Научная статья на тему 'РОЛЬ СЛОВООБРАЗОВАНИЯ В ОБОГАЩЕНИИ ЛЕКСИЧЕСКОГО СОСТАВА НЕМЕЦКОГО ЯЗЫКА'

РОЛЬ СЛОВООБРАЗОВАНИЯ В ОБОГАЩЕНИИ ЛЕКСИЧЕСКОГО СОСТАВА НЕМЕЦКОГО ЯЗЫКА Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
86
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЯЗЫК / ТЕКСТ / СЛОВО / СЛОВООБРАЗОВАНИЕ / СОСТАВНОЕ / ПРОИЗВОДНОЕ / ПРОСТОЕ / ЛЕКСИЧЕСКОЕ / ИССЛЕДОВАНИЕ / НЕМЕЦКИЙ ЯЗЫК / СТИЛЬ / СУФФИКС / ПРЕФИКС / ОСНОВА / ОСНОВА СЛОВА / ЛИНГВИСТИКА / ЛЕКСИКОЛОГИЯ / СЕМИСОЛОГИЯ / ДЕРИВАТОЛОГИЯ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Нурова Зведамо

В статье рассматривается роль словообразования в обогащении лексического состава немецкого языка. Автор в своей статье рассматривает один из типов словообразовательной композиции немецкого языка и ее составление новых слов. Следует отметить, что проблема словообразования в немецкого языка исследуется отечественным и зарубежным лингвистом.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF WORD-BUILDING IN ENRICHING OF THE LEXICAL COMPOSITION GERMANY LANGUAGE

In this article deals with the role of word-building in enriching of the lexical composition Germany language. An author in his article is reviewed one of the types of word-building of composition Germany and its to make up a new words. It should be noted that the problem of word-building in Germany is researched of the linguist’s native and foreign linguistics.

Текст научной работы на тему «РОЛЬ СЛОВООБРАЗОВАНИЯ В ОБОГАЩЕНИИ ЛЕКСИЧЕСКОГО СОСТАВА НЕМЕЦКОГО ЯЗЫКА»

ЛЕКСИКО-СЕМАНТИЧЕСКОЕ ПОЛЕ «ДОМ-ЖИЛИЩЕ» В ХУДОЖЕСТВЕННЫХ ПРОИЗВЕДЕНИЯХ ТАДЖИКСКИХ И РУССКИХ ПИСАТЕЛЕЙ

В данной статье рассматриваются лексемы, характеризующие жилое помещение в произведениях русских и таджикских писателей. Каждая лексема дается в сопоставлении обоих языках. Источниками данного сопоставления послужили семантические, толковые, синонимические и этнографические словари. При переводе художественных произведений некоторые лексическо-семантические единицы поля "дом/жилище " не трактуются в прямом значении, а используются слова синонимического ряда, но при всём этом в данных художественных произведениях суть текста при этом не изменяется, и можно видеть все слова лексико-семантического поля "дом/жилище ".

Данные лексемы из художественных произведений могут широко модифицироваться, не причиняя вред общему высказыванию и мысли, которая приводится в произведениях русских и таджикских писателей.

Ключевые слова: лексико-семантическое поле, словарь, художественное произведение, дом, синонимический ряд, источник,значение, перевод, критерии, русский язык, таджикский язык.

LEXICO-SEMANTIC FIELD "HOUSE-HOUSING" IN ARTISTIC WORKS OF TAJIK AND RUSSIAN WRITERS

The article examines the lexemes that characterize the living quarters in the works of Russian and Tajik writers. Each lexeme is given in comparison to both languages. The sources of this comparison were semantic, explanatory, synonymous and ethnographic dictionaries. When translating works offiction, some lexical-semantic units of the field "house / dwelling" are not interpreted in their direct meaning, but words of a synonymous row are used, but with all this, in these works of fiction, the essence of the text does not change, and you can see all the words of the lexical-semantic home / dwellingfields.

These lexemes from works ofart can be widely modified without harming the general expression and thought that is given in the works of Russian and Tajik writers.

