Научная статья на тему 'Созылмалы ауруларды басқару: бағдарлама тиімділігінің дәлелі'

Созылмалы ауруларды басқару: бағдарлама тиімділігінің дәлелі Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
594
117
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
созылмалы ауруларды басқару / ауруларды басқару бағдарламасы / созылмалы жұқпалы емес аурулар / тиімділік / public health / chronic disease management / disease management program / chronic noncommunicable diseases

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — А. Б. Құмар, Л. К. Кошербаева, А. К. Абикулова, О. Д. Джумагазиева, А. К. Изекенова

Бүкіл әлемде созылмалы аурулар өлім мен мүгедектіктің негізгі себебі ретінде инфекциялық аурулардан асып түсті. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) мәліметтері бойынша созылмалы жұқпалы емес аурулар (СЖЕА) табысы төмен және орташа елдердегі адамдарға шамадан тыс әсер етуде, әлемде қайтыс болған 32 миллион адамның төрттен үш бөлігі жұқпалы емес ауруларға (ЖЕА) тиесілі. Әртүрлі аймақтар мен елдерде, әртүрлі жастағы адамдар СЖЕА-мен ауырады. Мұндай жағдайлар көбінесе егде жастағы адамдарда кездеседі, бірақ деректер 30-дан 69 жасқа дейінгі аралықта барлық өлім жұқпалы емес аурулармен байланысты екендігін көрсетеді. Осы «мерзімінен бұрын» өлімнің 85%-дан астамы табысы төмен немесе орташа елдерде болады.Балалар, ересектер мен қарттар жұқпалы емес ауруларға әкелетін дұрыс емес тамақтану, физикалық белсенділіктің болмауы, темекі түтінінің әсерінен немесе алкогольді шамадан тыс пайдалану салдары сияқты түрлі қауіп факторларының барлығына бейім. Созылмалы аурулармен күрес бүкіл әлемдегі денсаулық сақтау жүйелері үшін маңызды мәселе, және ол созылмалы аурулары бар адамдарға ұйымдасқан түрде көмек көрсетуге емес, шұғыл эпизодтық ауруларды шешуге негізделген. Әлемдегі денсаулық сақтау жүйелері ауруларды басқару бағдарламаларын оңтайлы енгізіп, ендігі кезекте олардың тиімділігін есептеп, бағалауда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по клинической медицине , автор научной работы — А. Б. Құмар, Л. К. Кошербаева, А. К. Абикулова, О. Д. Джумагазиева, А. К. Изекенова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

MANAGEMENT OF CHRONIC NONCOMMUNICABLE DISEASES: PROGRAM EFFECTIVENESS PROOF

Worldwide, chronic diseases have surpassed infectious diseases as the leading cause of death and disability. According to the World Health Organization (WHO), chronic noncommunicable diseases (NCDs) disproportionately affect people in lowand middle-income countries, where more than three quarters of deaths from NCDs in the world 32 million people. People of all age groups, regions and countries suffer from NCDs. These conditions are often associated with older age groups, but data show that 15 million of all deaths associated with NCDs occur between the ages of 30 and 69. Of these “premature” deaths, it estimated that more than 85% occur in lowand middle-income countries. Children, adults and the elderly are all vulnerable to risk factors contributing to noncommunicable diseases, whether due to unhealthy diets, lack of physical activity, exposure to tobacco smoke or harmful use of alcohol. These conditions characterized by a small number of behavioral risk factors, which include a diet high in saturated fat and low in fresh fruits and vegetables, lack of physical activity, tobacco smoking and excessive alcohol consumption. Throughout the world, disease management programs have been working for a long time, and the effectiveness of this program has been calculated and proven.

Текст научной работы на тему «Созылмалы ауруларды басқару: бағдарлама тиімділігінің дәлелі»

ЭДК 614.255.15

DOI: 10.24411/1995-5871-2019-10057

СОЗЫЛМАЛЫ АУРУЛАРДЫ БАСКАРУ: БА^ЦАРЛАМА ТИ1МД1Л1Г1НЩ ДЭЛЕЛ1

А.Б.^умар, Л.К.Кошербаева, А.К.Абикулова, О.Д.Джумагазиева, А.К. Изекенова

С.Ж. Асфендияров атындагы ^азак улттык медицина университетi, Алматы

ТУЙ1НД1

БYкiл элемде созылмалы аурулар eлiм мен мYгедектiктiц негiзгi себебi ретiнде инфекциялык аурулардан асып тYCтi. ДYниежYзiлiк денсаулык сактау уйымыныц (ДДС¥) мэлiметтерi бойынша созылмалы жукпалы емес аурулар (СЖЕА) табысы темен жэне орташа елдердеп адамдарга шамадан тыс эсер етуде, элемде кайтыс болган 32 миллион адамныц терттен Yш бeлiгi жукпалы емес ауруларга (ЖЕА) тиесiлi.

