CC BY
14
УДК 614.253.52
Ж.А. КОЖЕКЕНОВА, Г.К. ТУЛЕНДИНОВА, А.Э. РАХЫМБАЕВА
С.Д. Асфендияров атындагы К^аза;ултты;медицина университет'1
СТАЦИОНАРДАГЫ ОРТА БУЫНДЫ МЕДИЦИНАЛЫК КЫЗМЕТКЕРЛЕРДЩ Т0ЛЕМ АКЫСЫНЫН СИПАТТАМАСЫ
Медициналы; ;ызметкерлерд'1Н жала;ысы - бул отанды; денсаулы; са;тау саласынын Yлкен мэселеан'н 6ipi болып табылады. На;ты табыс кврсетк'шi медициналы; ;ызметкерлердН эл-аухат денгейiн бiлдiредi. Сауалнамага ;атыс;ан орта буынды медициналы; ;ызметкерлердН орташа енбек а;ысы - 58 653 тенген нурады. Зерттеу кез'шде медбикелерд'н материальды; жагдайы цанагаттанарлыцсыз деп сипатталган, сонды;тан денсаулы; са;тау мекемелерд'н басшылары орта буынды ;ызметкерлерд'1Н элеуметт'к жагдайына назар аудвруы ;ажет. TY^rndi сездер: мешрбикелер, ;аржы, жала;ы, табыс, твлемдер, орта буынды медициналы; ;ызметкерлер
Кептеген жылдар бойы медицина ^ызметкерлершщ жала^ысы халы^тыц денсаулыгына бага жетпес улес ^осуы, мамандарды дайындауга уа^ыты мен кушл жумсалатын жумысшы кYшiн дайындап шыгаруга сэйкес келмейдi жэне ол халыщ шаруашылы^ыныц орташа децгейш ^урайды. Сол уа^ыттарда экономикалыщ жагынан дамыган елдерде ^ызмет iстейтiн дэр^ерлердщ материалдыщ эл ау^атыныц децгей барлыщ салалар бойынша орташа жиынтыгы Швецияда 1,65 есе, Германияда 6,02, А^Ш та 7,21 есе жогары екендiгiн керсеттi [1].
Дэр^ер мен орта буынды мамандандырылган медициналы^ ^ызметкердщ шыгармашылы^ еибегi, алынган бЫмшщ улкен келемiмен, психоэмоционалды^, ж^рек физикалыщ жагынан ^штеменщ кеп болуымен, жауапкершЫктщ жогарылыгымен байланысты [2]. ^олдану саласына байланыссыз, ецбек ^иындыгы бойынша жала^ыныц тец телену принциптерiн жузеге асыру ар^ылы, халыщ шаруашылыгы бойынша орташа салалы денсаулыщ сацтау жуйелершде жала^ы мен табыс мелшерлемесiн тецдеспру женiнде пiкiрлер айтылып, усыныстар берЫп жатыр. Бiра^ та ецбект эдт белу жолында кедергтердщ ец непзпсшщ бiрi адам ецбепн дэл елшеу жэне салыстыру мYмкiн емес болып табылады. Жумыс уа^ытын елшеуге непзделген ецбект ескеруде: уза^тыгы бiрдей жумыс уа^ыты, ецбектщ елшенбейтiн эртYPлiлiгi жэне ^ар^ындылыгы мен ^иындыгына байланысты ецбект елшеудщ эртYрлi тYPлерi бар. Шыгыны бойынша емес, нэтижесi бойынша белшген ецбек тYрi ^ызметкерлер санаттарыныц кептеген ецбектерЫщ жеке нэтижелерi аса ^иын болып табылатындыгын керсетедi. Ягни, ^андай да бiр салыстырмалы бiрлiктер, ттелей де, жанама да тэсiлдер ар^ылы обьективтi тYPДе елшеу жэне багалауда адам
ецбепн а^шалай тYPде алгыс айту мYмкiн болып табылмайды.
