CC BY
13УДК 373.31
«STEM ТЕХНОЛОГИЯСЫ АРЦЫЛЫ БАСТАУЫШ СЫНЫП ОЦУШЫЛАРЫНЬЩ СЫНИ ОЙЛАУЫН ДАМЫТУ»
САЛГАРАЕВА ГУЛАЙЫМ ИБРАГИМОВНА
^азак улттыщ кыгздар педагогикалыщ университетi, педагогика жэне психология магистр^ ага окытушы, Алматы к., ^азакстан
ЕРК1ЩЫЗЫ СЭНИЯ,Ж¥МАБАЕВА АРУЖАН,ЗАВЗА АЯУЛЫМ
^азак улттыщ кыздар педагогикалык университет^ 6В01301-Бастауышта окыту педагогикасы мен эдютемеа БББ-ныщ 3 курс студенттерi, бакалавр Алматы к., ^азакстан
Аннотация. Цазгргг бшм беру ЖYйесiнде STEM (гылым, технология, инженерия, математика) бшм беру моделшщ мацызы ерекше артып келедi. Бул модель оцушылардыц сыни ойлау, шыгармашылыц жэне проблемаларды шешу цабшеттерт дамытуга квмектеседi, оларды болашац талаптарга дайындайды. Эыресе, бастауыш сынып оцушылары Yшiн STEM технологияларыныц мацызы зор, вйткеш олар логикалыц ойлау мен тэжiрибелiк дагдыларды ерте кезецнен цалыптастырады. STEM пэндерi арасындагы пэнаралыц байланысты орнату оцушыларды гылыми-зерттеу жумыстарын жург1зуге, командалыц жумысты игеруге жэне инновациялыц ойлауга ынталандырады. Сонымен цатар, STEM бшм беру эдiстемелерi Казацстанныц бшм беру ЖYйесiн жацартуга, улттыц бэсекеге цабшеттшгт арттыруга багытталган. Бул оцыту тэсш ацпараттыц цогамда табысты вмiр суруге дайын, креативтi тулгаларды тэрбиелеуге септтн тигiзедi.
Kmmmi свздер: STEM,бiлiм беру,ойлау,цабшеш, тэсш,инновация. бастауыш мектеп.
"DEVELOPING CRITICAL THINKING IN PRIMARY SCHOOL CHILDREN USING STEM TECHNOLOGIES"
Annotation. In the modern education system, the STEM education model (science, technology, engineering, mathematics) is of particular importance. This model helps develop students' critical thinking, creativity, and problem-solving skills, preparing them for future demands. STEM technologies are especially important for elementary school students because they develop logical thinking and practical skills at an early stage. Establishing interdisciplinary connections between STEAM subjects encourages students to conduct research, master teamwork, and think innovatively. In addition, STEM education methods are aimed at updating the education system of Kazakhstan, increasing national competitiveness. This approach to learning contributes to the education of creative individuals who are ready for a successful life in the information society.
Keywords: STEM,education,thinking, abilities, approach, innovation, elementary school.
БYгiнгi бшм беру жYЙесiнде STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) технологияларыныц мацызы артып келедь STEM бшм беру моделi окушылардыц сыни ойлау кабшетш дамытуда ерекше рел аткарады, себебi бул пэндер логикалык ойлауды, креативтшкт жэне проблемаларды шешу дагдыларын талап етедь Бастауыш сынып окушыларыныц акыл-ойы мен шыгармашылыгы даму кезещнде болгандыщтан, STEM технологияларын енпзу олардыц сыни ойлау дагдыларын калыптастыруга кемектесед^Сыши ойлау - бул акпаратты талдау, багалау жэне тиiмдi шешiмдер кабылдау кабшеп. БYгiнгi тацда, акпараттыц жылдам езгеруi мен кец келемде таралуы жагдайында сыни ойлаудыц мацызы ерекше арта тYсуде.