Key words: lexical-semantic field, dictionary, fiction, house, synonymous row, source, meaning, translation, criteria, Russian, Tajik.

Сведение об авторе:

Масимов Олимбек Масимович - соискатель кафедры языкознания и сравнительной типологии, Таджикскгогогосударственного педагогического университета имени Садриддин Айни, Адрес: 734024, Таджикистан, гДушанбе, улица Рудаки -121 E-mail: Olim. mas@Mail. ru. Телефон:(+992) 907408665

About the author:

Masimov Olimbek Masimovich - applicant for the Department of Linguistics and Comparative Typology, TSPU named after S. Ayni, Address: 734024, Tajikistan, Dushanbe, Rudaki street -121, E-mail: Olim.mas@Mail.ru. Phone: (+992) 907408665

НАЦШИ КАЛИМАСОЗЙ ДАР ГАНЙ ГАРДИДАНИ ТАРКИБИ ЛУГАВИИ ЗАБОЩОИ ОЛМОНЙ

Нурова З.

Донишгохи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Яке аз ро^у усулх,ои ганй гардонидани таркиби лугавии забони олмонй ин сохтани вожаву калимах,ои нав ба шумор меравад. Масъалаи калимасозии забони олмонй мавриди омузишу тахкики олимони ватанй ва хоричй карор гирифтааст. Забоншиносон Кубрякова Е.С., Левковская К.А., Мурясов Р.З., Степанова М.Д., Фляшер В., Хенцен В., Шиппан Т. Ва дигаронро метавон аз зумраи онх,о х,исобид.

Забоншинос Степанова М.Д аз панч рох,и асосй калимасозй дар забони олмонй ёдовар мешавад, ба монанди:

1. бо рох,и ивазшавии решаи калима (бо решаи феъл);

2. бо рох,и гузариш аз як х,иссаи нутк ба дигар х,иссаи нутк;

3. бо рох,и калимах,ои мураккаб;

4. бо рох,и пешванд;

5. бо рох,и пасванд.

Дар зер рочеъ ба ровдои маъмули калимасозй таваккуф хох,ем кард.

Накши унсурх,ои калимасоз дар созмони калимах,ои нав багоят калон аст.

Аз лих,ози дарачаи корбурд унсурх,ои калимасоз метавонанд сермах,сул ва каммах,сул бошанд. Рох,и сермах,сул - ин пеш аз х,ама бо пасвандх,о сохтани калимах,о мебошад.

Аз нуктаи назари забоншинос Ахманова О.С. - рохи сермахсули калимасозй метавонад он бошад, ки барои сохтани калимаи нав ва шакли он барои шахсоне, ки бо ин забон гуфтугу мекунанд, фахмо бошад.[1, c.414]

Таркиби лугавии забон пайваста дар рушд ва такомул аст. Яке аз заминахои асосии рушди забон ва бою ганй гардидани таркиби лугавии он ин сохтани калима ба шумор меравад. Лугати забон хам зери таъсири коидахои забон доимо дар тахаввул аст. Тавассути рушди чомеа дар хдёги одамон омилхо ва ашёхои нав пайдо мешаванд, ки онхоро бо калимахои нав ифода мекунанд.

Калимасозй яке аз кисмх,ои чудогонаи лугатшиносй ба хисоб рафта, ба роху омузиши созмони калимахои нав машгул мебошад. Калимасозй бо кадом рох сохтани калимаи нав дар забони адабии хозира ва чй тавр сохта шудани калимахоро дар забони кадима нишон медихад. Дар забони олмонй якчанд роххои калимасозй арзи вучуд дорад.

Калима хамчун вохиди томи забон метавонад аз чузъи чудонашаванда ва ё аз ду ва ё зиёда чузъхо иборат бошад. Калимахое, ки яктаркибаанд, метавонанд бе истифодаи унсурхои калимасозй, ба воситаи гузариш аз як хиссаи нут; ба дигар хиссаи нут; сохта шаванд.

