Научная статья на тему 'СПОРТ СОҲАСИДА НОДАВЛАТ ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ ЭТИШНИНГ КОНЦЕПТУАЛ АСОСЛАРИ'

СПОРТ СОҲАСИДА НОДАВЛАТ ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ ЭТИШНИНГ КОНЦЕПТУАЛ АСОСЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
207
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
СПОРТ ИДУСТРИЯСИ / НОДАВЛАТ ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАСИ / МОЛИЯВИЙ МАСАЛА / МЕҲНАТ / ТАЪЛИМ БЕРИШ / СПОРТ ТАЪЛИМ ТИЗИМИ / СИФАТ / РАқОБАТ / МАРКЕТИНГ ТАДқИқОТЛАРИ / МЕНЕЖМЕНТ / БОШқАРИШ СТРАТЕГИЯСИ / ТАЪЛИМ ГРАНТЛАРИ / ҲОМИЙЛИК ХАЙРИЯЛАРИ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Ибрагимов И.И.

Ушбу мақолада мамлакатимизда спорт соҳасида нодавлат олий таълим муассасаларини ташкил қилишнинг концептуал асослари ва уларнинг молиявий масалаларини мустаҳкамлашнинг асосий йўналишларини такомиллаштириш масалалари кўзда тутилган. Спорт соҳасида нодавлат олий таълим муассасаларини пайдо бўлиши меҳнат ва таълим бериш йўналишига янги капитал (инвестиция)ни олиб киради. Шу билан бирга, спорт таълим тизимида сифат ва рақобат пайдо бўлади.В данной статье рассматриваются вопросы совершенствования концептуальных основ организации негосударственных высших учебных заведений в сфере спорта в нашей стране и основные направления усиления их финансового обеспечения. Появление негосударственных высших учебных заведений в сфере спорта привносит новый капитал (инвестиции) в направление труда и образования. В то же время в системе спортивного образования возникают качество и конкуренция.This article discusses the issues of improving the conceptual foundations of the organization of non state higher educational institutions in the field of sports in our country and the main directions of strengthening their financial support. The emergence of non state higher education institutions in the field of sports brings new capital (investment) in the field of labor and education. At the same time, quality and competition are emerging in the sports education system.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «СПОРТ СОҲАСИДА НОДАВЛАТ ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ ЭТИШНИНГ КОНЦЕПТУАЛ АСОСЛАРИ»

вания сферы физической культуры и спорта в обществе должна, корректна, объяснять суть ресурсную составляющую механизмов дальнейшего её развития.

Литература:

1. Солнцев И. Эффективность деятельности спортивных организаций // federalizm.rea.ru>jour/article/download/107/108.

2. Новокрещенов В.В. Оценка эффективности управления сферой физической культуры и спорта: критерии и показатели // Вестник ЮрГУ, №4, 2005.

3. Евстигнеева Л. П., Евстигнеев Р. Н. Методологические основы экономической синергетики (научный доклад). - М.: ИЭ РАН, 2007. - 64 с.

4. Makhmudov Bakhriddin Juraevich, Ziyadullaev КотУ Shamsievich,

Экономика и менежмент образования

Ibragimov Akhtam Husanovich, Narziev Jalalitdin Paygamovich and Narimanov Nuriddin Narimanovich "Scientific Basis of the Concept of Strategic Marketing for the Development of Physical Training and Sports in Uzbekistan". International Journal of Psychosocial Rehabilitation, Vol. 24, Issue 05, 2020. ISSN: 14757192.

5. Ziyadullaev Komil Shamsievich, Usmanova Dilfuzakhon Ibrohimovna, Mamatov Mirziyod Normurodovich, Babajanov Rustam Yuldashevich and Alkorov Umar Kobilovich. "The Creation of A Model of Development of Sports

Management in Improving the Physical Training and Sports Management System in Uzbekistan". International Journal of Psychosocial Rehabilitation, Vol. 24, Issue 05, 2020. ISSN: 1475-7192.