Окушылардыц сыни ойлау кабшетш дамыту аркылы оларды тиiмдi шешiмдер кабылдауга, деректердi сараптауга жэне белсендi тYPде niKip 6^ipyre ынталандыруга болады. STEM технологиялары, эаресе, осы кабiлеттеpдi дамыту Yшiн колайлы орта калыптастырады. Бул технологиялар окушыларды жобалау, зерттеу, эксперимент жYpгiзy аркылы практикалык бiлiм алуга шакырады.Зерттеу такырыбыныц eзектiлiгi, бipiншiден, бiлiм беру саласындагы заманауи талаптарга сай бiлiм беру эдютемелерш жацарту кажеттшгшде. ^азакстанныц бшм беру жYЙесiнде STEM бiлiм беpyдi енгiзy, елiмiздiц улттык бэсекеге кабшеттшгш арттырудыц бip жолы болып табылады. Окушылардыц STEM дагдыларын дамыту, олардыц оку барысында белсендiлiк кepсетyiне, ынтымактастыкта жумыс iстей бiлyiне жэне шыгармашылык; т^ргыда ойлауга мYмкiндiк беpедi.Сонымен катар, казipгi когамныц дамуымен бipге бшм беру жYЙесiнен де жацашылдыктарды талап ететш eзгеpiстеp орын алуда. Заманауи бшм беру багдарламалары окушыларды тек бшммен камтамасыз етiп кана коймай, сонымен бipге олардыц сыни, аналитикалык ойлау кабiлеттеpiн дамытуга багытталуы тшс. STEM технологияларын колдана отырып, мугал1мдер окушылардыц жеке дагдыларын, кызыгушылыктарын жэне элеуетш ескере отырып, оку процесш тиiмдi уйымдастыруы кажет[1,с.5].
Зерттеу нэтижелеpi педагогикалык практикада тиiмдi к¥ралдар мен эдютемелер усыну аркылы бiлiм сапасын арттыруга, оку пpоцесiн жацартуга мYмкiндiк беpедi. Бул, ез кезегiнде, окушыларды XXI гасыр дагдыларымен камтамасыз етш, олардыц элеyметтiк, экономикалык, эpi технологиялык талаптарга жауап бере алатын тулга болып калыптасуына ыкпал етедi. STEM технологиялары аркылы бастауыш сынып окушыларыныц сыни ойлауын дамыту - бул бYгiнгi бiлiм беру жYЙесiнiц мацызды багыттарыныц бipi, эpi когамымыздыц болашагын камтамасыз ету Yшiн кажеттi кадам.
^азipгi элемде бiлiмдi ез бетшше толыктыруга, пайдалы нэpселеpдi алуга, eмipдегi ез максаттары мен кундылыктарын жYзеге асыруга кабiлеттi шыгармашылык тулганы калыптастыру мэселесi ете eзектi. Буган танымдык-зерттеу кызметi аркылы кол жеткiзyге болады, eйткенi баланыц жаца эсерлерге деген кажеттшп коршаган элемдi тануга багытталган саркылмас зерттеу белсендiлiгiнiц пайда болуы мен дамуына негiз болады.
Бастауыш мектептеп сабактарда интеллектуалды кабiлеттеpдi дамыту эрекет тиiмсiз, eйткенi кузыpеттiлiктiц жогары децгейлеpi дэстYpлi окыту моделi аясында кол жетiмдi емес стандартты емес мэселелеpдi шешуде деpбестiктi, жаyапкеpшiлiктi талап етедь Бул сынакка тек бшм беру ортасыныц тYбегейлi жаца дизайны жауап бере алады, оныц курамдас бeлiгi дамып келе жаткан пэндш-кещспкпк орта болып табылады.
