Научная статья на тему 'СПОРТЧИ ТАЛАБАЛАРДА ФУҚАРОЛИК КОМПЕТЕНЦИЯСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ'

СПОРТЧИ ТАЛАБАЛАРДА ФУҚАРОЛИК КОМПЕТЕНЦИЯСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
13
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
СПОРТЧИ ТАЛАБАЛАР / ФУқАРОЛИК ТУЙғУСИ / ФУқАРОЛИК КОМПЕТЕНЦИЯСИ / ВАТАНПАРВАРЛИК / ФУқАРОЛИК ФАОЛЛИГИ / ФУқАРОЛИК МАСЪУЛИЯТИ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Джумақулов Ш.Б.

Мақолада спортчи талабаларда фуқаролик компетенциясини ривожлантиришнинг педагогик психологик хусусиятлари тадқиқ этилган.в статье исследуются педагогические и психологические особенности развития гражданской компетентности у студентов спортсменов.the article examines the pedagogical and psychological features of the development of civic competence among student athletes.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Джумақулов Ш.Б.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «СПОРТЧИ ТАЛАБАЛАРДА ФУҚАРОЛИК КОМПЕТЕНЦИЯСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ»

Медико-биологические и социально-психолгические основы физической культуры и спорта

Дастлабки эксперимент давомида "Куткарувчилар-нинг махсус жисмоний тайёрганлик йулаги" махсус машклардан мажбурий укув-машк машгулотлари доирасида юкламалар кучини аста-секин оширган холда фойдаланишнинг энг макбул тартиби эканлиги аникланди. Ушбу вазифани хал этиш учун жисмоний тайёргарлик методикаси тузилди ва синаб курилди. Унда махсус воситалар машгулотлар умумий вакти-нинг 30 фоизини ташкил килди. ЮКТ катталиклари машгулотлар бошлангич даврида дакикасига 120-129 уриш атрофида булиши ва кейинчалик дакикасига 135-145 уришгача оширилиши мумкин.

"Куткарувчиларнинг махсус жисмоний тайёрганлик йулаги"даги махсус машклардан юкламалар кучини аста-секин оширган холда купрок фойдаланиш нафакат жисмоний сифатлар даражасини оширишга имкон берди, балки барча иштирокчиларда жисмоний иш кобилияти PWC170 тестида анча усди, унинг кийматлари эксперимент охирида талаб этиладиган катталикларга эришди.

Тажриба гурух жисмоний тайёргарлиги курсат-кичлари барча назорат машкларида статистик жихат-дан ишончли яхшиланди. Энг куп усиш эгилувчан-ликда 69,6% ва 170,3%, кучда - 69% эришилди. Баён килинганлар таклиф этилаётган методиканинг юкори самарадорлигидан дарак беради.

Адабиётлар:

1. Brittany S. Hollerbach, Sara A. Jahnke, Walker S. C. Poston, Crai g A. Harms and Katiye M. Heinrich "Yexamining a novel firefighter yexerc ise training program on simulated fire ground test performance, cardiores piratory yendurance, and strength: a pilot investigation" Journal of Occupa tional Medicine and Toxicology (2019) 14:12. А.А.Кочкаров "Узбекистан Республикаси ИИВ таълим муассасалари курсантларининг касбий-а-малий тайёргарлик технологияси" педагогика фанлари доктори (дсс) диссертацияси автореферати Чирчи^-2022 й.

2. "Фан-Спортга" илмий-назарий журнали "Фав^улодда вази-ятлар вазирлиги академияси курсантларинининг касбий-амалий жисмоний тайёргарлигини такомиллаштириш" Чирчи^ - 2021-йил 2-сон. 68-71 б.

3. А.В.Макаров "Дифференцированная методика физической подготовки курсантов пожарно-спасательной академии" автореферат Красноярск-2018.

4. Б.М.Даниев "Совершенствование профессионально-прикладной физической подготовки курсантов в вузах пожарно-технического профиля" Диссертация на соискание ученой степени кандидата педагогических наук Шуя-2009.

5. З. Р. Бурнаев "Профессионально-прикладная физическая подготовка курсанта - основная составляющая боевой подготовки будущего офицера" Научный журнал «Вестник Северо-Казахстанского Университета им. М. Козыбаева» Казахстан - 2022 год № 3 (55) 81-87 с.

6. Л.К.Аницоева "Технология служебно-прикладной физической подготовки будущих спасателей в среднем профессиональном образовании" Диссертация на соискание ученой степени кандидата педагогических наук Санкт-Петербург - 2019 г.

