CC BY
51
kaznmu.kz • КазНМУ • Nq1-2016*
ОРТА МЕДИЦИНАЛЬЩ ЦЫЗМЕТКЕРЛЕРДЩ ПОТЕНЦИАЛЫНЫЦ АКТУАЛДЫ МЭСЕЛЕЛЕР!
М.К.КАЙДАУЛОВ, М.К.КОШИМБЕКОВ, Н.В.ТЕ
Асфендияров атындагы К,аз¥МУ, Денсаулъщ сацтаудагы саясат пен басцару кафедрасы
УДК 614.253.52:159.944
Мацалада орта медициналыц цызметкерлерд!ц потенциалыныц элемд!к жэне отандыц взектiмэселелер1 оныц пайда болу тарихы, сонымен цатар,бшм дэрежеа, жасы, жынысы жэне жумыс ортасындагы стресстiк жагдайга тусу жишгт аныцтау ушт 300 орта медициналыц цызметкерлер мен 100 студентттерге жyргiзiлген сауалнаманыц нэтижелерi берлген. Зерттеу нэтижеснде алынган мэселелердi шешудiц гылыми негiзделген тэжiрибиелiк усыныстары атап керсетлген.
TyttiHdi свздер: Медициналыц цызметкерлер, мейiрбикелiк цызметкерлер, орта медициналыц цызметкерлер потенциалы мэселелерi
Такырыптын, езектШп.Элемдш статистика бойынша, к^рп тацда элемдш мемлекеттердщ барлыгы орта медициналы; ;ызметкерлердщ жеткпеушШгшен зардап шегуде. Жылдар бойгы медициналы; ;ызметкерлер дайындау мен бiлiм беруге жэне жала;ы жагдайы мен жумыс жагдайын жа;сартуга багытталган
инвестицияныц,багдарламалардыц жеткiлiксiздiгiнiц
непзшде, элемнiц барлы; TYKпiрiнде мейiрбикелiк ;ызметкерлердщ шугыл жетiспеушiлiгi пайда болды. (1) 1980 жылдыц орта шегi мен 1990 жылдардагы экономикалы; кулдырау элемнщ барлы; мемлекеттерiнiц денсаулы; са;тау секторындагы ;айта курылымдау мен эртYрлi реформаларга алып келдi, ал ол ез кезегiнде мейiрбикелiк ;ызметкерлер саныныц азаюы мен орта медициналы; ;ызметкерлердщ потенциалыныц темендеуше себеп болды. ЭртYрлi мемлекеттерде ЖYргiзiлген реформалар эртYрлi болганымен, олардыц соцгы нэтижесi барлы; мемлекеттерде бiрдей болды, ягни, мейiрбикелiк ;ызметкерлердщ KYрт темендеуiне алып келдi. Мундай жумыстан шыгарушылык; саясаттыц ец басты себебi экономикалы; кулдырау жылдарында ;аражатты Yнемдеу болып табылды. 9йткенi, орта медициналы; ;ызметкерлер-денсаулык; са;таудагы саны жагынан ец кеп ;ызметкерлер тобын курайды жэне оларга кететiн ;аражат, ауруханалардыц жалпы шыгыныныц 20% кураган. [2] Бул жылдары орта медициналы; ;ызметкерлерге деген ете жогаргы ;ажеттШкке ;арамастан, тшт Африка мемлекеттерiнде жумыстан шыгарылган мешрбикелердщ саны ете кеп болды. Сонымен ;атар, АКШ жэне Канада мемлекеттершде орта медициналы; ;ызметкерлерге деген
жумыс орындары KYрт ;ыск;артылган,соныц негiзiнде мешрбике iсi мамандыгы бойынша окуга TYCкен жас мамандардыц жумыс тауып, щн керуiнiц ;инындауы бай;алган. А;ыр соцында кептеген мамандар бас;а салаларга кешш, ез маманды;тарынан бас тартуына мэжбYP болган [3,4,5,6,7].
Осы тенденция Казахстан Республикасыныц денсаулы; са;тау ЖYЙесiнде элi KYHге дейiн жалгасып, ец непзп мэселелердiц бiрi болып отыр.
Сондыщтан, денсаулы; са;тау ЖYЙесiндегi мейiрбикелiк ;ызметкерлердщ потенциалын арттырып ондагы мэселелердiц гылыми негiзделген шешiмiн табу ма;сатында гылыми-зерттеу жумысы ЖYргiзiлдi. Зерттеудiн ма^саты. Орта медициналы; ;ызметкерлердщ к^рп жагдайдагы потенциалына комплекстi талдау ЖYргiзу жэне мешрбикелш ;ызметкерлердщ уза; мерзiмдi ;ажетттгш аныщтауга багытталды.