ЭртYрлi аймактар мен елдерде, эртYрлi жастагы адамдар СЖЕА-мен ауырады. Мундай жагдайлар кeбiнесе егде жастагы адамдарда кездесед^ бiрак деректер 30-дан 69 жаска дейiнгi аралыкта барлык eлiм жукпалы емес аурулармен байланысты екендiгiн керсетедь Осы «мерзiмiнен бурын» eлiмнiц 85%-дан астамы табысы темен немесе орташа елдерде болады.Балалар, ересектер мен карттар жукпалы емес ауруларга экелетш дурыс емес тамактану, физикалык белсендшктщ болмауы, темекi тYтiнiнiц эсерiнен немесе алкогольдi шамадан тыс пайдалану салдары сиякты тYрлi кауш факторларыныц барлыгына бейiм.

Созылмалы аурулармен курес бYкiл элемдегi денсаулык сактау жYЙелерi Yшiн мацызды мэселе, жэне ол созылмалы аурулары бар адамдарга уйымдаскан тYрде кeмек кeрсетуге емес, шугыл эпизодтык ауруларды шешуге негiзделген. Элемдеп денсаулык сактау жYЙелерi ауруларды баскару багдарламаларын оцтайлы енгiзiп, ендiгi кезекте олардыц тиiмдiлiгiн есептеп, багалауда.

Клт свздер: созылмалы ауруларды басцару, ауруларды басцару багдарламасы, созылмалы жщпалы емес аурулар, тшмдтк.

ОзектШгь Созылмалы жукпалы емес ауруларды баскару жeнiндегi ю-шаралар 2025 жылга карай СЖЕА-дан ерте eлiм-жiтiмнiц салыстырмалы каупiн 25% -га тeмендету жэне 2030 жылга карай мезгшаз eлiмдi азайту жeнiндегi жаhандык максатка кол жеткiзу Yшiн мацызды [1].

• Созылмалы жукпалы емес аурулардан жыл сайын 41 миллион адам кeз жумады, бул элемдегi барлык eлiмнiц 71% курайды.

• Жыл сайын СЖЕА-дан 30 бен 69 жас аралыгындагы 15 миллион адам кайтыс болады,осы «мерзiмiнен бурын» eлiмнiц 85%-дан астамы табысы тeмен жэне орташа елдерде кездеседь

• ЖYрек-кан тамырлары аурулары - СЖЕА-дан болган eлiм-жiтiмнiц кeп бeлiгiн алады, жылына 17,9 миллион адам

осы аурудан кайтыс болады.

Одан кейiн катерлi iсiк (9,0 миллион), тыныс жолдарыныц аурулары (3,9 миллион) жэне кант диабет (1,6 миллион).

• Аурудыц осы 4 тобына ЖЕА-дан мезгiлсiз кайтыс болу жагдайларыныц 80% -дан астамы тиесш [2].

• Темекiнi пайдалану, физикалык белсендшктщ болмауы, алкогольдi ша-мадан тыс пайдалану жэне дурыс емес тамактану ЖЕА-дан eлу каупiн арттырады. ^

«С

• Жукпалы емес ауруларды § аныктау, скрининг жэне емдеу, сондай- ^ ак паллиативтик кeмек - СЖЕА-ды баскарудыц негiзгi компоненттерi болып а табылады [3]. ^

1-суретте элемдеп себептерге бай- | ланысты аурудыц жалпы ауыртпалыгыныц ® Yлесi ^рсетшен.

в

КАЗАХСКИЙ

медицинский

УНИВЕРСИТЕТ

НЕПРЕРЫВНОГО

ОБРАЗОВАНИЯ

•е

О &

S

S

^

S

§

t SC

1 сурет.Элемдег1 аурудыц себептер1не байланысты жалпы ауыртпалыгыныц Y^eci, 2017^epeKKe3:https://ourworldindata.org/burden-of-disease)

Ауруды баскару багдарламасы алгаш рет Америка ^урама Штаттарында (А^Ш) 1980 жылдары сипатталган, осыдан ба-стап белгiлi бiр созылмалы аурулары бар адамдардыц арасында мшез-кулыкты езгертуге жэне дэрi-дэрмектердi кабылдау режимiн устануга багытталган бiлiм беру багдарламаларына аса назар аударыла ба-стады [4].

