JOURNAL OF MARKETING, BUSINESS AND MANAGEMENT
( /< / éjSk/V mf JmI
wC •i. n ••/
zenodo
INDEX fósf COPERNICUS
INTERNATIONAL
CYBERLENINKA
DOÁJ
DIRECTORY OF OPEN ACCESS
JOURNALS
Scholar
ARCHIVE
TOGETHER WE REACH THE GOAL
0£ UJ
8
OPEN ACCESS
AIVANCIB SCIINCiS INKX
ADVANCED SCIENCE INDEX
ISSN (E): 2181-3000 Vol. 2 ISSUE 1 APRIL 2023
TAHRIRIYAT
Editor in chief
Boyjigitov Sanjarbek Komiljon ugli Executive Secretary
Muradova Nargiza Uljayevna
PhD, docent of department of Marketing SamIES
Preparing for publishing
Narkulova Shakhnoza Shakarbekovna
Senior lecture of department of Marketing SamIES Yakhyokhonov Niyozkhuja Bakhroil ugli
PhD student of Marketing, SamIES
Bosh muharrir
Boyjigitov Sanjarbek Komiljon o'g'li Mas'ul kotib
Muradova Nargiza Uljayevna
SamISI Marketing kafedrasi dotsenti, PhD
Nashrga tayyorlovchi
Narkulova Shaxnoza Shakarbekovna
SamISI Marketing kafedrasi katta o 'qituvchisi Yahyoxonov Niyozxo'ja Bahroil o'g'li
SamISI Marketing kafedrasi tayanch doktoranti
H -
S -
o <
N <
Q
N <
vi
en -
N
HH
en P CÛ
O
N
HH
H -
<
Li.
O
hJ
<
N
Ä
p
o
TAHRIR KENGASHI A'ZOLARI
Pardayev Mamayunus Qarshiboyevich
SamISI, "Iqtisodiy tahlil va statistika" kafedrasi professori, i.f.d. Alimova Mashhura Toirxonovna SamISI, "Menejment" kafedrasi professori, i.f.d. Sharipov To'lqin Saidaxmedovich SamISI O'quv ishlari bo'yicha prorektori, dotsent, i.f.n.
Xolmamatov Diyor Haqberdiyevich SamISI, "Marketing" kafedrasi mudiri, dotsent, i.f.f.d. Xusanov Baxodir Sheraliyevich Toshkent shahridagi Yodju Texnologiyalar universiteti Samarqand filiali dotsenti, i.f.n. Qurbanov Jamshed Madjidovich SamISI, "Servis" kafedrasi professori, t.f.d. Usmanova Zumrad Islamovna SamISI, "Marketing" kafedrasi dotsenti, i.f.f.d.
Babayev Nasimdjan SamISI, "Marketing" kafedrasi dotsenti, i.f.n. Tashnazarov Samiddin Nizamovich SamISI, "Buxgalteriya hisobi" kafedrasi mudiri, professor, i.f.d. Xudayberdiyev Nemat Umarovich SamISI, "Boshqa tarmoqlarda buxgalteriya hisobi va audit" kafedrasi dotsenti, i.f.n. Mardiyev To'lqin Kulibayevich SamISI, "Tillarni o'qitish" kafedrasi mudiri, dotsent, PhD
Mattiyev Ilhom Begmatdulobovich SamISI, "Tillarni o'qitish" kafedrasi professor v.b., PhD Xoliqulov Anvar Nematovich SamISI, "Iqtisodiy tahlil va statistika" kafedrasi mudiri, dotsent, i.f.n. Kurbanova Raxima Jamshedovna SamISI, "Real iqtisodiyot" kafedrasi dotsenti, i.f.f.d. Shirinov Uchqun Abduxalilovich SamISI, "Boshqa tarmoqlarda buxgalteriya hisobi va audit" kafedrasi mudiri, i.f.f.d. Artikov Zokir Sayfiddinovich SamISI, "Real iqtisodiyot" kafedrasi mudiri, dotsent, i.f.f.d.