Зерттеу келемi 300 орта медициналы; ;ызметкерлер жэне 100 студентт курады жэне анкеталы; сурау э,щй ар;ылы ЖYргiзiлдi.
Зерттеу нэтижелерi. Зерттеу нэтижейнде, мейiрбикелiк ;ызметкерлердщ жетiспеушiлiгiмен ;атар, ;артаю YPДiсi бар екендiгi аныщталды. Зерттеуге барлыгы 300 орта медицина цызметкерлер! ;атысса, оныц 38% - 45 жастан ас;андыгы белгiлi болды. Ал ага мейiрбикелер бойынша бул керсетгаш 42% курады.
Бул керсетгаштер болаша;та орта мейiрбикелiк ;ызметкерлерге жэне ага мейiрбикелерге деген сураныстыц жогары болатындыгыныц тагы 6!р себебi болып табылады. (1 сурет)
Сурет 1 -Орта медицинальщ цызметкерлерд! жасы бойынша белу
20-24 25-34 35-44 45-54 55-64
ВЕСТНИК
• Nq1 -201 6 • КазНМУ • kaznmu.kz
Мешрбикелердщ бтм децгейiне анализ жасау ар;;ылы, барлы; орта медициналы; ;ызметкерлердщ тек 7% ал ага мейiрбикелердiц 13% гана жогаргы бiлiмi бар екендiгi аны;талды. Медициналы; бiлiм беру уйымдарында метрбике мамандыгы бойынша арнайы дайындалган мамандардыц жо;тыгы, болаша; мейiрбикелердiц санын, потенциалын арттыруда ец басты мэселелердiц бiрi болып
отыр. Сонымен катар, бтм беру стандарттарыныц казiргi замангы мшдеттерге сай келмеуi мейiрбикелердiц бiлiм децгешн темендетуде. Осыныц бэрiнiц нэтижесiнде жогаргы бiлiмi бар медициналы;
мейiрбикелер,медициналык уйымдар тарапынан сураныща ие болмауда (2 сурет).
Сурет 2 -Орта медициналы; н;ызметкерлер,щ бiлiм децгейi бойынша белу
Мешрбикелердщ тургын-уй жагдайы бойынша анализ жасалганда барлы; мейiрбикелердiц 166 (55,4%) пэтер жалдап туратындыгын айт;ан. Жала;ы ЖYЙесiне K0цiлi толмайтын мейiрбикелер 227(75,7%) ;¥раган. Бул материалдыщ-жагдайдыц T0мендiгi, мешрбике iсi
мамандыгыныц тартымдылыгыныц T0мендеуiне жэне мешрбикелердщ бас;а салаларга кетуiне эсер етуде. Бул ез кезегiнде, бас;а жерде ;осымша жумыс жасайтын мешрбикелердщ 90 (30%) санын арттыруда (3 сурет).
Жатакханада турамын |
Пэтер жалдаймын
Коммуналды(жылы су,газ) жаFдайы камтамассыз ет1лмеген жер уй
Барлык жаFдайы камтамассыз ет1лген пэтер уй
0 20 40 60 80 100 120 140 160 180
Сурет 3 -Орта медициналы; ;ызметкерлерд1 тургын^й жагдайы бойынша белу
Мейiрбикелiк ;ызметтщ ец негiзгi жетiспеушiлiктерiнiц бiрi жумыстыц ауырлыгы екендiгi аны;талды. Орта медициналы; кызметкерлердiц жумыс ортасына анализ жасау арн;ылы, мейiрбикелер, пациенттер жэне дэр^ерлермен коммуникативтiк ;атынас жасау барысында ^ынды^гар туындайтынын айт;ан. Жумыс орнындагы стресстш жагдайга барлы; мейiрбикелердiц 75% TYсетiндiгi
белгiлi болды. Сонымен ;атар барлы; мейiрбикелердiц 45% ;ызмет уа;;ытынан тыс уа;ытта жумыс iстегендiктерiн айт;ан.Бул ;орытындылар орта медициналы; кызметкерлердiц социалды статусыныц темен екендiгiн жэне жумыс уан;ытын нормалау ;ажет екендiгiн керсеттi (4 сурет).
kaznmu.kz • КазНМУ • Nq1-2016*
Сурет 4 -Орта медициналык кызметкерлерд стресстш жагдайга тусу жиiлiгi бойынша белу
Орта медициналык; ;ызметкерлердщ жумысын реттейтш нормативтiк-кукыктык актiлерге анализ жасау барысында, бiрнеше мэселелер аньщталды. Мысалы,медицинальщ кызметкерлер номенклатурасында:
1. Бас мейiрбикенiц лауазымы басшы болганымен,мшдетт бiлiм децгейi орта деп керсетшген
2. Ага мешрбикенщ мiндеттi бiлiм децгейi орта кэсштш бiлiм, ал лауазымы техникалы; жэне кэйби бiлiм бар маман делшген.
