CC BY
20Усмонзода Шохрух - Ph(D) докторант факультета иностранных языков кафедры языкознания и сравнительной типологии Таджикского государственного педагогического университета им. С. Айни, Тел: (+992) 938658065, Электронный почта: shohrukh. usmonov@mail ru
About the author:
Usmonzoda Shokhrukh — (PhD) doctoral student, the faculty of foreign languages, dep. Linguistics and comparative typology, Tajik State Pedagogical University named after S. Aini, Tel: (+992) 927109592, E-mail: shohrukh.usmonov@mail.ru
УСУЩОИ АСОСИИ КАЛИМАСОЗЙ ДАР ЗАБОН^ОИ ТОЧДКЙ ВА АНГЛИСЙ
РобияиА.
Донишгощ давлатии Кулоб ба номи А. Рудаки
Калимасозй воситаи мухимтарини инкишофи таркибии лугавии забон мебошад. Бо рохи калимасозй бисёр калимахои нав дар забони точикй ба вучуд меоянд. Роххои калимасозй низ такмил меёбанд. Ба вучуд омадани роху воситахои нави калимасозй ба талаботи конунхои дохилии инкишофи забоннамон зич алокаманд аст. Аз нуктаи назари хусусиятх,ои калимасозй бо коидаю конуниятх,ои сохти граматикии забон зич алокаманд аст [1, с.106-107].
Калимсозй яке аз василахои аслиест, ки таркиби лугавии хар як забонро бой гардонида ба пайдоиши калимахои нав сабаб мегардад. Калимасозй асоситарин воситаи бойшавии таркиби лугавии забон, бо вохидхои нави лугавй пурра гардидани лугати он мебошад. Дар «Грамматикаи забони адабии хозираи точик» шаш намуди калимасозй ёд мешавад, ки инхоянд: 1) морфологй, ки бо ду восита ба амал меояд: а) бо пасванд ва бо пешванд; 2) синтаксисию морфологй, ки ду хел мешавад: а) васлшавии калимахо ва б) тарзи омехта; 3) морфологию синтаксисй, яъне ба исм гузаштани дигар хиссахои нутк; 4) лугавию синтаксисй, яъне табдили ибора ба калимаи мураккаб; 5) лугавию маъной, ки ба сермаъноии калимахо ва ба амал омадани омонимхо вобаста аст; 6) ихтисора.[ 2, с.67-68].
Системаи калимасозии забони точикй бенихоят бой ва гуногун аст. Дар кисмати дигари «Граматикаи забони хозираи точик дар кисмати морфологии он» калимасозиро ба чунин навъхо нишон дода шудаанд. 1) рохи морфологй, 2) рохи лексикй- синтаксисй, 3) рохи морфологй-синтаксисй, 4) лугавй - семантикй [1, с.105-106].
Дар забони точикй рохи морфологй сохтани типии калимахо сермахсултарин буда, воситахои зеринро доро мебошанд: а) ба воситаи пасвандхд б) ба воситаи пешвандхо, в) ба воситаи хам пешванд ва хам пасвандхо.[1, с.108]
Рохи морфологй -синтаксисй дар забони точикй аз як хиссаи нутк ба дигар хиссаи нутк гузаштани калимахо мушохида мешавад. Ин гурухи калимахо бо рохи сохтани морфологй -синтаксисй дар забони точикй бо усулхои гуногун дар чумла метавонанд, ки хамчун сифат ва хамчун исм оянд.
Дар забони точикй сохтани калима бо рохи лексикй -синтаксисй усули каммахсул ба шумор меравад. Истифода шудани таркибу иборахо хамчун калима мисли Худойдод, сарикадам, мардикор ва гайра [1, с.109].
Рохи лугавй- семантики калимасозй дар забони точикй серистеъмол аст. Бо ин рохи калимасозй хама калимахои омонимй таалук доранд. Як калима метавонад, ки бо маънохои гуногун истеъмол гардад мисли: курсй (чорпоя), курсй ( кори курсй) [ 1, с.109]
Ба андешаи мо, намудхои асосии калимасозй дар забони точикй инхоянд: 1) сохтани вожа бо пешванд; 2) сохтани вожа бо пасванд; 3) сохтани вожахои мураккаб, 4) сохтани вожахои омехта.