Mustafoyev G'olib Sultonmurodovich SamISI, "Raqamli iqtisodiyot" kafedrasi dotsenti v.b., i.f.f.d. Abdusaidov Akmal Abduvaliyevich SamISI, "Investitsiyalar va innovatsiyalar" kafedrasi dotsenti v.b., i.f.f.d. Abduxamidov Sarvar Adxamovich SamISI, "Turizm" kafedrasi mudiri, dotsent, i.f.f.d.
EDITORIAL COUNCIL:
Pardaev Mamayunus Karshibaevich
DSc, Professor of the Department of Economic analysis and statistics, SamIES Alimova Mashkhura Toirkhonovna DSc, Professor of the Department of Management, SamIES Sharipov Tulkin Saidaxmedovich
PhD, Associate Professor, Vice-Rector for Academic Affairs, SamIES
Kholmamatov Diyor Khaqberdievich PhD, Associate Professor of Department of Marketing, SamIES Khusanov Bakhodir Sheralievich PhD, Associate Professor of Samarkand branch of Yeoju Technical Institute in Tashkent Kurbanov Jamshed Madjidovich DSc, Professor of the Department of Services, SamIES Usmanova Zumrad Islamovna PhD, Associate Professor of Department of Marketing, SamIES
Babyev Nasimdjan PhD, Associate Professor of Department of Marketing, SamIES
Tashnazarov Samiddin Nizamovich
DSc, Professor of Department of Accounting, SamIES Xudayberdiyev Nemat Umarovich PhD, Associate Professor of department of Accounting and audit in other industries, SamIES
Mardiyev Tulkin Kulibayevich PhD, Associate Professor of Department of Teaching languages, SamIES
Mattiyev Ilhom Begmatdulobovich PhD, Associate Professor of Department of Teaching languages, SamIES Xoliqulov Anvar Nematovich PhD, Associate Professor of the Department of Economic analysis and statistics, SamIES Kurbanova Rakhima Jamshedovna PhD, Associate Professor of Department of Real economy, SamIES Shirinov Uchkun Abuxalilovich PhD, Department of Accounting and audit in other industries, SamIES
Artikov Zokir Sayfiddinovich PhD, Associate Professor of the Department of Real economy, SamIES
Mustafoyev G'olib Sultonmurodovich PhD, Associate Professor of the Department of Digital economy, SamIES Abdusaidov Akmal Abduvaliyevich PhD, Associate Professor of the Department of Investment and innovation, SamIES Abduxamidov Sarvar Adxamovich PhD, Associate Professor of the Department of Tourism, SamIES ISSN (E): 2181-3000 Vol. 2 ISSUE 1 APRIL 2023
Publisher: SP Boyjigitov Sanjarbek Komiljon ugli
MUNDARIJA / TABLE OF CONTENTS / СОДЕРЖАНЫЕ
1. 2. 3.
5.
6.
7.
8.
9.
10. 11. 12.
13.
14.
15.
16.
Nurniyozov F.A. Sattarova N.T Ostonov U.
Сатторов Т.Т.
Ostonov U.
Nurniyozov F.A. Turg'unova R.Sh.
Сатторов Т.Т.
Abdumonnonov M. Abdumannonov B. Abdumannonov A.
Сатторов Т.Т.
Пулатов Х.У. Сайитхонова М.И.
Шодиева Г.Н. Саттарова Н.Т. Po'latov X.O'. Шодиева Г.Н. Пулатов Х.У.
Искандаров Б.А.
