CC BY
7Педагогические науки
УДК 378
ФИЗИКАНЫ ОКУТУУДА ДYЙН6Г6 БОЛГОН ИЛИМИЙ КвЗ КАРАШТЫ КАЛЫПТАНДЫРУУ ЖАНА 6НYКТYРYYНYН ЭТАПТАРЫ
Д.И. Султанкулов1
Аннотация
Кубулуш, физикалык процесстер боюнча пайда болгон илимий кез караштарды айлана-чейре, турмуш, тарыхый окуялар, социалдык -экономикалык процесстер, оош-кыйыштар менен салыштыруу же илимий кез караштардын енYГYYCYHYH башталышы.
ТYйYндYY свздвр: дуйнеге болгон илимий кез караш, илимий TYШYHYK, кызматташуу.
Азыркы шартта окуучуларды илимий жактан YCTYртен негизделген теориялык маалыматтар жана физиканын фундаменталдуу закондорун ынанымдуу далилдYY фактылары, прикладдык мааниси анкталбаган (мезгилге, жаш езгечелYKтерYне карабай) ац-сезимге ар TYPДYY маалыматтарды толтура беруу максатка ылайыксыз. Себеби кеп жалпы маалыматты билген адамга караганда, кеп изденген, кеп иштеген адамдын, ошол эле жеке адамдын езYне, коомго пайдасы кебYреек экенин турмуш далилдеп жатат. Башкача айтканда окуучулар маалыматты сактоочу идиш эмес. Алар маалыматтарды (одоно айтканда) кайра иштетуучу завод сыяктуу. Ошондуктан окуучулар да маалыматтарды кабыл алып ац-сезимде талдап-анализдеп, илимий кез караштар пайда болгондуктан аларды турмушта пайдалануунун механизмдерин ишке ашыруучу тирYY организм болуп саналат. Качан гана бул процесс ишке ашканда, ал билим эффективдYY натыйжага айланды, деп TYШYнебYЗ. Эгерде маалымат эффективдYY практикалык натыйжага ээ боло албаса, теория сез бойдон калып, илимдеги маанисин, практикадагы ордун жоготот. Андыктан, мугалимдер окуучуларга ашыкча маалыматтарды берегенге шашабыз. Алар бир ой - бYTYMге келип алган билимин жыйынтыктап ез алдынча кортунду чыгарганга кемектеш боло албай жатабыз. КебYH эсе, билимдYY адам менен билимсиз адамды айырмалап маани бербейбиз. Ушул кунге чейин кайсы окуучу кеп маалымат берсе эле, ал окуучу билимдин запасына ээ катары эсептеп келебиз. Маселен: турмушта адам кептY билип (маалыматка ээ болуп), бирок билгенин турмуш менен айкалыштыра албаса ал адам билимдYY эмес, ал тек гана кеп маалыматтын топтомуна эгедер адам. Практикада пайдаланылбаган маалымат, билим эмес да. Андай, ац-сезимдеги аш боло элек маалыматтар адамдарды турмуш жолунан адаштырат. "Дуйнеге болгон туура кез караш гана, адамга канат берет", - деп Вашвари Пал (18231849) [2.348] Венгрия мамлекетинин коомдук саясий ишмери, тарыхчы, революционер айткан.
НегиздYY илимий кез карашка эгедер адамдын фундаменталдуу таянычы болгондуктан алардын эрки KYЧTYY, ички энергиясы жогору. Ошондуктан дуйнеге болгон илимий кез караш адамга канат берет, - деп профессор А.П. Сейтешев «Проблемы формирования личности современного специалиста в условиях вузовской подготовки», - аттуу илимий эмгегинде бекеринен айтпаган чыгаар [1.21]. Албетте, азыркы учурда билгенин турмуш менен айкалыштырган адамдар керек болуп жатканын мезгил далилдееде. Ошондуктан ашыкча окуу материалдары менен окуучулардын башын оорутпашыбыз, бир жактуу ой жугуртуучу адамдардын катарын естурбешубуз керек!
"Эрки кучтуулердун эркинин енугушу учун кененчилик!" -"дидактика развивающего обучения" аттуу эмгегинде А. Дистерверг [2.32] коомго ураан катары айткан. Бул пикирдин мааниси бугун да актуалдуу, бугун да кучунде.