Ецбек а^ыны телеудщ бiрыЦFай тарифтiк кестесiн енпзу ежелгi ереженi езгерткен жо^, жэне тарифтт жYЙе негiзiнде медицина ^ызметкерлершщ ецбек а^ысынан бас тарту ^ажет жэне ец алдымен жумыстыц со^ы нэтижесiн ескере отырып телеу тэсЫ мен ^андай да бiр принциптерЫ ^олдану деген пiкiрлер кептеп айтылып жYP. Сонымен б^рге, медициналы^ ^ызметтщ со^ы нэтижелерi, ^ызметкердщ жеке ецбек Yлесiн аны^тау, осы Yлестi есептеу тэрiздi сура^тар i^iPri уа^ытта ец езектi мэселелердiц бiрi болып отыр [3-4]. Соо себептi б^з стационардаFы мейiрбикелердiц ецбек а^ысын зерттеу ма^сатта №7 Алматы ^аласыныц ауруханасында 52-орта буынды медициналы^ ^ызметкерлерге сауалнама жYPгiздiк.
Орта буынды ^ызметкерлердщ жумысында ^анша ставкаFа жумыс ат^арасыз дегенде кебiсi (65%) 1 ставкада, 25% 1,5 ставкада, ал тек 10% жарты ставкада жумыс iстейдi екен.
Осы жумысыцызда таFы ^осымша ставка жумыс iстеуге сiздi не итермелед^ деген сура^^а респондеттердiц 87,5 % ^аржыныц жетiспеушiлiгi, ал кадрлыщ жеткпеушЫк себебiнен, экiмшiлiктiц сурауы бойынша - 12,5% ^ызметкерлер жумыс ат^арады екен. СауалнамаFа ^атыс^ан орта буынды медициналы^ ^ызметкерлердщ орташа ецбек а^ысы - 58 653 тенген ^урады. Оз болаша^та ^андай ецбек а^ы алFыцыз келедi деген сура^^а сухбаткерлер орташа алFанда 100000 тенге жетедi деген.
АйлыFыцызFа ^осымша телем а^ы аламын дегендер 65,6% болды, олардыц Ынде тYнгi аусымда жумыс iстеген Y^irn (78,7%), iшкi ^осымша жумыс ктеген Yшiн (18,1%) жэне 3,2% зейнет а^ы аламыз дегендер (сурет 1).
100,00% 50,00% 0,00%
78,70'
зейнет а^ы аламыз
Сурет 1 - Респондеттердщ ^осымша каржы кездерiнiц керсетюшп,%
Орта буынды медицЬналык кызметкерелердщ вздершщ материалдык жагдайын келесi децгей бойынша багалады: «Акша жетедi, алайда артыгы жок» деп 6,9 % жауап бердГ «Акша Yнемi жетпейдЬ> дейтiндер 21,1% курады. 68,1% - «Акша тек кажетттерге Гана жетедЬ> деп
жауап бергендер болса, «Акша жетiп, артылады» дегендер 3,9% кврсетп. Егер жолдасыныц табысы мен отбасыныц баска мYшелерiнil^ табысы косылып жумыс аткарганда акша Yнемi жетедi деп жауап берер едi (Сурет 2).
70,00% 60,00% 50,00%% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00%
68,10%
-
1
21,10% 1
Р, А 1
6,9и/о 3,90%
уч 41 1 1 — X
<2/
Сурет 2 - Сухбаткерлердщ взЫщ материалдык жагдайыныц багалау кврсеткiштерi бойынша бвлу, %
©мiр сYPУ децгейшщ талаптары жылдан жылга всiп кележаткан кезде, мемлекеттщ нарыктык жагдайдага вту кезшде, дагдарыс кезiнде неден немесе кандай заттардан бас тартуга тура келдi деген суракка
21,10%
37,20%
30,20%
респонденттердщ 37,2% киiм алудан бастартыпты, 11,5% балалар киiмiн азайтыпты, ал 30,2% кыдырудан, вздершщ хоббилерiнен бас тарткан жэне 21,1% кейбiр Кымбат тагамдарды сатып алмайды екен (сурет 3).
