Научная статья на тему 'Сравнительная характеристика морфометрических параметров у правшей и левшей II периода детства'

Сравнительная характеристика морфометрических параметров у правшей и левшей II периода детства Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
50
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Общество и инновации
ВАК
Область наук
Ключевые слова
Антропометрические показатели / Рост / Масса тела / Межполушарная асимметрия. / Anthropometric indicators / Height / Body weight / Interhemispheric asymmetry.

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Нигина Рустамова

Анализ проводился на 10-летних детях общеобразовательной школы №7. Результаты исследования показали, что 10-летние дети-левши несколько отставали по физическому развитию (массе тела и окружности грудной клетки) по сравнению с детьмиправшами того же возраста, при этом значительно увеличились рост и размер левой руки увеличился

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Comparative characteristic of morphometric parameters in right-handed and left-handed of the II period of childhood

The analysis was carried out on 10-year-old children of secondary schools № 7. The results of the study showed that 10year-old left-handed children lagged somewhat behind in physical development (body weight and chest circumference) compared to right-handed children of the same age, while the height and left-handedness increased significantly hand size was respected.

Текст научной работы на тему «Сравнительная характеристика морфометрических параметров у правшей и левшей II периода детства»

Жамият ва инновациялар -Общество и инновации -Society and innovations

Journal home page: https://inscience.uz/index.php/socinov/index

Comparative characteristic of morphometric parameters in right-handed and left-handed of the II period of childhood

Nigina RUSTAMOVA 1

Bukhara State Medical Institute named after Abu Ali ibn Sino, Bukhara, Uzbekistan

article info

abstract

Article history:

Received January 2021 Received in revised form 15 January 2021 Accepted 20 February 2021 Available online 7 March 2021

Keywords:

Anthropometric indicators

Height

Body weight

Interhemispheric

asymmetry

The analysis was carried out on 10-year-old children of secondary schools № 7. The results of the study showed that 10-year-old left-handed children lagged somewhat behind in physical development (body weight and chest circumference) compared to right-handed children of the same age, while the height and left-handedness increased significantly hand size was respected.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Болаликнинг II-даврида чапацай ва унацай болаларнинг морфометрик курсаткичларининг циесий хусусиятлари

Калит сузлар:

Антропометрик

курсаткичлар

Буй ва тана массаси

Интергемисферик

асимметрия

аннотация

Тах,лил 7-сонли умумий урта таълим мактабида уцийдиган 10 ешли болаларда утказилди. Тадцицот натижалари шуни курсатадики, 10 ешли чап цулли болалар шу ешдаги унг цулли болаларга нисбатан жисмоний ривожланишнинг (тана массаси ва кукрак айланаси) курсатгичлари буйича бироз орцада цолса, аксинча буй узунлиги ва чап цул узунлиги улчамлари сезиларли даражада ортиши кузатилди.

1 Assistant at the Department of Anatomy, Bukhara State Medical Institute named after Abu Ali ibn Sino Bukhara, Uzbekistan

Science

Сравнительная характеристика морфометрических параметров у правшей и левшей II периода детства

_ аннотация_

МАВЗУНИНГ ДОЛЗАРБЛИГИ

Бугунги кунда болаларнинг чапацайлиги долзарб булиб, педагогика ва жисмоний тарбия сохасида узига хос ёндашув муаммосига эга эмас. Баъзи тадцицотчилар чапацайларни унгга ургатиш усулларини ишлаб чицишган, бошцалари эса аксинча, бу ходисага ижобий царашади. Бирма-бир ёндашув ишлаб чицилмаган. Бизнинг фикримизча, ушбу муаммо бир хил ечимни талаб цилади, чунки чап цулларни тайёрлаш ва цайта тайёрлашнинг турли хил куринишлари уларнинг жисмоний ва рухий ривожланишига салбий таъсир курсатиши мумкин. Таълимдаги табацалаштирилган ёндашув масаласи- (уцитувчи уцув жараёнида талаба ёки талабалар гурухининг индивидуал хусусиятларини хисобга олади) замонавий педагогиканинг асосидир [1].

