeт В - Рecпoндeнттepд¡н кундб^кп eivi^e aз K,Hivibi^ay кepceткiшi, %

Rбcпoндбнттбpдб диaббт a^bi бблгiлбpiнiн (шaмaдaн ™c швл cбзiмi, ca^af!^!^ apтып/твмбндбп тypyы, жиi зэp шыFapy, шaмaдaн ™c aштык cбзiмi, aяк-Koлдын уюы жидан кыcымы

жoFapы бoлyы) бoлyын aныктaFaн квздв l0%-ындa бoлмaйды, 1B%-ындa к6й-к6зд6, a. 11%-ы шaмaдaн тыc oie^ey cбзiмi бap двп жayaп бвpгвн. 1%-ы жayaп ббpyгб кинaлFaн (cypвт 9).

Сypeт 9 - Дгаббт a^bi cимптoмдapы бap pecпoндeнтep, %

Rвcпoндвнттвpд¡н 81%-ы бypын-coнды глюкoзaнын ш6кт6н тыc нopмacы aныктaлмaды двп жayaп ббpдi, 11%-ы жayaп ббpyгб кинaлFaн, a. ^-^н В%-ындa бypын-coнды

глюкoзaнын ш6кт6н тыc нopмacы aныктaлды двп жayaп ббpдi (cypбт 10).

Сypeт 10 - Рecпoндeнттepдe бypын-coнды глюкoзaнын шбктбн тыc нopмacы aныктaлy ^pce^^i, %

«Сiз cпopтпбн нбмбcб бacкa дa физигалык жaттыFyлapмбн YHбмi aйнaлыcacыз бa?» Д6Г6Н cypaKKa pбcпoндбнттбpдiн 36%-ы «к6йд6», 34%-ы «иэ, Yнвм¡», a. ^^н 30%-ы cпopтпбн нвмвcв бacкa дa физигалык жaттыFyлapмбн aйнaлыcпaйтынын мoйындaFaн.

Rбcпoндбнттбpдiн 44%-ы дypыc жэнв paциoнaлды тaмaктaнca, В4%-ы к6й-к6зд6, 21%-ы мYлдбм дypыc жэнв paциoнaлды тaмaктaнбaйтынын мoйындaFaн. KlaлFaн 1%-ы дypыc жэнв paциoнaлды тaмaктaнyFa тыpыcaтынын жaзFaн (cype^).

Cypeï 11 - Recпoндeнттepд¡н, apacындa ДYpыc жэне pa^oha^bi ïaмaкïaнy opce^^i, %

3. Recпoндeнттepд¡н ^нт диaбeтiн aлдын aлy жoлдapын aныкlтay.

«К^нт диaбeт¡н aлдын aлy Yшiн caлayaтты eм¡p caлтын жэнe oнын шapaлapын ¥cтaнacыз бa?» дeгeн c^pa^a

pecпoндeнттepдiн бacым кeпшiлiгi (55%) «иэ» дeп жayaп бepгeн. 24%-ы «кeйдe», 19%-ы <^ok» дeп жayaп бepгeн. KlaлFaн 2%-ы жayaп бepyгe кинaлFaн (cypeт 12).

60 50 40 30 20 10 0

55

19 24 и

1

2 0

иэ жок; кейде жауап беруге ез жауабым

циналамын

Cypeï 12 - Recпoндeнттepд¡н кзнт диaбeтiн a^bm a^y Yш¡н ca^ayairbi eмip ca^bn жэнe oi-ibiH шapaлapын ycraNy opce^^i, %

Recпoндeнттepд¡н жapтыcынaн кeбi (58%) жыл «йын мeдицинaлык тeкcepyлepдeн eтeдi. KlaлFaн 24%-ы <^ok,

eтпeймiн», 18%-ы «кeйдe e™ т¥paмын» дeп жayaп бepгeн (cypeт 13).

жауап ез жауабым беруге к;иналамын

Cypeï 13 - Recпoндeнтгepд¡н жыл caйын мвдицинэлык ïeкcepyлepдeн eiy opce^^i, %

CoнFы жылдapы кaндaFы глюкoзaнын дeнгeйiн pecпoндeнттepдiн бacым шпонлИ (69%-ы) тeкcepтпeгeн.

KlaлFaн 24%-ы тeкcepткeн, 5%-ы жayaп бepyгe кинaлFaн. 2%-ы жYктi бoлFaн кeзiндe тeкcepткeнiн жaзFaн (cypeт 14).