1990 жылдардьщ ортасынан ба-стап аурудыц алдын-алудыц медициналык кемектщ сапасын жаксартуга жэне шыгындарды азайтуга мYмкiндiк беретiнiн кептеген дэлелдемелер пайда болды. Ау-руларды емдеу стратегиялары А^Ш-тын жеке жэне мемлекеттiк секторларында, сонымен катар бiрнеше Еуропа елдерiнде пайдалана бастады [5, 6].

Осыган байланысты тужырым-дамалар Австралияда да жYзеге асырыл-ды [7]. Алайда, жогарыда айтылгандай, тэсiлдер фокустары, араласу аукымы ментургындарды камту эдiстерi эр тYрлi болды [8]. Америка ^урама Штаттарында сипаттамалар «ерекше жагдайлары бар пациенттердщ шыгындарын азайтуга

жэне нэтижелерш жаксартуга багытталган дискреттi багдарламалардан» бастап, «пациенттщ езiн-езi кYтуi айтарлыктай болатын жагдайдагы популяциялар Yшiн келiсiлген медициналык араласулар мен байланыс жYЙесiне» дешн езгердi [9, 10].Америкалык когамдык денсаулык сактау Альянсы жасаган бул екiншi толык аныктама бiр фокустан 6y^ адам моделiне ауысуды усынады, бул косарлана жYретiн аурулары бар наукастардыц кажеттiлiк жагдайларын ескередi [11].

Созылмалы ауруларды баскару - бул созылмалы аурумен ауыратын адамдарга кYнделiктi баскаруды тиiмдi жYргiзу Yшiн кажет медициналык кызметтер, бiлiм, дагдылар мен ресурстарды усыну аркылы Yнемi камкорлык керсету жэне колдау.

2013 жылы жYргiзiлген Аурудыц галамдык ауыртпалыгын зерттеу1 керсеткендей, 1990 жылдан 2013 жылга дешн мYгедектiкпен емiр CYрген жылдар (Years Lived with Disability - YLD) саныныц (42,3%) айтарлыктай ескен [12]. Бул керсетюш жукпалы емес ауруларга байланысты болды, сонымен катар 2013 жылы

*a.kumar@kaznmu.kz

жукпалы аypyлаp бYкiл элeмдe YLD-нщ 20 ^изи сeбeптepiнщ катаpына да ^pMere^ ДамыFан eлдepдe созылмалы аypyлаpдьщ жоFаpы дeцгeйi байкалады жэнe оныц та-pалyы жасына каpай жоFаpылаyда [13]. Aвстpалиялык дepeктep 44 жастан аскан адамдаpдыц шамамeн 40%-ы созылмалы аypyлаpдьщ мyльтимоpбидтiлiкпeн бipгe жYpeтiндiгiн, 65-74 жастаFылаpда шама-мeн 50%, 85 жастан аскан адамдаpда 70%-ды к¥pайтындыFын кepсeтeдi [14].

Созылмалы аypyлаpмeн кYpeс бYкiл элeмдeгi дeнсаyлык сактаy жYЙeлepi Yшiн мацызды мэсeлe, жэнe ол созылмалы ау-pyлаpы баp адамдаpFа уйымдаскан тYpдe кeмeк кepсeтyгe eмeс, шуFыл эпизодтык аypyлаpды шeшyгe нeгiздeлгeн [15].

0p eкi жыл сайын он eкi улттык eкiлдep каyымдастыFына баpyды кeлдeнeц зepт-тey аpкылыжYpгiзiлгeн ^OFамдастыктаpды бакылаy бойынша зepттey нэтижeлepi дeнсаyлык сактаy жYЙeлepi аypyды eмдeyдiц дeнсаyлык нэтижeлepi мeн шыFындаpына эсepiнаныктай алмайтындыFын кepсeттi. Олаp баFдаpламакатысyшылаpыныц

канаFаттанyшылыFын аpттыpатынына сeнiмдi болды [16]. Баскадабipнeшe зepттey-лep пациeнттepдiц канаFаттанyшылыFыныц жоFаpы дэpeжeсiн аныктады.

Aлты айлык кант диабeтiн eмдey баFдаpламасына тipкeлгeн адамдаpдьщ 90 пайыздан астамы жаFдайына байла-нысты алFан eмiнe канаFаттанFан. ^ант диабeтiн eмдeyдiц «ere жаксы» нeмeсe «уздш» дeп мэлiмдeгeн катысyшылаpдыц Yлeсi баFдаpламаFа eнгiзiлмeгeн адамдаpFа каpаFанда бipшама жоFаpы болды. Мыса-лы, тipкeлreндepдiц шамамeн 94 пайызы жэнe тipкeлмeгeндepдiц 75 пайызы диабeтi бойынша кepсeтiлгeн кeмeктiц сапасына канаFаттанFан[17].