Чап цулларга салбий муносабат узоц тарихга эга ва турли хил маданиятларда унг ва чап цул билан боглиц булган воцеалар, харакатлар ва муносабатлар уз ифодасини топади[ 2].

Цоида тарицасида турли маданиятларда ижобий фазилатлар унг томон билан, салбий фазилатлар чап томон билан боглиц. Эхтимол, бу турли маданиятларда царама-царшилик булганидек, унгга - чапга булган муносабатнинг намоён булишидан биридир. Купгина тадцицотчилар таъкидлайдиларки, чап цулли болалар орасида моторли харакатларни юцори даражада бажара оладиган болалар мавжуд, аммо ноцулай ва мувофицлаштирилмаган харакатларини амалга оширишда ва куникмаларни шакллантиришда маълум цийинчиликлар хам мавжуд [7,11]. Бу эхтимол, тугма чап цул билан боглиц. Чапацайликнинг ютуги- бу нафацат восита харакатларини бажаришда чап цулнинг устунлиги, балки интергемисферик ассиметриянинг маълум бир акси сифатида, унг ва чап ярим шарлар уртасида турли хил функцияларни (восита, визуал, сезги ва бошцалар) тацсимлаш демакдир [1,10].

Чап цулларга ухшаш царашлар билан ва бундай муносабатлар билан тез-тез дуч келамиз. Эхтимол, хал цилувчи омил - бу бепарволик, чапацайликнинг биологик механизмларини нотугри тушуниш, энг мухими - болаларнинг индивидуал фарцларининг хилма-хиллигини, уларнинг цобилиятларини, мойиллигини, реакцияларидаги фарцларни, худди шу омиллар таъсири остида цабул цилиниши, бу индивидуал хусусиятларни берилганидек цабул цила олмаслик ва истамасликдир [2].

Дунёда чап цулларнинг сони ижобий тенденсияга эга: агар 1928 йилда чап цулли аёлларнинг 3,3 % ва чап цулли эркакларнинг 4,7% аницланган булса, 1973

Ключевые слова:

Антропометрические

показатели

Рост

Масса тела

Межполушарная

асимметрия

Анализ проводился на 10-летних детях общеобразовательной школы №7. Результаты исследования показали, что 10-летние дети-левши несколько отставали по физическому развитию (массе тела и окружности грудной клетки) по сравнению с детьми-правшами того же возраста, при этом значительно увеличились рост и размер левой руки увеличился.

йилдa чaп кулли aeллapнинг 8,8 % вa чaп кулли эpкaклapнинг 10,4 %, 1978 - 1988 йиллapдa чaп кулли aeллap coни 12,4% m, чaп кулли эpкaклap 13,9% Ta eтди. Ишимa шaxpидaги мaктaблapдa чaпaкaйлap coнининг у^ши 1998 йилдa- 5,2%, 1999 йилдa - 6,1%, 2000 йилдa - 5,5%, 2001 йилдa - 7,5%, 2002 йилдa - 7,9%, 2003 йилдa - 8,3%, 2004 йилдa - 8,6% ни тaшкил килaди [12].

Чaпaкaйлapдa интeллeктyaл кoбилиятининг пacaйиши биттa caбaбгa эта булиши мумкин - бу pивoжлaниш пaтoлoгияcи, лeкин coFлoм чaпaкaй oдaмлap xaM aжoйиб кoбилиятгa эгa бyлишлapи мумкин, бyндaй мaълyмoтлap жyдa куп [2].

Чaпaкaйлapдa мaълyмoтни визyaл идpoк этишнинг узига xoc xycycиятлapи мaвжyд. Чaп кулли бoлaлap учун к^иш кoбилияти тизими яxшилиги aйникca xapaктepли экaнлиги aниклaнди [11,18].

Aкcинчa, eш мaктaб yкyвчилapидa acтeник нeвpoз кaби xoлaтлap тeз-тeз yчpaйди. Бу иш ^билияти вa фaoллигининг пacaйиши, чapчoкнинг кyчaйиши вa тeз чapчaш билaн биpгa кeчaди. Фaoлият чукки™ фaкaт дacтлaбки иккитa дapcдa кyзaтилaди, ^йин бoлaлapдa кaтъиятлилик вa мoтopли xapaкaтлapнинг пacaйиши кyзaтилaди. Keйинги coaтлapдa бoлaлap чapчaгaн, yзлapини лeтapгик xиc килишaди, янги мaълyмoт oлишгa кизикиш пacaяди [1,5].