6. Зиядуллаев, К. Ш., Мирзаев, Ф. Р., Нарзиев, Ж. П., Холиков, Б. Ш. (2021). "Совершенствование управления развитием физической культуры и спорта в Республике Узбекистан". Central asian research journal for interdisciplinary studies (carjis), 1(4), 178- 189.

Мустакил тадкикотчи И.И. ИБРАГИМОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистан

Муаллиф билан богланиш учун:

ibragimovJ84@mail.ru

Аннотация

СПОРТ СОХДСИДА НОДАВЛАТ ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ ЭТИШНИНГ КОНЦЕПТУАЛ АСОСЛАРИ

Annotation

В данной статье рассматриваются вопросы совершенствования концептуальных основ организации негосударственных высших учебных заведений в сфере спорта в нашей стране и основные направления усиления их финансового обеспечения. Появление негосударственных высших учебных заведений в сфере спорта привносит новый капитал (инвестиции) в направление труда и образования. В то же время в системе спортивного образования возникают качество и конкуренция.

Ключевые слова: спортивная индустрия, негосударственное высшее учебное заведение, финансовый вопрос, труд, образование, капитал, инвестиция, система спортивного образования, качество, конкуренция, маркетинговые исследования, менеджмент, стратегические управление, образовательные гранты, спонсорские пожертвования.

Ушбу маколада мамлакатимизда спорт сох,асида нодавлат олий таълим муассасаларини ташкил килишнинг концептуал асослари ва уларнинг молиявий масалаларини мустах,кам-лашнинг асосий йуналишларини такомиллаштириш масалалари кузда тутилган. Спорт сох,асида нодавлат олий таълим муассасаларини пайдо булиши мех,нат ва таълим бериш йуналишига янги капитал (инвестиция)ни олиб киради. Шу билан бирга, спорт таълим тизимида сифат ва ракобат пайдо булади.

Калит сузлар: спорт идустрияси, нодавлат олий таълим муассасаси, молиявий масала, мецнат, таълим бериш, капитал, инвестиция, спорт таълим тизими, сифат, ращобат, маркетинг тадщищотлари, менежмент, бошщариш стратегияси, таълим грантлари, цомийлик хайриялари.

This article discusses the issues of improving the conceptual foundations of the organization of non-state higher educational institutions in the field of sports in our country and the main directions of strengthening their financial support. The emergence of non-state higher education institutions in the field of sports brings new capital (investment) in the field of labor and education. At the same time, quality and competition are emerging in the sports education system.

Key words: sports industry, non-state higher education institution, financial issue, labor, education, capital, investment, sports education system, quality, competition, marketing research, management, strategic management, educational grants, sponsorship donations.

Долзарблиги. Сунгги йилларда республикада туризм ва спорт сохаларини янада ривожлантириш, ахдли-нинг барча катламларини, айникса ёшларни жисмоний тарбия ва оммавий спорт билан мунтазам шугулланишга жалб килиш, жамиятда соглом турмуш тарзининг фой-даси ва устунлигини кенг таргиб килиш, мамлакатда яратилган жисмоний тарбия-согломлаштириш ва спорт инфратузилмасидан тулаконли ва самарали фойдала-нишни таъминлаш, шунингдек, спорт сохасидаги таълим тизимини янада такомиллаштириш максадида 2020 йил 23 сентябрда Узбекистон Республикаси Президенти Ш. Мирзиёев томонидан имзоланган УРК^-637-сонли "Узбекистон Республикасининг янги тахрирдаги Таълим тугрисида"ги конуни, Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 6 апрелдаги ПФ-6199-сонли яъни "Туризм, спорт ва маданий мерос сохаларида

давлат бошкарув тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги Фармони ва Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 6 апрелдаги ПК-5054-сонли яъни "Туризм ва спорт вазирлиги фао-лиятини ташкил этиш тугрисида"ги Карори, Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 24 декабрдаги ПК-60-сонли "Давлат олий таълим муассасаларининг академик ва ташкилий-бошкарув мустакиллигини таъминлаш буйича чора-тадбирлари" хамда ПК-61-сонли "Давлат таълим муассасаларига молиявий мустакиллик бериш чора-тадбирлари" тугрисидаги Карорларида устувор вазифалар кабул килинган.