Ел бойынша кец кадамдар элi кYнге дешн тацкаларлык, ал бipеy Yшiн бул eте тYсiнiктi тренд. Педагогика элемшен бipде-бip бiлiм беру конференциясы, бipде-бip мацызды iс-шаpа будан былай "STEAM" - ге бipiктipiлген осы бес эрштераз аякталмайды. Сонымен, STEAM бiлiмi дегенiмiз не?Муныц бэpi А^Ш-та пайда болган STEM теpминiнен басталды. Егер аз осы аббревиатураны шешсецiз, келесщей болады: S-science, T— technology, E — engineering, M —mathematics: жаратылыстану гылымдары, технология, инженерлш eнеp, математика. Сондыктан бYгiнгi тацда STEM жYЙесi негiзгi тpендтеpдiц бipi pетiнде дамып келедi. STEM бiлiмi пэнаралык жэне колданбалы тэсiлдi колдануга, сондай-ак барлык тepт пэндi бip схемага бipiктipyге негiзделген.Содан кейiн бул аббревиатурага А эpпi косылды, Art-e^p. Осылайша, steam-eнеp енгiзiлгеннен баска, белгш STEM аббревиатурасыныц дамyы.STEAM-бiлiм беру пэнаралык жэне колданбалы тэсiлдi колдана отырып, окушыларды окыту идеясына негiзделген. Бес пэннщ эркайсысын бeлек окудыц орнына, STEAM оларды бipыцFай окыту схемасына бipiктipедi.
STEM бiлiмi Fылыми эдютерд^ техникалык косымшаларды, математикалык модельдеyдi, инженерлш дизайнды колданyFа мYмкiндiк беpедi. Бул бшм алушыныц инновациялык ойлауын, даFдылаpын, даFдылаpын калыптастыpyFа экеледi[1,с.8-9].
STEM окыту-бул бiздiц балаларымыздыц даFдылаpын жетiлдipyдiц жаца децгешне шыFyFа мYмкiндiк беpетiн инновациялык эдю. Оныц кeмегiмен бiз экономикалык тэуелаз
жэне бэсекеге кабшетп ел болуга мумкшдш беретш прогрессивт Кадрлык базаны калыптастыра аламыз.
STEM бшм берудш артыкшылыктары:
- Пэндер бойынша емес, такырыптар бойынша бiрiктiрiлген окыту.
- Fылыми-техникалык бiлiмдi накты eмiрде колдану.
- Сыни тургыдан ойлау жэне проблемаларды шешу дагдыларын дамыту
- 0з кабiлеттерiне деген сешмдшкт калыптастыру.
- Белсендi байланыс жэне топтык жумыс.
- Техникалык пэндерге кызыгушылыкты дамыту.
- Жобаларга креативтi жэне инновациялык тэсiлдер[3,с.206].
STEM окыту сабактарын eткiзу Yшiн тшсп инфракурылымды куру мацызды. Бул арнайы зертхана немесе кажеттi жабдыктар мен материалдармен жабдыкталган кецсе болуы мYмкiн. Сондай-ак практикалык сабактарды eткiзу Yшiн заманауи технологиялар мен багдарламалык камтамасыз етудщ колжетiмдiлiгiн камтамасыз ету талап етшедь
STEM технологиясын колдана отырып, бастауыш сынып окушыларыныц сыни ойлауын дамыту Yшiн келесi нускауларды колдануга болады:
Студенттерге бiрнеше шешiмдерi бар кYPделi мэселелердi шешуге мYмкiндiк беру. Мундай тапсырмалар сыни ойлауды, шыгармашылыкты жэне проблемаларды шешу дагдыларын дамытады.
Окушылардыц алгашкы киындыктар мен сэтаздштерге карамастан, олардыц кYш-жiгерi сэттшкке калай экелетiнiн керуге мYмкiндiгi бар екенше кез жеткiзiцiз. Сэтсiздiктi "калыпка келтiрум керек, ойдыц жаца багытын уакытында усыну керек жэне балаларды сэтсiздiктi жаца нэрсенi Yйрену мен игерудеп мацызды кадам ретiнде кабылдауга Yйрету керек.
Окушыларга оку процесш де, тYпкiлiктi нэтиженi де ез бетшше багалауга мYмкiндiк беру. Оку процесшш eзiн-eзi багалауы тек соцында емес, бYкiл оку процесiнде болуы керек.
Окушыларды eз элеуетiн толык ашуга итермелеу. Ол Yшiн окушылардыц eзiндiк жумысына орнатуды колдануга болады. Мысалы, оларга "артка шегiнудi" усыну жэне эдетте кездесетiн мэселелердi калай шешетшш есте сактау.