Х,амин тарик, дар зер мо хар як истилохи чамъовардаи худро вобаста ба мансубияташон ба ин ё он роху воситахои калимасозй мавриди баррасй карор медихем.
I. Калимасозии сарфй, гуфта сохтани истилохро ба воситаи пешванд ё пасванд меноманд. Дар ин сохти калимасозй асосан ду навъи калимасоз - пешванд ва пасванд иштирок мекунанд, ки дарачаи истеъмоли онхо низ якранг нест. Нахуст накши пешвандхоро дар созмони истилохи китобдорй тахлил менамоем.
а) сохтани истилох бо пешванд.
Дар забони англисй калимасозй бо усулхои зерин сохта мешаванд. Сохтани калима бо пешвандхо (prefixes), сохтани калима бо пасвандхо (suffixes), калимахои мураккаб ки онхо аз якчанд хичохо таркиб ёфтаанд.
Дар созмони истилохоти «китобдорй» микдори пешвандхо фаровон хастанд. Инхо он пешвандхое мебошанд, ки дар сохтани истилох накши мухимеро мебозанд. Дар зер мо чанде аз онхоро меорем.
Пешванди - но. Ин пешванди сифатсоз аслан каммахсул буда, дар таркиби ибораисгилохи китобдорй «тавсифи нопурра - uncompletly image» омада, маънои «таъкид намудани ягон чихати предмет»-ро ифода мекунад [2, с.148].
Пешванди - trans. [Latin trans, accros, prep.. and prefex; some root as E. through] [3, 763]. Пешванди номбурда ба вазифаи пешояндхои точикии ба воситаи, аз корбасг мешавад. Он муродифи пешояндхои англисии across ва through мебошад Масалан: transformed - табдилдихй, transmitter -интиколдиханда, transmitted - гузаранда, transmuted -мубаддалшавй, transcend - афзоиш[3, с.367-368-369].
Пешванди - under. [Old English under] [3]. Пешванди -sub дар бештари мавридхо муродифи пешванди - under ба шумор меравад. Баромади ин пешванд пешоянд аст. Он хамеша пеш аз исмхои мушаххас омада, муносибати макониро ифода мекунад, ба мисли пешояндхои точикии зер, дар зери, дар таг. Чунончи: underaction -вокеа, underappreciated book- китоби беарзиш,
б) сохтани исгилох бо пасванд. Дар сохтани истилохоти «китобдорй» пасвандхо накши мухим доранд, ки имруз хам ин пасвандхо дар забони точикй хеле маъмуланд:
Пасванди- а. Ин пасванд дар истилохи китобдорй ба сигаи эхтимолии «хондан» хамрох гардида, истилохи «хонанда -хонандаи достон ва ё хикоягхои халкй» месозад. Ё ки пасванди мазкурро метавон дар таркиби истилохи «макола» бо маънии «асари хурде, ки дар мавзуъхои адабй, илмй, маданй, сиёсй, ичтимой ва иктисоди, фархангй, мантикй, кишоварзй, фалсафии хаёт дар мачаллаву рузномахои харруза хох ба таври публисистй ва хох илмй чоп мешаванд» [4, с.456] мушохида намуд. Шумораи истилохоти бо пасванди мазкур сохташуда дар сохаи китобдорй хеле зиёданд: цисса-story [7, 211], андоза- size [6, 92], нома - letter [6, 94], бисёрцилда-very volume [7, 136], пурра -complete [7, 148], нусха - model [6,42], муцова-cover,Ыinding [6, 42], дебоча-foreword, introduction [7,42], сарлав^а-tole, heading [7, 15], обуна-sunscription[7, 197], хонанда- reader[7, 197], шуъба-[7, 247], захира-stock, provision [7,191], чопшуда-publisned^, 146].
Пасванди - он. Ин пасванд аслан пасванди исмсоз буда, аз як исм исми дигар месозад, ба мисли истилохи «достон», ки аз исми мушаххаси «дос - олоти охании хилолшакл, ки барои чамъоварии галла, чав ва алаф» ва ё бо маънии дигар « чизхои нодаркори партофтанй» бо хамрох гардидани пасванди «-он» ба худ маънии истилохии кисса,хикоят, афсона, вокеа,мочаро саргузашт, ва мачмуаи ашъори як шоир, ки ба шакли китоб оварда шудаааст ва ё «шакли чинси адабии лиро-эпикии адабиёти форсу точик аст». Дар таркиби ибораистилохоти низ вохурдан мумкин аст ба монанди: достон гуфтан (хикоя кардан, кисса ё вокеаю саргузаштеро), достон кушодан,(дар бораи кассе ё чизе гап кушодан), достон будан (шухрат доштан, машхур будан), достон шудан (машхур гардидан) [4, с.392] гирифта, имруз дар бахши мазкур роич аст.
