CC BY
16токсичны в пределах больших доз перорального введения экспериментальным животным (мышам).
Ключевые слова: подорожник большой, мята перечная, биологически активные вещества, экстракты лекарственных трав, острая токсичность
STUDYING THE TOXICOLOGICAL AND PHARMACOLOGICALACTIVITY OF THE COMPOSITION BASED ON THE TOTAL EXTRACTS OF THE CONTEMPORARY BIG (Plantago major L.), MINT MINE (Mentha piperita L.) AND IZOLETSIL TRIPTOFAN
The results of experiments on the study of pharmacological and toxicological properties of total aqueous and hydroalcoholic extracts of plantain and peppermint pepper, as well as their composition with the preparation of timogar, are presented in the article. It was found that total extracts and their composition with the preparation of timogar are not toxic within the limits of large doses of oral administration to experimental animals (mice).
Key words: plantain large, peppermint, biologically active substances, herbal extracts, acute toxicity
Сведения об автора:
Бобизода Гуломкодир Мукамал - академик Академии образования Таджикистана, доктор биологических и фармацевтических наук, профессор, президент Академии образования Таджикистана, г. Душанбе. Душанбе, улица Айни 47, Телефон: (+992) 2-27-4666; Моб: 888877917; E-mail: [email protected])
Хусейнов Умарджон Мирходжаевич - соискатель кафедры органической и биологической химии Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни; Тел: 988-88-82-62; E-mail: [email protected].
About the author:
Bobizoda Kulomodir Mukamal. - Bobizoda G.M. - Academician of the Tajik Education Academy Doctor of biological and pharmaceutical sciences, professor, President of the Tajik Education Academy, Dushanbe, Aini str. 47, Phon: (+992) 2-27-46-66; mob: 888877917; E-mail: [email protected])
Khuseynov Umarjon Mirkhodzhaevich - Applicant for the Department of Organic and Biological Chemistry of the Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini; Tel: 988-88-82-62; E-mail: [email protected].
УСУЛИ ^ОСИЛКУНИ ТИМОПЕНТИН
Бобизода F.M.
Академияи та^силоти Тоцикистон Касирова А.Н.
Донишгои давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни
Мух,имият. Солх,ои охир дикати олимони сохди химия, биология ва фарматсевтй ба чустучуи моддах,ои аз чихдти биологй фаъол равона карда шудааст. Аз чониби мухдккикони ватанию хоричй микдори зиёди пептидх,ои нисбатан содда синтез карда шуданд, ки онх,о дорои фаъолияти биологии баланд мебошанд [1, с.23]. Ба ин пайвастх,о нейропептидх,о дохил мешаванд, ки номи худро бо сабаби ахдмияти калон доштанашон дар протссесх,ои биохимиявии дар магзи сар гузаранда гирифтаанд [2, с.31].
Муаллифи кори [3, с.13] ретсепторх,ои опиоидй кашф карда, сипас аз онх,о якумин моддах,ои эндогеннй кушода шуданд, ки дорои фаъолияти опиоидй мебошанд. Ду опиоидх,ои аввала метионин-энкефалин (H-Tyr-Gly-Gly-Phe-Met-OH) ва лейтсин - энкефалин (H-Tyr-Gly-Gly-Phe-Leu-OH) якумин маротиба аз экстракти гомогенати магзи сар аз чониби Хюс соли 1975 чудо карда шуд [4, с.43].
Баъдан пептидх,ои дигари опиоидй низ чудо карда шуданд, ки аз хдмдигар бо пайдарпаии аминокислотагй ва локализатсия дар органх,о ва бофтах,ои хдйвонот фарк мекарданд.
Инчунин пептидхои опиоидие чудо карда шуданд, ки ба организм бо воситаи хурок ворид мегарданд [5, с.16].
Пептидхои мазкур дар равандхои авторегулятсияи дард, тагйирёбии фишори хун, регулятсияи функсияи системаи эндокринй, полати психикй ва г. фаъолона иштирок менамоянд [6, с. 19]. Бо сабаби он, ки пептидхои опиоидй чунин функсияхои гуногунро ичро мекунанд, ин барои гузаронидани тахдидотхои зиёд барои омухтани ретсепторхои опиоидй дар муносибати гуногуни структурй-функсионалй дар кдатори пептидхои опиоидй ва алкалоидхои афюниро кушод, чунки аз руйи характери таъсир ба организм ин пептидхо ба алкалоидхои афюнй шабохат доранд. Вале алкалоидхои афъюнй дорои таъсири нофорами пахлуй ба монанди махдуд намудани маркази нафаскашй ва одат намудан ба афъюнро доро мебошад. Аз ин чо тайёркунии препаратхои нав дар асоси пептидхои опиоидй, ки таъсири пахлуй надоранд, бисёр актуалй ва рузмарра мебошанд.
