Научная статья на тему 'ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАғЫ ҚАЗҰУ СТУДЕНТТЕРіНің қАНТ ДИАБЕТі АУРУЫ ТУРАЛЫ ХАБАРЛЫЛЫғЫ'

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАғЫ ҚАЗҰУ СТУДЕНТТЕРіНің қАНТ ДИАБЕТі АУРУЫ ТУРАЛЫ ХАБАРЛЫЛЫғЫ Текст научной статьи по специальности «Ветеринарные науки»

CC BY
59
29
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
қАНТ ДИАБЕТі / қАУіП / АқПАРАТТАНУ

Аннотация научной статьи по ветеринарным наукам, автор научной работы — Ualieva K.B., Daniyarova A.B., Alekesheva L.

ХХІ ғасырдың өзекті медициналық-әлеуметтік проблемасы бар-2 типті қант диабетімен аурушаңдық. Қант диабеті бар емделушілерге елеулі көңіл бөлінеді, алайда осы ауру бойынша сау халықтың хабардар болу деңгейі аз зерттелген болып қала береді. Біз адамдардың қант диабеті мәселелері бойынша хабардар болуын бағалауға тырыстық. Дені сау адамдардың бақылау Тобы қант диабетінің даму қауіпінің негізгі факторлары, қант диабетін диагностикалау әдістері және т. б. бойынша ақпараттандырылғаны, сондай-ақ қант диабетімен сырқаттану қаупі бойынша сақтанғаны анықталды.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по ветеринарным наукам , автор научной работы — Ualieva K.B., Daniyarova A.B., Alekesheva L.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

AWARENESS OF STUDENTS OF AL-FARABI KAZAKH NATIONAL UNIVERSITY ON DIABETES

The incidence of diabetes mellitus of the second type is an urgent medical and social problem of the 21st century. Patients with diabetes are given considerable attention, but the level of awareness of healthy people about this disease remains poorly understood. We tried to estimate the level of people’s awareness of diabetes. It was found out that the control group of healthy persons is informed on the main risk factors for diabetes, diagnostic methods for diabetes and other items, and also is at risk of getting diabetes.

Текст научной работы на тему «ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАғЫ ҚАЗҰУ СТУДЕНТТЕРіНің қАНТ ДИАБЕТі АУРУЫ ТУРАЛЫ ХАБАРЛЫЛЫғЫ»

Vestnik KazNMU №2-2020

Sh.L. Tursumatova1, A.R. Shopabayeva1, Z.O. Zhalimova1, G.K. Myshanova2 1Asfendiyarov Kazakh National medical university Department of organization, management and Economics of pharmacy and clinical pharmacy 2Joint-stock company "Scientific center of Pediatrics and pediatric surgery" Almaty, Republic of Kazakhstan

FEATURES OF CLINICAL PHARMACIST'S ACTIVITY IN MEDICAL AND PREVENTIVE ORGANIZATIONS OF ALMATY CITY

Resume: The article presents the results of a survey conducted within the framework of the master's thesis, the results of a survey of departments providing medicines to medical organizations in Almaty. The main principles of training clinical pharmacists abroad and in Kazakhstan, the strengths and weaknesses of drug supply departments of treatment and prevention organizations, as well

as their opportunities and threats are reflected. The results of the analysis of the error log in the lists of medical appointments are also presented.

Keywords: pharmacy, clinical pharmacy, clinical pharmacist, educational program, error log