^шм алудан бас тарткан
балалар кшмш алуды койган
11,50%
Сурет 3 - Дагдарыска байланысты кажеттЫктерш сатып алу кврсеткiшi,%
Жануянызга азык - тYлiктi кай жерден сатып аласыз деген суракка квпшiлiгi (58,1%) базардан сатып алады
екен, ал 27,4% ауылдан туган туыскандары жiбередi екен жэне 14,5% магазиннен сатып алады екен (кесте 1).
Кесте 1 - ©з тагам курамында колданылатын квквнiстерге бага беру, %
Тагам рационында болмауы ЖеткЫкт мвлшерде ЖеткЫказ мвлшерде
Жемiс-жидек, квквнiс 10,3 85,6 4,1
Ет, тауык етi 21,6 50,2 28,2
Балык внiмiдерi 72,7 9,1 18,2
СYт внiмдерi 6,1 63,6 30,3
¥н внiмдерi,бидай 0 93,9 6,1
Сухбаткерлердщ жауабына караганда, тагам рационында балык вымдершщ жиi болмауын атады (72,2%), екiншi орында ет (21,6%), Yшiншi орында жемiс-квквнiстер (10,3%). ЖеткЫкт мвлшерде ун внiмдерi, бидай сатып
алады екен (93,9%), ал жеткЫказ мвлшерде сYт внiмдерi екен (30,3%).
Сухбаткерлердщ жануя бюджетЫЩ эр тYрлi вмiр сYPУге Kажеттi заттарга каншалыкты акша кететЫЩ бiлдiк (сурет 4).
Сурет 4 - Межрбикелердщ
КебЫесе сухбаткерлер 6ip айда акшаны тамакка жумсайды екен (26,6%), екшшл орында коммуналдык телемдер екен (18,8%), ушшшл орында жол шыгындары (13,6%) жэне жугыш зататарга (10,7) кетедi екен. Денсаулык сактау мамандарыныц жумыстан кетулершщ негiзгi себептершщ бiрi ецбек акыныц темендiгi, ецбек жагдайына жэне оны уйымдастыруга кажетт мекемелердщ болмауы, мамандык бойынша жумыс орындарыньщ шектеулiлiгi, каржыландыру мекемелерi жуйесшщ жетiлмегендiгi болып табылады. Орта буынды медициналык кызметкерлердщ кебi косымша жумыстарда iстейдi, бул, наукастарды карап емдеу сапасына терiс эсерiн керсетедi. Наукастарды емдеу сапасыныц темен болуы медициналык мекемелерде мынадай наразылыктардыц:
медициналык кемек керсетуге ецбек акыныц темендеуi, айып пул санкцияларыныц болуы медицналык кызметкерлердщ ецбек акысына эсер етуi негiзi болып табылады. Нарыктык катынас жагдайларында толыгымен шаруашылык есепке еткен мекемелер, уйымдар, кэсiпорындармен тiкелей келiсiмдерi бойынша, накты ез багасы бойынша медициналык кемек акысыныц эртYPлi жYЙелерi жедел макулданады. Осылайша жYPгiзiлген элеуметтiк зерттеу нэтижелерi сауалнама жYPгiзiлген орта медициналык кызметкерлердщ жартысынан кебi ез жумыстарына канагаттанбайтындыктарын бiлдiрдi. Сонымен бiрге, канагаттанбаушылык себептерЫЩ бiрi жалакы
m бюджетшщ белiнуi, %
мелшершщ аздыгы жэне жумысын жаксарту Yшiн жеткiлiктi жагдайлардыщ жоктыгынан деп тYсiндiрдi. Ал соцгы рет кетерiлген жалакы мелшерiне канагаттандыктарын бiлдiре коймады. Осымен бiрге, респонденттердщ кебi жалакыныщ бiр жагынан жумыс келемi болса, екiншi жагынан жумыс сапасы арасындагы тiке пропорционалды тэуелдЫк дегендi жаксы тYсiнетiндiктерi аныкталды.
