Научная статья на тему 'СОСТОЯНИЕ И ПЕРСПЕКТИВЫ СОГЛАСОВАНИЯ АКТОВ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА С ИНСТИТУТАМИ ГРАЖДАНСКОГО ОБЩЕСТВА В УЗБЕКИСТАНЕ'

СОСТОЯНИЕ И ПЕРСПЕКТИВЫ СОГЛАСОВАНИЯ АКТОВ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА С ИНСТИТУТАМИ ГРАЖДАНСКОГО ОБЩЕСТВА В УЗБЕКИСТАНЕ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
91
27
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Review of law sciences
Область наук
Ключевые слова
согласование проекта нормативно-правового акта / институты гражданского общества / государственные органы / заинтересованные лица / нормотворчество. / regulatory negotiation / civil society organizations / government bodies / stakeholders / rulemaking.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Юлдошев Азизжон

В статье анализируются правовая база и практика согласования государственными органами проектов нормативно-правовых актов с институтами гражданского общества в Узбекистане. Автор указывает на то, что такое соглашение определяется не в законах в сфере нормотворчества, а в подзаконных актах, и такая процедура не создает необходимых условий для достижения намеченной цели. С учетом международной и зарубежной практики выдвинуты предложения о том, что необходимо начать согласование проектов нормативно-правовых актов в Узбекистане на стадии их разработки, создание рабочих групп на основе обращений заинтересованных лиц, и другие практические рекомендации.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

STATE AND PROSPECTS FOR NEGOTIATION OF RULES WITH CIVIL SOCIETY ORGANIZATIONS IN UZBEKISTAN

The article analyzes the legal framework and practice of negotiation in lawmaking and rulemaking with civil society organizations in Uzbekistan. The author points out that negotiated lawmaking and rulemaking are not determined in the laws but in bylaws and that such a procedure does not create the necessary conditions for achieving the intended goal. Taking into account international and foreign practice, he puts forward such proposals as to start the negotiation on legal acts’ drafts in Uzbekistan at the stage of their initiation, create working groups for negotiation by requests from stakeholders and other practical recommendations.

Текст научной работы на тему «СОСТОЯНИЕ И ПЕРСПЕКТИВЫ СОГЛАСОВАНИЯ АКТОВ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА С ИНСТИТУТАМИ ГРАЖДАНСКОГО ОБЩЕСТВА В УЗБЕКИСТАНЕ»

UDC: 342.9 (042)(575.1)

Йулдошев Азизжон

Тошкент давлат юридик университети доценти, юридик фанлар номзоди E-mail: a.yoldoshev@tsul.uz

УЗБЕКИСТОНДА ЦОНУН ^УЖЖАТЛАРИ ЛОЙЩАЛАРИНИ ФУЦАРОЛИК ЖАМИЯТИ ИНСТИТУТЛАРИ БИЛАН КЕЛИШИШ ^ОЛАТИ ВА

ИСТЩБОЛЛАРИ

Аннотация. Мацолада Узбекистонда давлат органлари томонидан норматив-ууцуций уужжат-лар лойщаларини фуцаролик жамияти институтлари билан келишишнинг ууцуций асослари ва ама-лиёти тащил цилинади. Муаллиф бундай келишув норма ижодкорлигига оид цонунларда эмас, балки цонуности уужжатларида белгиланганлиги, бундай тартиб кузланган мацсадга эришиш учун зарур шароит яратмаслигини асослаб беради. У халцаро ва хорижий амалиётни инобатга олган уолда Узбекистонда норматив-ууцуций уужжатлар лойщаларини келишиш, уларни ишлаб чициш босцичи-дан бошлаш, бунинг учун ишчи гурууларни манфаатдор шахслар мурожаатлари асосида тузиш ва бошца амалий тавсияларни илгари сурган.

Калит сузлар: норматив-ууцуций уужжат лойщасини келишиш, фуцаролик жамияти институтлари, давлат органлари, манфаатдор шахс, норма ижодкорлиги.

Юлдошев Азизжон

кандидат юридических наук, и.о. доцента Ташкентского государственного юридического универститета

СОСТОЯНИЕ И ПЕРСПЕКТИВЫ СОГЛАСОВАНИЯ АКТОВ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА С ИНСТИТУТАМИ ГРАЖДАНСКОГО ОБЩЕСТВА

В УЗБЕКИСТАНЕ

Аннотация. В статье анализируются правовая база и практика согласования государственными органами проектов нормативно-правовых актов с институтами гражданского общества в Узбекистане. Автор указывает на то, что такое соглашение определяется не в законах в сфере нормотворчества, а в подзаконных актах, и такая процедура не создает необходимых условий для достижения намеченной цели. С учетом международной и зарубежной практики выдвинуты предложения о том, что необходимо начать согласование проектов нормативно-правовых актов в Узбекистане на стадии их разработки, создание рабочих групп на основе обращений заинтересованных лиц, и другие практические рекомендации.