Maктaбдa бoлaлapни укитишнинг бoшлaниши, шyнингдeк, xapaкaтлapни мyвoфиклaштиpиш кaби бyзилишлap билaн бoFлик мyaммoлap, шу жyмлaдaн eтaкчи кулнинг нoзик мoтopли кyникмaлapини вa тaнa шaкллapини идpoк этишдaги кaмчиликлapни дacтyp opкaли тapтибгa галиш тaвcия этилaди, бутун тизимнинг мyнoзapacи жиcмoний мaшклap билaн тyзaтиш ишлapи aмaлий нyктaи нaзapдaн ceзилapли имкoниятлapгa эгa бyлaди [6,11,16].

Maвжyд aдaбиeтлapнинг тaxлили шуни кypcaтдики, тaнaнинг мaълyм биp киcмидaги aнтpoпoмeтpик пapaмeтpлap индивидyaл paвишдa вa "чaпaкaй" бoлaлap мaжмyacидa мaълyм дapaжaдa ypгaнилмaгaн. Чaп кулли бoлaлapнинг тaнa киcмлapини мopфoмeтpик пapaмeтpлapи бyйичa eшгa бoFлик вa жин^й дeмopфизмни xиcoбгa oлгaн xoлдa мaълyмoтлap йук. Бyлapнинг бapчacи ушбу мyaммoни чyкyp ypгaниш вa кeлaжaкдa oлингaн мaълyмoтлapни тaxлил килишни тaлaб килaди.

TAДKИKOT ШК^И

10 eшли чaпaкaй вa ута^й бoлaлapнинг мopфoмeтpик кypcaткичлapнинг киecий xycycиятлapини ypгaниш.

TAДKИKOT MATЕРИAЛИ

Бyxopo шaxpидaги 7- coнли ypтa мaктaбидa (№ 517 02.05. 2020 й) Бyxopo дaвлaт тиббиeт институтининг икки тoмoнлaмa шapтнoмaлapи acocидa oлиб бopилди. Бoлaлap 2 гypyxгa булинган (n=40): I- 10 eшли чaпaкaйлap гypyxи (n=20); II- 10 eшли yнaкaйлap гypyxи (n=20) кypикдaн ут^зиш нaтижaлapи ypгaнилди.

Aнтpoпoмeтpик yлчoвлapни утгазиш учун бoлaлapни aнтpoпoмeтpик ypгaниш мeтoдoлoгияcидaн фoйдaлaнилгaн (Бoлaлap вa ycпиpинлapнинг жиcмoний pивoжлaнишини бaxoлaшнинг мopфoмeтpик xycycиятлapи - уалубий тaвcиянoмa //H.X. Шoмиpзaeв, C.A. Teн вa И. Tyxтaнaзapoвa, 1998й). Aнтpoпoмeтpик тaдкикoтгa буйи, тaнa oFиpлиги , кул узунлиги вa кyкpaк кaфacи aйлaнacи yлчaмлapи киpитилгaн.

Математик ишлов бериш тугридан-тугри STTGRAPH 5.1 дастурининг имкониятларидан фойдаланган хрлда Excel 7.0 умумий маълумот матрицасидан амалга оширилди, стандарт огиш курсаткичлари ва вакиллик хатоси аницланди.

ТАДКВДОТ НАТИЖАЛАРИ ВА МУ^ОКАМАСИ

Тадцицотлар шуни курсатдики, 10 ёшли чапацайларнинг буйи 126,4 см дан 150,2 см гача, уртача 134,6± 1,152 см, шу ёшдаги унацайларда эса 126,1 см дан 142,3 см булганлиги аницланди, уртача 134,4 ± 0,768 см.