ТYЙiндеме: Ецбек акы жYЙесiн калыптастыру Y^1^ кYPДелi, кеп жоспарлы жэне кеп ^збект ецбек акы жYЙесiн куруга тура келедi. Сондыктан, орта буынды кызметкерлердщ ецбек акысын жогарлату кажет, соцгы нэтиже бойынша жалакы телеу. Ецбек акыны дифференциалдау жYЙесi бойынша жалакы жYЙесiн кездеу, бiрэк бiрнеше керсеткiштердi ескеру кажет:
- шынай ендiрiстiк керсеткiштер (орындалган жумыстыщ келем^ сапасы, дэл уакытында кемек керсету);
- жумысшыныщ потенциалды мYмкiндiктерi (бЫм^ бiлiктiлiгi, алдын ала дайындыгыныщ болуы немесе бЫктЫпн жогарылатуы жэне т.б.);
- ецбек жагдайы (калыпты, ауыр, зиянды);
- жумысшыга немесе жумыстыщ YPДiсiне койылатын талаптар (ой жэне дене жумысына);
- iстеген ецбектер1 (ецбек етiлi, санаты, гылыми дэрежеанщ болуы);
- моральды жэне психоэмоционалдык факторлар (ецбеке жауапкершiлiгi, катынасы, ужымшылдык).
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Кучеренко В.З. Реформирование здравоохранения в мире как общественный процесс // Проблемы управления здравоохранением, 2005. - №4. - С. 5-10.
2 Белянинова Ю.В., Пономарева Н.Г., Хасин К.В. Нормирование труда и системы заработной платы // Управление персоналом, 2005. - С.92-94.
3 Куракбаев К.К. Экономические основы усиления стимулирующей функции оплаты медицинских услуг на подушевой основе // Центрально-Азиатский научно-практический журнал по общественному здравоохранению. - Алматы: 2001. -№ 1. -С.34-35
4 Иорданян А.В. Стимулирование труда медицинских работников в условиях ОМС // Вопросы экономики и управления для руководителей здравоохранения, 2008. - №3(21). - С.31-32.
Ж.А. КОЖЕКЕНОВА, Г.К. ТУЛЕНДИНОВА , А.Э. РАХЫМБАЕВА
Казахский Национальный медицинский университет им.С.Д.Асфендиярова
ХАРАКТЕРИСТИКА ОПЛАТЫ ТРУДА МЕДИЦИНСКИХ СЕСТЕР В СТАЦИОНАРЕ
Резюме: Оплата труда медицинских работников - это еще один больной вопрос отечественного здравоохранения. Показатель реальных доходов медицинских работников достаточно объективно отражает уровень их благосостояния. По данным исследования, среднемесячная заработная плата медицинских сестер 58 653 тенге. Условия быта и материальное положение на момент исследования был не более чем удовлетворительным, что требует от руководителей органов здравоохранения повысить внимание к вопросам социальной поддержки работников среднего звена. Ключевые слова: медсестра, финансы, оплата труда, платежи, работники среднего звена.
ZH.A. KOZHEKENOVA, G. K. TULENDINOVA, A.A. RAKHYMBAYEVA
Asfendiyarov Kazakh National medical university
CHARACTERISTICS OF WAGE REFERRAL HOSPITAL NURSES
Resume: Compensation of medical workers is an one more sore point of domestic health care. The indicator of the real income of medical workers rather objectively reflects level of their welfare. According to research, average monthly salary of nurses of 58 653 tenges. Conditions of a life and financial position at the time of research I was no more than satisfactory that demands from heads of bodies of health care to increase attention to questions of social support of workers of an average link. Keywords: nurse, finance, compensation, payments, workers of an average link.
