CC BY
3ЭОЖ 663.127, 663.132
STEM ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ЦОЛДАНА ОТЫРЫП, Б1Л1М АЛУШЫЛАРДЫЦ YЛГЕРIМIНЕ ЭСЕР ЕТЕТ1Н МОТИВАЦИЯЛЬЩ ФАКТОРЛАРДЫ АНЬЩТАУ
ЖЭНЕ ДАМЫТУ ЭД1СТЕР1Н ¥СЫНУ
Ж¥МАШЦЫЗЫ ЖАНСАЯ
^азак улттык кыздар педагогикалык унверситетшщ 2 курс магистранты Рамазанова Алия Амангельдиевна PhD, окытушы
Еылыми жетекшi - КАЛЕКЕШОВ А.М. Алматы, ^азакстан
Аннотация: Бул мацалада бшм алушылардыц академиялыц Yлгерiмiне эсер ететт мотивациялыц факторлар, оларды дамыту эдттерт STEMтехнологиялары арцылы усынуга багытталган зерттеу жумыстары царастырылады. БYгiнгi бшм беру ЖYйесiнде оцушылардыц мотивациясы Yлгерiмдi арттырудыц басты цуралдарыныц бiрi болып табылады. Дегенмен, мотивацияга эсер ететт факторлар эртYрлi жэне кешендi сипатца ие, соныц штде жеке тулгалыц, элеуметтщ жэне технологиялыц ыцпалдар. STEMэд^терт цолдану арцылы мотивациялыц факторларды талдау жэне аныцтау жумыстары жайлы айтылган. STEM цуралдары оцушылардыц цызыгушылыгын оятып, сабац барысына тартудыц тиiмдi цуралы ретiндегi мацызы жайлы баяндалады.
Ty^h свздер: мотивация, бшм алушылар, Yлгерiм кврсеткiшi, STEM, технологиялыц цуралдар.
^аз1рп танда, бшм берудеп мацызды факторлардьщ 6ipi, ол бшм алушылардыц сабакка деген ынтасы, оныц пэнге кызыгушылыгы, мотивациясы, eмiрлiк устанымы.
Бшм алушылардыц мотивациясы - олардыц оку жетютштершщ непзп козгаушы ^шь Мотивацияныц жогары децгей окушылардыц пэнге деген кызыгушылыгын арттырып, оку процесше белсендi катысуына ыкпал етедi.
Окушыныц жай кYЙi оныц бшм алуына тiкелей эсер етед^ сондыктанда олардыц кызыгушылыгын арттыру, мотивациясын кетеруге арналган технологиялык куралдар, STEM интеграциясы, тeцкерiлген сабак, психологилык ахуалды кетеру мацызды кадамдардыц бiрi болып саналады. Бiлiм беру саласында эртYрлi топтар бар екенiн ескеру кажет, сондыктанда бул жерде окытушы басты рeлдi аткарады, эр окушыныц психо-физиологиялык жагдайын ескеру, жеке жумыстар жYргiзу, сыни ойлау кабiлетiн дамыту, гылымга баулу жэне т.б.. STEM интеграциясын колдану кептеген мемлекеттерде ете жогары децгейде жYргiзiлiп, оныц окушыларга эсерi жайлы эр жыл сайын кептеген жаца тэжiрибелiк зерттеу жумыстары жариялануда. Бул STEM аркылы окушылардыц бшм децгешн арттыру сиякты мацызды мэселеш шешуде басты кeмекшi бола алады.
STEM бiлiм беру окушылардыц гылым, технология, инженерия жэне математика салаларындагы бiлiм мен дагдыларын дамытуга багытталган, мысалы, шыгармашылык, сыни ойлау жэне мэселе шешу дагдылары. А^Ш-та STEM бшм беру 2009 жылы енпзшгеннен кейiн, зерттеушiлер студенттерге тYрлi децгейде, балабакшадан бастап бакалавриатка дейiн STEM дагдыларын дамытуга арналган ресми жэне бейресми бшм беру багдарламаларын жасаган. Осы бшм беру жетiстiктерiмен параллельдi тYрде кептеген елдер STEM бшм беру Yшiн жаца оку багдарламаларын жасап, STEM бшм беру талаптарына сэйкес ездершщ бар оку багдарламаларын жацартты. Осылайша, елдер галамдык жылыну, кауiптi химиялык заттар, жаца технологиялар, коршаган ортаны коргау жэне езгерш жаткан элем жагдайларында турактылыкты камтамасыз ету сиякты дамуларга карсы эрекет ету Yшiн окушыларын окытып, STEM дагдыларын мецгертуге тырысты.