Мамлакатимизда спорт сохасида нодавлат олий таълим муассасаларини ташкил килишнинг концептуал асослари ва уларнинг молиявий масалаларини мустахкамлашнинг асосий йуналишларини такомил-

Экономика и менежмент образования

лаштириш масалалари кузда тутилган.

Тадкикот максади. Спорт сохасида нодавлат олий таълим муассасаларини пайдо булиши мехнат ва таълим бериш йуналишига янги капитал (инвестиция)ни олиб киради. Шу билан бирга, спорт таълим тизимида сифат ва ракобат пайдо булади. Олий таълим тизими бир хил эмас: унинг сохаларидан бири нодавлат олий таълимдир. Нодавлат олий таълим муассасалари таъсисчилар таркиби ва молиялаштириш манбалари билан фарк килади. Нодавлат таълим ташкилотлари -давлат таълим стандартлари, давлат таълим талаблари ва укув дастурларига мувофик таълим хизматлари кур-сатиш фаолиятини амалга ошириш хукукини беради-ган лицензия асосида таълим хизматлари курсатувчи юридик шахс хисобланади. ("Таълим тугрисидаги" конуннинг 3-моддаси).

Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамаси хузуридаги Таълим сифатини назорат килиш давлат инспекциясининг таълим сохасидаги ваколатлари доирасида нодавлат таълим ташкилотларига лицен-зиялар беради. ("Таълим тугрисидаги" конуннинг 24-моддаси). Нодавлат таълим ташкилотларини молиялаштириш муассисларнинг, кадрлар буюртма-чиларининг пул ва моддий маблаглари хамда конун хужжатларида такикланмаган бошка манбалар хи-собидан амалга оширилади. ("Таълим тугрисидаги" конуннинг 62-моддаси).

Тадкикот вазифалари ва тахлили. Ушбу юко-ридаги маълумотларга мисол сифатида Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2020 йил 18 апрелдаги 241-сонли карори билан Тошкентда ТЕАМ университети очилди. Унинг устав фондида (устав капиталида) давлат улуши булмаган нодавлат олий таълим ташкилоти хисобланади. "ТЕАМ University" МЧЖ муассис саналади. Унинг асосий вазифаларидан бири тадбиркорлик, бошкарув ва бошка сохаларда юкори малакали кадрларни тайёрлаш хисобланади. Университет етакчи хорижий олий таълим муас-сасалари билан фаол хамкорлик килади. Хусусан, олий таълим муассасасида таълим жараёни ва илмий фаолиятни ташкил этиш учун муассис Times Higher Education ва Quacquarelli Symonds версияси буйича ТОП-1000 рейтингига кирадиган дунёнинг етакчи университетлари билан битимлар тузади. Инглиз, узбек ва бошка тилларда таълим берилади. Ракам-ли технологиялар, масофавий таълим хизматлари, вебинарлар, онлайн-укитиш, "blended learning" хамда бошка замонавий услубият ва ёндашувлардан фойдаланган холда кундузги, сиртки ва кечки таълим шаклида дарс утилади. Битирувчиларга Узбекистон-да олий маълумот тугрисидаги хужжат сифатида эътироф этиладиган белгиланган намунадаги диплом берилади.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси хузуридаги Таълим сифатини назорат килиш давлат инспекциясининг лицензияси асосида, университет 2020/2021 укув йилида илк талабалари учун эшикла-рини очди. Олий таълим муассасасида таълим олиш тулов-контракт асосида, шунингдек юридик шахслар - потенциал иш берувчилар томонидан такдим эти-ладиган таълим грантлари, хомийлик хайриялари ва бошка ресурслар хисобига амалга оширилади.