7.Ross Pawlak 1, Jody L Clasey, Thomas Palmer, Thorburn B Symo ns, Mark G Abel "The yeffect of a novel tactical training program on phys ical fitness" and occupational performance in firefighters" National Librar y of Medicine 2015 USA.

8. A.Tursunov, M.Boyxurozov, A,Toshpulatov Problems and recommendations for increasing the professional training of rescuers // Academicia Globe: Inderscience Research. - 2021 йил - 2-сон. - б. 25-29.

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD), доцент Ш.Б. ДЖУМАЦУЛОВ1

1Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

shux.2021@mail.ru

СПОРТЧИ ТАААБАААРДА ФУКДРОАИК КОМПЕТЕНЦИЯСИНИ РИВОЖААНТИРИШНИНГ ПЕДАГОГИК-ПСИХОАОГИК ХУСУСИЯТААРИ

Аннотация

Annotation

В статье исследуются педагогические и психологические особенности развития гражданской компетентности у студентов-спортсменов.

Ключевые слова: студенты-спортсмены, гражданское чувство, гражданская компетентность, патриотизм, гражданская активность, гражданская ответственность.

Маколада спортчи талабаларда фукаролик компетенциясини ривожлантиришнинг педа-гогик-психологик хусусиятлари тадкик этилган.

Калит сузлар: спортчи талабалар, фукаролик туйгуси, фукаролик компетенцияси, ва-танпарварлик, фукаролик фаоллиги, фукаролик масъулияти.

The article examines the pedagogical and psychological features of the development of civic competence among student-athletes.

Key words: student-athletes, civic sense, civic competence, patriotism, civic engagement, civic responsibility.

Долзарблиги. Дунёда фукаролик таълимини амал-га оширишнинг устувор йуналишларини аниклашти-риш, миллий ва умуминсоний кадриятлар асосида усиб келаётган авлодда ватанпарварлик, инсонпарварлик, толерантлик фазилатларини шакллантиришга алохида

эътибор каратилмокда. Бирлашган Миллатлар ташки-лоти томонидан олга сурилган тинчлик учун ва глобал фукаролик таълими Ер сайёрасини кадрли ва ноёб деб бахолаш, усиб келаётган авлод учун келажакни химоя килиш, адолатсизлик ва тенгсизликка карши

курашиш зарурлигини тушуниш дамда буни фаол амалга ошириш истаги ва кобилиятига эга булиш каби масалаларни кузда тутади. Ана шу сабабли спортчи талабаларда фукаролик билан боглик жамоавий ижо-дий фаолиятга ижобий муносабатни шакллантириш, уларнинг фукаролик компетенциясини ривожлан-тиришнинг педагогик-психологик хусусиятларини тадкик этиш долзарблик касб этади. Шундан келиб чикиб спортчи талабаларда фукаролик компетенци-ясини ривожлантиришнинг педагогик-психологик хусусиятлари урганилди.

Тадкикотнинг максади. Спортчи талабаларда фукаролик компетенциясини ривожлантиришнинг педагогик-психологик хусусиятлари ни тадкик этиш-дан иборат.

Тадкикот натижалари ва унинг мухокамаси.

Фукаролик жамияти адолининг фаол ижтимоийлашу-вига алодида эдтиёж сезиб, баркарор ва ижобий риво-жланиш учун замин яратиши лозим. Бугунги кунда Уз-бекистонда демократик муносабатлар ривожланаётган бир шароитда ижтимоийлаштириш жамиятнинг янги тараккиёт боскичлари билан бевосита уйгунликни талаб этади. Шунингдек, фукароларнинг узлари дам мустакил тарзда ижтимоий, сиёсий кизикишлари до-ирасида дукукий ижтимоийлашишга интилмокдалар. Мазкур жараёнда спортчи талабаларнинг "фукаролик" тушунчасини англашлари мудим адамиятга эгадир.