Дeнсаyлык сактау жYЙeсiндe пай-даланy мeн шыFындаpды тeмeндeткeн кант диабeтiн баскаpy баFдаpламасы па-циeнттep мeн дэpiгepлepдiц баFдаpламаFа канаFаттанyшылыFын eлшeдi.

Пациeнттepдiц шамамeн 45 пайызы баFдаpламаны кYтiмгe муктаж адамдаpFа усынyFа «толыктай ^лютЬ» ал 29 пайызы «^лг^ 6ÍP дэpeжeдe кeлiсeмiн» дeп жаyап бepдi.БаFдаpламаFа катыскан дэpiгepлepдiц басым кeпшiлiгi буFан канаFаттанды. Мы-салы, дэpiгepлepдiц 90 пайызы кepсeтiлeтiн кeмeктiц жалпы сапасы жаксы нeмeсe eтe жаксы дeп санайды, ал 85 пайызы бул баFдаpлама пациeнттepгe eH жаксы кeмeк кepсeттi дeп сeнeдi [18].

Aypyмeн кYpeсy адамдаpдан мeдициналык тэжipибeнi жаксаpтyFа кeп yакыт пeн кYш жумсауды талап eтeдi. Сондыктан наyкастаpды баFдаpламаFа катысyFа шакыpy кepeктiгi анык [19] Муныц 6íp эдiсi - аypyлаpды eмдeyдщ пай-дасы тypалы акпаpат таpатy. Aypyлаpды eмдeyдщ таFы 6ÍP жиi кeздeсeтiн пpоблe-масы - пациeнтмiндeттeмeсiнщ тeмeндiгi. Наукастыц кeлiсiмi эpтYpлi созылмалы аypyлаpы баp попyляциялаp аpасында ap тYpлi болады. Кeйбip наyкастаpдьщ ойлаy каб^т эpтYpлi, кeй жаFдайда кYтiм жо-спаpлаpы кYЙзeлiскe ушыфатады дeп санайды, ал баскалаpы баFдаpламаFа толык сeнбeyi мYмкiн. БаFдаpламаFа катысyды жэш оныц оpындалyын жYзeгe асыpy Yшiн каpжылык ынталандыpy кажeт 6ОЛУЫ мYмкiн. Кeйбip баFдаpламалаp косымша аpтыкшылыктаp, тeмeндeтiлгeн косымша тeлeмдep, акысыз жабдыктау нeмeсe накты аypyлаpFа аpналFан жeцiлдiк кyпондаpын усынады [20].

Aypyды баскаpyдыц ^изи максаты мeдициналык кызмeттepдi пайдалану-ды азайту болFандыктан, кeйбip кызмeт кepсeтyшiлep Yшiн rapier^ тeмeндeyi киындык тудыфуы мYмкiн.

Кeйбip дeнсаyлык сактау жYЙeлepi осы жумысы Yшiн кызмeт кepсeтyшiлepдi косымша тeлeмдepмeн маpапаттайды. Мы-салы, Blue Cross of California улттык сапа стандаpттаpына сэйкeс кeлeтiн дэpiгepлepдi шаFын мeлшepдe каpжы бонyсымeн маpа-паттайды [21].

>е «

О &

s s

ъ

s

s

йз

КАЗАХСКИЙ

ШИШг медицинский

СЯН* УНИВЕРСИТЕТ

КУ»' НЕПРЕРЫВНОГО

ОБРАЗОВАНИЯ

1-кесте. АК^Ш-тагы мемлекеттт ауруды басцару багдарламасыныц нэтижелер1

О &

а а

5

§

йз

Ауру Yнемдеу Денсаулык бойынша нэтижелер1

Демшпе Колорадо: АББ катысушыларына арналган шыгындар 37,4% тeмендедi СолтYCтiк Каролина: демшпенщ орташа шыгыны АББ балаларында 24% тeмен. Флорида: стационарлык емделушшердщ келу1 2% -га, жедел жэрдем шакырулары 3% -га, амбулаториялык кабылдаулар 1% -га азайды. Вашингтон: АББ юке асырудыц б1р1нш1 жылында 250 000 доллар. СолтYCтiк Каролина: АББ-га кужатталган катысушылардыц Yлесi 47-ден 63% -га дешн eстi. Вашингтон: тумауга карсы вакцинациялардыц Yлесi 45-тен 65% -га дешн eстi. 1с-шаралар жоспары бар пациенттердщ Yлесi 12-ден 24% -га дешн eстi. ^нделшт профилактикалык емi бар пациенттердiц Yлесi 63-тен 80% -га дейiн eстi. БYгiнгi кYнi темекi шекпейтiн наукастардыц Yлесi 61-ден 70% -га дешн eстi.