То хол чор намуди ретсепторхо -ц,-5,-о ва ж -кашф карда щудаанд [7 с.21]. Х,ангоми таъсир ба ц-ресеторхо аналгезия индусиронида мешавад, тангшавии нафас, брадикардия, сустшавии фаъолияти харакат мушохида мешавад. о- Ретсепторхо дар организм барои реаксияи рафторй ва рафтори эмотсионалй чавобгу мебошанд. Таъсир ба ж - ресептор аналгезия, оромшавй ва дидки нафасро ба амал меорад. Таъсир ба 5-ретсетторхо тахикардия ва аналгезияи сустро ба амал меорад.
Новобаста ба натичахои аллакай ба даст омада оид ба омузиши ретсепторхои опиоидй, структураи онхо то хол муайян карда нашудааст. Дар натича механизми таъсири ретсепторхои опиоидй бо лигандхои опиоидй на он кадар муайян мебошад. Нисбати структураи ретсепторхои опиоидй дар замони хозира танхо пешбинихо карда шуда, моделхо сохта мешаванд ва инчунин гипотезахо дар асоси коркарди натичахои муайяни тачрибахо пешниход карда мешаванд. То хол гипотеза ё моделе вучуд надорад, ки натичахои дар солхои охир ба даст омадаро фахмонида тавонад. Муайян намудани структураи ретсепторхои опиоидй метавонад барои донистани механизми бахамтаъсир намудани лиганд-ретсептор дар системаи опиоидэргии организм рох кушояд. Кушодашавии механизми таъсири пептидхои опиоидй бо ресепторхо имкон медихад, ки мохияти мушкилотхои зиёде, ки бо табобати беморихои вазнини системаи асабро махвкунанда ба монанди нашъамандй, токсикомания, шизофрения, эпилепсия ва дигар беморихоро фахмида шавад. Омузиши таъсири аналогхои гуногуни модификатсияшудаи пептидхои опиоидй яке аз роххои омузиш ва кушодашавии сохти ресепторхои опиоидй мебошад.
Аз ин нуктаи назар баходихии чойгирии байни якдигарии пайвстшавии марказхои ресепторхои опиоидй дар болои мембранаи плазматикии хучайра ва инчунин баходихии масофаи байни марказхои пайвастшавии ресепторхои опиоидй хело мухим мебошад. Масофаи байни марказхои пайвастшавии ресепторхои опиоидиро бо воситаи лигандхои димерй, ки аз чониби пептидхои опиоидй бо купрукчахои дарозии муайян дошта ташкил шудаанд, баходихй намудан имконпазир мебошад. Ба гайр аз ин хангоми димеризатсияи пептидхои опиоидй имконияти зиёдшавии фаъолнокии аналгетикй моддахои хосилшаванда дар мудоиса бо мономерхои ибтидой имкон дорад. Бинобар ин чунин муносибат барои дарёфти маводи нисбатан нави эффективии дардгумкунанда дар асоси пептидхои опиоидй татбикшаванда мебошад.
Якумин маротиба ресепторхои опиоидй дар препаратхои магзи сари ширхурон дарёфт карда шуд. Баъдтар нишон дода шуд, ки ресепторхои опиоидй нобаробар дар органхои гуногун ва хатто дар минтадахои гуногуни хамон як орган пахн гаштаанд. Инчунин локализатсияи ресепторхои опиоидй дар органхои хайвонхои гуногун монанд нестанд. Ин аз он шаходат медихад, ки ахамияти ресепторхои опиоидй барои организмхои гуногун хархела мебошад.
Мух,окимаи натичах,о. Дар мадолаи мазкур мадсади тахкидот усули истехсоли тимопентин мебошад, ки баромади бештари пептиди нихоиро нишон медихад. Ин ба он мадсад амалй мегардад, ки тимопентин бо методи эфирхои фаъолгардонида, (пентафторфенил) бо воситаи дипентафторфенилкарбонат бо рохи зинагй хосил кардани
банди петидй аз хисоби гурухи карбоксилй синтез карда шуда, мавриди омузиш карор гирифтааст.