Талабаларнинг ижтимоий фаоллиги туб ислодотлар негизида фукаролик фаолиятида иштирок этиш ва унда уз урнини топа олиши билан богликдир. Фукаролик компетенцияси инсоннинг жамият даётида иштирок этишини мустакил англаб етишидир. Фукаролик компетенциясига эга булган шахс хусусий дамда умумий тарзда атроф-мудитга нисбатан уз муноса-батини намоён килади. Бундай фукаролар ижтимоий кадриятларни амалга татбик этишга йуналтирилган фаолият тарзини эгаллаб, уз манфаатларини жамият манфаатлари билан уйгунлаштира оладилар. Бундай куникмаларга эга булиш ёш мутахассислар, айникса, спортчи талабалар, келажакда жисмоний тарбия ва спорт содасидаги укитувчи-мураббийлар учун нидо-ятда зарур дисобланади. Шундагина улар жамиятда муносиб урин эгаллаб, Узбекистан фукароси, деган шарафли номга лойик була оладилар. Бунинг учун дар бир спортчи талаба фукаролик компетенциясига эга булиши керак.

Купгина спортчи талабалар билан мулокот килга-нимизда улар узларини Узбекистоннинг фидойи фука-роси деб дисоблашлари аён булди. Шундагина бизни мазкур ёшлар фидойилик тушунчасининг модиятини кай даражада англаб етадилар? деган савол кизиктира бошлади. Фидойи, деганда нафакат уз Ватанининг фукароси, балки уни севувчи шахс тушунилади. Шу билан бир каторда бундай кишилар узларининг фука-ролик нуктаи-назарига эга булиб, уни катъий димоя кила оладилар. Бунинг учун улар жамиятдаги кадри-

ятларни чукур узлаштиришлари, уз шахсиятларига камрок эътибор каратишлари, давлат ва жамиятга хос булган муаммоларни ечишга интилишлари, уз фукаролик муносабатларини ёркин намоён этишлари керак. Албатта, мазкур долатда талабаларда фукаролик компетенциясини ривожлантиришга йуналтирилган педагогик жараён аник механизм асосида изчил амалга оширилиши лозим.

Шахснинг фукаролик маданиятини шакллантириш охирги йилларда Янги Узбекистонда кадрият даража-сига кутарилди. Бундай ёндашув доирасида Узбеки-стон фукароси уз давлати ва жамиятига мансублигини чукур англай бошлади. Фукаролик туйгуси шахснинг сифатлари билан уйгун тарзда ривожлантирилди.

Спортчи талабаларда фукаролик коптенециясини ривожлантиришга йуналтирилган педагогик тизим аник тамойиллар асосида ташкил этилиши максадга мувофикдир. Жумладан, фукаролик тарбиясининг яхлитлиги ва изчиллиги, миллий ва умуминсоний кадриятларнинг уйгунлиги, шахсий-инсонпарвар ёнда-шув, педагогик дамкорлик, мустакиллик ва ихтиёрий-лик, жараёнга комплекс ёндашув, фукароликка доир фаолиятнинг касбий сода билан бевосита уйгунлиги.

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт уни-верситетида фукаролик компетенциясини ривожланти-риш имконияти юкори булиб, психологик-педагогик кулай мудитни йулга куйиш оркали булажак жисмоний тарбия ва спорт мутахассисларнинг касбий маънави-ятини ривожлантиришнинг акмеологик жидатларини узида акс эттирувчи яхлит тизим сифатида намоён булади. Бу уринда спортчи талабаларда фукаролик компетенциясини ривожлантиришга йуналтирилган таълим-тарбиянинг даражаси узига хос тадрижий тизим асосида жойлашиб, мазкур жараённинг узаро алокадор педагогик архитектоникасини узида ифода этади. Спортчи талаба уз ривожланиши жараёнида мазкур боскичларда учрайдиган кийинчиликларни бартараф эта олиши лозим. Бундай вазиятда дар бир мавке, дар бир даража узида фукаролик ва шахслилик хусусиятларини намоён этишнинг муайян воситалари-ни мужассамлаштиради. Бу курсаткичлар ракамлар ва мавкенинг номи шаклида ифодаланади. Унга мувофик тарзда муайян мазмун дам акс этади. Бутун педагогик жараён ва дар бир даражанинг натижаси сифатида фукаролик компетенциясининг имкон кадар юкори куринишида намоён булади. Улар инсоний муносабат-нинг барча тармоклари, жумладан, тарбияланганлик, фукаролик, масъулиятлилик тарзида акс этади. Спорт-чи талабалардаги фукаролик компетенциясининг энг юкори даражаси маънавий фазилатларнинг касбий тайёргарликнинг оптант (танлов) ва адепт (лаёкат) даражалари билан адаптант (мослашув) мобиллиги продуктивлигини таъминлайди. Унинг асосий кур-саткичлари сифатида бакалавриятдан магистратурага утиш дамда магистр даражасига эришиш тарзида ифодаланади.

