CC BY
0STEAM T9HSILI PROSESIND9 МЭКТЭВЭ HAZIRLIQ
C9LILOVA SEVINC XAZAY
Dos.
MUSAYEVA GUL§9N 9LI
B.m.
Xulass. STEAM tahsili taklif etdiyi perspektivld son 10 ildd erkan u§aqliq dovru tadqiqatgilari vd pedaqoqlarinin diqqat markazinda olmu§dur. STEAM tahsili oyranmani real dunya tacrubalari ila birla§dirarak daha effektiv va yaradici prosesa gevirmayi hadaflayir. Elm, texnologiya, muhandislik, incasanat va riyaziyyati bir araya gatiran STEAM tahsili oyranma tacrubalarini gox yonlu va maraqli etmaya xidmat edir. Xususila erkan ya§da ba§layan STEAM tahsili, u§aqlari takca akademik bacariqlarla deyil, ham da analitik du§unmak, amakda§liq etmak va yaradici hallar istehsal etmak bacariqlari ila tachiz etmakla onlari galacayin liderlari etmayi hadaflayir. Eynila, maktabaqadar tahsil u§aqlarin ilk ya§larindan bacariqlarini dastaklamak va galacak tahsila hazirlamaq maqsadi da§iyir. STEAM tahsilinin maqsadi ila maktabaqadar tahsilin maqsadi bu istiqamatda paraleldir. Bu maqala STEAM tahsilinin erkan u^aqliqda maktaba hazirliga tasirina daha yaxindan nazar salir. Bu kontekstda bu, u§aqlarin galacak maktab ugurlarinin asasini ta§kil edan STEAM tahsilinin maktaba hazirliqdaki rolunu daha yax§i anlamaga imkan veracak.
Aqar sozlzr: STEAM, real dunya, maktabaqadar tahsil, elm, texnologiya
Bugunku suratla dayman va murakkab dunyada oyranma yeni perspektiv qazanir. indi oyranmak takca malumat alda etmak deyil, ham da bu malumatlari anlamaq, tahlil etmak va muxtalif kontekstlarda istifada etmak demakdir. Oyranma perspektivinin dayi§masi u§aqlara taklif olunan talim proseslarinin sual altina alinmasina sabab oldu. Sorgular naticasinda 9oxlu yeni ideyalar irali surulub. irali surulan ideyalardan an diqqat 9akani STEAM tahsilidir . STEAM tahsilinin maqsadi u§aqlari ham akademik, ham da XXI asr bacariqlari ila tachiz etmakdir. Bu maqala STEAM tahsilinin erkan u§aqliq dovrunda maktaba hazirliga tasirini ara§dirir.
STEAM Tahsilinin Osaslari
STEAM tahsili be§ asas komponenti ahata edir: elm, texnologiya, muhandislik, incasanat va riyaziyyat. Bu yana§ma multidissiplinar anlayi§a xidmat edir va u§aqlara butov du§unca tarzini a§ilayir. STEAM tahsili u§aqlara problem hall etma, yaradici du§unma, empatiya, yenilik^ du§unma, sosial problem hall etma va amakda§liq kimi bacariqlar qazandirmagi hadaflayir.
Elm
Elmi ara§dirmalar, mu§ahida va tacruba
Texnologiya
innovativ texnologiyalarin tatbiqi
Muhandislik
Dizayn va tikinti bacariqlari
incasanat
Yaradiciliq va ifada qabiliyyati
STEAM va Real Dunya Olaqasi
STEAM tahsili real hayat problemlari ila alaqali oyranma tacrubalari taklif edir. Bu yana§ma u§aqlara bir sahada alda etdiklari biliklari digar sahalarda istifada etmak va butov biliklara 9atmaq imkani verir. Belalikla, fardlar gundalik hayatda qar§ila§a bilacayi problemlara hartarafli baxaraq, bu problemlari oz bacariqlari istiqamatinda hall edirlar.
Tabiatda STEAM
Tabiatda STEAM elmlari bir-biri ila alaqali §akilda movcuddur.Masalan, Mostar korpusu va Boyuk gin saddi kimi tarixi abidalar muhandislik, riyaziyyat va incasanatin birla§masinin naticasidir.
inteqrasiya Olunmu§ Tafakkur
STEAM tahsili ki^k ya§larindan u§aqlara inteqrasiya olunmu§ tafakkurun oyradilmasini hadaflayir. Bu, u§aqlarin muxtalif elm sahalari arasinda alaqa qurmasina va kompleks problemlari hall etmasina komak edir.
Praktiki Oyranma
STEAM yana§masi u§aqlara nazari biliklari praktikada tatbiq etmak imkani verir. Bu, oyranma prosesini daha effektiv va maraqli edir.
Maktaba Hazirliq Anlayi^i
Maktaba hazirliq u§aqlarin ibtidai maktab kompetensiyalarini yerina yetirmak qabiliyyati kimi ifada edilir. Bu anlayi§ takca koqnitiv va akademik ugura diqqat yetirmir, ham da sosial-emosional bacariqlari, psixoloji va fiziki rifahi ahata edir. Maktaba hazir olan u§aq fiziki, manavi va tahsil baximindan muayyan saviyyaya 9atmi§ va ondan gozlanilanlari yerina yetirmak iqtidarindadir.