Чапацайларнинг тана вазни 22,3 кг дан 36,5 кг гача, уртача 29,05 ± 0,696 кг, шу ёшдаги унацайларда 23,5 кг дан 44,5 кг гача, уртача 30,3 ± 1,008 кг ни ташкил етади.

10 ёшли чапацайларда чап цул узунлиги уртача 53,2 см дан 63,4 см гача, уртача 57,5± 0,48 см, унацайларда 52,0 дан 61,3 гача, уртача 55,6 ± 0,432 см.

Чапацайларнинг кукрак айланаси уртача 63,05 ± 0,504 см , унацайларда эса бу курсатгич уртача 65,7± 1,032 см ни ташкил этади (жадвал № 1).

Жадвал № 1.

Тадцицотдаги 10 ёшли болаларнинг жисмоний

ривожланиш курсатгичлари

№ Курсатгичлар 10 ёшли болалар (n= 40)

чапацайлар (n = 20) Унацайлар (n = 20)

1 Буйи, см 134,6± 1,152* 134,4 ± 0,768

2 Тана вазни,кг 29,05 ± 0,696 30,3 ± 1,008

3 Чап цул узунлиги, см 57,5± 0,48 55,6 ± 0,432

4 Кукрак айланаси, см 63,05 ± 0,504* 65,7± 1,032

Изох: * - ишончлилик даражаси p < 0,05 олдинги гурухга нисбатан

Чапацай ва унацай болалар уртасидаги антропометрик тадцицотлар шуни курсатдики, унацай болалар буйининг усиш курсаткичлари шу ёшдаги чапацайларга нисбатан 0,20 см кам, тана вазни унацайларда шу ёшдаги чапацайларга нисбатан 1,25 кг купроц эканлиги аницланди. 10 ёшли чапацайларда чап цул узунлиги улчами унацайлардан 1,90 см узунлиги аницланди. Кукрак цафаси айланасининг улчами унацайларда чапацайларга нисбатан 2,65 смга кенглиги аницланди.

ХУЛОСА:

Олинган маълумотларга кура, 10 ёшли чапакай болалар шу ёшдаги унацай болаларга нисбатан жисмоний ривожланишнинг (тана массаси ва кукрак айланаси) курсатгичлари буйича бироз орцада цолса, аксинча буй узунлиги ва чап цул узунлиги улчамлари сезиларли даражада ортиши кузатилди.

ФOЙДAЛAHИЛГAH A^^TflAP

1. Aкимoвa E.Ю. Paзвитиe мыcлитeльнoй дeятeльнocти yчaщиxcя в paзличныx ŒCTeMax нaчaльнoгo oбyчeния : aвтopeфepaт дж. ... кaндидaтa пcиxoлoгичecкиx нayк : 19.00.07 / Яpocлaв. гoc. тед. ун-т им. 2.K. Д. Уши^того. - Яpocлaвль, 2002. - 26 c.

2. Aндpeeвa O.B. Ocoбeннocти эмoциoнaльнoй cфepы лeвopyкиx дeтeй cтapшeгo дoшкoльнoгo вoзpacтa: диc. кaндидaт пcиxoлoгичecкиx нayк: 19.00.01 - Oбщaя пcиxoлoгия, пcиxoлoгия личнocти, иcтopия пcиxoлoгии. Eкaтepинбypг. 2006. 164 c.

3. Бeзpyкиx M. M. Лeвopyкий peбeнoк в шкoлe и дoмa. Eкaтepинбypг:1. ЛИTУP», 2001.-320 c.

4. Бeзpyкиx M.M. Tpyднocти oбyчeния в нaчaльнoй шкoлe. M., 2008. 350 c.

5. Бeлeй H. Я. Meтoдичecкиe peкoмeндaции пo oбyчeнию лeвopyкиx дeтeй m ypoкe физичecкoй кyльтypы. M., 2012.

6. Глaзыpинa Л.Д. Физичecкaя кyльтypa — дoшкoльникaм. Cтapший вoзpacт / Л.Д. Глaзыpинa. M.: BЛДДOC, 2000. - 264 c.