ТЕАМ университети Тошкент шахар, Яшнобод тумани, Темур Малик кучаси, 146-уй манзилида жойлашган. Муассаса томонидан тасдикланган олий таълим муассасасини ривожлантириш режаларига мувофик келгусида бошка вилоятларда унинг фи-лиаллари (МЧЖ шаклида) очилиши мумкин. Крнун хужжатлари маълумотлари миллий базасида эълон ки-линган ва 18 апрелдан кучга кирган. Бундан ташкари пойтахтда яна Япония ракамли университети ташкил этилиши режалаштирилган.

Агар жахон хамжамиятига назар ташлайдиган бул-сак, индустриал жамиятда таълимнинг роли сезиларли даражада усиб бормокда. Олий таълим концепцияси халкаро микёсда ЮНЕСКОнинг диккат марказидадир. Fарбда таълимнинг тизимли инкирози 1960 йиллар-нинг охирида аллакачон мухокама килинган.

1992 йилда Россия Федерациясининг "Таълим тугрисида"ги конуни кабул килингандан сунг тез ривожлана бошлаган нодавлат юридик шахснинг пай-до булишини конунийлаштирди. Давлат статистика маълумотларига кура, Россия университетларининг карийб 45 фоизи нодавлат олий укув юртлари булиб, уларда деярли 1 миллион талаба тахсил олади - бу уларнинг умумий контингентининг 14 фоиз ташкил этади.

Жорий йил Россиядаги олийгохларга 250 минг чет эллик талаба кабул килинган экан ва улардан 3 мингга якини Узбекистонликларни ташкил килган. Шу 250 минг чет эллик талаба умумий кабул кили-нувчиларнинг атиги 5% ини ташкил этаркан. 250 000* 20= 5000 000. Беш миллион талаба укишга кираркан. Россия ахолисини 142 миллионлигини инобатга ол-сак хар 28.4 та одамга 1 та талаба тугри келмокда. Узбекистонда эса 67 минг та талаба шарафига эга булади. (2020 йил 69200та талаба - Тахририят шархи). Узбекистонни ахолиси 33 миллионлигини хисобга олсак, хар 477,6 та одамга 1 та талаба тугри келади. Х,амма саволларнинг жавоби шу ерда эканлигини биз билмай юрган эканмиз.

Демак, олий укув юртларидаги таълим сифатида хам ракобат булиши учун Узбекистонга бугунги давлат олий таълим муассасасалари сони хусусий институт ва университетлар булгани маъкул.

Сунгги йилларда юртимизда таълим тизимига

см см о см

го та t

0

w

1

с го

см см о см

го га

0

ю

1

алохида эътибор каратилмокда. Давлат таълим му-ассасаларини малакали кадрлар билан таъминлаш, педагог кадрларнинг моддий таъминотини кучайти-риш йулида куплаб ишлар олиб борилмокда. Маънан етук, илгор давлатлар вакиллари билан бемалол рако-батлаша оладиган ёшлар авлодини шакллантириш юртимизнинг асосий максадларидан бирига айланган.

Шу уринда бугун жахон стандартларига жавоб берадиган нодавлат олий таълим муассасаларини купайтириш талаб этилмокда.

Нодавлат олий таълим муассасаларини очиш учун юридик шахс сифатида руйхатдан утиб, Давлат хизматлари марказлари ёки Ягона интерактив давлат хизматлари портали оркали Вазирлар Махкамаси ху-зуридаги Таълим сифатини назорат килиш давлат ин-спекциясига лицензия олиш учун мурожаат этилади.

Нодавлат таълим хизматлари курсатувчи юридик шахсларга таълимнинг хар бир тури учун алохида лицензия берилади. Лицензияда фаолиятнинг лицен-зияланаётган тури, таълим фаолияти йуналишлари руйхати аник курсатилади.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкама-сининг 2018 йил 27 мартдаги 241-сон карори билан тасдикланган "Нодавлат таълим хизматлари курсатиш сохасидаги фаолиятни лицензиялаш тартиби тугри-си"даги Низомга кура лицензия олиш учун таълим муассасаси куйидаги талаб ва шартларга жавоб бе-риши керак:

