CC BY
35РО^ОИ СЕРМАХ,СУЛИ ВАНДАФЗОЙ (АФФИКСАТСИЯ) ДАР ЗАБОНИ АНГЛИСИИ МУОСИР
Хрмроев О. А.
Данишкадаи давлатии забонцои Тацикистан ба номи С. Улугзода
Тахлили таркиби морфологии калима ва ё вожа аз вазифахои асосии сарф ба шумор меравад. Калима ва ё вожа хамчун унсури маънодор ва дорои мафхуми муайян аз вохидхои мураккаби нутк ба шумор меравад. Дар калима баробари маънои лугавй як ва ё якчанд маънои грамматикй тачассум ёфта метавонад. Аз ин ру, исмхои зиёде хастанд, ки ба морфемахои гуногун таксим мешаванд ва хар як морфемаи он маъно ва вазифаи муайян дорад.
Калима ва ё вожа - вохиди асосии забон ва нутк чун он шакли асосии дарки хастй ва бомафхум дар алока чудонашаванда аст. Хангоми муайян намудани мохияти калимасозии аффикасатсия лозим аст, оид ба алокаи чудонашавандаи диалектики мухтаво ва шакл ёдовар шуд [1;5,34].
Дар калима бевосита бо омили лексикй, ки шакли дохилии мафхум ба шумор меравад, нисбат дода мешавад. Ташаккули маънии морфологй дар калима бо шаклхои грамматикй таъмин карда мешавад. Бинобар ин хар як калима аз лихози грамматикй ба тартибдорвардашуда мебошад ва батартибдарории грамматикии у балки бо мувофикоии у бо дигар калимахо, бо калимахо ба синф ва гуруххо чудо шуда, муайян карда мешавад [1;7,82].
Калимасозй хам бо грамматика ва хам бо таркиби лугавй муно-сибат дорад, вай бо категорияхои лугавй-грамматикй алокаманд буда, ба конунияти калимасозии хар як хиссаи нутк, комилан мувофикат мекунад [3;8].
Калимасозй яке аз роххои гани гардондани фонди лугавй махсуб меёбад. Дар забони англисии муосир чор навъи асосии калимасозй мавчуд аст:
affixation, composition, conversion, abbreviation.
Дар таърихй забони англисй аффиксатсия яке аз рохи маъмули калимасозй ба шумор меравад. Он бо илова кардани аффикс ба решаи муайяни хиссаи нукт сохта мешавад. Ванафзой ба suffixation (бо ёрии пасванд) ва prefixation( бо ёрии пешванд) чудо мешавад.[4;6]
Suffixation- ин бо ёрии пасванд сохта шудани вожахо. Дар забони англисии муосир вазифаи асосии пасвандхо ин аз як хиссаи нутк сохтани дигар хиссаи нутк буда вазифаи дуюмашон тагйир додани маънои лексикии хамон хиссаи нутк мебошад: (« music» исм ва «musicdom» инчунин исм мебошад). Инчунин пасвандхо - ин хиссаи калимасозй мебошад, ки он дар охири калима хамрох шуда бо калима тобишхои гуногун медихад. Пасвандхо метавонанд ки бо калимахои содда, сохта хамрох шуда, калимаи нав созанд.
Накши пасвандхо дар усули морфологии калимасозии исм багоят калон мебошад. Ба калимаи сохтаи худ чй гуна маъно бахшидани хар як пасванд вазифаи асосии онро тавзех медихад. Пасвандхо дар хамин замина тасниф карда мешаванд. Хангоми таъин намуданн вазифаи ванд (аффикс) сермаънои (омоморфемагй), инчунин аз кадом хиссахои нутк ва аз чй хел асосхо исм сохтани онхо ба хисоб гирифта мешавад. Вакте ки пасвандхо аз ин чихат аз назар гузаронида мешаванд, тафовути онхо аз якдигар боз хам равшантар зохир мегардад. Баъзе пасвандхо танхо аз исм, баъзеи дигар аз сифат ва сеюмй аз шумора ё феъл исм месозад. Пасвандхое хастанд, ки аз хиссахои гуногуни нутк исм месозанд ва ин ба маънои исми сохта таъсир нарасонида наметавонад. Агар пасванд аз хиссахои гуногуни нутк танхо як хел исм (чунончи, исми шахс) созад, онхо бо тобишхои маъной бояд аз хам тафовут дошта бошанд.
Гурухбандии гуногуни пасвандхо мавчуданд:
1. Гурухбандии хиссахоии нутк. Пасвандхое, ки метавонанд хиссахои гуногуни нутк созанд дар инчо оварда шудаанд:
а) пасвандхои исмсоз ба монанди: -er (commisioner), -dom (kingdom), -ism (heroism), [6;112,104,67].
б) пасвандхои сифатсоз ба монанди: -able (comfortable), less (homeless, helpless), -ous (religious), [6;69,27].
в) пасвандхои феълсоз ба монанди: - -ify (testify), [6;109]
г) пасвандхои зарфсоз ба монанди: : -ly (suddenly), -ward (afterward), [6;109,113].