УДК 616.97 (028):371.05

Эл-Фараби aTbiHAafbi К,аз¥У студенттерЫщ кант диабет1 ауруы туралы хабарлылы^ы

К.Б. Уалиева, А.Б. Даниярова, Л.Ж. Алекешева

Эл-Фараби атындат Казак улттык, университет1

С.Ж. Асфендияров атындат Казак ¥лттык медицина университет1

ХХ1 Fe^^i^ езект медициналык-элеуметтк проблемасы бар-2 типт1 кант диабет1мен аурушандык. Кант диабет1 бар емделушшерге елеул1 кенш бел1нед1, алайда осы ауру бойынша сау халыктын хабардар болу денгей аз зерттелген болып кала беред1. Бв адамда рдын кант диабет1 мэселелер1 бойынша хабардар болуын баFалауFа тырыстык. Деш сау адамдардын бакылау Тобы кант диабет1н1н даму кауонщ нег1зг1 факторлары, кант диабетЫ диагностикалау эд1стер1 жэне т. б. бойынша акпараттандырылFаны, сондай-ак кант диабет1мен сыркаттану кауп1 бойынша сактанFаны аныкталды. Туй1нд1 сездер: кант диабету кау1п, акпараттану

6зект1л1г1

Кант диабет1 - XXI Fасырдын ен ¡р1 жукпалы емес 1ндет1. Ауру жыл сайын ес1п келе жаткан элемдк проблема болып табылады. Каз1р элемде кант диабет1мен 426 млн. адам ауырады. 2040 жылFа карай 642 млн. адамFа дей1н есу болжануда. Кептеген адамдар т1пт1 бул патология бар деп куд1ктенбейд1, сондыктан кемекке ете кеш [1,2]. Кант диабетн созылмалы удемел1 ауру. Ол уйкы без1 эртурл1 себептерге байланысты организмде глюкоза тасымалдау уш1н кажетт1 инсулин гормонынын жетк1л1кс1з мелшер1н енд1ру1 салдарынан дамиды[2,3]. Бул патологияны, егер онын даму кау1п факторларын б1лсе жэне олармен куресуге болады. Максаты

Кант диабет1 мэселелер1 бойынша студенттерд1н хабардар болу денгешн баFалау. КойылFан максатка жету уш1н келес1 м1ндеттер эз1рленд1:

1. II типт1 кант диабет1 дамуынын кау1п факторлары мен клиникалык кер1н1стер1 бойынша респонденттерд1н хабардарлык денгешн аныктау.

2. СауалнамаFа катыскан студенттерд1н ем1р суру салтын сипаттаныз.

3. АлдаFы 10 жылда кант диабет1мен ауыру кауп1 бар суралFандардын арасында топты аныктау

Материал жэне эд1стер

Зерттеу уш1н "кант диабет1 мэселелер1 бойынша студенттерд1н акпараттандырылуын баFалау" сауалнамасы материал болды, онда респонденттерд1н кант диабетУн даму предиктер1н жэне аурудын непзп белг1лер1н б1лу1не сурактар койылды. Зерттеуге факультеттщ физика-техникалык, экономика жэне бизнес ЖоFары мектеб1, география жэне табиFатты пайдалану табиFаты, филология жэне элем тшдер1 жэне т. б. факультеттерЫщ студенттер1 катысты. Орташа жас 18,9±0,08 жасты курады. Олардын 1ш1нде 68,9% кыздар жэне 31,1 % жтттер.

Зерттеуде элеуметт1к сауалнама жэне статистикалык талдау

эд1с1 колданылды.

Нэтижелер1 жэне оларды талкылау

Кант диабет1н1н алдын алу немесе кей1нге калдыру уш1н аурудын даму каупi жэне салауатты ем1р салтын колдаудын маныздылы^ы факторлары бойынша халыкты хабардар етуге баFытталFан шаралар неFурлым ти1мд1 болып табылады. СуралFандардын арасында кант диабет1 туралы б1л1м денгей1 сауалнамаFа жауап берушшердщ кепш1л1г1 (80 %) ауру туралы бшетУн атап етед1, калFан бел1г1 (20%) бул туралы бшмейд1 деп керсетт1. (1-сурет).

Вестник КазНМУ №2-2020

Сypeт 1 - Кант диабет ^ypaлы бiлiмдi багалау, %

С¥paлFaндapдыц 84,% - дан ааамы кант диaбeтiнe накты аныктама бepдi - б^л эндoкpиндiк aypy (гopмoндapмeн байланыаы iшкi ceкpeция бeздep¡н¡н, aypyы). Алайда 7% кант

диабет - кан aypyы eкeнiн атап erri. С¥paлFaндapдын б^л пайызы a^apanbi д^ьк кабылдамауы мYмкiн (2-cypeт).