• Узбекистон Республикасининг олий таълим сохасидаги конун ва конуности хужжатларига риоя килиш;

• таълим-тарбия жараёнини давлат таълим стан-дартларига (давлат талабларига), укув режаларига ва дастурларига мувофик ташкил этиш;

• талабгорда лицензияланаётган фаолиятни бажа-риш учун мулжалланган биноларнинг (хоналарнинг) мавжуд булиши, аудиторияларни, укув хоналарини замонавий ахборот-коммуникация асбоб-ускуналари, укитишнинг техник воситалари ва анжомлар билан жихозлаш, биноларни зарур дарслик ва адабиётлар билан таъминлаш;

• таълим дастурларини умумий урта, касб-хунар ва олий таълим давлат таълим стандартларига мувофик, шунингдек, мактабгача таълим, мактабдан ташкари таълим, кадрлар малакасини ошириш ва уларни кайта тайёрлашга куйиладиган давлат талабларига мувофик амалга ошириш;

• ижтимоий химояга мухтож оилаларнинг коби-лиятли ва иктидорли фарзандларини танлов асосида муассасадаги жами тарбияланувчилар, укувчилар умумий сонининг 10 фоизидан кам булмаган микдор-да бепул укишга кабул килиш;

• таълим муассасаси, таълим олувчилар, педагог-

Экономика и менежмент образования

лар хакидаги ва бошка зарур маълумотларни тегишли ахборот тизимларига киритиб бориш;

• битирувчиларга белгиланган тартибда таълим тугрисида хужжат бериш ва бошкалар.

Агар биз мутахассисликлар ва укитиш йуналишла-ри хакида гапирадиган булсак, унда нодавлат универ-ситетларнинг аксарияти уз фаолиятларини гуманитар сохада (иктисодиёт, молия, хукук, хизмат курсатиш, психология, филология ва бошкалар) жамлаган. Чунки гуманитар фанлар буйича укитиш учун лаборатория-лар талаб килинмайди. Аммо вазият хар йили узгариб бормокда. Тиббиёт, курилиш ва автомобил транспорти университетларининг катта кисми аллакачон пайдо булган. Агар лабораториялар билан шартномалар тузиш ва амалиётга оид масалаларни ечишга айланса, у холда физиклар, математиклар, компютер техноло-гиялари, телевидение, радиоэшиттириш, реставрация ва бошкалар сохасидаги мутахассисларни тайёрлаш муаммоларини хал килишга йул очилади.

Х,озир нодавлат университетлари олий укув юр-тидан кейинги касб-хунар таълими тизимига жадал жорий этилмокда, бу уларнинг илмий-педагогик салохияти мустахкамланганлигидан далолат беради. Шундай килиб, агар 1999 йилда атиги 12 та хусусий университетлар аспирантурада (аспирантурада) таълим олиш учун лицензияларга эга булган булса, унда 2004 йилда - 90, 11 та докторантурада. 12 та нодавлат олий таълим муассасаларига "Университет", 13 тасига "Академия" макоми берилди. 26 та универ-ситетда 55 та диссертация кенгаши мавжуд булиб, улардан 28 таси докторликдир. Илмий кенгашлар 100 га якин университетларда аккредитациядан утган.

Бозор муносабатларини шакллантиришнинг за-монавий шароитида нодавлат университетларининг обрусини ошириш, энг катъий талабларга жавоб берадиган ва юкори савияда таълим олиш учун шарт-шароитларни таъминлайдиган нодавлат таълим муассасалари тизимини яратиш зарурдир.

Умуман олганда, нодавлат таълим муассасалари махаллий таълим тизимига янги "нафас" киритади ва биринчи навбатда:

- маъмурий босим оркали эмас, балки яширин захираларни очиб бериш ва олий укув юртларининг инновацион гояларини жорий этиш оркали бевосита таълим муассасаларининг ташаббуси билан таълим тизимининг жадал ривожланишини таъминлашга мулжалланган хакикий ракобат мухитини яратди;

- фукароларнинг таълим олиш имкониятларини кенгайтиради (бюджет маблагларини жалб кил-масдан);

- битирувчиларни кайта тайёрлаш ва малакасини оширишни уз ичига олган мехнат бозорининг реал талабларига тезкор мослашади;

Экономика и менежмент образования

- зарур мутахассисларни таиёрлашда мослашув-чанлик ва динамизмни намоён этиш ва давлат универ-ситетлари билан таккослаганда анча фойдали нисбат-ни саклаш: таълим нархи - таълим сифати ошади.