Xalqaro standartlarga utishning bosqichlari
Strategik menejmentning iqtisodiyotda tutgan
o'mi
Definition and study of the term as a linguistic
object
Корхоналар устав капитали ва ундаги узгаришларни аудиторлик текширувидан _утказиш услубияти_
Semantic field of tourism terminology
Elektr energiyasi ishlab chiqarish usullari va ishlab chiqarish samaradorligini oshirish
Корхоналар таксимланмаган фойдасига аудит текшируви натижалари асосида тузатишлар _киритишнинг услубий жихатлари_
Qurilish tashkilotlarida inson resurslarini boshqarish strategiyasi
Корхоналар резерв капитали ва ундаги узгаришларни аудити
Ракамли иктисодиётни бугунги кундаги тутган урни
Билингвизм и его потенциал в обучении иностранным языкам
Савдо хизматларининг ривожланишига назарий карашлар
Mamlakatimizda islomiy moliyalashtirishning ayrim masalalari
Актуальные проблемы теории языка и перевода
«Счётлар тизими ва икки ёклама ёзувнинг мохияти ва хусусиятлари»
Ракамли иктисодиёт шароитида курилиш корхоналари бошкарув механизмларини _такомиллаштириш_
1-5 6-10 11-14
15-24
25-28 29-35
36-44
45-52
53-58 59-63 64-67 68-70 71-74 75-78 79-82
83-86
17
18
19
20
21
22.
23.
24
25.
26
27
28
29
30
31
32
33
Шaдиeвa Г.М. Бекмухамедов И.Ж.
Искандаров Б.А.
Мардиев Т.К. Туракулова Н.
Искандаров Б.А.
Kadirova Z.A. Gazieva.S.A.
Искандаров Б.А.
Mirzaaxmedov D. Xolmamatov D.H.
Ишонкулова Ф.А.
Ravshanov S. Yusupov O.R.
Умаров Т.О.
Аллаёров Р.А. Алимова М.Т.
Nasrulloyeva R.N. Рахмонов А.И. Рахмонов А.И. Babayev N.
Ракамли иктисодиёт шароитида бизнес тузилмаларида фойда ва рентабелликнинг
_ошишига таъсир килувчи омиллар_
Узбекистонда курилиш махсулотлари бозорининг ривожланиш холати
Узбек тилида ватан концептининг этимологик ва семантик жихатлари
Курилиш корхоналари бошкарув фаолиятини куп омилли богланишлар тахлили
Regulation of labor migration processes (experience of turkey)
Курилиш корхоналари самарадорлигини оширишда инновацион бошкарув усулларини _жорий этиш_
Raqamli iqtisodiyot sharoitida transport xizmatlarini rivojlantirish yo'nalishlari
Ulgurji savdo rivojlanishining dolzarb masalalari: xorij va O'zbekistonda
Особенности транспортной сферы Узбекистана
Gistogrammali ekvalizatsiya usulining mohiyati va mazmuni
«Ракобатбардошлик» мохияти: назарий ёндашувлар тахлили
"Сервакшн" хизматлар маркетинги модели ва унинг туризм сохасига татбиги
Multimediya texnologiyalari asosida oddiy differensial tenglamalar fanini o'qitishni
takomillashtirish Инновацион иктисодиёт шароитида самарканд вилоятида экспорт хажмини
_ошириш истикболлари_
Самарканд вилоятида экспорт ва импорт товар айланмаси курсаткичларининг _таркибий тахлили_
Marketingda strategik rejalashtirishning mohiyati
87-94
95-98 99-104 105-108 109-119
120-123
124-126 127-136 137-139 140-143 144-150 151-155
156-158 159-165 166-174 175-178
Babayev N.
Strategik boshqarish uslubiyotini takomillashtirish
179-182
JOURNAL OF MARKETING, BUSINESS AND MANAGEMENT(JMBM)/SJIF FACTOR: 5.57
STRATEGIK BOSHQARISH USLUBIYOTI TAKOMILLASHTIRISH
Babayev N.
SamISI "Marketing" kafedrasi dotsenti, i.f.n.
Annotatsiya. Ushbu maqolada muallif tomonidan marketingda strategik rejalashtirish mohiyati va uning mazmuni yoritib berilgan. Qolaversa, muallif tomonidan strategik boshqarish uslubiyoti takomillashtirish borasida taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Kalit so'zlar: marketing, strategiya, taktika, strategik rejalashtirish, strategik boshqaruv.