Ключевые слова: согласование проекта нормативно-правового акта, институты гражданского общества, государственные органы, заинтересованные лица, нормотворчество.

Yuldoshev Azizjon

Acting Associate Professor, Tashkent State University of Law, PhD in Law

STATE AND PROSPECTS FOR NEGOTIATION OF RULES WITH CIVIL SOCIETY

ORGANIZATIONS IN UZBEKISTAN

Ab&ract. The article analyzes the legal framework and practice of negotiation in lawmaking and rulemaking with civil society organizations in Uzbekistan. The author points out that negotiated lawmaking and rulemaking are not determined in the laws but in bylaws and that such a procedure does not create the necessary conditions for achieving the intended goal. Taking into account international and foreign practice, he puts forward such proposals as to Start the negotiation on legal acts' drafts in Uzbekistan at the Stage of their initiation, create working groups for negotiation by requeSts from Stakeholders and other practical recommendations.

Keywords: regulatory negotiation, civil society organizations, government bodies, Stakeholders, rulemaking.

Узбекистан Республикасида норматив-хуку-кий хужжатлар лойихаларини фукаролик жамияти институтлари (бундан буён матнда - ФЖИ) билан расман келишиш амалиёти мавжуд. Бирок бундай келишув мазмуни, тартиби ва натижалари конун хужжатларида аник белгиланмаганлиги кузлан-ган максадга эришишга жиддий тусик булмокда. Мазкур ва бошка камчиликларни бартараф килиш норма ижодкорлигини самарали ракамлашти-ришга, унда фукаролар ва улар уюшмаларининг янада фаол иштирок этишига, норматив-хукукий хужжатлар (бундан буён матнда - НХД)ни пухта ишлаб чикишга хизмат килади.

Аввало, норма ижодкорлигини тартибга со-лувчи конунларда, хусусан, УР^-342-сон конун-нинг 12-моддасида вазирликлар, давлат кумитала-ри ва идораларнинг буйруклари хамда карорлари бошка вазирликлар, давлат кумиталари ёки идо-ралар билан келишилган холда кабул килиниши мумкинлиги [1], УР^-60-сон конуннинг 25-мод-дасида моддий харажатлар талаб киладиган ко-нун лойихаси Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги билан мажбурий тартибда келишиш [2] билан кифояланиш эътирозлидир. Чунки конун-ости хужжатларига кура НХД лойихалари на-факат манфаатдор давлат органлари, балки бошка ташкилотлар, жумладан, ФЖИ билан келишила-ди. Бундай коида ижобий булса хам, конуности хужжати конун нормаларини амалга ошириш тар-тибини белгилаши мумкин, лекин уларни узгар-тиришига йул куйилмайди [3].

НХД лойихаларини ФЖИ билан келишиш ма-салалари бир неча конуности хужжатлари билан

тартибга солинган. Булар Узбекистон Республи-каси Вазирлар Махкамасининг Регламенти [4], Давлат ва хужалик бошкаруви органлари, махал-лий ижро этувчи хокимият органларининг конун лойихаларига доир фаолиятининг намунавий рег-ламенти [5], Идоравий норматив-хукукий хуж-жатларни тайёрлаш ва кабул килиш коидалари [6] (бундан буён матнда - Коидалар), Махаллий давлат хокимияти органлари томонидан кабул кили-надиган НХД лойихаларини тайёрлаш, юридик-техник расмийлаштириш ва хукукий эксперти-задан утказиш тартиби тугрисидаги йурикно-ма [7] (бундан буён матнда - Йурикнома) хамда Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси-нинг 2019 йил 8 апрелдаги 284-сон карорлардир [8]. Бирок уларда хам НХД лойихаларини кели-шиш мазмуни, шакллари ва тартиби аник белги-ланмаган.