Калимахои бисёрчузъй бошанд, метавонанд бо воситаи пешвандхо, пасвандхо ва ё бо рохи калимахои мураккаб сохта шаванд. Масалан: streiten - der Streit turnen - das Turnen

Дар мисолхои овардашуда исмхои сохта аз решаи феъл сохта шудаанд: dunkel + rot = dunkelrot hell + blau = hellblau

Ин мисолхои овардашуда бошад калимахои мураккаб буда, бо воситаи хамрох гардидани ду сифат сохта шудаанд:

das Recht - das Unrecht die Ruhe - die Unruhe

Исмхо бо воситаи пасванд сохта шудаанд; bringen - verbringen kommen - bekommen sagen - zusagen

^айд кардан ба маврид аст, ки калимасозй дар низоми забони олмонй мавкеи муайян надорад. Вай хамчун як кисми чудогонаи грамматика (сарф) дар ибтидои карни ХХ ба вучуд омадааст. Дар гузашта калимасозй хамчун кисми лугатшиносй омухта мешуд.

Дар охири асри ХХ чунин нуктаи назар ба амал омад, ки калимасозй дар алокамандй бо сохтор ва маънои калима, аз он чумла бо воситаи категорияхои грамматикй ва парадигмаи хиссахои нутк бо грамматика ва лугатшиносй алока пайдо мекунад.

Калимасозй аз нуктаи назари лугатшиносй бо хашт рохи асосй сохта мешавад:

1. бо рохи колиби решаи калима;

2. бо рохи калимасозии бе аффикс;

3. бо рохи пешванд;

4. бо рохи пасванд;

5. бо рохи пешванд ва пасванд;

6. бо рохи полупрефиксатсия;

7. бо рохи полусуффиксатсия;

8. бо рохи калимахои мураккаб.

Воситаи калимасозй гуфта мо пеш аз хама навъхои калимасозй ё ин ки рохеро, ки тавассути он ин ё он калима сохта мешавад, дар назар дорем [2, с.47]. Ба монанди калимщои мураккаб, префикатсия, тагйир доданирешаи калима ва монанди инхо.

Масалан, калимаи " Vaterland' аз ду вожа „ Vater + Land' сохта шудааст, яъне дар сохтани ин калима аз усуле истифода бурда шудааст, ки онро таркиб меноманд. Дар мисоли „versprechen" бошад, перфикатсия истифода гардидааст, яъне бо хамрох шудани пешванди "ver-" бо феъли "sprecheri' сохта шудааст. Вожаи "der Flug' бо воситаи фонетикй тагйир ёфтани решаи калима (аз феъли fliegen) сохта шудааст.

Дар зери мафхуми "воситауои калимасозй' мо он морфемахои мушаххасеро мефахмем, ки барои сохтани калимахои нав хизмат мекунанд, ба монанди вандхо ва бандакхои грамматикй, ки барои сохтани навъхои грамматикии калима корбурд мегарданд. Ба инхо пешвандхои феълии "ver-, ent, zer-" ва монанди инхо ё ин ки пасвандхои "-er, -ung, -heit, -lich, -ig„ ва гайра мисол шуда метавонанд. Дар баробари ин пасвандхое, ки шакли чамъбандии исмро месозанд ва пасванди "-te ", ки замони гузаштаи феълхои заифро месозад, инчунин бандакхои холатй ва бандакчонишинхои шахсй воситахои грамматикии калимасозй ба шумор мераванд.

Оиди цоидауои калимасозй бошад, он меъёрхои амалкунандаи забон дар назар дошта мешавад, ки тарзи истифодаи ин ё он воситаи сохтани вохидхои нави лугавиро танзим менамоянд. Сохтани исмхои мураккаби муайянкунанда бо колибхои зерин ба амал меоянд:

1) Дар аввал муайянкунанда (дилхох хиссаи нутк,), баъдан муайяншаванда (исм) меояд. Масалан:

Gesetz - buch Gesetzbuch Schreib - tisch Schreibtisch Schwarz - brot Schwarzbrot

Пасванди сифатсози „-lich" метавонад бо исм "väter - lich"", бо сифат "gelb - lich"", бо феъл "beweg - lich" хамрох шуда сифат созад.

