Научная статья на тему 'ЮҚОРИ МАЛАКАЛИ БАЛАНДЛИККА САКРОВЧИ АЁЛ СПОРТЧИЛАРНИНГ МАШҒУЛОТ ВА МУСОБАҚА ЖАРАЁНИНИ БОШҚАРИШ ТИЗИМИНИ ТАХЛИЛИ'

ЮҚОРИ МАЛАКАЛИ БАЛАНДЛИККА САКРОВЧИ АЁЛ СПОРТЧИЛАРНИНГ МАШҒУЛОТ ВА МУСОБАҚА ЖАРАЁНИНИ БОШҚАРИШ ТИЗИМИНИ ТАХЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
15
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
инновацион тeхнологиялар / жисмоний тайёргарлик / теҳник-тактик маҳорат / спoртчиларни тайёрлаш тизими / юклама / ўқув-машғулот / сакраш характери / жисмоний машқ / машғулот воситалари. / innovative technologies / physical training / technical-tactical skill / system of training athletes / loading / training / character of jumping / physical exercise / training tools.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — N. To'Xtaboev

Ушбу мақолада юқори малакали баландликка сакровчи аёл спортчиларнинг машғулот ва мусобақа жараёнини бошқариш тизимини тахлили бўйича маълумотлар кенг ёритиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ANALYSIS OF THE MANAGEMENT SYSTEM OF TRAINING AND COMPETITION PROCESS OF HIGHLY QUALIFIED FEMALE HIGH JUMPER ATHLETES

This article widely covers the data on the analysis of the control system of the training-competitive flow of highly qualified female athletes-high jumpers.

Текст научной работы на тему «ЮҚОРИ МАЛАКАЛИ БАЛАНДЛИККА САКРОВЧИ АЁЛ СПОРТЧИЛАРНИНГ МАШҒУЛОТ ВА МУСОБАҚА ЖАРАЁНИНИ БОШҚАРИШ ТИЗИМИНИ ТАХЛИЛИ»

SCIENCE AND INNOVATION

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ЮЦОРИ МАЛАКАЛИ БАЛАНДЛИККА САКРОВЧИ АЁЛ СПОРТЧИЛАРНИНГ МАШГУЛОТ ВА МУСОБАЦА ЖАРАЁНИНИ БОШЦАРИШ ТИЗИМИНИ

ТАХЛИЛИ Н.Т.Тухтабоев

Профессор, Жисмоний тарбия ва спорт илмий тадкикотлар института

директор уринбосари https./Moi. org/10.5281/zenodo.7227862

Аннотация. Ушбу мацолада юцори малакали баландликка сакровчи аёл спортчиларнинг машгулот ва мусобаца жараёнини бошцариш тизимини тахлили буйича маълумотлар кенг ёритиб берилган.

Калит сузлар: инновацион технологиялар, жисмоний тайёргарлик, техник-тактик майорат, спортчиларни тайёрлаш тизими, юклама, уцув-машгулот, сакраш характери, жисмоний машц, машгулот воситалари.

ТЕКСТ НАУЧНОЙ РАБОТЫ НА ТЕМУ «АНАЛИЗ СИСТЕМЫ УПРАВЛЕНИЯ ТРЕНИРОВОЧНЫМ И СОРЕВНОВАТЕЛЬНЫМ ПРОЦЕССОМ ВЫСОКОКВАЛИФИЦИРОВАННЫХ ПРЫГУНОВ В ВЫСОТУ»

Аннотация. В статье широко освещены данные по анализу системы управления тренировочно соревновательным процессом высококвалифицированных прыгунов в высоту.

Ключевые слова: инновационные технологии, физическая подготовка, технико-тактическое мастерство, система подготовки спортсменов, нагрузка, тренировка, характер прыжков, физические упражнения, средства тренировки.

ANALYSIS OF THE MANAGEMENT SYSTEM OF TRAINING AND COMPETITION PROCESS OF HIGHLY QUALIFIED FEMALE HIGH JUMPER

ATHLETES

Abstract. This article widely covers the data on the analysis of the control system of the training-competitive flow of highly qualified female athletes-high jumpers.

Keywords: innovative technologies, physical training, technical-tactical skill, system of training athletes, loading, training, character of jumping, physical exercise, training tools.