Аввало, конуности хужжатларида НХД лойихаларини ФЖИ билан келишиш тартибида фарклар мавжуд. Масалан, Вазирлар Махкамаси Регламенти 33-бандининг биринчи хат бошига кура Узбекистон Республикаси Президента ва Вазирлар Махкамаси хужжатларининг лойиха-лари манфаатдор вазирликлар ва идоралар, Ко-ракалпогистон Республикаси Вазирлар Кенгаши хамда махаллий ижроия хокимияти органлари би-лан келишилиши керак, яъни мажбурийдир. Ушбу банд давомида муайян масалалар буйича НХД лойихалари мажбурий тартибда келишилиши шарт булган ФЖИ белгиланган. Коидаларда хам (67 ва 68-бандлари) шу каби нормалар мустахкам-ланган. Йурикномада эса (56-банди) махаллий

хокимият органларининг НХХ лойихалари барча манфаатдор органлар ва ташкилотларга, жумла-дан, ФЖИга хам келишиш учун юборилиши бел-гиланган.

Амалда НХХ лойихалари Вазирлар Махка-маси Регламенти ва Коидаларда курсатилмаган ФЖИ билан хам расман келишилмо;да. Бундай ФЖИ Вазирлар Махкамасининг 2019 йил 8 апрелдаги 284-сон ;арори [9] билан жорий ;и-линган Норматив-ху;у;ий хужжатлар лойихала-рини ишлаб чи;иш ва келишишнинг ягона электрон тизимига [10] (бундан буён матнда - ЯЭТ) киритилган. Давлат ва хужалик бош;аруви органлари, махаллий давлат хокимияти органлари томонидан Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасига киритиладиган норматив-ху;у;ий хужжатлар лойихаларини тайёрлаш, юридик-тех-ник жихатдан расмийлаштириш ва ху;у;ий экс-пертизадан утказиш тартиби тугрисида услубий курсатмалар 88-бандига кура [11] НХХ лойихаси манфаатдор органлар ва ташкилотларга, яъни бар-ча манфаатдор ФЖИга хам узил-кесил келишиш (имзолаш) учун ЯЭТ ор;али юборилади.

Уз навбатида, давлат органларини ва ФЖИ-нинг НХХ лойихасидан манфаатдорлигини ани;лаш мураккаб масалалардан биридир. Ушбу масалани ;исман хал ;илиш учун хам барча цонуности хужжатларида НХХ лойихалари келиши-лиши шарт булган ФЖИдан таш;ари давлат органлари хам алохида белгиланган. Биро; Коида-ларнинг 68-бандидан фар;ли равишда Вазирлар Махкамаси Регламентининг 33-банди ва Услубий курсатмалар 89-бандида Узбекистон Касаба уюш-малари Федерацияси Кенгаши билан НХХ ло-йихаларини мажбурий келишиш назарда тутилма-ган. Бундай холат яна бир бор НХХ лойихасини келишиш учун орган ва ташкилотлар манфаатдор-лиги мезонларини ани;лаш долзарблигини курса-тади.

Муайян ФЖИ билан мажбурий тартибда ке-лишиладиган НХХ лойихаларини ани;лашнинг ю;орида келтирилган мезонларда умумийлик кузга ташланади. Ушбу умумийлик, яъни ФЖИ ху;у;лари ва ;онуний манфаатларига тааллу;ли масалаларнинг мавжудлиги манфаатдор ФЖИ ани;лашнинг мезони булиши мумкин. Манфаатдор давлат органларини ани;лашда Коидаларнинг 67-бандидаги мезонларни ;исман олиш мумкин. Бундан НХХ лойихасида бош;а давлат органи ва-

колатларига дахл ;илувчи нормалар мавжуд бул-са, уша давлат органи манфаатдор хисобланади.

НХХ лойихаларини келишиш даври, шакл-лари ва муддатлари хам ФЖИ ва бош;а орган-ларга уз манфаатларини химоя ;илиш имконини бермайди. Конуности хужжатларига кура НХХ лойихалари ;абул ;илишдан аввал келишилиб, бунда уларга манфаатдор орган томонидан виза ;уйиш (имзолаш) хамда таклиф ва эътирозлари-ни хат билан юбориш назарда тутилади. Вазирлар Махкамаси Регламентининг 34-бандига кура ке-лишиш учун юборилган хужжатлар лойихаларига 7 календарь кун мобайнида, Вазирлар Махкама-сининг ;арорлари лойихалари буйича 3 календарь кундан орти; булмаган муддатда виза ;уйилади, 88-бандига кура эса ;онун лойихасини манфаатдор давлат органлари ва бош;а ташкилотлар билан келишиш муддати агар бош;ача ;оида назарда тутилмаган булса, етти кунни ташкил этади. Колган НХХ лойихаларини келишиш муддатлари Коидаларнинг 67-бандида 10 кун, Йури;нома-нинг 63-бандида 3 кун деб белгиланган.

