Научная статья на тему 'СПОРТДА КАМОЛАТГА ЭРИШИШ ГУРУҲИДА БАЛАНДЛИККА САКРОВЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИНГ СПОРТ НАТИЖАЛАРИГА БОҒЛИҚЛИГИ'

СПОРТДА КАМОЛАТГА ЭРИШИШ ГУРУҲИДА БАЛАНДЛИККА САКРОВЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИНГ СПОРТ НАТИЖАЛАРИГА БОҒЛИҚЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

25
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
жисмоний тайѐргарлик / теҳник-тактик маҳорат / юклама / ўқув-машғулот / жисмоний машқ / машғулот воситалари / physical training / technical-tactical skills / loading / training / physical exercises / training tools

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Н. Т. Тўхтабоев

Ушбу мақолада спортда камолатга эришиш гуруҳида баландликка сакровчиларнинг жисмоний тайѐргарлигининг спорт натижаларига боғлиқлиги, уларни назорат қилиш орқали машғулотларда самарали восита ва усулларни қўллаш бўйича маълумотлар берилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article provides information on the dependence of the physical fitness of high jumpers on sports results in the group of adults in sports, the use of effective means and methods in training by managing them.

Текст научной работы на тему «СПОРТДА КАМОЛАТГА ЭРИШИШ ГУРУҲИДА БАЛАНДЛИККА САКРОВЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИНГ СПОРТ НАТИЖАЛАРИГА БОҒЛИҚЛИГИ»

СПОРТДА КАМОЛАТГА ЭРИШИШ ГУРУ^ИДА БАЛАНДЛИККА САКРОВЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИНГ СПОРТ

НАТИЖАЛАРИГА БОГЛЩЛИГИ

Н. Т. Тухтабоев

Жисмоний тарбия ва спорт илмий тадкикотлар институти директор уринбосари,

профессор tnizom@mail.ru

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада спортда камолатга эришиш гурухида баландликка сакровчиларнинг жисмоний тайёргарлигининг спорт натижаларига богликлиги, уларни назорат килиш оркали машгулотларда самарали восита ва усулларни куллаш буйича маълумотлар берилган.

Калит сузлар: жисмоний тайёргарлик, техник-тактик махорат, юклама, укув-машгулот, жисмоний машк,машгулот воситалари.

ABSTRACT

This article provides information on the dependence of the physical fitness of high jumpers on sports results in the group of adults in sports, the use of effective means and methods in training by managing them.

Keywords: physical training, technical-tactical skills, loading, training, physical exercises, training tools.

Долзарблиги. Замонавий енгил атлетикада баландликка сакровчиларнинг жисмоний тайёргарлигига алохида эътибор талаб килади. Сакровчиларнинг юкори даражадаги жисмоний тайёргарликка эгалиги, беллашувларда муввафакиятли иштирок этишда энергияни тежаш самарадорлиги ва техник-тактик махоратини оширишга ёрдам беради. Бу эса юкори малакали баландликка сакровчиларни тайёрлайдиган мураббийлардан машгулотларни самарали ташкил килишда устувор восита ва усулларини куллашни ва талаб килади. Баландликка сакровчиларнинг укув машгулотларини ташкил килишнинг самарали шакллари ва усулларидан фойдаланишни, жисмоний кобилиятларни барча таркибий кисмларини энг самарали ривожлантиришни ва спорт натижаларига богликлигини амалиётда таккослаб фойдаланиш йулларини кенг куллаш хозирги кунда долзарб вазифалардан бири хисобланади.

October, 2022

230

Тадкикот ишининг максади. Спортда камолатга эришиш гурухида баландликка сакровчиларнинг жисмоний тайёргарлигининг спорт

натижаларига богликлиги илмий асослаш ва амалиётга жорий этиш.

Тадкикот ишининг вазифалари: 1. Баландликка сакровчиларнинг укув-машгулотлар жараёнида жисмоний тайёргарлигини назорат ва тахлил килиш;

2. Жисмоний тайёргарлиги назорат килиш оркали машгулотларда самарали восита ва усулларни куллаш.