Strategik boshqarish uslubiyotining yuzaga kelishi va amaliy qo'llanishi birinchi navbatda korxonaning tashqi muhitida sodir bo'ladigan o'zgarishlarning harakteridan kelib chiqadigan ob'yektiv sabablardan kelib chiqadi.
1. Boshqarishni nazorat qilish asosida boshqarish.
Bunda korxonaning o'zgarishlarga voqealar sodir bo'lgandan keyin paydo bo'ladi. Bu reaktiv moslashish korxonaga ko'proq hosdir,lekin o'zgarishlarning murakkabligi, yangi strategiyani ishlab chiqish va unga tizimni moslashtirishni tushunib yetish ko'p vaqtni talab etadi. O'zgarishlar sur'atlarining o'sishi sharoitida bu ma'qul emasdir.
2. Ekstropolyatsiya asosida boshqarish.
O'zgarishlar sur'ati tezlashadi,lekin oldingi tendensiyalarni ekstropolyatsiya qilish yo'li bilan kelajakni ko'ra olish mumkin (uzoq muddatli rejalashtirish). Ekstropolyatsiya mantiqan o'tgan davrdagi qonuniyatlarni kelgusi istiqbolga o'tkazishni anglatadi. Boshqacha qilib aytganda ekstropolyatsiya tabiatan istiqbol amalidagi holatdan kelib chiqadi va rejaga nisbatan yaxshi bo'linishi taxmin qiladi. Shu xususiyatga asosan kelajakni ekstropolyatsiya uslubi orqali bashorat qilish samarali bo'lishiga katta umid qilinadi.
JOURNAL OF MARKETING, BUSINESS AND MANAGEMENT(JMBM)/SJIF FACTOR: 5.57
3. O'zgarishlarni oldindan ko'ra olish asosida boshqarish.
Kutilmagan hodisalar ro'y bera boshlaydi va o'zgarishlar darajasi tezlashadi, lekin unchalik darajada emaski,bo'lajak qonuniyatlarni oldindan ko'ra olish va tegishli strategiyani ishlab chiqish yo'li bilan ularga hozir javoblikni aniqlashni o'z vaqtida iloji bo'lmay qolsa (strategik rejalashtirish).
4. Tezkor yechimlar qabul qilish asosida boshqarish.
Hozirgi vaqtda,ko'p sonli muhim masalalar shunchalik tez paydo bo'lmoqdaki,ularni o'z vaqtida ko'ra olish mumkin bo'lmaydigan sharoitlarda shakllanayapti (strategik boshqarish).
Bozor sharoitida boshqaruvning asosiy sub'ekti sifatida bozor infratuzilmasining elementi bo'lib namoyon bo'luvchi firmani ta'kidlash mumkin. Bu holda firma deganda, xo'jalik yuritish zonasiga kiruvchi, tovar bozorida mavjud bo'lgan talabni qondirish darajasida qator funksiyalarni amalga oshiruvchi xo'jalik iqtisodiy tizimi tushuniladi. Shu bir vaqtda har qanday firma faoliyatning turidan qat'iy nazar bozor sharoitida samarali ishlashi uchun yoki bozorda quyidagilarga ega bo'lishi kerak:
• faoliyat strategiyasi;
• strategik maqsadlarga erishishni ta'minlovchi boshqaruv konsepsiyasi;
• firma faoliyatining mezonlariga nisbatan optimal bo'lgan boshqaruv konsepsiyasini amalga oshirish modeli;
• strategik rejalashtirish va boshqarish jarayonlariga ma'lumotli xizmat ko'rsatish tizimi.
Aslida firma strategiyasi firma o'z faoliyatida yechimlarni qabul qilishda rioya qiladigan qoidalar yig'indisidir. Bular firma uchun quyidagi to'rtta guruhdan iboratdir.
1. Hozirda va istiqbolda firma faoliyatining natijalarini baholashda foydalaniladigan qoidalar guruhi. Ushbu guruhning sifatli tomoni mo'ljal, son jihati esa topshiriqni tashkil etadi..