Усули хосил кардани тимопентин, пентапептид бо пайдарпайии аргинил-лизил-аспартил-валил-тирозин ва фрагменти 32-36-и молекулаи тимспоэтин мавчуданд.
Барои мухофизати а-аминогуруххо гурухи карбобензоксй истифода бурда шуд, s-аминогурухи лизин ва гурухи гуанидинии аргининро низ бо карбобензоксигурух химоя намуда, барои мухофизати гурухи Р-карбоксилии кислотаи аспаргинат, бензилоксигурухро истифода намудем ва тирозинро ба намуди эфири метилии гурухи фенолии OH дошта ворид кардем.
Пас аз озод намудани гуруххои мухофизатй бо гидрогенолизи каталитикй дар иштироки палладий дар ангишти фаъолкардашуда, махсулот бо хроматографияи G-25 бо истифодаи градиенти буферии пиридин-атсетат ва бо лиофилизатсия тоза карда мешавад; баромади лиофилизат 19 %.
Камбудии ин усул баромади нихоии пасти пентапептиди озод мебошад.
Усули дигар барои хосилкунии тимопентин бо рохи зина ба зина афзоиш додани пептид бо усули карбодиимид бо истифодаи реагенти конденсатсиякунанда дисиклогексилкарбодиимиди ва 1-гидроксибензотриазол хамчун иловаи нуклеофилй. Дарозшавии занчири пепдидй аз хисоби гурухи карбоксилй гузаронида мешавад.
Барои мухофизат кардани гурухи а-карбоксилии тирозин, гурухи Р-карбоксили кислотаи аспаргинат, гурухи бензилии мураккаби эфирй истифода мешавад, s-аминогурухи лизин ва аминогурухи аргининро бо гурухи карбобензокси химоя карда мешаванд, гурухи гуанидини аргининро бо нитрогурух химоя мекунанд.
Барои мухофизати муваккатии а-аминогурухи валин, кислотаи аспаргинат, лизин гурухи терт-бутилоксикарбонил истифода мешавад, ки дар мархилахои фосилавии синтез бо кислотаи трифторатсетат канда (дур) карда шуд. Баромади пептидхои химояшуда дар мархилаи конденсатсия 70 - 90% -ро ташкил дод.
Истифодаи методи пешниходшуда имкон медихад:
1. Баромади тимопентинро то 39,8% дар мукоиса бо 30,8% прототип зиёд карда шавад.
2. Истифодаи хроматографияи баландэффекти моеъгй хамчун усуле, ки тачхизоти махсусро барои тоза кардани пентапептиди нихой талаб мекунад, истисно карда шавад.
^исми эксперименталй
а) Ба 2,51 г (10 ммол) карбобензоксивалин; ва 1,45 мл (10,5 ммол) триэтиламин дар 20 мл этилатсетат 4,0 г (10,5 ммол) дипентафторфенилкарбонат илова карда, дар харорати муътадил 30 дакика омехта кардем. Этилатсетатро бугронй намуда бокимондаро дар 20 мл диметилформамид хал намуда ва ба махлули хосилшуда 2,1 г (10 ммол) эфири этилии тирозин илова карда мешавад. Омехтаи реаксиониро муддати 1 соат дар харорати муътадил омехта кардем. Диметилформамидро бугронй намуда бокимондаро дар этилатсетат хал карда, бо махлули 0,4 М кислотаи лиму об, 0,5 н махлули бикарбонати натрий мунтазам шуста ва бо сулфати натрии беоб хушк мекунанд. Этилатсетатро бугронй мекунанд. Rf=0.91 (A) 0.48 (B). Бокимондаро дар 10 мл диметилформамид хал мекунанд.
б) Ба 3,33 г (10 ммол) Z - Asp (OBut)OH ва 1,45 мл (10,5 ммол) третиламин дар 20 мл этилатсетат, 4,0 (10,5 ммол) дипентафторфенилкарбонат илова карда, муддати 30 дакика дар харорати муътадил омехта карда мешавад. Этилатсетатро бугронй намуда, бокимонда дар 10 мл диметилформамид хал карда ба махлули хосилшуда махлули бо усули "а" ба даст омадаро илова карда, дар харорати муътадил муддатияк як соат омехта карда мешавад. Баъд омехтаи реаксиониро ба монанди методикаи "a" Rf = 0.85 (A) 0.71 (B) коркард мекунем. Филтрате, ки пас аз бартараф кардани катализатор ба даст оварда шудааст, бугронй намуда, бокимондаро дар 10 мл диметилформамид хал мекунем.