STEM окытудыц мацыздылыгын арттыруда халыкаралык тестшердщ, эаресе PISA жэне TIMSS нэтижелерi, окушылардыц STEM дагдыларыныц нашар eKeHiH жэне алдыцгы тест нэтижелерiмен салыстырганда оларды жаксарту жок eKeHiH керсеткен. Окушылардыц STEM салаларына кызыгушылыгы мен мотивациясыныц темендеуш болдырмау Yшiн кабылдануы кажет шаралар окушыларды STEM мансабын кууга ынталандыруга багытталган. STEM зeрттeулeрi мен бшм беру саясаты кужаттары STEM бшмшде мотивацияныц мацыздылыгын атап етeдi. Зерттеушшер окушы мотивациясы STEM бiлiмiндe бeлсeндi катысу, кызыгушылык жэне жeтiстiк сиякты оку нэтижeлeрiн калыптастыруда мацызды рел аткаратынына кeлiсeдi
STEM интеграциясын колдану аркылы математиканы Yйрeнудeгi талпынысты арттыру бойынша эртYрлi зерттеулер бар, алайда олардыц к^лшынысы тек оку багдарламасына колданылган технологиялардыц жацашылдыгымен байланысты болып, ары карай окушыныц ешкандай кызыгушылыгына эсер етпеу мYмкiндiгi бар екенш де ескере кеткен жен.
Кебшесе математикалык зерттеулерде езiн-езi багалау (self-efficacy) мотивациямен байланысты, ол студeнттeрдiц математикалык тапсырмаларды орындауга немесе олармен когнитивт! тYPдe катысуга деген сeнiмiн бiлдiрeдi, технологиялык нeгiздeгi эрекеттер жэне жобалык окытуга катысты зерттеулерде де карастырылады. Математикадагы езiн-езi багалау студeнттeрдiц математикалык тапсырмаларды шешу немесе орындауга деген кабшеттшш туралы угымды бiлдiрeдi.
Зерттеу ARCS (Attention, Relevance, Confidence, Satisfaction) моделше нeгiздeлгeн мотивациялык стратегиялардыц технологиялык тургыдан жeтiлдiрiлгeн оку сыныбында колданылуын карастырады. Малайзия контeкстiндe ARCS модeлi технологиялык нeгiздeлгeн окыту мен математика сабактарында колданылган. Алгашында, Abu Bakar жэне оныц эрiптeстeрi (2010) ARCS моделш колдана отырып, математика сабагында студeнттeрдiц мотивациясын зeрттeйтiн накты эксперимент™ зерттеу жYргiздi. Зерттеу eкi тYрлi геометриялык багдарламалык жасактаманы колданды: GeoGebra жэне V-Transformation. Нэтижелер eкi сыныпта да студeнттeрдiц мотивациясыныц артканын керсетп, ал V-Transformation багдарламасыныц интеграциясы студeнттeрдiц назарын аударып, оларга математикамен езара байланыс орнату сeзiмiн тугызды. Leong (2015) ARCS мотивациялык стратегиялары мен Geometer's Sketchpad багдарламасын колдана отырып, Малайзиядагы 4-сынып окушыларыныц мотивациясы мен геометрия бойынша жепспктерш зeрттeйтiн зерттеу жYргiздi. Бул зерттеуде тек бiр сынып зeрттeлдi, оныц кдаамында 24 студент болды жэне араласу нэтижесшде студeнттeрдiц мотивациясы мен геометрия бойынша жeтiстiктeрi eдэуiр жаксарганы аныкталды [2].