Нодавлат университетлари учун узларининг моддий базасини ривожлантириш муаммоси ута долзарбдир. Олий таълимнинг нодавлат сектори-ни ривожлантиришда университетнинг молиявий баркарорлиги мухим рол уйнайди, бу эса сифатли таълим олиш имкониятини кафолатлайди. Шундай булганки, нодавлат университетларнинг аксарияти талабалар томонидан укиш учун кушилган маблаг хисобига ишлайди. Нодавлат таълим муассасасини ташкил этиш ёки кайта ташкил этиш жараёнида му-ассис (муассислар) томонидан кушилган молиявий ёки мулкий маблаглар микдори, афсуски, амалдаги конун хужжатларида белгиланмаган.

Узбекистон Республикаси Давлат статистика кумитаси маълумотларига кура, республикамизда 2019/2020 укув йили бошида жами олий таълим ташкилотлари сони 119 тани ташкил этган. Мазкур олий таълим ташкилотларида жами 441,0 минг нафар талаба тахсил олиши кайд этилган.

2019/2020 укув йили бошида нодавлат олий таъ-лим ташкилотлари сони 24 тани ташкил этган булиб, уларда жами 20,2 минг нафар талаба тахсил олиши кайд этилган. Бу жами талабаларнинг 4,6 % ни таш-кил этади.

Нодавлат олий аълим ташкилотлари сони йиллар кесимида: 2015 йил - 10 та, 2016 йил - 10 та, 2017 йил - 10 та, 2018 йил - 14 та, 2019 йил - 24 тани ташкил килган.

Узбекистонда яна 10 та нодавлат, шу жумладан давлат-хусусий шериклик шартлари асосида олий таълим муассасалари ташкил этилади. Бу хакда Конституция ва конун устуворлигини таъминлаш, бу борада жамоатчилик назоратини кучайтириш хамда жамиятда хукукий маданиятни юксалтириш буйича чора-тадбирлар дастурида айтилган. Кдйд этилишича, бунда тегишли амалий чора-тадбирлар 2021 йил апрелга кадар ишлаб чикилиши лозим деб курсатилган.

Шунингдек, давлат-хусусий шериклик масалалари буйича давлат органлари, махаллий консалтинг компа-ниялари, банклар, инвесторлар ва бошка ташкилотлар учун, жумладан халкаро молия ташкилотлари билан хамкорликда тажрибали хорижлик мутахассисларни жалб килган холда, семинар-тренинглар ва давра сух-батлари ташкил этилиши кузда тутилган. Согликни саклаш тизимида тиббий асбобларни стерилизация килиш ва тиббиёт чикиндиларини утилизация килиш буйича давлат-хусусий шериклик лойихаларини амал-га ошириш хам кузда тутилган.

Бундан ташкари, спорт, согликни саклаш, таълим,

транспорт, йул курилиши ва коммунал хужалиги йуна-лишларида иктисодий, ижтимоий ва инфратузилмавий вазифаларни хал этишга каратилган, хусусий инвести-цияларни жалб этиш асосида амалга ошириладиган тадбирлар сонини купайтириш, бу борада амалга оши-рилаётган ишларни жадаллаштириш мулжалланган.