в) Ба 3,6 г (10 ммол) - и Z- Lys(Boc)-C ва (10,5 ммол) триэтиламин дар 20 мл этилатсетат 4,0 г (10,5 ммол) дипентафторфенил-карбонат илова намуда, дар харорати муътадил муддати 30 дакика омехта мекунанд, этилатсетатро бугронй карда, бокимондаро дар 10 мл
диметилформамид х,ал менамоем ва мах,лули бо усули "б" ба дастомадаро ба мах,лули х,осилшуда илова карда, 1 соат дар хдрорати муътадил омехта мекунем. Сипас омехтаи реаксиониро ба монанди методи "а" коркад карда мешавад. Rf = 0.91 (A), 0.63 (B).
АДАБИЁТ
1. Pert C.B., Snyder S.H. Opiat receptors: demonstration in nervous tissue // Science, - 1973. v 179. - P. 1011-1014.
2. Kuher M.J. Pert C.B., Snyder S.H. Regional distribution of opiate receptor binding in monkey and human brain // Nature. - 1973. - v. 254 - P. 447 - 450.
3. Oka Т. Enkephalin receptor in the rabbit ileum // Bbrit. J. Pharmacol. -1980. - v. 68 - P. 193 -
195.
4. Hughes J. Sosterlite N. W. Leslio P. M. kaffect of adrenergic transmission in the Mous Vas deferens. Assessment of agonist potencies of narcotic analgesics // Brit. J. Pharmacol. 1975. - v. 53. - P. 371 - 381.
5. Kosterlitz H. W. Advances in pharmacology and therapeutics // Receptorc: Proc. 7th Int. congr. Pharmacol. - Paris. 1978. Oxford e. a. 1979. - 15-23.
6. Korezin A. D. Eskel Y., Ktren O. Enkephalin mudriais in mice// Eur. J. Pharmacol. - 1980. -v. 65. - P. 285-267.
7. Valette A., Rome M., Pontonuler G. Gros J. Specific bindingfor opiate - like druge in the placenta // Biochtn. Pharmacol. And and Exp. Ther. - 1981. v. 217. - P. 228 - 234.
СПОСОБ ПОЛУЧЕНИЯ ТИМОПЕНТИНА
Метод получения тимопентина, который получают путем удлинения пептидных цепей методом активированных сложных эфиров, которое осуществляется карбоксильной группой, основан на том, что реакционную смесь разделяют без дополнительной очистки. Они включаются в реакцию конденсации с амино-компонентами.
Ключевые слова: тимопентин, аминокислоты, пептиды, сложные эфиры пентафторфенил, дипентафторфенилкарбонат, конденсация.
METHOD FOR PRODUCING THYMOPENTINE
The method of obtaining thymopentin, which is obtained by extending peptide chains by the method of activated esters, which is carried out by a carboxyl group, is based on the fact that the reaction mixture is separated without additional purification. They are included in the condensation reaction with amino components.
Key words: thymopentine, amino acids, peptides, pentafluorophenyl esters, dipentafluorophenyl carbonate, condensation.
Информация об авторах:
Бобизода Гуломкодир Мукамал - академик Академии образования Таджикистана, доктор биологических и фармацевтических наук, профессор, президент Академии образования Таджикистана, г. Душанбе. Душанбе, улица Айни 47, Телефон: (+992) 2-27-4666; Моб: 888877917; E-mail: [email protected])
Касирова Аслинисо Назаралиевна - старший преподаватель кафедры органической и биологической химии Таджикского государственного университета им. С. Айни, г. Душанбе Душанбе, проспект Рудаки 121., Моб: 935082182.
Information about the authors:
Bobizoda Kulomodir Mukamal. - Bobizoda G.M. - Academician of the Tajik Education Academy Doctor of biological and pharmaceutical sciences, professor, President of the Tajik Education Academy, Dushanbe, Aini str. 47, Phon: (+992) 2-27-46-66; mob: 888877917; E-mail: [email protected])
Kasirova Asliniso Nazaralievna - Senior Lecturer of the Department of Organic and Biological Chemistry, Tajik State University named after S. Aini, Dushanbe Dushanbe, Rudaki Avenue 121., Mob: 935082182.