Жогаргы бiлiмi бар мейiрбикелер жэне олардыц лауазымдары мен к;ызметмiндеттерi жайлы сез козгалмаган. Осындай жетiспеушiлiктердiц
непзшдежогаргы бiлiмдi мейiрбикелердiц денсаулы; сактаужYЙесiнде алатын орны жэне болашагы аны; болмай отыр.
Денсаулы; са;тауда шешiмiн таппай отырган тагы бiр мэселе: орта медициналы; ;ызметкерлердщ диспрапорциясы. Зерттеу ^эрытындылары бойынша Каза;стан Республикасындагы мейiрбикелердiц тыгыздыгы бiркелкi емес. Мысалы, Мейiрбикелер саны бойынша ец кеп керсеткш Астана мен Кызылорда облысында болса елiмiздiц ;алган облыстарында мейiрбикелердiц жетiспеушiлiгi бар екендМ ай;;ын керiнiп тур. Сонымен ;атар дэрiгер мен мейiрбикенiц ара;атынасы Еуропалы; стандартты керсеткiштен (1/4) элде;айда темен. Батыс ;аза;стан жэне Кызылорда облыстарында 1 дэр^ерге 3,5 мейiрбикеден келсе Алматы ;аласымен Астана ;алаларында бул керсеткiш 2 де жетпейдi.
КР региондарыныц амбулаториялары мен
стационарларындагы ОМК ;матамассыздарылыганд^1гы бойынша салыстырмалы анализ, Каза;станныц барлы; региондары бойынша БМСК дэр^ер мен мейiрбике ара;атынасы стационардагы дэр^ер/мешрбике
ара;атынасынан 1,1-1,6 есе темен екендМ аньщталды. БМСК уйымдарындагы дэрiгер мен мешрбикенщ мундай ара;атынасы, учаскелiк дэр^ерлердщ ЖYKтемесiн арттырып медициналы; кемектiц сапасын темендететiнi белгiлi. Тэжiрибелiк усыныстар. Алынган а;параттар мен элемдiк тэжiрибенi анализдей келе, орта медициналы;
кызметкерлердщ потенциалын арттыру максатында T0мендегiдей тэжiрибелiк усыныстар ждасалынды.
1 Алгашкы медико-санитарлы кемектщ сапасын арттыру максатында, жогаргы оку орнында окитын бакалавр мейiрбикелердiц санын арттыру. Ага мейiрбикелерге деген уза; мерзiмдi кажетттктщ жогары екендiгiн ескере отырып мейiрбике-менеджерлердi дайындау жэне оларды ага мейiрбикелiк жумыска орнату кш жетiлдiру.
2 Мейiрбике iсi саласындагы гылыми зерттеу багдарламалары мен гылыми зерттеу жумыстарын арттыру. Жас мейiрбикелердi гылыми зерттеу жумыстарына катыстыру.
3 Орта медициналык кызметкерлердщ жалакы жуйесш кайта карау. Мейiрбикелердiц дэрежесiне, бШмше жэне аткарган кызметше негiзделген жалакы жуйесш енпзу.Хальщаральщ тэжiрибедегi озык жалакы жуйесшщ Yлгiлерiн Кдзакстанда енгiзу.
4 Мешрбикелердщ жумысын реттейтiн нормативтiк кукыктык кужаттарга 0згерiстер енгiзу.Еуропалык стандарттарга сэйкестендару аркылы мейiрбикелердiц болашак мансаптык сатысын куру.Жогаргы бiлiмi бар мейiрбикелердiц кузыретттпн арттыру. Ауруды емдеу протоколдарын дайындау аркылы, дэр^ердщ кузыреттiлiктерiнiц бiршамасын мешрбикеге делегирлеу.
5 Орта медициналык кызметкерлерд ауылдык жерге тарту максатында , ауылдык жерден келетiн студенттерге окуга TYсу жецiлдiктерiн жасау. Дипломмен ауылга багдарламасыныц iске асуын кадагалау. Денсаулык сактау кызметкерлерiнiц жумыска орнату жэне тарату мекемелерш курып, ауылдык жерлерге мешрбике кызметкерлерд тарту.
6 Денсаулык сактау кызметкерлерш жоспарлау ЖYЙесiнiц эффек^втШпн арттыру максатында, Республикалык денсаулык сактау кызметкерлершщ обсерваториясын куру. Мейiрбикелiк кызметкерлердщ реестрын куру. Бул 0згерiстер мешрбике шнщ кажеттiлiгiн болжамдауда сенiмдi акпаратпен камтамассыз етiп, орта медициналык кызметкерлерд жоспарлау саясатыныц сапасын арттыруга TYседi.