Бiлiм беру саласындагы жаца технология рeтiндe 3D-басып шыгару окытушылар мен зeрттeушiлeрдiц Yлкeн назарын аударды. STEM бойынша бeлсeндi оку Yшiн мацызды шарт -окушылардыц STEM-ге деген мотивациясы.Окушылардыц STEM саласын окуга деген мотивациясы олардыц болашак мамандык тацдауымен тыгыз байланысты [3].
3D-модeлдeу мен баспаныц бiлiм беру саласындагы кабшет эртYрлi дeцгeйдeгi окушылармен жумыс жасауга, олардыц мотивациясын арттыруга сeптiгiн тигiзeдi. Биологияны оку кезшде окушылар эртYрлi тYрлeр мен олардыц формаларын, табиги иерархияны жэне сансыз табиги процeстeрдi тYсiнудe киындыктар туындайды. Биологияда колданылатын окыту эдiстeрi, мысалы, вербалды жэне мэтiндiк эдiстeр, баска пэндерде де кездесед^ бiрак биологияга тэн эдiстeр — анатомиялык диссекция, тiрi организмдермен тэжiрибeлeр жэне микроскопия. Окытуда жиi кeздeсeтiн мэселелер — кате тусшштер, тiрi жануарлармен жумыс iстeугe деген карсылык жэне теория мен практика арасындагы байланыстыц болмауы. Сонымен катар, инклюзивтi бiлiм беру кажеттшш арткан сайын биология мугал1мдер1 жаца киындыктарга тап болады.
3D-баспаныц кемeгiмeн кабiлeтi эртYрлi дeцгeйдeгi окушылардыц кызыгушылыгын арттыруга болады. Бул зерттеу макаласында, жасуша жэне оныц белiмдeрi жайлы такырып карастырылып, 3D-модeлдeу мен баспаныц кемепмен жасуша белiмдeрiн окушылар ез
[1].
безмен басып шыгарган. Олардыц баспага дейiнгi жэне кешнп бiлiм денгейлерi тексерiлiп, тэж1рибе болгганнан кейiн сауалнама алынган. Тэжiрибеден кейiнгi бiлiм децгейлерiнiц жогырылауын, кате TYcmiKTeprn^ жойылуын, пэнге деген кызыгушыльщтарыныц артуы жэне керу кабшеп нашар окушылардыц да мYмкiндiктерi шектелмей сабактан ете жаксы эсер мн нэтиже керсеткеш аныкталды. Окушылар 3D-моделдеу мен басып шыгаруды оц багалады. Олардыц пшршше, бул окыту эдiсi оларга практикалык жумыстар, жылдам керi байланыс, визуализацияныц жаксаруы, кецiстiктiк кабiлеттерi мен окуга деген мотивациясыныц артуына кемектесп. Сонымен катар, 3D-баспаныц окушылар арасындагы карым-катынасты жаксартып, тец кукыкты катысу атмосферасын калыптастыруга ыкпал еттi [4].
STEM интеграциясы аркылы окушылар эр тYрлi багытта жумыс жасай отырып, ездершщ болашак мамандыктарын табуга мYмкiндiк бередi. Окушылар STEM эдiстерiн колдану аркылы, эртYрлi багдарламалармен жумыс жасай отырып, технологиялык сауаттылыгы мен сыни ойлау, шыгармашыльщ кабiлеттерiнiц дамуына, танымдык кызыгушылыгын кYшейуiне зор ыкпалын тигiзедi (Кесте - 1).
Кесте - 1. Мотивацияныц STEM-технологияларымен мYмкiншiлiктерi
Мотивация Typi STEM технологияларыныц MyMKÍ^ÍKTepi ^олдану мысалдары
Оцуга деген ынтасын арттыру Интерактивт платформалар мен виртуалды зертханаларды колдану. Ойын элементтерш косу. Окушыларга етшетш пэндердiц мазмунына сэйкес ойын тYрiндегi тапсырмаларды орындатуга немесе виртуалды зертхана аркылы зертханалык тапсырмалар ^сыну.