Диабет Вашингтон: АББ енпзудщ б1р1нш1 жылында 900 000 $. ¥лттык децгейде, 27 зерттеулердi жYЙелi тYрде карау негiзiнде, профилактикалык кызметтер жeнiндегi когам кант диабетш емдеудi жаксарту максатында АББ усынды жэне енгiздi. СолтYCтiк Каролина: кант диабетш багалаудыц 8 процесiнiц 6-ы жетiлдiрiлген. Вашингтон: Аспириндi не-месе баска антикоагулянтты кабылдаган пациенттердiц Yлесi 41-ден 64% -га дейiн eстi. Гликирленген НЬ-ге тексерулердiц Yлесi 40-тан 59% -га дейiн, липидтердiц спектрi Yшiн 72-ден 88% -га дешн eстi. Тумауга карсы вакцинациялардыц Yлесi 51-ден 69% -га дешн eстi.

Созылмалы жYрек жеткш1кс1зд1п Вашингтон: АББ енпзудщ б1р1нш1 жылында 375 000 $. Вашингтон: Кундел1кп ез салмагын елшейтш пациенттердщ Yлесi 32-ден 64 пайызга дешн естi. ПФ ингибиторларын кабылдаган пациенттердiц Yлесi 60-тен 72% -га дешн есп. Тумауга карсы вакцинациялардыц Yлесi 51-ден 66% -га дешн есп.

Баскалары Вашингтон: АББ юке асырудыц б1р1нш1 жылындагы 680 000 $. Флорида: АББ юке асырудыц б1р1нш1 жылындагы кепшдецщршген Yнемдеу - 18 миллион доллар.

*Дереккез: Уильяме, 2004 б. 20.

А^Ш-тагы рандомизацияланган зерттеуге сэйкес, ауруларды баскару багдарламасы журек жеткiлiксiздiгiн емдеу кунын отбасыныц бiр мYшесiне шаккандагы мелшерш айына 720 дол-лардан немесе жылына 36 миллион долларга азайтты. СолтYCтiк Каролина университетiндегi Шеппс орталыгы ауруды баскару багдарламасынан (АББ) алынган экономикалык нэтижелердi багалап, соцгы Yш жыл iшiнде кант диабетiмен ауыра-тын наукастар Yшiн 2,1 миллион доллар Yнемделгенiн хабарлады, бул ауруханага кабылдаудыц 9 пайызга темендеуiне бай-ланысты болды. Бронх демiкпесi бойынша бiрiккен Yш жылдык Yнем 3,3 миллион дол-ларды курады, бул кебшесе жедел жэрдем шакыруларыныц азаюы мен ауруханага жаткызу децгешнщ темендеуi есебiнен болды [21].

Америка ^урама Штаттарынан ауруларды баскарудыц сэтп мемлекетпк багдарламаларыныц косымша мысалдары 1-кестеде керсетiлген.

Миннесотадагы емiр CYPУ сау-алнамасында Hanneke Drewes, Lotte жэне Steuten-re жYргiзiлген мета-анализ керсеткендей, созылмалы ауруларды баскару багдарламасы елiм керсеткiшiн

орташа есеппен 18 пайызга (95% ДИ: 0.720.94), ауруханага жаткызу ^рсетк^ орташа есеппен 18 пайызга тeмендетедi (95% ДИ 0.76-0.93) жэне eмiр CYPУ сапасын 7,14 тармакка жаксартады (95% ДИ: -9.55-тен -4.72).

Созылмалы ^мекп баскару eлiмдi едэуiр тeмендетедi. Тшмдшктщ эртYрлiгiне карамастан, ауруханага жаткызу мен eмiр сапасына оц эсер дэлелдендi [23].

Созылмалы ауруларды баскару багдарламалары эр тYрлi созылмалы жагдайлардыц, оныц iшiнде психикалыкаурудыц eмiр CYPУ сапа-сын [24] жэне денсаулык нэтижелерiн жаксартатындыгына дэлел бар[25].

Сонымен катар, АББ eкпенiц созыл-малы обструктивтi ауруы (ЭСОА) бойын- с^ ша ауруханага жаткызуды тeмендететiнi (Cochrane-Kruis 2013), сондай-ак жYрек жеткiлiксiздiгi бар наукастардыц | ауруханага жаткызылуы мен eлiм-жiтiмiн ^ тeмендететiнi кeрсетiлген[26].