Пасванди - й. Пасванди мазкур аслан аз исм сифат сохта, хамчун пасванди сифатсоз маъмул аст. Дар истилохи китобдорй пасванди мазкур аслан ба решаи калима хамрох шуда, истилохи махсус месозад, ба монанди китобхонавй, хидматй, илмй, аслй, бахисобгирй, дарсй, библиографй, мавзуъй. Аслан истилохоти мазкур ба услуби баёни, корбурди воситахои тасвирии забон сохта шудааст. Микдори исгилохоги бо пасванди мазкур сохташуда хеле зиёданд: китобдорй - librarian [7,20], чопй-published, printed [7, 21], интихоби -electoral [7, 25], назмй - poetical [7, 49], алифбой-alphabetical[7, 97], пасторалй- [7, 175], ^ицой - syllabic [7, 182], тамсилй- [7, 175], обунавй-sunscribe[7, 197], китобй-Ыookish [6,198], бойгонй-archives [6, c.246].
1. Пасванди - tion. [ Latin -tio-, -onis -t-, stem ending of past participle + io-, a noun suffix; or alteration of Old French-cion, Lation -tio]. Пасванди мазкур аз забони логинй дар шакли - tio-, -onis- бо иловаи харфи - t-, ки асосан бо сифати феълй анчом ёфта, бо иловаи - io-, пасванди исмсоз гардидаасг. Пасванди номбурда дар шакли cion аз забони фаронсавии давраи кадим мисли шакли логинии дар боло зикршуда - tio-ба вучуд омадаасг [3, c.2047]. Ин пасванд асосан аз феъл исми амал ва исмхои дигару сифат месозад: introduction - муарифй, шиноссозй, publication-нашр, classification -табацабандй, annotation - тацриз, realization - дарёфт, penetration - дохилшавй, dissertation - рисола, fiction - асари бадей, explication - фащондадщй, composition-асар, inscription - сабт, навишта, information - маълумот, ахборот, conversation - гуфтугуй, edition - нашр, construction - созмон, innovation - навоварй, introduction - муцаддима, foundation - созмон, sunscription-обуна, description -шарху тавзеdefinition - маънй, reservation - захиравй, idealization - рощндозй, exploration -тадцицот, formation - ташаккул, denotation - мафхум, dissemination - пщнкунй, ва гайра.
2. Пасванди - er. [ Anglo-French- er-, Old French -ier , Latin - arius, -arium]. Пасванди номбурда яке аз сершумортарин пасвандхои забони англисй ба хисоб рафта, аз феъл исми мушаххас (яъне предмет, чиз ва исми касбу корро) месозад ва маънохои гуногунро низ ифода менамояд. Ин пасванд предмет ва амали шахсро ифода менамояд. Пасванди мазкур аз забони англо-фаронсавй дар шакли -er-, аз забони фаронсавии кадим дар шакли - ier, аз забони логинй дар шакли - arius ба вучуд омадааст [3, 666]: worker - коргар, letter - нома, leader - рофар, layer - табаца, sunscriber-обунашаванда, observer - мухациц, reader - хонанда, steer - рщнамои кардан, order - тартиб, speaker
- нотиц, гуянда, writer -нависанда, thinker - мутаффакир, larder- анбор, outnumber - аз циуати шумора бештар будан, bibliographer-китобшинос.
3. Пасванди - or. [ Middle French-our, Old French, Latin-or] [3, 1360]. Пасванди номбурда аз забони фаронсавии миёна дар шакли - our-, аз забони фаронсавии кадим ва аз забони лотинй дар шакли - or- пайдо шудааст. Пасванди - ог, ба монанди пасванди - er дар забони англисй хеле сершумор буда, бештар аз феъл исмхое месозад, ки касбу кор ва ё асбобу предметро ифода менамоянд; author - муаллиф, director - диретор, sponsor - ба уудагиранда, the sponsor of a resolution
- муаллифи царор, orator -нотиц, editor - муарриф, conductor - роубалад, metaphor-истиора protector-нигоудор corridor-роурав. Ин пасванд асосан дар калимоту вожахое дучор меояд, ки аз забони лотинй ба забони англисй иктибос шудаандаанд.