д) пасвандхои шуморасоз ба монанди: -teen (sixteen), -ty (thirty,forty). [6;35,38].
2. Гурухбандии сермаъной. Пасвандхое, ки маънои лугавии решаро тагйир диханд, ба зергурухо таксим шаванд: пасвандхои исмсоз гуруххои зеринро ифода мекунанд:
a) ичрокунандаи амал: -er (waiter), -ist (novelist), -ent (stringent),[6; 3,14,4].
b) миллат -ian (Grecian), -ish (English), [6;114.115].
3.Хосияти лексикй- грамматикии реша. Пасвандхое, ки ба гуруххои махсуси реша хамрох мешаванд, ба гурухои зерин таксим мешаванд:
a) пасвандхое ки ба решай феъл хамрох мешаванд: -ing (going), - able (admirable), -ment (astonishment), -ation (information), [6;4,39].
b) пасвандхое, ки ба решай исм хамрох мешаванд : -less (speechless), ful (thoughtful), -ism (patriotism), [6;39,14,95].
c) пасвандхое, ки ба решай сифат хамрох мешаванд: -ly (earnestly), -ness (gentleness). [6;66,109],[4;7].
Prefixation- ин бо ёрии пешванд сохта шудани калимахо.
Ин сохтори калимахо аст, ки бо илова кардани пешванд ба реша мебошад. Дар забони англисй бештар хусусияти феъсозиро дорад. Пешвандхо нисбати пасвандхо бештар мустакил мебошанд. Морфемахои сохтаи вандхоро, ки пеш аз реша омадаанд, пешвандхо меномад. Пешвандхо маънои лексикй решаро муайян мекунад ва ба асоси калима таъсири лугавй- грамматики мерасонад. Бинобар ин хам калимахои содда ва пешвандхои сохтаи бештар бо хамаи як хиссахои нутк таалук дорад.
Олими беназири Амрико Арнолд соли 1958 пешвандхоро чун морфемахои пеш аз реша омада, маънои лексики ивазкарда, лекин бештари мавриди ба ин ё он гурухи лугавй - грамматикй тааллук доранд, таъсири худро намерасонад кайд кардааст. Дар хакикат бештари пешвандхо дар забони англисй кувваи дигар калимаро надоранд, лекин дар таркиби онхо бенихоят шумораи зиёди пешвандхоро мушохида кардан мумкин аст, ки кобилияти аз як хиссаи нут; ба хиссаи дигари нут; гузашанро доранд. [2; с.24]
Вазифаи асосии пешвандхо ин тагйир додани маънои лугавии хамон хиссаи нут; мебошад. Аммо дар забони хозираи англиси такрибан 25 пешвандхое хастанд, ки аз як хиссаи нутк дигар хиссаи нутк месозанд:
Пешвандхо метавонанд тибки принсипхои гуногун гурухбандй карда шаванд:
a) пешвандхое, ки манънои инкориро доранд : un- (unhappy), ir-irregular etc, [6;4,80],[1;62].
c) пешвандхое, ки вакт ва холатро ифода мекунанд: ex- (ex-Bishop), over- (overshot) etc. [6;4,18], [4;8].
Хулоса, хаминро бояд зикр намуд, ки дар забони англисй калимасозй боиси гани гардидани фонди лугавии забон махсуб меёбад. Мачмуи аломатх,ое, ки предмет мафхумро ташкил медихад, ин чиз ба мантикй калима тааллук дорад. Мухимтарин хусусияти калима он аст, ки вай тасаввури умумй ё мафхумро, ки вохиди тафаккур аст, мучассам месозад.
Бо ёрии роххои калимасозй дар фонди лугавии забон вожахои нав пайдо мешаванд. Калимасозй -воситаи бойшавии таркиби лугавии забонхо мебошад. Дар хамаи забонхо бо роххои калимасозй таркиби лугавиашон бо калимахои нав пурра мешаванд. Бояд ироа намуд, ки калимасозй ва ё вожагузинй дар илми забоншиносй накш ва чойгохи вижаро ба худ касб кардааст. Илова бар ин, калимасозй як бахши асосии грамматика ва ё лексикография махсуб ёфта, хамаруза аз чониби олимони ватанй ва хоричй мавриди тахкик ва пажухиши амик карор дорад. Дар ин маврид метавон ёдовар шуд, ки калимасозй дар таркиби лугавии забонхои гуногунсохт сермахсулй ва каммахсулии худро доро мебошад. Ба ибораи дигар карда гуем, калимасозй ва ё вожагузинй дар ташаккул ва тахаввули харду забони мавриди киёс багоят сермахсул ва бисёрчузъа ё ин ки маъмул мебошад.
АДАБИЁТ
1. Амосова Н.Н. Этимологические основы словарного состава современного английского языка. М., 1956. - 91 с.
2. Арнольд И.В. Проблема закономерности семантических измененный в истории западноевропейский
семасиологических теорей // Ученые записки Ленинградского пединститута. - 1958.- Т.154. - С. 19-34
3. Грамматикаи забони адабии хозираи точик. Ш. Рустамов, Р. Fаффоров. «Дониш», Душанбе. - 1985. -349 с.