JOURNAL OF MARKETING, BUSINESS AND MANAGEMENT(JMBM)/SJIF FACTOR: 5.57
2. Firma assortimenti, sotish bozorlari va iste'molchilari, raqobatchilik
priyomlarini belgilovchi qoidalar guruhi. Bu guruh mahsulotli-bozor strategiyasini namoyon etadi.
3. Tashkiliy konsepsiyani aks ettiruvchi firma ichidagi munosabatlar va tartib-qoidalar guruhi.
4. Boshqaruvning asosiy tezkor priyomlarini aks ettiruvchi kundalik faoliyatni tashkil etish qoidalari guruhi.
Erkin bozor munosabatlari sharoitida strategiya quyidagi o'ziga hos xususiyatlarga egadir.
1. Strategiya albatta tezkor harakat bilan yakunlanmasligi kerak.Strategiyani ishlab chiqish firmaning o'sishi va mustahkamlanishini ta'minlovchi umumiy yo'nalishlarni belgilash bilan yakunlanadi.
2. Ifodalangan umumiy strategiya izlanish uslubi bilan strategik loyihalarni ishlab chiqishda foydalanilishi kerak. Strategiya ma'lum uchastkalarda imkoniyatlarni mujassamlash hamda strategiyaga mos kelmaydigan boshqa imkoniyatlarni uloqtirishni ta'minlashi kerak.
3. Real vaziyat korxonani mo'ljallagan maqsadiga yetkazdi deguncha strategiyaga zarurat qolmaydi.
4. Strategiyani ishlab chiqish odatda muqobillar to'g'risida umumlashtirilgan va to'liq bo'lmagan ma'lumotlar sharoitiida amalga oshiriladi.
5. Strategik rejani izlash maqsadida konkret muqobillarni aniqlanishi davomida aniq ma'lumotlar ham paydo bo'ladi.Shunday qilib strategiyaning muvofiqli ishlatilishi aksiy aloqalarsiz mumkin emas.
6. Mo'ljal firmaning maqsadini tashkil qilsa, strategiya esa maqsadlarga erishish vositasi bo'lib hisoblanadi.Mo'ljal almashganda strategiya ham o'zgaradi. Strategiya va mo'ljallar boshqaruv iyerarxiyasining pog'onalari va faoliyat vaziyatiga qarab o'z joylarini almashishlari mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati 1. Воронин, Ю.М. Россия: экономический рост/Ю.М. Воронин, А.З. Селезнев, П.Г. Чередниченко. - М.: Финансовый контроль, 2004- 312 с. www.jmbm.uz VOLUME 2, ISSUE 1 (April) ISSN: 2181-3000 Page 181
JOURNAL OF MARKETING, BUSINESS AND MANAGEMENT(JMBM)/SJIF FACTOR: 5.57
2. Портер М. Конкуренция.-М.: Издательский дом "Вильяме",2000.
3. Портер М. Конкурентное преимущество: Как достичь вы-сокого результата и обеспечить его устойчивость / пер. с англ. Е. Калининой. - М.: Альпина Паблишер, 2008.
4. Долинская М.Г. Маркетинг и конкурентоспособность промышленной продукции / М.Г. Долинская, И.А. Соловьев - М.: Изд-во стандартов, 1991.
5. Завьялов П. Конкурентоспособность и маркетинг / П. Завьялов // Российский экономический журнал. - 1995. - № 12. - С. 50.
6. Яшин Н.С. Конкурентоспособность промышленного предприятия: Методология, оценка, регулирование / Н.С. Яшин - Саратов: Изд. СГЭА, 1997.
7. Сафиуллин Л.Н., Сафиуллин Н.З. Конкурентоспособность: теория и методология/Монография.-Казань: Центр инновационных технологий, 2008.
8. Фатхутдинов Р.А. Управление конкурентоспособностью организации.(3-е изд.) //Р. Фатхутдинов // М.: Маркет ДС, 2008 - 432с.
9. Общий и специальный менеджмент. Учебник. Под ред. Гапоненко А.Л., Панкрухин А.П. - М.: РАГС, 2001