84%

Сypeт 2 - Кант диабвтЫв аныктама бepy, %

С¥paлFaндapдын 75% - дан ааамы кант диабвтУн дамуы кандай opгaнмeн бaйлaныcты erern тypaлы

xaбapдap бoлып, д^ьк жауап тандады: "уйкы бвзГ (3-cypeт).

Сypeт 3 - Кант диaбeтiнiн дамуына жауапты opгaн, %

27% кант диабетУн, е kí тур i бар деп жауап берд^ 14% - б i р тур i, ал респонденттерд^ 59% кант диабетУн, канша Typí бар екежн бiлмейдi (4-сурет).

Сурет 4 - Кант диабетшн, TYрлерi, %

"CÍ3 кандаFы кант нормасын бiлесiз бе?"60% денi сау адамдаFы кант керсеткштерЫ бiлетiнiн кeрсеттi. Бул зерттеуде канттын,

кандай кeрсеткiштерi калыпты деп саналатынын бiлмейтiндiгiн керсеткен респонденттер тобы (40%) белгiленген (сурет. 5).

Сурет 5 - Респонденттерд^ к,андагы кант кeрсеткiштерi туралы бiлiмдерiн баFалау деректер^ %

К1азiргi уакытта респонденттерд^ 11,1% -ында кант диабетi бар екендт белгiлi болды, бiрак бул темен, сондыктан тамактану мен спортпен ш^ылдану кезiнде бул кауiптi азайтуFа жэне

бакылауFа болады. Олардын, пiкiрiнше, респонденттерд^ 88,9%-ы диабетпен ауырмаFан деп санайды. (6. сурет)

Сурет 6 - Денсаулык, туралы eзiн-eзi баFалау деректер^ %

БYгiнгi кYнге дейiн кант диабетУн, накты себептерi аныкталмаFанына карамастан, дамудын, кауiптi факторлары бар. 2 типт кант диабетiн дамытудын, непзп факторларынын, бiрi тукым куалаушылык болып табылады. 2 типтi кант

диабетУн, жакын туыстарында болуы (ата-анасы, аFа-iнiлерi) адамдарда бул аурудын, пайда болу мYмкiндiгiн арттырады. Адам eмiрiнде кептеген баска кау^ факторларын алады: 45 жэне одан жоFары жастаFы, предабиет, гипертония, артык

салмак жэне семлздк, диабеттiк тамактану, физикалык белсендшклн тeмендiгi, темекi шегу [1].

Респонденттер арасында (42,2%) eздерiнiн туыскандарында кант диабетi аурунын кездескенi туралы хабардарланFан. (7-сурет.)

Сурет 7 - Респонденттер туыск,андарынын, сырккаттанушылык деректер1, %

"Озде артык салмак бар-жоFын аныктаныз" деген суракка жауап берушiлердiн кепшЫп "30 кг/мл2 артык" (56%) нускасын кeрсеттi. (8-сурет.) Дене салмаFынын индекан (ДСИ) елшеу Yшiн келесi формула колданылады:

-=кг/м2

Сурет 8 - Дене салмагынын индекан анык,тау, %

кг

100

Кант диабетiн алдын алу, аурудын даму кау^ факторларын аныктайтын жэне оларFа эсер ететн iс-шараларды камтиды, бул аурудын жэне онын таралуынын тeмендеуiне ыкпал етедк АлFашкы алдын алу шаралары глюкоза денгешшн реттелуiнiн бузылуымен байланысты жаFдайларды аныктауFа жэне дене салмаFын темендету жэне дене белсендшпн арттыру жешндеп iс-шаралар сиякты дэрi-дэрмекпен емес

араласуларды жYргiзуге баFытталуы тиiс [1]. ДД¥ усынымдарында Кант диабетiн диагностикалауды ерте кезендерде канды салыстырмалы тYрде арзан тестшеу аркылы жYзеге асыруFа болады. [2]. Респонденттердiн кeпшiлiгi (36%) со^ы жыл iшiнде кандаFы кантты eлшеудi жYргiздi, сонFы жыл iшiнде кан eлшеудi 64% жYргiзген жок.