1. Fiziki Inki^af
U§agin fiziki cahatdan maktab muhitina uygunla§masi
2. Koqnitiv Bacariqlar
9sas akademik anlayi§larin manimsanilmasi
3. Sosial-Emosional inki^af
Digar u§aqlarla va muallimlarla unsiyyat qurma bacarigi
4. Ozunaxidmat Bacariqlari
Gundalik faaliyyatlari mustaqil yerina yetirma qabiliyyati
STEAM va Maktaba Hazirliq Olaqasi
Tadqiqatlar gostarir ki, STEAM tahsili u§aqlarin maktaba hazirliq saviyyalarina va konsepsiyanin manimsanilmasina musbat tasir gostarir. STEAM yana§masi u§aqlarin problem hall etma, yaradici du§unma va amakda§liq kimi bacariqlarini inki§af etdirir ki, bu da maktaba hazirliq u9un vacibdir. Bununla bela, adabiyyatda u§aqlarin maktaba hazirligini dastaklayacak STEAM tahsil imkanlarinin yetarinca tamin edilmadiyi gorunur.
Koqnitiv inki^af
STEAM faaliyyatlari u§aqlarin analitik du§unma va problem hall etma bacariqlarini guclandirir.
Sosial Bacariqlar
Qrup layihalari va amakda§liq talab edan tap§iriqlar u§aqlarin unsiyyat bacariqlarini inki§af etdirir.
Yaradiciliq
STEAM-in incasanat komponenti u§aqlarin yaradici ifada qabiliyyatlarini artirir
Ozunainam
Ugurlu STEAM layihalari u§aqlarin ozunainamini va motivasiyasini artirir.
Maktaba Hazirligin Osas Komponentlari
Maktaba hazirliq bir ne9a asas komponenti ahata edir. Bunlara vizual qavrayi§, e§itma qavrayi§i, asas anlayi§lar va problem halli kimi sahalar daxildir. Bu bacariqlar u§agin maktab muhitina ugurla uygunla§masi u9un vacibdir. STEAM faaliyyatlari bu bacariqlarin inki§afina komak eda bilar, masalan, vizual-makan qavrayi§ini guclandiran muhandislik layihalari va ya problem hall etma bacariqlarini inki§af etdiran elmi eksperimentlar vasitasila.
1.Vizual Qavrayi§
§akillari va simvollari tanima va farqlandirma qabiliyyati
2.E§itma Qavrayi^i
Saslari ayird etma va dil bacariqlarinin inki§afi
3.Osas Anlayi^lar
Rang, forma, ol9u kimi fundamental konsepsiyalarin manimsanilmasi
4. Problem Halli
Sada problemlari mustaqil hall etma bacarigi
Keyfiyyatli Tahsilin Ohamiyyati
Alimlar oz ara§dirmalarinda maktaba hazirliq u9un takca maktabaqadar tahsilin alinmasinin kifayat etmadiyini, ham da verilan tahsilin keyfiyyatinin yuksak olmasi lazim oldugunu
vurgulami§lar. Keyfiyyatli STEAM tahsili uçaqlarin hartarafli inki§afina töhfa vera bilar. Bu, uçaqlarin nainki akademik cahatdan, ham da sosial va emosional cahatdan maktaba hazir olmalarina kömak edir.
STEAM-in Töhfasi
Müasir STEAM metodlarini tatbiq edan pedaqoqlar innovativ STEAM resurslari va avadanliqlari Har uçagin maraq va qabiliyyatlarina uygun STEAM layihalari Evda STEAM faaliyyatlarinin dastaklanmasi
Keyfiyyat Göstaricilari: ixtisasli müallimlar : Müasir tadris materiallari: Fardi yanaçma Valideyn içtiraki:
Galacak Perspektivlar
STEAM tahsilinin maktaba hazirliq prosesinda rolu getdikca daha çox taninir. Bununla bela, bu sahada daha çox tadqiqata ehtiyac var. Galacak araçdirmalar STEAM-in maktaba hazirliga uzunmüddatli tasirini, müxtalif sosial-iqtisadi qruplara aid uçaqlar ûçûn effektivliyini va an optimal tatbiq metodlarini öyranmalidir. STEAM tahsilinin erkan yaçlardan tatbiqi uçaqlarin galacak akademik va pe§a ugurlarina ahamiyyatli töhfa vera bilar.
l.Uzunmüddatli Tasir Araçdirmalari
STEAM tahsilinin maktab va sonraki hayatda ugura tasirinin öyranilmasi
2.inklüziv STEAM Tahsili
Bütün uçaqlar ûçûn alçatan va effektiv STEAM proqramlarinin hazirlanmasi
3.Texnoloji innovasiyalar
Virtual va artirilmi§ realliq kimi yeni texnologiyalarin STEAM tahsilina inteqrasiyasi
4.Müallim Hazirligi
Pedaqoqlarin STEAM tahsili ûzra ixtisaslaçmasi va davamli peçakar inkiçafi
9D9BÎYYAT SÎYAHISI
1. Анисимова, Т.И. STEAM-образование как инновационная технология для Индустрии 4.0 / Т.И.Анисимова, О.В.Шатунова, Ф.М.Сабирова // Научный диалог. - 2018. - № 11. - С. 322332.
2. Конюшенко С.М., Жукова М.С., Мошева Е.А. STEM vs STEAM-образование: изменение понимания того, как учить // Известия Балтийской государственной академии рыбопромыслового флота: психолого-педагогические науки. 2018. № 2 (44). С. 99-103.
3. Сорокина Т.Е. От STEM к STEAM-образованию через программную среду Scratch // Современные информационные технологии и ИТ-образование. 2015. Т. 2. № 11. С. 362366.
4. The science of effective mentorship in STEMM 2019 / ed. by A. Byars-Winston, M. Lund Dahlberg. Washington DC: The National Academies Press, 2019.
5. https://cyberleninka.ru/article/n/osobennosti-opyt-i-preimuschestva-vnedreniya-steam-tehnologii-v-podgotovku-uchaschihsya-osnovnoy-shkoly/viewer