Бугун адамдардын тушунугу, илимий кез караштары турмушта, коомдо жетектеечу милдетти аткарып калды.
Кеп маалыматтан, илимий тушунуктун, илимий кез караштын
1Султанкулов Дуйшоналы Итибаевич - старший преподатватель кафедры менеджмента образования, Кыргызская академия образования, Кыргызская Республика.
Ученый XXI века • 2016 • № 4-1 (17)
бийиктигине кeтeрYЛYY жана билим kyhyh жеке турмуштун, кооомдун проблемаларын чечYYгe ийкемдYY пайдалана билYY зарылдыгы пайда болду. Маселен бардык эле предметтерде:
-Окуучу алган маалыматтын негизинде пайда болгон TYШYHYKтeрдY ез ичинде кайталоосу же калыптануу процессинин башталышы;
-Окуучу окуу материалын мугалимдин тилинен вЗYHYH тилине которо алышы же калыптануу процессинин ЖYPYШY;
-Таалим - тарбия процессинде мугалим окуучунун вз алдынчалуулук ишмердYYЛYГYH твмвндв^двй ырааттулукта кызматташуу менен башкаруу зарылдыгын тажырыйба кврсвTYYДв.
-Кубулуш, физикалык процесстер боюнча пайда болгон илимий квз караштарды айлана-чвйрв, турмуш, тарыхый окуялар, саясий-социалдык процесстер, экономикалык оош-кыйыштар менен салыштыруу же илимий квз караштардын вHYГYYCYHYH башталышы;
-Илимий теорияларды, фундаменталдык закондорду салыштырууда чвйрвдвГY, коомдук процесстердеги окшоштуктарды тактоо, айырмачылыктарды аныктоо, взгвчвЛYKтврдY белгилвв же илимий квз караштардын вHYГYY процессинин ЖYPYШY;
-Илимий квз караштардын негизинде изилденген, такталган, аныкталаган жыйынтык - ойлорду илимий негизде жалпылоо;
-Жалпыланган илимий тыянактарды турмуш, илимий-техникалык процесс менен байланыштырып, адамзат жана коом кызыкчылыгы YЧYH пайдалануу;
-Жалпысынан табият кубулуштарынын кыймылы, взгврYY, айлануу процесстеринин мыйзам ченемдери менен коомдук, экономикалык процесстердин да окшоштуктары болгондуктан табият мыйзамдары менен эсептешYYГв туура келет. Башкача айтканда вЗYбYЗ да жаратылыштын бир бвЛYГYбYЗ, табият ичинде туулуп, жашап келебиз, коомду TYЗYЧYЛвр, аны вHYKTYPYYЧYЛвр да адамдар. Ошондуктан диалектиканын мыйзамынын негизинде эриш-аркак жашоо милдети бар.
Список литературы:
1. Сейтешев А.П. Проблемы формирования личности современного специалиста в условиях вузовской подготовки. - Алма-Ата, "КАЗСХУ", 1987.
2. Дистерверг А. Дидактика развивающего обучения. - М.: Наука, 1973.
3. Мамбетакунов Э. Табият, билим жана мезгил. - Бишкек: Университет, 2012.
© Д.И. Султанкулов, 2016
UDC378
STAGES OF FORMATION AND DEVELOPMENT OF SCIENTIFIC OUTLOOK OF PUPILS IN TEACHING PHYSICS
D.I. Sultankulov
Abstract: The beginning of the scientific world - are independent comparison of students of physical phenomena, to environmental processes, life, historical events, social and economic processes.
Keywords: scientific worldview, scientific concept, knowledge and cooperation.
© D.I. Sultankulov, 2016
УДК 378
ЭТАПЫ ФОРМИРОВАНИЯ И РАЗВИТИЯ НАУЧНОГО МИРОВОЗЗРЕНИЯ
УЧАЩИХСЯ В ОБУЧЕНИИ ФИЗИКЕ
Д.И. Султанкулов
Аннотация. Начало научного мировоззрения - это самостоятельные сравнения учащихся физических явлений, процессов с окружающей средой, жизнью, историческими событиями, социально-экономическими процессами.
Ключевые слова: научное мировоззрение, научное понятие и сотрудничество.
© Д.И. Султанкулов, 2016
маалымат
тушунук
илимии квз караш
Прак - да колдоно алуу
билим
—*
—*
—*
—*