Модельдеу мен кeрнекiлiктi колдану. Окушыларга eздерiнiц "жацалыктарын" ашудыц ец жаксы тэсiлдерiнiц бiрi-сурактар кою жэне ^ргендерше кYмэндану.
Окушыларга eнертабыс тарихы бойынша зерттеулер жYргiзе отырып, бiз оларга тацгажайып жацалыктар ашуга, элемге ^мэнмен карауга мYмкiндiк беремiз, сондай-ак бiр караганда бiр-бiрiмен ешкандай байланысы жок кубылыстардыц себептерi мен салдарын кeруге Yйретемiз.
Кeптеген жаратылыстану пэндерiнiц муFалiмдерi Yшiн сабак алдындагы тYн кeбiнесе тыныш болмайды-олар жаца материалды кызыкты тYPде усынудыц эдiсiн ойлап табуга тырысады. Бiрак олар Yшiн кол жетiмдi куралдар жш эртYрлi. Кейбiреулерiнде 3D принтерлермен жэне ец заманауи жабдыктармен жабдыкталган зертханалар бар, бiреу байыпты гылыми дайындыктан eткен, бiрак кeптеген тэрбиешiлерде iргелi гылыми бiлiм немесе жабдыкка кол же^мдшк жок[2,с.364]
Сонымен катар, барлык окушылар сыни тургыдан ойлауы керек, бул STEM^i керемет окытуга ыкпал етуi мYмкiн, бiрак сыни ойлаудыц дамуы тек жаца кабыргаларга, муFалiмнiц беделдi гылыми дэрежесiне немесе ец жаца жабдыктардыц кeптiгiне байланысты емес. STEM-де сыни ойлауды дамытудыц инновациялык тэсiлдерiнiц бiрi-бiраз тарих косу. STEM тeрт негiзгi пэндi: жаратылыстану, технология, инженерия жэне математиканы бiрiктiру аркылы eмiрдiц шын мэнiнде калай жумыс ютейтшше елiктеу ниетiнен пайда болды. Накты элемде бул пэндер жш байланысты, бiрак ешкiм оган назар аудармайды.
Бiрак егер бiз балаларды болашакта галым болуга дайындагымыз келсе, оларга eткен туралы айтуымыз керек. Осылайша, бiз гылыми жетiстiктердi олардыц кYPделi тарихи тагдырын ашып, студенттерге гылыми жацалыктардыц калай болып жатканын кeрсетемiз. Бiзде тарихтан жойылган галымдардыц назарын аудару мYмкiндiгi бар.
Еылымды тарихи тургыдан керсетудщ ец жаксы тэсшдершщ бiрi-Yлкен гылыми жацалыктар туралы айту. Эцпмелер есте калады: зерттеулер гылыми акпаратты кызыкты сюжетпен бiрiктiру мига жаца акпаратты тезiрек кабылдауга кемектесетiнiн керсетедь Осылайша, уакыттыц тарихи ленталары сабактарды кызыкты етедi жэне мацызды акпаратты камтиды.
Бiрак жаксы эцпмелер баска максатка кызмет ете алады. Эткеннщ енертабысы казiргi емiрге калай эсер ететшш керiп, окушылар тутас ойлауды Yйренедi. Мысалы, егер олар сагаттыц емiрдi калай тездеткенiн немесе компьютерлердщ адамныц ойлауын калай езгерткенiн керсетсе, олар технологияныц мэдениеттi калай калыптастыратынын немесе тiптi уакыт сезiмiн калай езгертетшш кере алады. Осылайша, STEM езшщ эдеттегi шегiнен шыгып, студенттердщ санасында тек баска технологиялармен гана емес, сонымен катар барлык пэндер мен зерттеу салаларымен де байланысты болады.
Он жылдан астам уакыт бойы мен енертабыстардыц тарихи жэне элеуметпк контекстiн керсететiн кiтап iздедiм, бiрак нэтиже болмады. Мен сыни тургыдан ойлайтын адамдарды тэрбиелеудеп осы жетюпейтш тэсiлге катты алацдаганым сонша, мен "алхимия бiздi", енертабыстар туралы жэне олардыц емiр мен когамды калай езгерткенi туралы кiтап жазуды шештiм. Ол Пастор Ганнибал Гудвиннен бастап YЙ шаруасындагы эйел Бесси Литтлтонга дейiнгi эртYрлi тYсiнiксiз енертапкыштардыц емiрiн баяндайды жэне бул ^нделшт енертабыстардыц емiрдi езгертудiц кептеген жолдарын керсетедi.