со см о см

со

го га

0 ^

ю

1

с го

Медико-биологические и социально-психол

Булажак жисмоний тарбия укитувчилари ва спорт ходимларида фукаролик компетенциясини ривожлан-тиришга йуналтирилган таълим-тарбия жараёнларига турлича нуктаи назардан ёндашиш мумкин. Бу содада-ги халкаро тажрибалар дам турли тумандир. Масалан, Америка Кушма Штатларида ёшларни деморактик жамият такдири учун масъулиятли булиш рудида тарбиялашга асосланган педагогик тажриба амал ки-лади. Ривожланган Европа мамлакатлари Германия, Франция, Англияда олий таълимда фукаролик таълими махсус электив курс сифатида укитилишини алодида эътироф этиш лозим.

Спортчи талабаларда фукаролик компетенциясини ривожлантириш жараёни учта узаро узвий богланган боскичларда амалга оширилади:

Булажак мутахассислардаги муайян фукаролик давлати ва жамиятида даётий фаолиятни амалга оши-риш шарт-шароитлари дакидаги билим, куникма ва малакаларни эгаллашларига имкон берадиган когнитив компетентликни ривожлантириш.

Талабанинг узига шахс, фукаро, давлат ва жамият аъзоси, фукаролик хукуклари ва бурчларини англовчи субъект сифатида ёндашиш имконини берадиган умум-маданий компетентликни ривожлантириш.

Булажак мутахассисларда фукаролик-маънавий фазилатларнинг баркарор рудий жараён сифатида намоён булишини таъминлашга эришиш.

Кузатишларимиз шундан гуводлик берадики, булажак жисмоний тарбия укитувчилари ва спорт ходимлари мустакиллик, масъулиятлилик, максадга интилувчанлик каби сифатларни жуда яхши кадр-лайдилар ва уларни касбий-даётий фаолиятлари учун мудим, деб дисоблайдилар. Улар кейинги уринларга Узбекистон ёшларига хос булган дакконийлик, радм-диллик, фидойилик ва шафкатлилик кабиларни куй-ишган. Олий педагогик таълим жараёни талабаларда фукаролик компетенциясини ривожлантириш учун кулай мудитни вужудга келтириш имконини беради. Чунки мазкур даврда булажак жисмоний тарбия укитувчилари ва спорт ходимлари дукукий билимлар билан бир каторда аждодларимизнинг ушбу содадаги мавжуд тажрибаларини дам ижодий узлаштириш ва ахлок меъёрларига айлантириш имкониятига эга буладилар. Булажак мутахассиснинг касбий фаоли-ятга ижодий йуналганлигини аникловчи куникмалар уларда фукаролик компетенциясини ривожлантириш учун мудим дисобланади. с^ Спортчи талабаларда фукаролик компетенцияси-см ни ривожлантиришнинг мудим шартларидан бири уларнинг сиёсий билимдонлиги ва онглилигини таъ-„ минлашдан иборат. Булажак жисмоний тарбия уки-тувчилари ва спорт ходимлари сиёсий фаолият олиб ^ бормасликлари мумкин, лекин улар сиёсий жараён-ларнинг субъекти сифатида жамиятда фаол ижтимоий I мавкени эгаллашлари керак. Спортчи талабаларнинг 15 сиёсий ижтимоийлашиш даражалари уларнинг уз-

ческие основы физической культуры и спорта

ларини фукаро сифатида англаш, уз бурчларини дис этиш, давлат ва жамият олдидаги масъулиятларини сезишларига богликдир.

Спортчи талабаларда фукаролик компетенциясини ривожлантиришнинг учинчи шарти сифатида ташки дамда ички дукук меъёрларини курсатиб утиш мумкин. Ички дукук талабаларда фукаролик ва касбий масъулиятнинг асосини ташкил этувчи виждонийлик билан богликдир. Ташки дукук эса жамият билан давлат орасидаги мувозанат демакдир.

Спортчи талабаларда фукаролик компетенциясини ривожлантиришнинг туртинчи шарти дамкорликдаги фаолият асосида бирлашган жамоа аъзоларини касбий маданият билан куроллантиришдир. Касбий жамоа фукаролик жамиятининг кенг куламли, умумий дамда маълум даражада чегараланган меъёрларига амал ки-лиши лозим. Талаба муайян мавкени эгаллаши учун у узлаштирган кадриятларга муносиб бадо бериши лозим.