• Nq1 -201 6 • КазНМУ • kaznmu.kz
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Доклад о состояний здравоохранений в мире / Lincoln Chen, David Evans, Tim Evans, Ritu Sadana, Barbara Stilwell, Phyllida Travis, Wim Van Lerberghe и Pascal Zurn., Под ред. Leo Vita-Finzi и Barbara Campanini. - Женева: 2006. - 153 с.
2 Liese, B., Blanchet, N., and Dussault, G. The Human Resource Crisis in Health Services in Sub-Saharan Africa. // The World Bank. - 2003. -№2. - Р. 45-48.
3 Massey, L., Esain, A., Wallis M Managing the complexity of nurse shortages: A case study of bank and agency staffing in an acute care Trust in Wales // International Journal of Nursing Studies. - 2009. - №46. - С. 912-919.
4 Wray,J., Aspland, J., Gibson, H., Stimpson, A., and Watson, R. A wealth of knowledge": a survey of the employment experiences of older nurses and midwives in the NHS // International Journal of Nursing Studies. - 2009. - №46. - С. 977-985.
5 Takase, M., Oba, K., and Yamashita, N. Generational differences in factors influencing job turnover among Japanese nurses: an exploratory comparative design // International Journal of Nursing Studies. - 2009. - №46. - С. 957-967.
6 Gunnarsdottir, S., Clarke, S.P., Rafferty, A.M., and Nutbeam, D. Front-line management, staffing and nurse-doctor relationships as predictors of nurse and patient outcomes. A survey of Icelandic hospital nurses // International Journal of Nursing Studies. - 2009. -№46. - С. 920-927.
7 Gillespie, B.M., Chaboyer, W., and Wallis, M. The influence of personal characteristics on the resilience of operating room nurses: a predictor study // International Journal of Nursing Studies. - 2009. - №46. - С. 968-976.
М.К.КАЙДАУЛОВ, М.К.КОШИМБЕКОВ, Н.В.ТЕ
КазНМУ имени С.Д.Асфендиярова, Кафедра политики и управления здравоохранением
АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ПОТЕНЦИАЛА СРЕДНЕГО МЕДИЦИНСКОГО ПЕРСОНАЛА
Резюме: Статья посвящена актуальным проблемам потенциала среднего медицинского персонала в мире и в Казахстане, истокам его возникновение. Даны результаты проведенного социологического исследование на 300 медсестер и 100 студентов по специальности сестринское дело, для определение уровней образование, возраста,возникновение стрессовых ситуаций в работе среднего медицинского персонала.А также, в статье приведены научно-обоснованные подходы к решенению данных проблем. Ключевые слова: Медицинские работники, медицинские сестры, потенцал среднего медицинского персонала
M.K. KAIDAULOV, M.K. KOSHIMBECOV, N.V. TYO
S.D.Asfendiyarov KazNMU, Department of Health Policy and Management
ACTUAL PROBLEMS OF CAPACITY OF NURSING STAFF
Resume: The article is devoted to actual problems of potential nursing staff potential in the world and in Kazakhstan, the origins of its emergence. Given the results of sociological study for 300 nurses and 100 students in nursing specialty, for determination levels of education,age and occurrence of stressful situations in nursing working environment. Also article contains evidence-based approaches to solving these problems.
Keywords: Health care workers, nurses, nursing potential
АНАЛИЗ УРОВНЯ ОСВЕДОМЛЕННОСТИ СПЕЦИАЛИСТОВ СЕСТРИНСКОГО ДЕЛА О ПРОФЕССИОНАЛЬНЫХ СТАНДАРТАХ (НА ПРИМЕРЕ Г.АЛМАТЫ)
Н.С. ЮСУПОВА, М.А. РАМАЗАНОВА, Н.В. ТЕ
Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова, Алматы, Казахстан
УДК 614.253.52:614.255.11
В последние годы всю большую значимость для работников в сфере здравоохранения приобретает знание законодательства. Знание правовых норм является обязательным условием профессиональной деятельности специалистов сестринского дела на современном этапе развития общества. В данной статье проведен анализ осведомленности специалистов сестринского дела о профессиональных стандартах сестринского дела, а также о реформировании и совершенствовании сестринского дела в Республике Казахстан.
Ключевые слова: профессиональный стандарт, нормативно-правовая база, специалисты сестринского дела, совершенствование сестринского дела.
Введение. качественной и эффективной медицинской помощи
В условиях развития современного общества знание специалистам сестринского дела.
правовых норм, является основой при оказании