Тэж1рибел1к дагдыларын дамыту Робототехника, 3D-баспа, модельдеу жYЙелерiн колдану аркылы накты жобалар жасау. Роботты багдарламалау немесе 3D модельдеу аркылы инженерлш тапсырмаларды шешу.
Топтыц жумыс жэне б1рлест1к STEM жобаларында топтык жумыс уйымдастыруга арналган платформалар (мысалы, Google Workspace, Trello, Miro) жэне арнайы К¥ралдарды пайдалану. ,STEM жобалау бойынша топтык зерттеулердi жYргiзу немесе шешiмдердi бiрлесiп талкылау багдарламаларын колдану.
Оз беттше iздену дагдысын цалыптастыру Окушыларга STEM-ге катысты дербес зерттеулер жYргiзуге мYмкiндiк беретiн онлайн ресурстар мен курстар. Khan Academy, Coursera, немесе Scratch аркылы багдарламалауды ездшнен Yйрену. Tinkercad багдарлаамасы аркылы тегiн модельдеу жYЙесiн пайдалану.
Теория мен тэжiрибенiц байланысы STEM аркылы накты eмiрлiк мэселелердi шешуге арналган жобалар. Экологиялык мэселелердi шешуге арналган суды тазарту филк^ немесе энергия Yнемдеу к¥рылгысын жасау.
Интеграцияланган STEM окыту орталарында технологияны колдану дэстYрлi окыту мен окыту тэсiлдерiмен мYмкiн болмайтын тиiмдi окыту мен оку мYмкiндiктерiн кецейтуге
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
мYмкiндiк береди Технология колдану стратегияларын (мысалы, жобаларды модельдеу, виртуальды зерттеу ортасын усыну, интерактивтi жэне иммерсивтi технология колдану) децгейлеу муFалiмдерге интеграцияланган STEM орталарында студенттердiц бiлiм алуын колдау Yшiн тиiмдi оку жоспарларын енпзуге елеулi ецбек сiцiре алады [5].
^орытындылай келе, сапалы бiлiм жYЙесiн курастыра отырып бiлiм алушылардыц жеке кызыгушылыктарын ескерiп, оларды гылымга баулу Yшiн заман талабына сэйкес эр тYрлi технологиялык эдiстердi колдану кажет. Окушыларга теориялык бiлiмдi бекiтуде технологиялык эрекеттердi колдану, оларды кате тYсiнiктерiнiц пайда болуыныц азайуына айтарлыктай септшн тигiзедi. STEM тэсiлдерiн бiлiм беру процесше интеграциялау мотивацияга эсер ететш факторларды тиiмдi шешуге жэне окушылардыц болашакта табысты болуына ыкпал ететш дагдыларды калыптастыруга мYмкiндiк бередi. Жаца технологияларды дурыс пайдалану аркылы бшм беру жYЙесiн жаца децгейге кетеруге болады.
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
1. Bayanova, A. R., Orekhovskaya, N. A., Sokolova, N. L., Shaleeva, E. F., Knyazeva, S. A., & Budkevich, R. L. (2023). Exploring the role of motivation in STEM education: A systematic review. EURASIA Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 19(4), em2250.
2. Wong, S. L., & Wong, S. L. (2021). Effects of motivational adaptive instruction on student motivation towards mathematics in a technology-enhanced learning classroom. Contemporary Educational Technology, 13(4), ep326.
3. Cheng, L., Antonenko, P. D., Ritzhaupt, A. D., Dawson, K., Miller, D., MacFadden, B. J., ... & Ziegler, M. (2020). Exploring the influence of teachers' beliefs and 3D printing integrated STEM instruction on students' STEM motivation. Computers & Education, 158, 103983.
4. Andic, B., Lavicza, Z., Ulbrich, E., Cvjeticanin, S., Petrovic, F., & MariciC, M. (2024). Contribution of 3D modelling and printing to learning in primary schools: a case study with visually impaired students from an inclusive Biology classroom. Journal of Biological Education, 58(4), 795-811.
5. Yang, D., & Baldwin, S. J. (2020). Using technology to support student learning in an integrated STEM learning environment. International Journal of Technology in education and science.