Тадкикот натижаси ва унинг мухокамаси. Маълумки, машгулот жараёнидаги асосий воситалар умум кабул килинган тоифаланишга мувофик умумий жисмоний ва махсус тайёргарлик воситаларга булинадиган жисмоний машклар хисобланади ва куп йиллик тайёргарликнинг дастлабки боскичида кулланиладиган умумий жисмоний тайёргарлик восита ва усуллари салмоги юкори хисобланади. Машгулот жараёнида сакраш ишларини бажаришда юкламанинг катта кисми оёк мушакларига тушади, шунинг учун умумий жисмоний тайёргарлик воситаларидан бири хисобланган бу машкни бажарилиши "сакраш" тавсифидаги, яъни бажарилиш тартибидан келиб чикиб, ёки куч, ёки тезкор чидамкорликка ургу бериш билан умумий тезкор-куч чидамкорлигини яхшилашга ёрдам беради.

Баландликка сакровчиларнинг жисмоний холатидан келиб чикиб сакраш турларига хос, уларни спорт тури техникасини тез ва осон узлаштиришга кумаклашадиган, жисмоний сифатларини маълум меъёрда ривожлантиришга каратилган махсус жисмоний тайёргарлик воситалари шугилланувчиларнинг спорт натижаларига уз таъсирини курсатади.

Баландликка сакровчиларнинг жисмоний тайёргарлик курсаткичлари (А.П. Стрижак, Э.П.Загорулько буйича)

1-жадвал

Т/р Тест Улчов бирликлари Натижа

1 30 метрга югуриш сония 4,00-4,20

2 Юкорига сакраш см 70-80

3 Турган жойдан узунликка сакраш метр 2,80-3,00

4 5 марта сакраб 8 кадам югуриш Сония 19-20

5 Ядро иткитиш (4кг) метр 14-16

Спорт мутахасисларидан бири Э.ИДодировнинг таъкидлашича машгулот жараёнининг маълум бир боскичида асосий махсус жисмоний тайёргарлик воситаларига

October, 2022

231

узгартириш ва кушимчалар киритиш зарурияти пайдо булиши аник, чунки юкламалар улушида умумий жисмоний тайёргарлик воситаларини оддий ошириш билан эришиладиган натижа имконияти тез орада камайиб кетиши, машгулот хусусиятига зид булиши мумкин.

Биз баландликка сакровчиларнинг жисмоний тайёргарлиги ошириш учун куйидаги машклардан фойдаландик: ва умумий ва махсус жисмоний тайёргарликни оширишга каратилган машклардан машгулотларда куллаш самара берди:

150-200 м гача мусобакаларга югуриш, 60-80 м гача масофага спринтерлик югуриш оркали тезкорлик сифатини ривожлантириш ва спорт формасини ошириш мумкин. машклари хафтада 1кун 2-3 марта такрорлаш оралигида бажарилди.

Утирган холда оёк учларини тортиш машки хар ойда 6 кун 10 мартадан 2-3 такрорлаш оралигида, утирган холда 90 градус бурчакда оёкларни ушлаб туриш 6 кун 2 мартадан 1-2 такрорлаш оралигида бажариш, спортчиларнинг оёк мушакларини ривожлантиришга, бугинни мустахкамлашга ёрдам беради.

Жойда сакраб кадам очиш, оёклар учида вазнни кутариш, сакраганда хавода оёкларни алмаштириш, огирликлар билан 6-8 кадамдан югуриб келиб сакрашлар, 90-95% ва 95-100% шиддат зоналарида баландликка сакрашлар машклари хар ойда 4 кун 10 мартадан 2 марта такрорлаш оралигида бажариш оркали оёк мушагининг портлаш кучи ва чакконлик сифатини ривожлантириш ва сакраш техникасини шакллантириш мумкин.