4. Пасванди - ing. [Middle English-ing, earlier-ung, Old English - ing, -ung, Middle English - ing, variant of - ind, - end, Old English-ende] [3, с.1012]. Пасванди - ing дар ибтидо аз забони англисии давраи миёна ба мисли пасванди - ing-, дар шаклхои - ind, - end-, пештар аз ин давра дар шакли - ung, аз забони англисии давраи кадим бо шаклхои - ing, - ung, -ende ба вучуд омадааст. Пасванди - ing -яке аз пурмахсултарин пасвандхои забони англисй ба шумор рафта, асосан аз феъл исм месозад, ки ичрои амал ва чараёни онро ифода менамояд. Мисолхо; writing - хат, leading - роубарикунанда, publishing hause-нашриёт, borrowing - ицтибосшавй, printing - табъу нашр, imposing - таъсирбахшй, meaning - маъной, rhyming - цофиябандй, retelling - бозгуй, denoting - шарудиуй, speaking - гуянда, saying - масал, corresponding - мухбирй, reporting - гузоришот, feeling - уиссиёт, thinking -андешаронй broadcasting - мунташирй, describing - тасвирнамой, choosing - интихобй, reading-мутолиа, interpreting - шарудиуй, mourning - марсияхонй, rendering - таъсирнокй, clousing -хотимавй, creating - эцодй reading-room-толори хониш.
5. Пасванди - y. [Middle English - ye, - ie , Old French -ie, Latin -ia, Greek ia] [3, 2254 - 2208]. Ин пасванд аз забони англисии давраи миёна дар шакли - ye-, -ie-, аз забони фаронсавии давраи кадим дар шакли - ie-, аз забони лотинй дар шакли - ia- ва аз забони юнонй дар шакли -ia- ба вучуд омадааст. Пасванди мазкур дар забони англисй хеле пурмахсул буда, асосан аз исмхои мушаххас исмхои абстракт ва сифатй месозад ва дорои чунин маънохо мебошад: archeology- шуъбаи бостоншиносй, poetry-шеърият, treasure-махзан, inventory-феурист, dictionary - фаруанг, astronomy-илми ситорашиносй, authority - мутахассис, dramaturgy -драматург, ethnography-мардумшиносй, costly- пурарзиш, theory - илми назариявй, terminology - истилохоти илми ё фан, quarterly -мацаллае, ки дар се мох як маротиба мебарояд, deficiency- ками, норасой, lexicography- лугатнигорй, philology-филология, semiology -маънишиносй, bibliography - феуристи адабиёт, biography - шаруи уол, psychology - илми психология, philology - лугатшиносй, physiology - физиология, laboratory-озмоишгоу, forgery -цалбакй. Library-китобхона, bibliography-китобшиносй,
6. Пасванди - less. [Old English-leas] [3, с.1119]. Пасванди тахкикшаванда аз забони англисии замони кадим дар шакли - leas- ва аз вожаи leas бо маънохои озод, инкор ба вучуд омадааст. Ин пасванд дар забони англисй хеле сермахсул буда, одатан аз исмхои мушаххас зарф ва сифат месозад, ки ба маънохои шумораи кам, камтар, камтар аз ва набудани чизе далолат мекунад: countless -бешумор, hopeless - ноумед, groundless - беасос, harmless - безарар, noiseless - бесадо, pointless -бемацсад, priceless - бебауо, беарзиш, useless - бетаъсир, witless - бемаънй, worthless - бебауо, headless line - сатри бемаъно, meaningless - бемаънй, formless - бешакл, purposeless - бемацсад, blameless - бенуцсон, timeless - абадй.[7, с.80-273].