Хулоса. Давлат ва нодавлат университетларини ривожлантириш буйича йиллар давомида амалий тажрибани урганиш, уларнинг дифференциасининг асосий белгилари жихатидан фарклари камайиб бораётганлигини тасдиклайди. Дам давлат, хам нодавлат университетларида таълим фаолиятининг мазмуни лицензиялаш, сертификатлаштириш ва аккредитация тартиб-коидалари оркали бошкари-ладиган давлат стандарти билан тартибга солинади. Нодавлат университетлари мутахассисларни тайёр-лаш буйича давлат буюртмаси танловларида ишти-рок этиш мумкин. Факатгина давлат ва нодавлат университетлари тизимида содир буладиган ички жараёнлар эмас, балки уларнинг фаолияти амалга ошириладиган ташки шароитлар хам мухим ахами-ятга эга. Х,ам давлат, хам нодавлат университетлари кийинчиликларга дуч келмокдалар, мамлакатда дав-лат университетларининг кучли ядроси ва нодавлат университетларининг динамик катламини уз ичига олган олий таълимнинг тузилиши шаклланмокда. Ушбу тизимдаги ижтимоий сиёсатнинг етакчи субъекти давлатдир. Таълим сифатини ошириш буйича бир катор муаммоларни университетларнинг узи хал килиши мумкин ва керак. Аммо уларнинг ривожланишида муаммолар бор, улар якинда кабул килинган конунлар билан янада мустахкамланган. Давлат ва нодавлат таълим муассасаларида солик имтиёзларининг мавжуд эмаслиги университетлар-нинг молиявий ресурсларини асоссиз кискартириш-га олиб келиши мумкин. Нодавлат университетлари учун моддий базани мустахкамлаш (бинолар куриш, асосий воситаларни сотиб олиш) вазифаси устувор хисобланади. Бунинг учун мулжалланган барча сар-моялар энди факат даромад солиги тулангандан сунг амалга оширилади, бу моддий базани ривожланти-ришга сарфланадиган харажатларнинг чорак кисми-га купайишига олиб келади, бу нафакат нодавлат университетларнинг ривожланишига тускинлик килади, балки мукаррар равишда талабалар учун укитиш нархининг ошишига олиб келади. Куриниб турибдики, олий таълимнинг таълим маконининг келажаги асосан давлатнинг кейинги харакатлари билан белгиланади. Ва жамоат онгида давлат ва нодавлат шаклланишлар уртасидаги ханузгача кузатилаётган карама-каршилик уларнинг ижти-моий шериклар сифатида кабул килиниши билан алмаштирилиши жуда мухимдир.

см см о см

го та t

0 Q. W

1

с го

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикасининг "Таълим г^рисида"ги Конуни (1997 йил, 29 август). Янги тахрирдаги "Таълим г^рисида"™ 2020 йил 23 сен-тябрда Узбекистан Республикаси Президенти Ш. Мирзиёев томонидан имзоланган УРК-637-сонли Конун.

2. Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг "Нодавлат таълим ташкилотлари фаолиятини такомиллаштириш чора-тадбирлари туфисида"™ 1028-сон карори. 2019 йил 24 декабрь.

3. Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 2018 йил 27 мартдаги 241-сон карори билан тасдикланган "Нодавлат таълим

Экономика и менежмент образования

хизматлари курсатиш сох,асидаги фаолиятни лицензиялаш тартиби ^риси"даги Низом.

4. Экономические и социальные аспекты развития спортивных услуг: Монография /Под.ред. Н.А. Восколович -М.: ТЕИС, 2012144 с.

5. Олешков М.Ю. Современные образовательные технологии: учебное пособие. - Нижний Тагил: НТГСПА, 2011. - 144 с.

6. И.Б.Гурков. Стратегический менеджмент организации. Учебное пособие. - М.: ТЕИС, 2009.-250 с.

7. European Sport Management Quarterly. Vol. 3. - n. 3 - September 2003.

8. www.sportportal.uz.

MyCTa^n излaнyвчи X.O. ТУРСУНОВ1

1Узбекистон Aaßnax жисмоний тaрбия ßa спорт yниßерситети Чирчик шaxри, Узбекистон

TAЛAБAЛAP CПOPTИHИ PИBOЖЛAHTИPИШ

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Муаллиф билан богланиш учун: BA БOШЦAPИШ MУAMMOЛAPИHИHГ

tursunovhabibullo010@gmail.com w w

HAЗAPИИ BA УСЛУБИИ TA^ЛИЛИ

Aннотaция

Annotation

В данной статье рассматриваются результаты исследования по теоретико-методическому анализу проблем управления развитием студенческого спорта в современных социально-экономических условиях.