Спортчи талабаларда фукаролик компетенцияси-ни ривожлантириш узок давом этадиган мураккаб педагогик жараёндир. Бунинг учун талабаларнинг тушунчалари ва онгини бойитиш, чукурлаштириш, ривожлантириш талаб этилади. Шу асосда булажак педагогларнинг субъектив позициялари таркиб топади.

Назарий маълумотларни синтезлаш дамда кросс-маданий таълим имкониятларини маданият-лараро сензитивлигини кенгайтириб бориш асосида спортчи талабаларда фукаролик компетенциясини ри-вожлантириш куйидаги фазилатлар негизида самарали амалга оширилиши мумкинлиги аникланди:

1) фукаролик-этик - Ватанган садокат, байналми-наллик, меднатсеварлик, фидокорлик, эътикодлилик, адолатпарварлик, виждонлилик, давлат сиёсатининг тугрилиги ва уз кучига булган ишончга эгалик, дустлик туйгусига эгалик, тинчлик ва адолат учун курашув-чанлик, багрикенглик, масъулиятлилик, инсонийлик, инсонпарварлик, миллий тарихга дурмат курсатиш, ижобий миллий хусусиятлар (медмондустлик, бола-жонлик, жамоавийлик, сахийлик, олийжаноблик ва бошкалар)га содиклик, жамоа ишларида фаол катна-шиш, ижтимоий топширикларни бажариш, лидерлик, уз оиласи, таълим муассасаси дамда узи мансуб булган академик гуруд шаънини димоя килиш, жамоа обруси учун курашиш, интизомлилик;

2) иродавий - мустадкам характерга эгаси булиш, иродалилик, рудан тетиклик, тиришкоклик, катъият-лилик, журъатлилик, сабрлилик, матонатлилик, турли вазиятларда узини тута билиш, уз-узини назорат кила олиш, мардлик, фаоллик, довюраклик;

3) интеллектуал - билимдонлик, кобилиятлилик, изланувчанлик, ижодкорлик, мустакил фикрлай олиш, вазиятни тадлил кила билиш, вазиятни тугри бадолаш, топкирлик, уткир зеднлилик;

4) жисмоний - жисмонан согломлик, жисмонан етуклик, даракатчанлик, жисмоний маданият ва соглом

турмуш тарзига эга булиш;

5) экологик - табиат ва атроф-мухитга ижобий муносабатда булиш, экологик онглилик, экологик фаолллик, экологик масъуллик, ер ости ва ер усти бойликларини асраш, экологик хавфни бартараф этиш-га хисса кушиш, Узбекистон фаунаси ва флорасини асраш тугрисида кайгуриш, экологик тежамкорлик (сув, табиий ёкилгилар ва электр энергияси кабиларни тежаш);

6) хукукий маданият - хукук сохасига доир шах-снинг ахборотли-кадриятли йуналганлиги булиб, хукукий билимдонлик, хукукий муносабат, хукукий фаолиятнинг яхлит намоён булиши;

7) иктисодий - иктисодий онглилик, халоллик, ишчанлик, мехнатни ва касбий фаолиятни севиш, касбий фаолиятга нисбатан фидоийлик, тадбиркор-лик, ишбилармонлик, тежамкорлик, истеъмолчилик хукукларини билиш.

Тадкикотларимиз давомида куйидаги шахслилик сифатлари фукаролик компетенциясини ривожлан-тириш учун "ядро" булиб хизмат килиши аникланди:

Спортчи талабаларнинг фукаролик компетенциясини ривожлантиришга доир шахслилик сифатлари

Мазкур фазилатларнинг мохиятини бевосита ёри-тиш оркали уларнинг фукаролик компетенциясини ривожлантиришдаги ахамиятини бахолаш имконияти вужудга келади.

Уз-узини англаш ижтимоий-психологик хусусият булиб, икки нуктаи назардан талкин килинади: уз-у-зини англаш ва фукаро сифатида узлигини англаш. Талабанинг уз-узини англаши объектив ва субъектив олам билан богликликдаги узаро харакат жараёни-даги хамда узининг хаётий эхтиёжлари, мотивлари, хис-туйгулари, кечинмаларини идрок этишини ифода этади. Фукаро сифатида узлигини англаш ташки то-мондан берилаётган бахо, эътироф таъсирида амалга ошади.