Сурет 14 - РеспонденттердЦ coH,Fbi жылдары глюкозанын денгейн тексерту керсеташ^ %

Корытынды

Элеуметтк зерттеу студенттермен олардын отбасы мушелерУн кант диабет1 мэселелерЫде аппарат алуды кажет етет1н1н керсетп. Респонденттерд1н кант диабет1 туралы хабарлылы^ы жэне аппарат кездер1 жалы ортадан алатыны жетк1л1кс1з, арнайы ок,у материалдарын аз пайдаланады. Респонденттерд1н КД туралы акпаратты алу кездер1 жоFары болFанмен, студенттер арасында арнайы акпарат кездер1 (20%) темен. Респонденттерд1н 86%-ы жас жэне жыныс ерекшел1ктер1не карамастан кант диабетЫ кау1пт1 аурулардын б1р1не жаткызады. Респонденттерд1н кеб1с1 (93%) ездер1н1н кант диабет1мен каз1рг1 кезде сыркаттанбайтынына сежмдк Респонденттерд1н 8-45%-ында диабетт1н кау^-катер факторлары (глюкоза шектен тыс дэрежес1, артык салмак, дурыс тамактанбау жэне т.б.), ал 8-41%-ында диабет алды

белплер1 (шамадан тыс шелдеу мен аштык сез1м1н1н, жи1 зэр шыFару, аяк-колдар уюы жэне т.б.) байкалFан. Респонденттерд1н 10-70%-ы кант диабет1н алдын алу уш1н салауатты ем1р салты мен дурыс жэне рационалды тамактануFа, алдын ала медициналык тексерулерге мэн бермейтн аныкталды.

Студенттерд1н кант диабет1 даму кау1п факторлары жэне алдын алу шаралары туралы хабардар болуын арттыру — денсаулыкты сактау мен ныFайтуFа баFытталFан кажетт1 стратегия жэне тек дурыс тамактану, денен1н cалмаFын сактау, унем1 жаттыFулар жасау жэне зиянды эдеттерге (темек1, алкоголь жэне т.б.) эуестенбеу кант диабетУн басталуын азайтуFа немесе кеш1кт1руге кемектесед1. Кант диабетЫ алын алу уш1н жуйел1 турде мед тексеруден ет1п туру аркылы алдын-алуFа болады.

eflEBMETTEP TI3IMI

1 International Diabetes Federation. IDF Diabetes Atlas, 9th edn. - Brussels, Belgium: International Diabetes Federation, 2019. URL: https://www.diabetesatlas.org/

2 TapaceHKO H.A. CaxapHbm g,na6eT: geMCTBMTe.fibHOCrb, npomo3bi, npo^M^aKTMKa // CoBpeMeHHbie npo6.neMbi HayKU u o6pa3OBaHHfl. - 2017. - №6. URL: https:// www.scienceeducation.ru/ru/article/

3 UlecraKOBa M.B., flegoB l/l.l/l. CaxapHbm gua6eT B POCCMMCKOM Oegepa^H: apryMeHTbi u $aKTbi // TepaneBTMMecKMM apxuB. - 2016. - №10. - C. 6-8.

4 CMupHOBa O.M., CypKOBa E.B., MaPiopoB A.^. ЭнAOкpмно^оrмfl // Нaцмонa^bное pyK0B0gcTB0. - 2013. - C. 358-373.

5 Christian K. Roberts, Andrea L. Hevener, Barnard R. James, «Metabolic Syndrome and Insulin Resistance: Underlying Causes and Modification by Exercise Training» // Compr Physiol. - 2013. - №3(1). - P. 41-58.

6 Paromita King, Ian Peacock, Richard Donnelly. «The UK Prospective Diabetes Study (UKPDS): clinical and therapeutic implications for type 2 diabetes» // Br J Clin Pharmacol. - 1999. - №48(5). - P. 643-648.

К.Н. Алимханова, Т.Ш. Онгаров, А.Б.Сабырова Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова Кафедра эпидемиологии с курсом ВИЧ инфекции

ОЦЕНКА УРОВНЯ ИНФОРМИРОВАННОСТИ СТУДЕНТОВ О САХАРНОМ ДИАБЕТЕ

Резюме: Проблема борьбы с сахарным диабетом из года в год привычки и многие другие факторы лежат в основе

становится всё более актуальной для здравоохранения всего повышения массы тела и развития СД. Информированность

мира, в связи с высоким ростом заболеваемости. населения о факторах риска при СД и мерах профилактики

Особенности условий и образа жизни людей в XXI веке, имеет большое значение.

связанные с гиподинамией; нездоровым питанием; вредные Ключевые слова: диабет, факторы риска, информирование

BecTHHK KasHMV №3-2020

K.N. Alimkhanova, T. Ongarov, A.B. Sabyrova Asfendiyarov Kazakh National medical university The Department of epidemiology with course of HIV infection

ASSESSMENT OF STUDENTS' AWARENESS OF DIABETES

Resume: The problem of controlling diabetes mellitus is becoming more and more urgent for health care around the world from year to year, due to the high increase in the incidence of diabetes. Features of the conditions and lifestyle of people in the XXI century associated with physical inactivity, unhealthy diet, bad

habits and many other factors are the basis for weight gain and the development of diabetes. Public awareness of risk factors for DM and prevention measures is of great importance. Keywords: diabetes, risk factors, Information science

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.