КИРИШ

Спортчилар машгулот жараёнларини назорат, тах,лил килиш ва маълумотларни кайта ишлаш учун янги инновацион технологиялардан фойдаланиш хдмда баландликка сакраш буйича техник тайёргарлик восита ва услубларни сакраш характери жихатларига боглаш, улар асосида илмий тавсиялар ишлаб чикиш, уларни илмий-услубий асослаш, махсус жисмоний тайёргарлиги, техникаси ва индивидуал хусусиятларини х,исобга олган х,олда, баландликка сакровчи спортчиларни тайёрлашнинг мавжуд методологиясига спортчининг индивидуал курсаткичларини якинлашиши учун имкон беради. Баландликка сакровчилар машгулот жараёнини режалаштиришда спортчиларни индивидуал хусусиятларини инобатга олиш, кулланиладиган восита-усулларни машгулот олдига куйган максад ва вазифалар билан богликлиги, юкори малакали спортчиларни тайёрлаш тизимига ижобий таъсир курсатади. Бирок, баландликка сакровчи спортчиларимизнинг спорт натижаларини жах,он ареналаридаги натижалар билан киёсий тах,лил килинганда ортда колаётганлигимизни куришимиз мумкин. Жах,он ва Олимпия уйинлари

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ЮТЕЯМАТЮМЛЬ 8С1ЕОТ1Р1С ГОШМАЬ УОШЫЕ 1 188иЕ 7 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

совриндорлари хали хануз йуклиги спортчиларни техник тайёрлашнинг индивидуаллик тамойилига асосланган вариантини ишлаб чикиш талабини куймокда.

Тадкикотнинг максади. Юкори малакали баландликка сакровчиларнинг машгулот жараёнини бошкариш тизимини такомиллаштириш ва илмий асослаш.

Тадкикотнинг вазифалари:

1. Юкори малакали баландликка сакровчиларнинг машгулот жараёнини кузатиш ва тахлил килиш.

2. Юкори малакали баландликка сакровчиларнинг тайёргарлик жараёнини мусобака фаолияти самарадорлигини ва бошкариш тизимига богликлигини тажрибада урганиш.

Тадкикот натижалари ва унинг мух,окамаси. Спортда юкори натижаларга эришиш турли йуллар билан амалга оширилиши мумкин. Хусусан, спортчининг индивидуал жихатларини ривожлантиришга каратилган турли хил педагогик ва тиббий -биологик тайёргарлик технологияларидан фойдаланмасангиз, жалб килинган индивидуал фаркларнинг катталигини дисобга олмасангиз, машгулотнинг энг замонавий услуб ва воситалари, мураббийнинг юкори педагогик мадорати машгулот жараёнини оптималлаштириш муаммосини тулик дал кила олмайди.

Баландликка сакровчиларни тайёрлашда жисмоний ва идеомотор машклар, аутоген машгулот, ташки мудитнинг маълум бир шароитлари, тикланиш воситалари дамда гигиеник режим кулланилади. Сакровчилар жисмоний машкларни мунтазам бажариш оркали узларининг жисмоний ва иродавий сифатларини ривожлантирган долда техника ва тактикада такомиллашиб борадилар.

М.Ж.Абдуллаев, М.С. Олимов, Н.Т. Тухтабоевларнинг фикрича сакраш техникасини равнак топишида куплаб сакраш машклари пойдевор булиб хизмат килади. Турли амплитуда тезлик ва траекторияда бажариладиган бир оёкда, оёкдан оёкка ва иккала оёкда сакраш машклари хам ёш спортчи, хам спорт устасини тайёрлаш дастурида мавжуд.

Юкори малакали баландликка сакровчиларни жисмоний тайёргарлик меъзони сифатида куйидаги жадвални келтириш мумкин.

Юкори малакали баландликка сакровчиларни жисмоний тайёргарлик меъзони

1-жадвал

№ тест Улчов бирлиги (См.кг м) натижа

1 Баландликка сакраш м 1,90-2.00

2 30 м югуриш С 4,10-4,30

3 Турган жойдан узунликка сакраш М 2,70-2,90

4 12 та югуриш кадами билан узунликка сакраш М 5,40-5,60

5 Баландликка сакраш (Абалаков тести) См 70-75

6 Елкада штанга билан ярим утириб туриш (тизза бурчаги-90°) Кг 100-110

7 Турган жойда уч хатлаб сакраш М 860-890

8 Ядрони икки кулда бош узра отиш(4кг). М 12-14

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ЮТЕЯМАТЮМАБ ЗСШОТШС ГОШМАЬ УОШЫБ 1 188иБ 7 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

Етакчи жисмоний сифатларни ривожлантириш спортчининг даракат имкониятларини белгилашини инобатга олиб, баландликка сакровчи кизлар С.Радзивил ва Н.Дусанованинг махсус жисмоний тайёргарлигини натижалари куйидаги жадвалдан куриш мумкин.