7. Пасанди - age. [Old French- aage-Gallo Romance actaticum Latin -actas-, -atis age] [3, с.39]. Пасванди - age аз забони фаронсавии давраи кадим дар шакли - age пайдо шудааст. Пасванди маскур яке аз пасвандхои сермахсул буда, аз исм ва феъл исм месозад, ки дорои мафхуми ягон амалеро ба анчом расонданро дорад. Дар баъзе холатхо пасванди мазкур аз исм низ исм, сифат ва феъл месозад, ки ин тарзи сохтор дар забони англисй хеле мустаъмал аст, чунончи: coverage -тавзеу, to give wide coverage- васеъ тавзеу додан, engage - ба кор гирифтан, to engage a guide роубалад гирифтан, espionage - воцеанавис, publishing package - цобацогузории нашриёт, percentage
- мицдор, адад, postage - хароцоти пошта, storage - анбор, махзани нигохдории китобуо, usage -истифодабари, coverage - дар матбуот тавзеу дода шуда,.
8. Пасванди - ence. [Old French -ence, Latin - entia] [3, с.646 - 418]. Пасванди номбурда дар забони англисй аз забонхои фаронсавй ва лотинй иктибос гардида, асосан аз феъл исм месозад. Масалан: conference- конфренсия, correspondence - мукотибот, eloquence- суханпардозй, experience-тацриба, an experience worker-коргари ботацриба, a book of rare occurrence- китоби камёфт, Он дар бештари мавридхо ба пасванди сифатсози - ent (correspondent - мухбир) хамчун муродиф меояд.
9. Пасванди - sion. [Latin, -sio, - sionis; akin to - tion] [3, с.345]. Пасванди зикргардида монанди пасвандхое, ки дар боло кайд намудем аз забони лотинй ба забони ангисй иктибос шуда, исме месозад, амали абстрактй ва холат -ро ифода менамояд. Ба монанди: concession-имтиёз, decision-
yapop, discussion - Mysompa, expension-nempa^m, eacebmaeu, impression - acap, inclusion- eopudxynu, session- MayMuc, yarncca, provision-3axupa, Max3an, you nuzoyàopuu Kumoôyo, omission-KCMôyà.
10. nacBaHgu - ine. [ French - ine,Latin -ina] [3, c.1005]. Hh nacBaHg homh amëxo Ba npegMerxo-po Meco3ag. MacanaH/ heroine - yaypaMon3an, imagine - macaeeyp KapàaH, xaëM KapàaH, discipline -mapmuô, unmusoM, examine - maàyuy KapàaH, genuine -yayuyu.
11. nacBaHgH - ment. [Old French ment, Latin - mentum] [3, c.1190]. Hh nacBaHg aKe a3 nacBaHgxou cepMaxcynu 3a6oHH aHrnucñ 6a myMop pa^Ta, Ta^xmoru aMan, Maxcynor Ba ë Hameau u^pou aManpo u^oga MeKyHag. Ea MoHaHgu: development - pywà, mavMm, arrangement-yapop, hu3om, commitment-cynopum, yyàaàopU, establishment- Myaccuca, uàopa, fragment-nopMa, yucca, yumba, argument - àmen, acoc, engagement - 3apypunm, no3MMupm, department-mybôa, ôaxm, detachment-eypyy, àacma, document-yyyam, instalment- ôaxm, yucM, myMopau moyuàa, installment- ôaxm, involvement - ummupoKKynanàazoH, experiment - maypuôa, o3Moum, encouragement - yaeacManà, pasôamnoK, unboM, establishment - mamKm KapàaH, coxm, mapmuôom, statement-myopom, supliment-3aMuMa, basement-mazxoHa, announcement -xaôap, MabMyMom, axôopom.
12. nacBaHgH - ent. [ Latin - enis, -entis, present participle endings of Latin verbs in - ere, ire] [3, c.615]. nacBaHgH Ma3Kyp a3 3a6oHH noTHHñ rupu^Ta myga a3 aK hcmh Mymaxxac hcmh Mymaxxacu gurap Meco3ag 6a MOHaHgu/ content-Ma3Myn, correspondent-Myxôup, eminent novel- acapu ôy3ypz, content - Mynàapuya, eminent-6y3yp¿, moyKop, current literary - pamnàu aàaôu, compotent-yy3b, competent-cavoyuxm, superintendent-capnapacm, Ho3up,
I. KanHMaco3HH HaxBuro cap^ñ. Hh ycynu acocHH KanuMaco3H 6emTap xocu 3a6oHxou MaBpugu KHëc atHe to^hkh Ba aHrnucñ Me6omag.