^орытынды. Созылмалы ауру- а ларды баскару багдарламалары, атап айтканда созылмалы купм моделi, диабет, | жYрек жеткшказдЫ, гипертония, ЭСОА

в

мазасыздыгы жэне депрессиямен ауыратын ¡^ наукастардыц денсаулыгын жаксартатыны ¡-ц

I КАЗАХСКИЙ ШИШг МЕДИЦИНСКИЙ

СЯН* УНИВЕРСИТЕТ

КУ»' НЕПРЕРЫВНОГО

ОБРАЗОВАНИЯ

дэлелдендi. Кейбiр жагдайларда бул ара-ласулар астма, остеоартрит жэне АИВ-пен ауыратын наукастардыц нэтижелерш жаксартады. ^ант диабетi, астма жэне 0СОА наукастарына жYргiзiлген зерттеу-лер, созылмалы кYтiм моделшщ бiрнеше компоненттерш колдану багдарламасыныц тиiмдiлiгiн арттыра алатындыгын кeрсеттi.

Осылайша, ауруларды баскару багдарламаларыныц тиiмдiлiгi кYмэн тудырмайды. АББ демшпе, ЭСОА, жYрек жеткiлiксiздiгi жэне психикалык денсаулыгында проблемалары бар наукастардыц eмiр сапасын жаксартады. АББсимптомдары аз пациенттерге

Караганда, ауыр психикалык аурулары бар емделушшер Yшiн тиiмдi болуы mymkïh.

Fromer мен Moore мета-анализшщ нэтижесшде авторлар ауруларды баскарудыц мамандандырылган багдарламалары экономикалык

Yнемдi деп тужырымдады, ал осы багдарламалардыц KeMerÏHe жYгiнетiн жYрек жеткiлiксiздiгi бар адамдар ауруханага тYсу ьщтималдыгы аз. Авторлар ауруды бакылау багдарламаларына пациенттердi окытуды жэне пэнаралык топтыц мамандандырылган кадагалауын, соныц iшiнде YЙдегi медициналык кYтiмдi косуды усынады.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1.Алма-атинская декларация // Международная конференция по первичной медико-санитарной помощи. - Алматы, 1978.

2.Beaglehole R, Horton R. Chronic diseases: global action must match global evidence. Lancet. 2010;376(9753):1619-1621.

3.Hoffman D. An Urgent Reality: The Need to Prevent and Control Chronic Disease. Atlanta: National Association of Chronic Disease Directors, 2008. Available at http://www. chronicdisease.org/files/public/ Chronic_Disease_Prevention_White_Paper.pdf.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

4.MiekeRijken, Nienke Bekkema, Pauline Boeckxstaens, François G. Schellevis, Jan M. De Maeseneer, Peter P. Groenewegen. Chronic Disease Management Programmes: an adequate response to patients' needs? Health Expectations,17, pp.608-621

5.Актаева Л.М., Гаркалов К.А. и др. Внедрение программ управления заболеваниями в практическое здравоохранение: Методические рекомендации. - Астана, 2013. - ХХ dSBN 978-601-280-483-6

6.Аканов А.А., Мейманалиев Т.С., Комаров Ю.М. Реформы здравоохранения в мире. Реформы здравоохранения в мире, в Казахстане, Кыргызской Республике и России. - Palmariumacademicpublishing, 2013. - 347с.

7.Nolte E.; Knai C.; (2015) Assessing chronic disease management in European health systems. Country reports. Technical Report. World Health Organization, Copenhagen, Denmark. http://researchonline.lshtm.ac.uk/id/eprint/2530925 Downloaded from: http://researchonline. lshtm.ac.uk/2530925/

8.Tinetti ME, McAvay G, Chang SS et al. Effect of chronic disease-related symptoms and impairments on universal health outcomes in older adults. Journal of the American Geriatrics

^ Society, 2011;59:1618-1627.

g 9.Care Continuum Alliance.Care Continuum Alliance (CCA) definition of disease

^ management.Retrieved 2011-05-24.

©

^ 10.Foreman et al. Forecasting life expectancy, years of life lost, and all-cause and cause-

specific mortality for 250 causes of death: reference and alternative scenarios for 2016-40 for =s 195 countries and territories using data from the Global Burden of Disease Study 2016. The i Lancet. 16 October 2018.

11.Anderson G. Chronic Care: Making the Case for Ongoing Care. Princeton, NJ.: Robert § Wood Johnson. Foundation; 2010. http://www.rwjf.org/content/dam/farm/reports/reports/2010/ rwjf54583 . September 25, 2013.

12.Salisbury C, Johnson L, Purdy S, Valderas J, Montgomery AA. Epidemiology and impact of multimorbidity in primary care: a retrospective cohort study. British Journal of General Practice. January 1, 2011;61(582):e12-e21.

13.Walling E, Haack C, Cole C. Chronic Disease Management Collaborative II: Improving Care. Improving Lives. Saskatoon: Health Quality Council, 2012.