2) Боз як коидаи дигари калимасозиро метавон ном гирифт, ки он "умлаут"мебошад, ки бо воситаи ба решаи калима хамрох кардани пасвандхои хурдиву навозишй сохта мешавад. Масалан: "Vögelein", "Häuschen".

3) Мавчуд будан ё набудани унсурхои пайвасткунанда дар муайян кардани исмхои мураккаб (барои мукоиса исми мураккаби "Vaterland" бе истифодаи воситаи пайвасткунанда, дар исми мураккаби "Freiheitsliebe" бо воситаи урсури пайвасткунандаи "s").

Дар забон мавчуд будани ин ё он восита ва роххои калимасозй, аз он чумла коидахо, мавриди истифода карор доштани онхо бо конунхои дохилии худи хамон забон алокаи зич доранд, хусусияти сохти грамматикй ва калимасозии уро муайян мекунанд.

Аксари олимон бар он акидаанд, ки калимасозй як шохаи илми лугатшиносй мебошад. Бар акидаи онхо калимасозй яке аз роххои рушд ва ганй гардонидани таркиби лугавй забон буда бинобар ин дар хамбастагй бо дигар кисматх,о (калимахо) метавонад ба лугатшиносй мансуб бошад.

Лугатшиносй илме мебошад, ки таркиби лугавии забонро бо тамоми андозааш меомузад. Дар натичаи чараёни калимасозй вохидхои нави лугавй - калима, ифодакунандаи мафхуми нав ё ин ки мафхуми тобиши нав, вале на шакли грамматикии калима сохта мешаванд.

Реша ва вандхои калимасоз асоси калимаро ташкил медиханд. Масалан "er + lernen" асоси феъли "erlernen" „lehr + ling'-ё "-er" исмхои "Lehrer" ва ё "Lehrling"; "gold + en" - сифати "golden"-ро месозанд.

Асосхои калимасоз хангоми тагйирёбии сохти грамматикии калима тагйир намеёбанд, масалан, "du erlernst, erlerntest" ё ин ки "die Lehrlinge, der Lehrlingen; die goldene Uhf" ва метавонанд инчунин барои сохтани вожаи нав хамчун база хизмат намояд. Мисол: Lehrer + in = Lehrerin Arbeiter + in = Arbeiterin Lehrer + schaft = Lehrerschaft Freund + schaft = Freundschaft

Гурухи дигар олимон бар он акидаанд, ки калимасозй аз бисёр чихат ба грамматика вобастагй дорад ва пеш аз хама бо сарф, яъне бо омузиши хиссахои нутк.

Мо метавонем оиди восита ва усулхои калимасозии бо ин ё он дарачахои хоси грамматикии калима суханронй намоем. Масалан, оиди исмхои мураккаб, бо пасванд сохтани сифатхо, оиди пасвандхои мушаххаси исм ва сифатсоз, оиди пешвандхои феълсоз ва монанди инхо.

Бояд тазаккур дод, ки калимасозй категорияхои грамматикй ва шакли хиссахои нуткро муайян мекунад.

Масалан, пасвандхои исмсоз чинси грамматикй, баъзан вакт шакли чамъбандй ва тасрифи онхоро муайян мекунад.

Усул ва воситахои калимасозй пурра ба техникаи забонй, инчунин рох ва воситахои ифодаи муносибатхои грамматикй тааллаук дорад.

^айд кардан ба маврид аст, ки калимаи навро дар асоси калимаи мавчуда дар вобастагй бо тагйирёбии тавсифи грамматикии калима месозанд.

Калимасозй, махсусан калимахои мураккаб кисман бо нахв алокамандй дорад, зеро ки кисмхои калимахои мураккаб дар як катор мавридхо байни худ бо навъхои воситахои алокаи нахвй пайваст мешаванд. Калимахои мураккаб баъзан вакт тибки вазифахо то дарачае ба иборахо мутаносибанд.