7. Гypьeв C. B. Иcпoльзoвaниe кoмпьютepa в пpoцecce физичecкoгo вocпитaния дeтeй cтapшeгo дoшкoльнoгo вoзpacтa // Иннoвaциoнныe пpoeкты и пpoгpaммы в oбpaзoвaнии 2013. № 5.C.52-58.

8. Джoй Knap^ Opгaнизм чeлoвeкa. / / Hayчнo-пoзнaвaтeльнaя кoллeкция Дpeвo пoзнaния. № 33 M.: MC ИСТ ЛИMИ-TEД, 2001.

9. Иcмaтoвa M.И., Teшaeвa Д.Ш.,Cpaвнитeльнaя xapaктepиcтикa мopфoмeтpичecкиx пapaмeтpoв cпopтcмeнoк, зaнимaющиxcя xyдoжecтвeннoй гимнacтикoй / / ^вый дeнь в мeдицинe - шучный жypнaл. 2/1 (29/1) 2020. C. 110-112. )

10. Maccaнoвa A. A. Paзвитиe физичecкиx кaчecтв peбeнкa-дoшкoльникa. // Экcпepимeнт и иннoвaции в шкoлe. 2011. № 1. C. 64-68.

11. Hикoлaeвa E. И. Лeвopyкий peбeнoк: диaгнocтикa, oбyчeниe, кoppeкция. CПб.: «^ETCTBO^PECC», 2005. 128 c.

12. Caвкинa H. Г. Диccepтaция нa тeмy: Пeдaгoгичecкaя пoмoщь лeвopyким дeтям в пepвый гoд ж oбyчeния в шкoлe. Tюмeнь, 2005. 266 c.

13. Caвкинa H. Г. Ocoбeннocти aдaптaции лeвopyкиx дeтeй в нaчaльнoй шкoлe / / Maтepиaлы peгиoнaльнoй нayчнo-пpaктичecкoй кoнфepeнции «XIV Epшoвcкиe чтeния». Ишим: ИГПИ им. П П Epшoвa, 2004. C. 120-123.

14. Caвкинa H. Г. Ceмья и лeвopyкий peбeнoк / / Ceмeйнoe вocпитaниe: иcтopия и coвpeмeннocть: C6. нayчныx cтaтeй пo пpoблeмaм пeдaгoгики нeнacилия. Maтepиaлы XXVI Bcepoccийcкoй нayчнo-пpaктичe-кoй кoнфepeнции. CПб.: «Verba Magistri», 2003. C. 191.

15. Ceмeнoвич A.B. Heйpoпcиxoлoгичecкaя кoppeкция в дeтcкoм вoзpacтe. Meтoд зaмeщaющeгo oнтoгeнeзa: yчeбнoe пocoбиe / A.B. Ceмeнoвич. M.: ^тези^ 2007. - 474 c.

16. Cepпиoнoвa E. И. Ocoбeннocти мeжпoлyшapнoй acиммeтpии, личнocти и peчи yчaщиxcя paзныx oбpaзoвaтeльныx пpoфилeй. // Иннoвaциoнныe пpoeкты и пpoгpaммы в oбpaзoвaнии. 2012. № 5.C.47-51.

17. Cидeнкo A. C., Яшинa Г. A. Oбзop мeтoдик paннeгo paзвития дeтeй. // Экcпepимeнт и иннoвaции в шкoлe. 2013. № 6.C.31-38.

18. Cиpoтюк A. Л. Koppeкция oбyчeния и paзвития шкoльникoв. M.: Cфepa, 2009.

273c.

Science

19. Тагильцева Н. Г. Развитие творческой активности детей и юношества: детский сад, школа, вуз. / / Инновационные проекты и программы в образовании. 2012. № 2. С.42-46.

20. Файзуллаева Д.К., Тешаев Ш.Ж.,Сравнительная характеристика физического развития и антропометрических показателей различных частей тела детей, занимающихся плаванием// Новый день в медицине - научный журнал. 2/1 (29/1) 2020. С. 63-69.

21. Ш.М.Камалова, Ш.Ж.Тешаев, Д.А.Хасанова., Морфометрическая характеристика параметров физического развития детей со сколиозом // Пироговский научной журнал- 2020. -№ 4. - С.87-91.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.