14.Dudley, R., Frolich, A., Robinowitz, D. et al. (2004) Strategies to Support Quality-based Purchasing: A Review of the Evidence. Rockville, MD: Agency for Healthcare Research and Quality

15.Woltmann E1, Grogan-Kaylor A, Perron B, Georges H, Kilbourne AM, Bauer MS. Comparative effectiveness of collaborative chronic care models for mental health conditions across primary, specialty, and behavioral health care settings: systematic review and meta-analysis. Am J Psychiatry.2012 Aug;169(8):790-804. doi: 10.1176/appi.ajp.2012.11111616.

16.Wagner E.H., Davis C., Schaefer J., Von Korff M., Austin B. A survey of leading chronic disease management programs: are they consistent with the literature? Manag Care Q 1999;7(3):56-66.PubMed

17.Bodenheimer T, Wagner EH, Grumbach K. Improving primary care for patients with chronic illness. JAMA 2002;288(14):1775-9.CrossRefPubMed

18.Barr V.J., Robinson S., Marin-Link B., Underhill L., Dotts A., Ravensdale D., et al. The expanded chronic care model: an integration of concepts and strategies from population health promotion and the chronic care model. Hosp Q 2003;7(1):73-82.

19.Centers for Disease Control and Prevention. 2009. Chronic disease the power to prevent, the call to control: at a glance URL:http://www.cdc.gov/chronicdisease/resources/ publications/AAG/pdf/chronic.pdf[accessed 2012-11-03]

20.Jon Glasby, Helen Dickinson, Edward Peck. Guest editorial: Partnership working in health and social care. Health & Social Care in the Community. 17 August 2006. https://doi. org/10.1111/j.1365-2524.2006.00656.x

21.Congressional Budget Office.An analysis of the literature on disease management programs.2004-10-13. Retrieved 2008-10-13.

22.Hanneke W.Drewes, Lotte M.G.Steuten, Lidwien C.Lemmens, Caroline A. Baan, Hendriek C.Boshuizen, Arianne M.J.Elissen, Karin M.M.Lemmens, Jolanda A.C.Meeuwissen, Hubertus J.M.Vrijhoef. The Effectiveness of Chronic Care Management for Heart Failure: Meta-Regression Analyses to Explain the Heterogeneity in Outcomes. HealthServRes. 2012 Oct; 47(5): 1926-1959.

23.Stellefson M.,Dipnarine K., Stopka C. The Chronic Care Model and Diabetes Management in US Primary Care Settings: A Systematic Review. Prev Chronic Dis 2013;10:120180. D0I:http://dx.doi.org/10.5888/pcd10.120180.

24.Kasper E., Gerstenblith G., Hefter G., Van Anden E., Brinker J.A., Thiermann, D. R., Gottlieb S.H. (2002, February 6). A randomized trial of the efficay of multidisciplinary care in heart failure outpatients at high risk of hospital readmissions. Jouranl of the American College of Cardiology, 39, 471-480. >

25.Annemarije L.Kruis, NynkeSmidt, Willem J.J.Assendelft, JacobijnGussekloo, Melinde R.S. Boland, Maureen Rutten -van Mölken, Niels H. Chavannes. Integrated disease management interventions for patients with chronic obstructive pulmonary disease. Cochrane ^ Systematic Review -InterventionVersion published: 10 October 2013.

26.Gandjour, Afschin (2010). «A model to predict the cost-effectiveness of disease

management programs».Health Economics.19(6): 697-715.doi:10.1002/hec.1503. g

a

I Ч КАЗАХСКИЙ

ШИШг МЕДИЦИНСКИЙ

ЬЯИ* УНИВЕРСИТЕТ

НЕПРЕРЫВНОГО ОБРАЗОВАНИЯ

УПРАВЛЕНИЕ ХРОНИЧЕСКИМИ НЕИНФЕКЦИОННЫМИ ЗАБОЛЕВАНИЯМИ: ДОКАЗАТЕЛЬСТВО ЭФФЕКТИВНОСТИ ПРОГРАММ

А.Б.Кумар, Л.К.Кошербаева, А.К.Абикулова, О.Д.Джумагазиева, А.К. Изекенова

НАО «Казахский национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова»,

г. Алматы

АННОТАЦИЯ

Во всем мире хронические заболевания превзошли инфекционныезаболевания в качестве основной причины смерти и инвалидности. Поданным Всемирной организации здравоохранения (ВОЗ) хроническиенеинфекционные заболевания (ХНИЗ) несоразмерно поражают людей встранах с низким и средним уровнем дохода, где происходит более трехчетвертей случаев смерти от НИЗ в мире - 32 миллиона человек.