4. Курс лекций и планы семинарских занятий по лексикологии английского языка. Составитель: Э. М. Дубенец, к.ф.н., доц., Мультиязыковой проект Ильи Франка.
5. Хаскашев Т., Хрмидов Р. Забони точикй. - Самара. Корпорация «Федоров», 2000. - 224 с.
6. Mark Twain. The Prince and the Pauper, "The Project Gutenbeig E Book", PDF, without date and place of publishing.
СПОСОБЫ ПРОДУКТИВНЫЙ АФФИКСАЦИЯ НА АНГЛИЙСКОМ ЯЗЫКЕ
В статье говорится о способе словообразования, аффиксации в английском языке. Аффиксация -это образование слов с помощью аффиксов и является одним из продуктивных способов словообразования в английском языке. Автор статьи просматривает аффиксацию на примерах произведения Марка Твена «Принц и Нищий».
Ключевые слова: язык, лингвистика, английский язык, слово, словообразование, аффиксация, префикс, суффикс.
THE PRODUCTIVE WAYS OF AFFIXES IN ENGLISH
This article deals with the method of wordformation and affixation in the English language. Affixation is the formation of words with the help of affixes and is one of the productive ways of word formation in the
English language. The author of the article looks at the affixation on the examples of Mark TWAIN's work "the Prince and the Pauper".
Keywords: language, linguistics, English language, word, word-building, affixation, prefix, suffix.
Сведение об авторе:
Хамроев Озодбахт Абдусалимович-докторант третий курс общие лингвистика и сопоставительной типологии ТГИЯ им. С. Улугзода, 734019, городДушанбе, улицаМухаммадиев, 17/6, тел: (+992) 939956168.
About the author:
Hamroev Ozodbakht Abdusalimovich - Doctoral student in the Department of General Linguistics and Comparative Typology of Tajik State Institute of Languages named after S. Ulughzoda, 734019, Dushanbe, Mukhammadiev street, 17/6, phone: (+992) 939956168.
A COMPARATIVE ANALYSIS OF NOUN PLURAL FORMING RULES IN PERSIAN AND ENGLISH
Zabihullah D.
Tajik national university
Noun applied to name person, thing and place. It makes up the largest class of words in both languages and appeared as singular and plural. The plural form of noun is made by affixing at the end of singular nouns in both languages. Each language, however, has its specialized suffixes to pluralize the noun part; but some similarities are mostly considered in two languages. Thus, this preparing paper is attempting to explore the similarities and differences of plural markers in both languages by illustrating the taken Examples of persian-English transliterated books. Being well informed on how English and Persian nouns are pluralized or better knowing the major contrast between added suffixes might pave the way for second and foreign language learners to comprehensively understand the plural marking system in Persian and English.
Plurality in Persian:
Languages may make noun plural by various types of inflection. In Persian language there are two basic inflectional plural suffixes -ha/ко/ and -an/он/.
As Abdulrahim Hamoyun Farrykh remarks in his book "the suffix «х,о» however, can be used with all animate and inanimate, but grammatically it is considered to be the most default plural marking suffix morpheme for inanimate nouns while the suffix «он» is reserved for animate only. Unless, it is variously attached based on what an animate noun ends with like:
> Consonant ending animate are pluralized by « он»
> vowel ending preferably in /-xj pluralized by «гон»,
> The animate which are ended in vowel «-a /о/» or «-o/у/» pluralized by «ёон»,
> Noun related to Parts of the body end in «-й /у/» pluralized by «вон»",
[Дастури жомиъ забони форсй, 1364, P: 253, 254].
And also Dr. Parwiz Notil Khanlari mentions in his book "There are many Arabic loanwords in Persian and some of them have also brought their plural forming that they can be regular and irregular. The regular nouns of Arabic loanwords in Persian receive the Arabic inflectional suffix /ат/ to their plurals.
The irregular nouns (broken plurals) of Arabic loanwords are formed by changing the pattern of consonants and vowels inside the singular form or the noun entirely changed", [дастури забони форсй, P: 56].
Plurality in English:
Noun classified in regular and irregular plurals in English. According to Ehsanullah Ehsan, "in regular plural form, inflectional plural morpheme, such as -s and -es are attached to singular nouns. The nouns which are ended in s, ss, sh, ch, x, z receive "es" and other nouns just take "s" to their plural forms. If a noun ends in "y" preceded by a consonant just replace the "y" into "i" then additional "es" is joined and if it is preceded by vowel just add "s" without any changing. The nouns ending in /o/ preceded by consonant are attached /es/ or if they are preceded by vowel just /s/ is added", [Ehsan English grammar, 2013, P: 14. 15].
As rules of plural forming in Longman English Grammar practice, "the plural forms of irregular nouns are made by changing internal vowels, changing the word or adding a different ending. It shows the allomorph of the root with different vowels or changing the words from the singular which is also termed as ablaut", [Longman English Grammar Practice, 1988, P: 34, 35].
Noun plural forming rules in both languages