Энг асосийси, манфаатдор субъектлар эътироз-лари ва таклифларини мухокама ;илмасдан инкор ;илишга ;ушилиб булмайди. Масалан, Йури;но-мага мувофи; НХХ лойихасини ишлаб чи;увчи манфаатдор органларнинг таклиф ва мулохазала-рини куриб чи;иши, зарурат булган холларда лойи-хага тегишли тузатишлар киритиши (67-банд), асослантирилмаган таклиф ва мулохазаларни ино-батга олмаслиги (65-банд) эътирозлидир. Чунки келишув узбек тилида узаро маслахатлашиб баён этилган фикр, хулоса, ;арор, битим, шартномани [12], яъни барча томонлар ;уллаб-;увватланган ;арор лойихасини англатади.

Айрим талаблар НХХ лойихаларини кели-шиш учун ;улай шароит яратиш заруратини кур-сатади. Масалан, Коидаларнинг 72-бандига кура идоравий НХХ келишиш давомида вазирлик ва идоралар уртасида келишмовчиликлар юзага кел-ган та;дирда бундай хужжат келишмовчиликлар бартараф ;илингунига ;адар ;абул ;илиниши мумкин эмас. Келишмовчиликларни бартараф ;илишнинг имкони булмаса, идоравий НХХни тайёрлашга масъул булган вазирлик ёки идора бу масалани батамом хал ;илиш учун Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасига ёхуд бош;а ю;ори турувчи органга мурожаат ;илади. Бундай тартиб куп ва;т олса хам, хозиргача келишиш

учун самарали шакл ва воситалар жорий килин-маган, мавжудларидан фойдаланилмаган.

Йурикноманинг 8-банди ва Услубий курсатма-ларнинг 9-бандига кура НХХ лойихасини ишлаб чикиш учун ишчи гурух (комиссия) тузилиши хамда унинг таркибига манфаатдор давлат органлари, илмий ва бошка ташкилотларнинг вакилла-ри, шунингдек, фукаролар киритилиши мумкин. Норма ижодкорлигининг мазкур боскичи ва шак-ли НХХ лойихасини келишишга кулай шароит яратса хам, бунга етарли даражада эътибор бери-лаётгани йук. Манфаатдор органлар ва ташкилот-ларни аниклаш мезонларининг йуклиги ва амалда урнатилган келишиш тартиби ушбу имкониятдан фойдаланишга жиддий тусик булмокда.

НХДни келишиш натижасини расмийлашти-риш факат Услубий курсатмаларда белгиланган. Унинг 99-бандига кура Вазирлар Махкамасига киритилаётган НХХ, жумладан, конунлар лойиха-ларига манфаатдор органларнинг эътирозлари ва таклифлари буйича келишмовчиликлар жадвали тузилиб, унда таклиф ва мулохазаларни кабул кил-маслик асослари курсатилади. Услубий курсатма-ларнинг 103-бандида эса агар лойиха манфаатдор органлар томонидан таклиф ва мулохазалар билан келишилган (имзоланган) булса, келишмовчилик-лар жадвали ишлаб чикилган НХХ лойихасига илова килиниши белгиланган. Келишмовчиликлар жадвалини хам манфаатдор субъектлар хатлари асосида пухта тузиб булмаслиги табиий хол.

Шу билан бирга, келишмовчиликлар жадвали 2006 йил 11 октябрдаги УРК^-60-сон конуннинг 27-моддасида конун лойихаси Крнунчилик па-латасига киритилаётганда конунчилик ташаббу-си хукуки субъекти томонидан такдим этилиши керак булган хужжатлар руйхатида мавжуд эмас [13]. Тугри, конун лойихасига тушунтириш хати-да уни манфаатдор вазирликлар ва идоралар би-лан келишиш тугрисидаги маълумотлар булиши талаб килинади [14]. Бирок бунда конун лойихаси келишилган (виза куйилган) манфаатдор вазир-ликлар ва идораларни санаб утиш талаби билан кифояланилган.

Умуман олганда, хозиргача Хукуматдан бош-ка конунчилик ташаббуси хукукига эга субъект-лар томонидан конун лойихасини келишиш тар-тибга солинганлиги тугрисида маълумот йук. Шунингдек, Узбекистон Республикаси Президента, Марказий сайлов комиссияси ва Бош проку-

рор НХХ лойихаларини келишиши хам тартибга солинмаган. Ушбу ва бошка камчиликлар ЯЭТга хам кучган. Мавжуд амалиётга карамай жамоат-чилик мухокамасига куйилган янги тахрирдаги "Норматив-хукукий хужжатлар тугрисида"ги ко-нун лойихасида (46-модда) НХХ лойихаларини факат манфаатдор давлат органлари ва ташкилот-лари билан келишиш таклиф этилмокда [16].