Технология керемет каркынмен дамып келе жаткан казiргi элемде балалардыц болашактыц езгеретiн талаптарына сэттi бешмделуше кемектесетiн жан-жакты бiлiм алуы мацызды. STEM бiлiмi (гылым, технология, инженерия жэне математика) - бул саладагы непзп багыттардыц бiрi, бул балаларга бастауыш сыныптарда осы пэндердi окып, тэж1рибе алуга мYмкiндiк бередi.
Бастауыш мектепке STEM окытуды енгiзудiц бiркатар артыкшылыктары бар. Бiрiншiден, бул балалардыц сыни ойлау жэне проблемалык шешiм кабылдау дагдыларын дамытуга кемектеседi. Окушылар акпаратты талдауды, гипотезаларды тужырымдауды жэне кYPделi сурактарга жауап табу Yшiн тэж1рибе жасауды Yйренедi. Сонымен катар, олар командалык ойыншыларга айналады жэне казiргi жумыс процесiнiц ажырамас белш болып табылатын ужымда жумыс iстеудi Yйренедi. Екiншiден, STEM бiлiмi балалардыц гылым мен технологияга деген кызыгушылыгын белсендi тYPде дамытып, олардыц болашагы Yшiн жаца кекжиектер мен мYмкiндiктер ашуга кемектеседi. Муныц бэрi бастауыш мектептеп STEM бiлiмiн жастарды казiргi акпараттык когамда емiр сYPуге дайындауга багытталган бiлiм беру жYЙесiнiц ажырамас белшне айналдырады.
STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) - бул гылым мен технология деректерш математика жэне инженерия сиякты пэндердi Зерттеудiц негiзi ретiнде карастыратын окыту тэсiлi. Бул тэсiлдi бастауыш мектепке енгiзудiц келес артыкшылыктары бар.
Бастауыш мектепте STEM окытуды енпзу балаларды тэрбиелеу Yшiн Yлкен мацызга жэне артыкшылыктарга ие[4,с.209].
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР
1. Методические рекомендации по реализации парциальной модульной программы «STEM-образование детей дошкольного и младшего школьного возраста» на дошкольном уровне образования Аверин Сергей Александрович, кандидат физико-математических наук, доцент ИППО ГАОУ ВО МГПУ, президент ГК «ЭЛТИ-КУдИц». Муродходжаева Наталья Сергеевна кандидат педагогических наук, доцент ИППО ГАОУ ВО МГПУ, директор ФИСО АО «ЭЛТИ-КУДИЦ».
2. Ретроспективный анализ и анализ перспектив развития STEAM-образования в Республике Казахстан // CaravanofKnowledge. -2021. -Стр. 16.2.M. Jimenez-Iglesias, M. Faury, E. Iuliani, N. Billon,A. Gras-Velazquez.European STEM Schools Report: Key Elements and Criteria// European Schoolnet. -2018. -P. 13-14.3.OrdovK., MadiyarovaA., ErmilovV.,
3. ^удайбергенова ^.Б.,Абдрахманова Х.К.^мбеткулова А.К.ТYpкия мемлекетiнiц STEM-бiлiм беру бойынша тэжipибесi // Ясауи университетшщ хабаршысы. -2022. -No4(126). -Б. 294-304.6.Саясат Н.Атлас новых профессий -это путеводная звезда в выборе специальности// Республиканская образовательная общественно-политическая газета «Образовательная страна». -2020.
4. ТYpкия мемлекетшщ STEM-бшм беру бойынша тэжipибесi. Ясауи университетшщ хабаршысы, No4 (126), 2022. 294 б.11.Ногайбаева Г. Жумажанова С. Развитие STEM-образования в мире и Казахстане // Образовательная страна. -2016. -No20 (57). -С. 34-46.12.Сейтвелиева С.Н. STEM-образование.