a) KanuMaxou MypaKKa6. KanuMaxou MypaKKa6 gap 3a6oHH to^hkh 6a Bocrnau Kona6xou Mamxype, kh xaHy3 gap 3a6oHxou эpoннн KaguM coxTa myga 6yg, u^oga Meë6aHg. A3 pyu xaMHH Huropum mo KanuMaxou MypaKKa6u KHro6gopupo 6a: 1) TapKu6xou KonynaruB (composita copulativa), Hcrunoxoru MypaKKa6e, kh a3 ^y3txou 6apo6apxyKyK 6a MHëH oMagaaHg; 2) TapKu6xou pegynnuKaruB atHe HcrunoxoTH MypaKKa6e, kh 6o TaKpop oMagaHH xaMoH aK ^y3tu acocñ coxTa MemaBaHg; 3) TapKu6xou geTepMHHaTHB (composite determinative), coxTaHH TapKu6xou MypaKKa6u To6et, kh aK ^y3t (6emTap ^y3tu aBBan) 6a ^y3tu gurap To6et acr; 4) TapKu6xou noccecuB (composite posessiva Ba ë composite [105, c.61-62] ) ^ygo HaMygeM.
I.TapKu6xou KonynaTHB (composita copulativa) ë TapKu6xou MypaKKa6u nañBacr. ^ap unMH KHTo6gopñ hh Kona6u KanuMaco3ñ cepMaxcyn acr.
а) 6o ëpuu cagoHoK: Kmo6o$ap [7-45], o6yHa [7-196], 6u6nuorpa^H [7-221], BoKeaHuropñ [7-185], 6oñroHHmHHoc[7-18], KyxHamyga[7-155], aga6uëTH xpeorpa^ñ [7-255].
б) 6o ëpuu anoMaTH Tupe: ^expucr - napga [7-93], BaroH-KHTo6xoHa [7-42], Hampuaxou KHTo6gopñ-6u6nuorpa^H [7-28], KHro6gopñ- 6u6nHorpa$H [7-30], aga6uëTH HnMñ-oMaBñ [7-146], aga6uërH-TexHHKñ [7-280],
c) Kona6e, kh a3 gy hcm coxTa myga, ^y3tu aKyM To6eu ^y3t gyroM acr: KHro6xoHa [7,20], KHro6gop [7-23 ], KHTo6xoHa [6,42], capnaBxa [7-80], pyñMyKoBa [7,18], naHgHoMa [7, 80]
2) HcTunoxxou MypaKKa6u gy^y3ta 6o nacBaHgxou - ñ-, - aK, - oh, - ohh coxTa MemaBaHg: KHro6pacoHñ [6,43] caxu^a6aHgñ [7,123] KHro6mHHocñ,[6,43] KHro6gopñ, [6,42] 6u6nuorpa^H,[6,42] KHro6co3ñ [6, 43], ^o6aprañ [6,34], ^y3BagoH [6, 42], ^expucroH [6,43].
II. KoHBepcua, atHe, a3 aK xuccau HyrK 6a xuccau gurapu HyrK ry3amTaHH Hcrunox. Aap hh ycynu KanHMaco3ñ a3 pyu KougaH 3a6oHH aHrnHcñ Bo^axo a3 aK xuccau HyrK 6e TarMupH acocu xyg 6a xuccau gurapu HyrK Mery3apaHg. EaBH^a, gy xuccau MycraKHnH HyrK - hcm Ba $etn gap hh ycynu HcrHnoxco3ñ HaKmH MyxHM gopaHg. Ea MoHaHgu: describe (racBHp, э^og) -to describe (TacBHp KapgaH, э^og KapgaH); record (ca6T) - to record (ca6T KapgaH); revive ^xë, 3HHga) - to revive ^xë KapgaH, 3HHga KapgaH); work ^og) - to work ^og KapgaH).
III. Shortening or abbreviation (a66peBHaTypa) - HXTHcopa.
hh HaBtH HcrHnoxco3ñ TaHxo xap^xou aBBanu Bo^®;a 6o xap^xou KanoH HaBHmTa MemaBag. X,aMau Bo^axou gap TapKH6u Hcrunox ^oñgomTa 6a aKgurap a3 ^uxaTH MatHo anoKau 3hh gopaHg. HyHoHHH: World Literature (WL) -Aga6Hërn ^axoH, Comparative Literature (CL) - Aga6Hërn MyKoucaBñ, Folk Literature (FL) - Aga6HëTH mH^oxHH xanK, Novel of Ideas (NI) - Acapu HgeaBñ.