Vestnik KazNMU №2-2020

Сурет 9 - РеспонденттердЦ к,андаты к,ант децгейЫ елшеу! туралы деректер, %

Кррытынды

Элеуметтк зерттеу студенттер кант диабет1 мэселелер1нде аппарат алуды кажет етет1н1н керсетп. Студенттердщ кант диабет1 даму к,ау1п факторлары жэне алдын алу шаралары туралы хабардар болуын арттыру — денсаулыкты сактау мен ньтайтута батытталтан кажетт1 стратегия. 1.Студенттер II типт1 кант диабет1н1н, даму кау1п1н1н, непзп факторлары (тукым куалаушылык, аз козталатын ем1р салты,

артык дене салматы) жэне онын, клиникалык белг1лер1 бойынша акпараттандырылтан.

2.Сауалнамата катыскан студенттерд1н, ем1р салты тузетуд1 талап етед1.

3.Сауалнамата катыскандардын, арасында таяудаты 10 жылда кант диабет1мен сыркаттану кауп1н1н, теменд1г1 респонденттерд1н, 17% - ында бар жэне тек дурыс тамактану, спортпен шутылдану тэрт1б1 тана осы кау1пт1 азайтып, бакылай алады.

ЭДЕБИЕТТЕР TI3IMI

1 Алексеенко С.Н., Дробот Е.В. Профилактика заболеваний, М., 2015.

2 Тарасенко Н.А. Сахарный диабет: действительность, прогнозы, профилактика//Современные проблемы науки и образования. 2017. № 6. URL: https:// www.science-education.ru/ru/article/view&id = 27144 (дата обращения: 17.08.2019).

3 Аметов А. С. Сахарный диабет 2-го типа: проблемы и решения / А. С. Аметов.— 2-е изд., перераб. и доп.— М. : ГЭОТАР-Медиа, 2014.— 1031 с.

4 Рекомендации по диабету, преддиабету и сердечнососудистым заболеваниям. EASD/ESC // Рос. кардиол. журн.— 2014.— № 3.— С. 7—62.

К.Б. Уалиева, А.Б. Даниярова, Л.Ж. Алекешева Казахский национальный университет им. аль-Фараби Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова

ОСВЕДОМЛЕННОСТЬ СТУДЕНТОВ КАЗНУ ИМ. АЛЬ-ФАРАБИ О САХАРНОМ ДИАБЕТЕ

Резюме: Сахарный диабет 2 типа является актуальной медицинской и социальной проблемой XXI века. Несмотря на то, что больным диабетом уделяется большое внимание, уровень осведомленности об этом заболевании у здорового населения остается низким. В нашем исследовании авторы сделали попытку оценить осведомленность людей о диабете.

Проводилось изучение основных факторов риска развития сахарного диабета, методах диагностики, видах заболевания и др.

Ключевые слова: сахарный диабет, факторы риска, информация

K.B. Ualieva, A.B. Daniyarova, L. Alekesheva Al-Farabi Kazakh National University Asfendiyarov Kazakh National medical university

AWARENESS OF STUDENTS OF AL-FARABI KAZAKH NATIONAL UNIVERSITY ON DIABETES

Resume: The incidence of diabetes mellitus of the second type is an urgent medical and social problem of the 21st century. Patients with diabetes are given considerable attention, but the level of awareness of healthy people about this disease remains poorly understood. We tried to estimate the level of people's awareness

of diabetes. It was found out that the control group of healthy persons is informed on the main risk factors for diabetes, diagnostic methods for diabetes and other items, and also is at risk of getting diabetes. Keywords: diabetes mellitus, risk, awareness

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.