АДАБИЁТ

1. Ахманова О.С. Словарь лингвистических терминов. -М., Советская энциклопедия, 1966.-606с.

2. Iskos A. Deutsche Lexikologie/A. Iskos, A.Lenkowa.,- Л.: Просвещение,1970.-294 S.

3. Lewkowskaja K.A. Lexikologie der deutschen Gegenwartssprache /K.A.Lewkowskaja.-M.: Высшая школа,- 1968.-319 S.

4. Медведева Е.В. Лексикология немецкого языка. Лекции, семинары, практические занятия./Е.И. Медведев. - М.: Либриком, 2009. - 448с

5. Москальская О.И. История немецкого языка: Учебное пособие для студ. линг. ун-тов фак. ин.яз. высш.пед.учеб.заведений./ О.И. Москальская. -М.: Академия, 2003.- 288с.

6. Stepanowa M. D. Lexikologie der deutschen Gegenwartssprache/M. D. Stepanowa, I. I. Tschernyscheva.- M.: Academia, 2005.-252 S.

7. Schippan Th. Lexikologie der deutschen Gegenwartssprache/ Th. Schippan.-Tübingen, 307 S.

8. Филичева Н.И. История немецкого языка. Курс лекций. М.: 1959.

РОЛЬ СЛОВООБРАЗОВАНИЯ В ОБОГАЩЕНИИ ЛЕКСИЧЕСКОГО СОСТАВА НЕМЕЦКОГО ЯЗЫКА

В статье рассматривается роль словообразования в обогащении лексического состава немецкого языка. Автор в своей статье рассматривает один из типов словообразовательной композиции немецкого языка и ее составление новых слов. Следует отметить, что проблема словообразования в немецкого языка исследуется отечественным и зарубежным лингвистом.

Ключевые слова: язык, текст, слово, словообразование, составное, производное, простое, составное, лексическое, исследование, немецкий язык, стиль, суффикс, префикс, основа, основа слова, лингвистика, лексикология, семисология, дериватология.

THE ROLE OF WORD-BUILDING IN ENRICHING OF THE LEXICAL COMPOSITION GERMANY LANGUAGE

In this article deals with the role of word-building in enriching of the lexical composition Germany language. An author in his article is reviewed one of the types ofword-building of composition Germany and its to make up a new words. It should be noted that the problem of word-building in Germany is researched of the linguist's native andforeign linguistics.

Keywords: language, text, word, word-building, composite, derivative, simple, compound, lexical, research, Germany, style, suffix, prefix, stem, stem of word, linguistics, lexicology, semisology, derivatology.

Сведения об авторе:

Нурова Зведамо - старший преподаватель кафедры стилистики и теории перевода языков романского-германского факультета Таджикского государственного педагогического университета именни Садриддин Айни, Тел: (+992)918694285.

About the author:

Nurova Zvedamo - a senior teacher in the department of the stylistic and theory of translation of the languages Roman and Germany Faculty Tajik State Pedagogical University named after S. Aini, Phone: (+992) 918694285.

ЛЕКСИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ ТЕРМИНОВ TREATY И CONVENTION В АНГЛИЙСКОМ И ИХ АНАЛОГИ В ТАДЖИКСКОМ ЯЗЫКЕ

Саидходжаева Т.А.

Таджикский государственный педагогический университет им. С. Айни

Термин «шартнома (договор)» используется в двух значениях в международном праве и дипломатической практике. В общей значении он относится ко всем соглашениям между государствами, которые в том или ином смысле относятся к наименованию документов, содержащие такие международные соглашения. Документы, определяющие соглашения между государствами, имеют различные виды в английском языке: treaty, agreement, convention, protocol, act, declaration, statute, regulation, provisions, pact, covenant, compromise, accord, arrangements, modusvivendi, exchangeofnotesandConcordat, но в таджикском языке их эквивалентом является лишь лексемы шартнома или ёддошти тафо^ум. Однако не обязательно давать право собственности на международные соглашения, поскольку соглашения могут быть заключены даже путем обмена письмами или нотами.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.