Баландликка сакровчилар ХТСУ С.Радзивил ва Н.Дусанованинг жисмоний

тайёргарлик курсаткичлари

1-жадвал

№ Назорат тестлари С.Радзивил Н.Дусанова

1 Турган жойдан узунликка сакраш, см 275 292

2 Турган жойдан юкорига сакраш, см 76 82

3 Югуриб келиб оёкдан-оёкка 5 датлаб сакраш, м, см 16 м 60 см 18м 50 см

4 Ядрони бош устидан оркага улоктириш 15 м 45 см (3 кг) 15м 20 см (4 кг)

Н.Дусанова С.Радзивилнинг буйидан анча паст. Фарки 11 см.ни ташкил килади. Сакровчанлик даражасини тадлил килганда аникландики, гарчи буйи пастрок булса дам Н.Дусанованинг курсаткичлари юкорирок, узунликка жойидан сакраш - 2 м 92 см, С.Радзивилда эса - 2 м 75 см. Н.Дусанованинг югуриб келиб 1 оёкдан 2-чи оёкка 5 датлаб сакраш натижаси 18,50 м га тенг булса, С.Радзивилда ушбу курсаткич 17.60 м га етади. Бу 1- спортчининг куч чидамлилиги юкорилигидан белги, шунингдек, портловчи кучини устириш устида алодида ишлаганликдан дарак беради. Бу сифатлар узок муддатли машгулотларга нисбатан сакровчиларда чидамликнинг канчалик ривожланганлигини исботлайди.

Сакраш турларида натижа депсиниш кучига богликдир. Бу еса сакровчилардан мусобокаларда жисмоний тайёргарликни максимал даражада ривожланишни талаб килади. Сакрашнинг хамма турларида оёк депсиниш жойига тез ва шахдам куйилади. Депсиниш бурчаги канчалик катта булиши керак булса, оёк хам шунча олдинрок куйилади ва таянч нуктасидан сакровчи гавдаси ва У.О.М.нинг проекциясигача масофа хам шунча куп булади. Масофа ортган сари, горизонтал тезликнинг вертикал тезликка утиш йули орта боради.

Сакраш баландлиги ортар экан, болдир мушакларининг долати ва уларнинг тезлик хусусиятларига талаблар ортади. Бунинг сабаби шуки, кискартирилган вакт шароитида тос-сон дамда тизза бугимлари ишида катнашадиган мушаклар шу бугимлардаги катта амплитудадан фойдаланишга имкон бермайдиган реактив кучларга карши туради. Шунинг учун тезликни ошириб берувчи асосий халка кафт мушаклари дисобланади.

Юкори малакали баландликка сакровчиларнинг тос-сон бугимидаги букилиш бурчаги 135-136°С атрофида тебранади (В.И.Бобровник, С.И.Бобровник, 1992). ХУЛОСА

Баландликка сакровчиларнинг йиллик тайёргарлик машгулотларида жисмоний тайёргарлигини инобатга олган долда режалаштиришнинг оптималлаштирилган тузилмаси амалиётга татбик этилиш машгулот самарадорлиги оширади. Бу еса

SCIENCE AND INNOVATION

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

баландликка сакровчилар учун ишлаб чикилган йиллик тайёргарлик машгулотларининг тайёргарлик даври ва боскичларидаги кулланиладиган восита ва юкламаларнинг шугилланувчиларнинг ёши, жинси ва жисмоний тайёргарлик холатидан келиб чикиб тугри олиб боришни талаб килади.

REFERENCES

1. Olimov M.S., To'xtaboyev N.T., Soliyev I.R., Ortiqov X.T. O'rta va uzoq masofaga yugurish uslubiyati. T.: 2016. - 154 b.

2. Olimov M.S., Shakirjanova K.T., Rafiyev H.T., To'xtaboyev N.T., Smurigina L.V. Yengil atletika nazariyasi va uslubiyati / darslik. T.: 2018. - 872 b.

3. Olimov M.S., Shakirjanova K.T., Rafiyev H.T., Smuriygina L.V., To'xtaboyev N.T. Yakkakurash, koordinatsion va siklik sport turlari "Yengil atletika". / darslik. T.: 2018. -376 b.

4. Тер-Ованесян, И. А. Подготовка легкоатлета: современный взгляд / И. А. Тер-Ованесян. - М.: Терра спорт, 2000. - 176 б.

5. Рузамухамедов К.Ф., Тухтабоев Н.Т. Етакчи узбек баландликка сакровчиларининг сакраш техникаси хусусиятлари ва узгарувчанлиги // «Енгил атлетикани ривожлантиришнинг долзарб ва замонавий муаммолари» халкаро илмий-амалий анжумани 2020 йил 29-30 май, Б. 67-72.

6. Ruzamukhamedov K. Tukhtaboev N. Features and variability of jumping techniques of leading uzbek high jumpers: Academia science. Vol. 2, Iss. 7, 2021. P. 97-103.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.