УДК 616.314-07-078:32.973
Ж.Р. УРГЕШШБАЕВА, А.А АДЕНОВА., А.Е. ТАЖИЕВА, Ж. АУЕЛБЕКОВА М.Р. МУХИТОВА, Г.С. ОРАЗАЛИЕВА
С.Ж. Асфендияров атындагы Каза; ¥лтты;медицина университет'1 Денсаулы; са;тау саясаты жэне бас;ару кафедрасы
НЕГ1ЗГ1 СТОМАТОЛОГИЯЛЫК АУРУЛАРДЫН СКРИНИНГ1Н АВТОМАТТАНДЫРЫЛГАН ЖУЙЕДЕ ЗЕРТТЕМЕ ЖУРГ1ЗУ
Ма;алада нег'зг'1 стоматологиялы; аурулардын скринингн автоматтандырылган жYйеде жYргiзуге болатынын жэне тшмд'! эд'!с болып есептелетiнi кврсетшедi. Казiргi танда информациялы; технологиянын медицина саласында тез дамуына байланысты медицинанын эр саласында, сонын iшiнде стоматология саласында автоматтандырылган жYйеде жумыс жасау он/тайлы болып саналады.
TY^HÔi сездер: Автоматтандырылган жYйе, стоматологиялы; аурулар, скрининг, компьютерл'к багдарлама, информациялы; технология, мониторинг.
Медицинадагы скрининг халы^ты немесе онык жеке белтн жаппай зерттеу урд^нде арнайы диагностикалыщ зерттеулерд^ онык Ынде тесттеуд rçoca алганда, ^олдануга непзделген ^андай да бiр патологиясы, болмаса онык даму тэуекелi бар тулгаларды белсендi аны^тау эдiсi. Скрининги уа^ытылы емдеу-профилактикалыщ кемек керсету ушмн ^ажет болып табылатын ауруды немесе оган беймдЫктщ ерте диагностикасын журпзу ма^сатында жузеге асырады. Скрининг нэтижелерЫ зерттелт отырган аурудык (немесе аурулар тобынык) таралуын, онык даму мумкшдтнщ факторларын жэне олардык салыстырмалы мэын зерттеу ушлн де пайдаланады. Казахстан Республикасы Денсаулыщ Са^тау МинистрЫщ м.а. 2009 жылдык 10^арашадагы №685 «Халы^тык ма^сатты топтарын профилактикалыщ-медициналы^ тексерудщ Ережелерiн бекiту туралы» Буйрыгы: аталган халы^тык ма^сатты топтарын профилактикалыщ медициналы^ тексеру Ережелерi Казахстан Республикасындагы ма^сатты топтарды
профилактикалыщ медициналы^ тексеруд жYрriзудiк T8pTÎ6i мен мезгiлiн аны^тайды. Халы^тык ма^сатты топтарын профилактикалыщ медициналы^ тексеру - бул аурулардык, аурулардык тууына себепшi факторлардык дамуынык алдын алу мен оларды ерте кезецшде аны^тауга, халы^тык денсаулыгын ^алыптастыру мен ныгайтуга багытталган скринингтiк тексеру. Скринингпк тексерудi тегiн медициналы^ квмектщ кепiлдендiрiлген квлемi шегiнде аталган ^ызмет тYрiн жYзеге асыруга лицензиясы бар денсаулыщ са^тау субъектiлерi жYPгiзедi. Ересек халы^ты скринингтiк тексеруден вткiзу ерте аны^тау мен алдын алуга багытталган: мамандандырылган кезек. Стоматолог баланы кешендi тексерктен вткiзедi, онык iшiне тiстеу жагдайын, пародонт, гигиена индексiн, РМА, КПЖ, кариес белсендЫп декгейш, диспансерлеу, реабилитация жэне алдын алу жоспарынык жагдайын багалау кiредi. Скрининг вт^зудщ непзп шарты - дайынды^тан вткен персонал мен зерттелт отырган белпы аны^тау мен алынган нэтиженi багалауга стандартты ^атынастык