Eoag 3HKp Kapg, kh 6apxe a3 H6opaHcrHnoxxoH 3a6oHH aHrnHcñ gap 3a6oHH to^hkh TaHxo 6o aK KanHMa u^oga Meë6aHg. Ammo u6opaxou ucrunoxH gap 3a6oHH to^hkh 6a Bocurau 6aHgaKH H3o^ñ Ba ë nemoaHg cypaT Merupag, kh hh Tap3 6a 3a6oHH aHrnucñ xoc HecT.
H6opaHcrHnoxor ë HcrHnoxu6opaxo: ^Ke a3 MatMynTapuH Ba cepMaxcynrapuH Kona6xou KanuMaco3ñ, kh gap coxTaHH ucTunox HaKmu Ha3appac gopag, hh 6o poxu u6opa coxTaHH ucrunox 6a myMop MepaBag Ba gap coxau KHro6gopñ H6opaucTHnoxor xene 3Hëg 6a Ha3ap MepacaHg. HyHHH Kona6xou HcrHnoxco3upo MeraBoH 6a gy rypyx - u6opaxou H3o^ñ Ba nemoaHgñ ^ygo HaMyg:
Ибораисгилохоги изофй. Дар ин навъи ибораисгилох ду исгилохи баробархукук ба воситаи алокаи изофй ба хамдигар пайвасг мегарданд. Сохтани ин усули исгилохсозй дар забони точикй сермахсул асг: адабиёги бадей [7, с.45], китобхои дарсй [7, с.108], рисолахои номзадй [7, с.67].
Мавриди зикр асг, ки аз як исгилох сохгани якчанд исгилохибора ба восигаи алокаи изофй хеле маъмул асг. Масалан, аз як худи исгилохи «кигоб» ибораисгилоххои зиёде сохга шудаасг: Накшаи №1 Руйхати исгилохи «кигоб» дар забонхои точикй ва англисй
Исгилохоги хар як соха ба худ хусусиги фарккунанда дорад. Яке аз хусусиягхои фарккунандаи исгилохотаи дигар дар сохаи кигобдорй дар он асг, ки як калима мехвари асосй махсуб ёфга, калимахои дигар хамчун майдони калимасозй ба он алокаманд мегарданд.
1. 2.
3.
4.
5.
6. 7.
9. 10. 11.
АДАБИЕТ
Граммагикаи забони адабии хозираи точик.- Д.: Проспекг, 1977.-72 с.
Граммагикаи забони адабии хозираи точик. Д.: Дониш, 1986. - 371 с.
The world encyclopedia dictionaiy. Volume 1. From A-K. - Chicago. 1964. - 1088 p.
МШШукуров. Фарханги забони точикй, Ч,илди якум, Москва,1969-951 с
М.Н.Крсимова. Таърихи забони адабии точик.- Душанбе 2011.-566с
И.Чураев. Фаслномаи кигоб (дафгари аввал ва дуввум) Душанбе 2013-48 с.
И.Чураев. Лугаги русй-точикии кигобдорй ва иггилоогшиносй. Душанбе Ирфон 2012, 278с.
Тюлина И.Н. Национальная библиогека:Опыг гипологического анализа /Науч. ред.Н.С.Кагашов.-М.Кн.
палага,1988.-184 с.
Абдусалом.М. Фархаанги англисй- точикй. Душанбе 2007, 1079 с. Парвона. Ч,. Фарханги точикй ба англисй. Душанбе,2008. 978с. Кигобхои элекгронй ва дасгёбй ба он.Душанбе.-Бухоро.2014 42с.
ОСНОВНОЙ путь слова встраивающегося в
ТАДЖИКСКОМ И АНГЛИЙСКИЕ ЯЗЫКИ
В статье обсуждается слова встраивающегося в английского и таджикского языков. Целью данной статьи является изучение специфики слова встраивающегося на двух языках. Многие таджикские и английские примеры также были изучены по этой теме. Следует отметить, что не было проведено сравнительного исследования сравнительного анализа слова встраивающегося на таджикском и английском языках, поэтому я решил провести исследование по этой теме.