Ключевые слова: спорт, студент, студенческий спорт, управление, управление студенческого спорта, теория, методический анализ.

Мазкур маколада замонавий ижтимоий-иктисодий шароитларда талабалар спортини риво-жлантиришни бошкариш муаммоларини назарий ва услубий тах,лил килиш юзасидан утказилган тадкикот натижалари хусусида фикр юритилган.

Калит сузлар: спорт, талаба, талабалар спорти, бошцариш, талабалар спортни бошцариш, талабалар спортини ривожлантириш, назария, услубий тахлил.

This article discusses the results of a study on theoretical and methodological analysis of the problems of managing the development of university sports in modern socio-economic conditions.

Key words: sport, student, student sport, management, student sport management, theory, methodological analysis.

Узбекистонда жисмоний тарбия ва спорт тизимини 2025 йилгача ривожлантириш концепциясига кура хозирги шароитда талабалар спортини ривожлан-тиришни бошдаришнинг анъанавий равишда юзага келган схемаларидан мамлакатда юз бераётган ижти-моий-идтисодий ва сиёсий узгаришларга мос равишда жавоб берадиган инновацион бошдарувга утишнинг жиддий зарурати пайдо булди.

Ушбу концепциянинг мадсади "Олий таълим му-ассасалари талабаларига соглом турмуш тарзини олиб бориш, жисмоний тарбия ва спорт билан тизимли шугулланиш, ривожланган спорт инфратузилмаси-дан фойдаланиш имкониятини яратиш, шунингдек, Узбекистон спортининг радобатбардошлигини ошириш имкониятини таъминловчи шароит яратиш"дан иборат.

Узбекистонда талабалар спортини ривожланти-ришни бошдариш жараёнини такомиллаштириш-нинг мухим йуналишларидан бири булиб "Олий таълим муассасаларининг жисмоний тарбия, спорт ва согломлаштириш ишларини, шунингдек, умуман Узбекистонда талабалар спортини ривожлантиришни таъминлайдиган устувор йуналишлар тизими" нинг илмий-назарий асосланиши хисобланади.

Талабалар спортини ривожлантиришнинг меъ-ёрий-худудий асосини дисдача тахлил дилиш шуни курсатадики, хозирги босдичда давлат бошдаруви

тизимида талабалар спорти харакатини янада ривожлантириш учун зарурий шарт-шароитлар яратилган.

Тадкикот максади. Замонавий ижтимоий-иктисодий шароитда талабалар спортини ривожлантиришни бошда-риш муаммоларини назарий-услубий тахлил этиш.

Тадкикотнинг вазифалари:

1. Талабалар спортини ривожлантиришни ижти-моий-шахсий бошдаришнинг педагогик тамойиллари, функциялари ва усуллари белгилаш;

2. Педагогик бошдариш механизми мазмуни ва ташкилий-дидактик тузилиши асослаш;

Сунгги беш йилликда Узбекистон ахолиси хаёт сифатининг яхшиланиши жисмоний тарбия ва спорт сохасини ривожлантириш курсаткичларида хам уз аксини топди. Хусусан, жисмоний тарбия ва спорт сохасини тавсифловчи асосий курсаткичлар яхши-ланди. Узбекистоннинг турли худудий бирликларида жисмоний маданият ва спортни ривожлантиришга даратилган муайян мадсадли режалар ва дастурлар К^орадалпогистон Республикаси, вилоятлар ва Тош-кент шахри даражасида мунтазам равишда амалга оширилмодда.

Бирод, эришилган курсаткичларга дарамай, бир датор Олий таълим муассасаларида талаба ёшлар-нинг жисмоний тарбия ва спорт фаолияти сохасидаги ютудлари хусусияти Узбекистон Республикасида

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.