Кумда югуриш, майда кадамлар билан сакраш машклари хар ойда 4-5 кун 10-15 дакикадан бажариб борилди. Шугилланувчиларнинг узгарган мухит шароитида харакат фаолиятини самарали амалга оширишда, шиддатли машгулот жараёнидан сунг тикланишда бу машкларнинг роли катта хисобланади.

Кичик баландликдаги тусиклардан югуриб утиш машки хар ойда 6 кун 23 мартадан 1-2 такрорлаш оралигида утказилди. Бу машк сакраш турлари техникасини узлаштиришга, харакат куникмаларини шакллантириш, тезлик ва чакконлилик сифатларини тарбиялашга ёрдам беради.

Орка, корин, оёк кафти мушакларини мустахкамлаш учун куч хусусиятига эга машклар, штанга билан турли хил машклар (утириб-туришлар, ярим утиришлар, таянч устига туришлар) эгилишлар, тулдирма туп, гиря, ядро улоктириш машклари оркали шугулланувчиларнинг мутлак куч сифатини ривожлантириш мумкин. Бу машклар хар ойда 4 кун 1-2 такрорлаш оралигида утказилди.

October, 2022

232

Спортда камолатга эришиш гурухида баландликка сакровчиларнинг жисмоний тайёргарлик курсаткичлари

2-жадвал

Tеcтлаp Tажpиба Typyxfl Назopат ^pyx^

Т/o Т/К ФАРЦ % Т/o Т/К ФАРЦ %

1. 60 метрга югуриш, сек 7,2 7,0 0,2 2,8 7,1 7,2 0,1 1,3

2. Юкори стaртдa 150 метргa югуриш, сек 17,5 17 0,5 3 17,3 17,4 0,1 0,5

3. Ядро иткитиш (бкг) 12,00 13,50 1,50 11 12,1 12,3 0,2 1,6

4. Югуриб келиб бaлaндликкa сaкрaш, см 1,82 18,8 0,6 3 1,83 1,87 0,4 2

Хyлосa килиб шуни aйтиш мумкинки, бaдaндликкa сaкрaш мyрaккaб xaрaкaтлaр мyтaносиблигидaн иборaт булиб, шyFиллaнyвчилaрдaн жисмоний тaйëргaрликни юкори дaрaжaдa ривожлaнишини тaдaб китади. Юкоридaги жисмоний тaйëргaрлик воситaдaридaн сaмaрaли фойдaдaниш сaкровчилaрнинг спорт нaтижaдaрини яxшилaнишидa уз тaъсирини кyрсaтaди.

REFERENCES

1. Olimov M.S., To'xtaboyev N.T., Soliyev I.R., Ortiqov X.T. O'rta va uzoq masofaga yugurish uslubiyati. T.: 2016. - 154 b.

2. Olimov M.S., Shakirjanova K.T., Rafiyev H.T., To'xtaboyev N.T., Smurigina L.V. Yengil atletika nazariyasi va uslubiyati / darslik. T.: 2018. - 872 b.

3. Olimov M.S., Shakirjanova K.T., Rafiyev H.T., Smuriygina L.V., To'xtaboyev N.T. Yakkakurash, koordinatsion va siklik sport turlari "Yengil atletika". / darslik. T.: 2018. - 376 b.

4. Тер-Ованесян, И. А. Подготовка легкоатлета: современный взгляд / И. А. Тер-Ованесян. - М.: Терра спорт, 2000. - 176 б.

5. Рузамухамедов К.Ф., Тухтабоев Н.Т. Етакчи узбек баландликка сакровчиларининг сакраш техникаси хусусиятлари ва узгарувчанлиги // «Енгил атлетикани ривожлантиришнинг долзарб ва замонавий муаммолари» халкаро илмий-амалий анжумани 2020 йил 29-30 май, Б. 67-72.

6. Ruzamukhamedov K. Tukhtaboev N. Features and variability ofjumping techniques of leading uzbek high jumpers: Academia science. Vol. 2, Iss. 7, 2021. P. 97-103.

October, 2022

2ЗЗ

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.