Ижтимоий-гоявий етуклик - талабанинг ижти-моийлашувининг юкори даражаси булиб, вокеликка мустакил муносабат ва аксиологик ёндашувнинг баркарор куриниши. Ижтимоий-гоявий етук спортчи талаба узининг фукаролик бурч ва маъсулиятини англабгина колмасдан, турли ходиса ва жараёнларга шахсий-танкидий муносабатини эркин билдириш лаёкатига хам эга булади.

Ватанпарварлик (лотинча "patriots" - ватандош, "patris" - ватан, юрт) ватанпарварларга хос иш, хат-ти-харакат, хислат эканлиги таъкидланиб, ватанпарвар

шахс киёфаси куйидагича таърифланади: ватанпарвар

- уз Ватани, она юрти, халкини чексиз севувчи, Ватан манфаатлари учун жонбозлик курсатувчи. Лугавий нуктаи назардан узбек тилида ифодаланадиган "ва-танпарвар" тушунчасининг арабча "ватан" (тугилиб усган юрт, жой) ва форсча "парвар" (гамхурлик килув-чи) сузларининг мажмуаси булиб, сузма-суз таржима килинганда "тугилиб усган юрт тугрисида гамхурлик килувчи" маъносини ифодалайди.

Фукаролик фаоллиги - жамият фаоллигининг шакли булиб, индивид ва ижтимоий гурухларнинг ижтимоий кизикишларини амалга оширишга йунал-тирилган. Ана шу сабабли у фукаролик жамияти тушунчаси билан богликликда намоён булади хамда ижтимоий фаоллик тарзида хам талкин килинади.

Ижтимоий фаоллик ходиса, холат ва муносабат сифатида эътироф этилади. Психологик нуктаи на-зардан фаоллик тавсифи шахснинг эхтиёжлари ва кизикишлари негизида юзага келиб, харакатга ундовчи ички тайёрлик тарзида намоён буладиган холат - сифат тарзида ёритилади.

Фукаролик масъулияти - бу конунларга катъий амал килиш, халкаро хукук меъёрлари ва хар бир шахс-нинг эркинлиги, хак-хукукларига хурмат курсатиш, миллий хамда умуминсоний муаммоларни бартараф этишга хисса кушиш учун жавобгарликни тула хис этиш саналади.

Хулоса килиб айтганда спортчи талабаларнинг фукаролик компетенциясини ривожлантириш муам-моси тарбиявий жараёнга "компетенциявий" ёнда-шувни татбик этиш нуктаи назаридан долзарб булиб, жамиятда демократик кадриятларни карор топтириш, ижтимоий фаол шахсни шакллантиришнинг асоси булиб хизмат килади.

Фукаролик компетенцияси - фукароликка доир билим, куникма ва малакаларни амалиётда куллай олиш лаёкати булиб, шахснинг куп киррали интеграл хусусияти, когнитив, амалий ва шахсий тажрибанинг мураккаб синтезидир.

Адабиётлар:

1. Шарифхужаев М. Узбекистонда очик фукаролик жамиятининг шаклланиши. - Т.: Шарк, 2003.

2.Ибрагимов Х., Абдуллаева Ш. Педагогика. Укув кулланма. - Т.: Фан, 2004.

3. Князев A.M. Акме гражданственности. // Акмеология. Учебник

- М.: РАГС, 2003.

4. Педагогика назарияси ва тарихи. 1-кисм. Педагогика назарияси /Дарслик. М.Х.Тохтаходжаева ва бошк.. - Т.: "Moliya-iqtisod", 2007.

5. Маврулов А. Маънавий баркамол инсон тарбияси. - Т.: O'zbekiston, 2008.

6. ^ирFизбоев.М. Фукаролик жамияти: генезиси, шаклланиши ва ривожланиши - Т.:Узбекистон, 2010.

7. Акрамов А. Шахсга йуналтирилган таълим технологиялари асосида булажак укитувчиларда фукаролик позициясини ривожланти-ришнинг ташкилий методик асосларини такомиллаштириш: пед. фан. док. ... дисс. Автореф. - Т., 2016.

8. АбдуFаниев О.Т. Талабаларда фукаролик компетенциясини ривожлантириш: педагогика фанлари буйича фалсафа доктори. ... дисс. - Тошкент, 2021.

9. Джумакулов Ш.Б. Аксиологик ёндашув асосида талабаларнинг фукаролик компетенциясини ривожлантириш: педагогика фанлари буйича фалсафа доктори. ... дисс. - Чирчик, 2022.

со см о см

со

го та t

0 Q. W

1

с го

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.