В этой статье мы стремимся исследовать английские слова встраивающегося на таджикском и английском языках и показать их лексические и грамматические особенности с точки зрения лексикологии, морфологии, фонетики, правописания, стиля выражения и культуры речи.
Кроме того, цель реализации этих намерений состоит в том, чтобы придерживаться основных лингвистических методов исследования, которые соответствуют целям, задачам и специфике исследовательского материала. В данной статье использованы другие научно-исследовательские ресурсы из научной литературы Таджикского национального университета и Кулябского государственного университета.
Ключевые слова: слова, структура, способ, метод, основной, припасы, слова встраивающегося, сноска, корень суффикс, основной путь слова встраивающегося, путь, выражение, префикс, суффикс, доступ, книга.
THE MAIN WAY OF WORD BUILDING IN TAJIK AND ENGLISH LANGUAGES
The article discusses the way of word building in English and Tajik languages. The purpose of this article is to explore the specifics of the word building in two languages. Many Tajik and English examples have also been explored on the topic. It should be noted that no comparative study has been done on the comparative analysis ofword building in Tajik and English, so I decided to do a research on the topic.
In this article, we aim to investigate English word building in Tajik and English, and to show their lexical and grammatical peculiarities in word building of lexicology, morphology, phonetics, spelling, style of expression, and speech culture.
In addition, the purpose of the implementation of these intentions is to adhere to the fundamental linguistic word building of research that align with the goals, objectives and specifics of the research material. In this article used other scientific and research resources from the scientific literature of the Tajik National University, National library and the Kulyab State University.
Keywords: word, structure, way, main, store, word building, borrowing words, root, suffix, way of word building, way, phrase, prefix, research book.
Сведения об авторе:
Робияи Абдусамад — доктор PhD кафедры иностранных языков Кулябского Государственного Университета имени Абуабдуллох Рудаки. Адрес: 735360, Республика Таджикистан, г. Куляб, ул. С. Сафаров 16. Тел: (+992) 985598159
About the autor:
Robiyai Abdusamad- Doctor PhD of the chair of foreign languages of Kulob State University named after Abuabdullo Rudaki. Address: 735360, Republic of Tajikistan, Kulob town, st. S. Safarov 16. Phone: (+992) 985598159
ТАРЗ^ОИ ФЕЪЛ ДАР ЗАБОНХРИ ТОЧДКЙ ВА АНГЛИСЙ
Рацабов Ё.
Донишгоуи давлатии Кулоб ба номи А. Рудакй
Маънои тарзи феъл. Тарзи феъл категорияи грамматикиест, ки он муносибати амалу харакатро нисбат ба фоил (субъект)-(active) ва мафъул (объект)-(passive)) мефахмонад:
Масалан: Дехкон гандумро даравид (тарзи фоил (active)).
Гандум даравида шуд (тарзи мафъул (passive)).
Кишоварзон пахта коштанд (тарзи фоил (active)).
Пахта кошта шуд (тарзи мафъул (passive)).
Шаклхои тарзи феъл муносибати амалро нисбат ба фоилу мафъул мефахмонад: Коргарон иморати нав сохтанд (тарзи фоил (active)).
Иморати нав бо дасти коргарон сохта шуд (тарзи мафъул (passive)).
Одамон пахтахоро чиданд (тарзи фоил (active)).
Пахтахо чида шуданд (тарзи мафъул (passive)).
Тарзи фоил, ба ибораи дигар, феъли маълум он аст, ки фоили (ичрокунандаи) он маълум аст. Асп медавид. Сарбоз посбонй мекунад.
Феълхои монда факат тарзи фоилй доранд. Гулхо шукуфтаанд. Посбон истодааст. Рафик; меравад. Муаллим мешинад. [1,115]
Категорияи ду тарзи феъл (фоилй ва мафъулй) бештар хоси феълхои гузаранда мебошад.
Феълхои гузарандаи забони точикй ду тарзи хамнисбат доранд ва шаклан аз хам фарк мекунанд. __
Тарзи фоили Active Тарзи мафъулй Passive
пурсид пурсида шуд
пурсидааст пурсида шудааст
мепурсид пурсида мешуд
пурсида буд пурсида шуда буд
мепурсад пурсида мешавад
хохад пурсид пурсида хохад шуд.