Люди всех возрастных групп, регионов и стран страдают от ХНИЗ. Этиусловия часто связаны с более старшими возрастными группами, но данныепоказывают, что 15 миллионов всех смертей, связанных с НИЗ, происходят ввозрасте от 30 до 69 лет. По оценкам, из этих «преждевременных» смертейболее 85% происходят в странах с низким и средним уровнем дохода. Дети,взрослые и пожилые люди все уязвимы перед факторами риска,способствующими неинфекционными заболеваниями, будь то из-занездорового питания, отсутствия физической активности, воздействиятабачного дыма или вредного употребления алкоголя.

Эти условия характеризуются небольшим количеством поведенческихфакторов риска, которые включают диету с высоким содержаниемнасыщенных жиров и низким-содержанием свежих овощей и фруктов,недостатком физической активности, курением табака и избыточнымупотреблением алкоголя.

Во всем мире программы управления заболеваниями работают уже длительно, рассчитана и доказана эффективность этой программы.

Ключевые слова: управление хроническими заболеваниями, программа управления заболеваниями, хронические неинфекционные заболевания, эффективность.

MANAGEMENT OF CHRONIC NONCOMMUNICABLE DISEASES: PROGRAM EFFECTIVENESS PROOF

A. Kumar, L.Kosherbayeva, A. Abikulova, O.Dzhumagaziyeva, A.Izekenova

S.D. Asfendiyarov Kazakh National Medical University, Almaty

^ SUMMARY

^ Worldwide, chronic diseases have surpassed infectious diseases as the leading cause of death

| and disability. According to the World Health Organization (WHO), chronic noncommunicable ^ diseases (NCDs) disproportionately affect people in low- and middle-income countries, where

more than three quarters of deaths from NCDs in the world - 32 million people. g People of all age groups, regions and countries suffer from NCDs. These conditions are

§ often associated with older age groups, but data show that 15 million of all deaths associated with NCDs occur between the ages of 30 and 69. Of these "premature" deaths, it estimated that

a

more than 85% occur in low- and middle-income countries. Children, adults and the elderly ^ are all vulnerable to risk factors contributing to noncommunicable diseases, whether due to hq unhealthy diets, lack of physical activity, exposure to tobacco smoke or harmful use of alcohol.

These conditions characterized by a small number of behavioral risk factors, which include a diet high in saturated fat and low in fresh fruits and vegetables, lack of physical activity, tobacco smoking and excessive alcohol consumption.

Throughout the world, disease management programs have been working for a long time, and the effectiveness of this program has been calculated and proven.

Key words: public health, chronic disease management, disease management program, chronic noncommunicable diseases.

УДК:618.11.2-07-08:616-058(574) DOI: 10.24411/1995-5871-2019-10058

ОЦЕНКА УДОВЛЕТВОРЕННОСТИ БЕРЕМЕННЫХ ЖЕНЩИН ГАРАНТИРОВАННЫМ ОБЪЁМОМ БЕСПЛАТНОЙ МЕДИЦИНСКОЙ ПОМОЩИ В РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН НА УРОВНЕ ПМСП

А.К. Аширбекова, Г.Е. Аимбетова, М.А. Рамазанова

АО «Национальный Медицинский Университет», г. Алматы

АННОТАЦИЯ

Актуальной проблемой в получении ГОБМП на уровне ПМСП является самым приоритетным проблемами женской консультации, которые приводит ряд не решаемых ситуации, в первую очередь не своевременное прикрепление к ПМСП по месту жительства, не своевременное обращение и постановка на учет, которые приводят к запущенности заболеваний.От сроков постановки на учет зависит не только надлежащее ведение беременности и забота о здоровье женщины и будущего ребёнка.

Ключевые слова:родовспомогательная помощь, гарантированный объем бесплатной медицинской помощи.

Показатели здоровья женщин и детей являются важнейшими индикаторами уровня социально-экономического положения страны и развития общества.

Поэтому организация качественной и адекватной перинатальной помощи с внедрением современных медицинских технологий рассматривается как важное условие безопасного материнства и имеет большое значение для благоприятного исхода родов, как для матери, так и для ребенка. Мировая практика показывает, что своевременное проведение соответствующих мероприятий на этапе дородовой помощи помогает спасать жизни матерей и новорожденных.

Предоставление женщинам и их семьям на этом этапе необходимой информации и медико-социальной помощи способствует положительному ведению беременности и позитивному отношению женщин к медицинским работникам.

Повышение доступности и качества медико-санитарной помощи, сохранение и укрепление здоровья населения, а также охрана материнства, являются стратегическими целями и приоритетными государственными задачами в современных условиях модернизации здравоохранения. Основная цель государственной программы развития здравоохранения Республики

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.