Узбекистондаги НХХ лойихаларини ФЖИ би-лан келишишдаги муаммоли масалалар ечимини халкаро стандартлар ва хорижий давлатлардаги амалиёт, тадкикотларда топиш мумкин. Оммавий иштирок стандартларини узида мужассамлаштир-ган Давлатлар учун оммавий ишларда иштирок этиш хукукини самарали жорий килиш рахбарий тамойилларининг 64-75-бандларида, карорлар, жумладан, НХХни кабул килиш гояси ва улар лойихаларини тайёрлаш боскичида интернет форум-лар, ишчи гурухлар, кумиталар ва бошка шакл-ларда фукаролар иштирокини таъминлашга оид тавсиялар берилган [17]. Ушбу рахбарий тамойил-лар БМТнинг Инсон хукуклари буйича Олий комиссари томонидан ишлаб чикилиб, Инсон хукуклари буйича Кенгашининг 2018 йил 28 сен-тябрдаги 39/11 сонли карори [18] билан давлатлар ва бошка манфаатдор томонлар учун курсатмалар туплами сифатида такдим этилди.

Умуман олганда, COVID-19 пандемияси [19], мехнат миграцияси [20], бошка глобал ва махал-лий масалаларни хал килиш оммавий иштирок-нинг турли шаклларини ривожлантириш, жумла-дан, НХХни кабул килишда нодавлат нотижорат ташкилотлари [22] иштирокини кучайтириш, фукаролар иштирокини кенгайтиришни талаб ки-лади. НХХ лойихаларини ФЖИ ва фукаролар ке-лишиши бундай иштирокнинг энг самарали шакл-ларидан бири дейиш мумкин.

Купчилик хорижий давлатларда барча НХХ лойихалари келишувлари уларни ишлаб чикиш жараёнида бошланади. Чунки лойиха тайёр бул-ганидан кейин унга узгартиш ва кушимчалар ки-ритиш мураккаб масалага айланади. Норма ижод-корлигининг максади эса НХХни кабул килиш оркали муайян ижтимоий муносабатларни тар-тибга солиш ва ижтимоий гурухлар, жамоалар ва индивидлар манфаатларини келиштиришдан ибо-ратдир [23]. Ушбу максадга эришишда АКЩда расман белгиланган "тартибга солувчи келишув" алохида ахамиятга эга.

12.00.02 - конституциявий ХУКУК МАЪМУРИй ХУКУК. молия ВА БОЖХОНА ХУКУКи

1980 йилларнинг бошларида марказий давлат бошкаруви органлари - агентликлар НХХ лойихаларининг онлайн жамоат мухокамаларида берилган барча фикрларни инобатга олиш имко-ни булмаганлиги туфайли кабул килинган НХХ устидан судга шикоятлар купайиб кетди. Бундай холатнинг олдини олиш учун 1985 йилдан бош-лаб айрим агентликлар НХХ хужжат лойихаси-ни ишлаб чикиш учун "тартибга солувчи кели-шув"ларни утказа бошладилар [24]. Мазкур таж-рибани инобатга олган холда 1990 йилда АКШ конгресси "Келишилган норма ижодкорлиги тугрисида"ги конунни кабул килди [25]. Бугунги кунга кадар "тартибга солувчи келишув" АКШда купчилик томонидан фойдали деб эътироф этил-ган [26].

Келишилган норма ижодкорлиги тугрисидаги АКШ конунига [27] кура НХХ кабул килмокчи булган агентлик унинг меъёрлари кимларнинг манфаатларига таъсир килишини аниклаши эъти-борга лойикдир. Бунинг учун агентлик НХХ лойи-хасини ишлаб чикиш буйича Келишув кумита-сини тузиш хакида Федерал регистрда эълон ки-лади. Ким ушбу лойиха уз манфаатларига дахл килади деса, кумита таркибига кириш тугрисида мурожаат килиш хукукига эга. Келиб тушган му-рожаатларни куриб чикиб, барча манфаатдорлар вакиллиги таъминланишига караб агентлик Кели-шув кумитасини тузиш ёки тузмаслик тугрисида карор кабул килади ва уни тушунтиришлар билан эълон килади. Келишув кумитасининг мажлисла-ри очик утиб, хохловчилар уларда иштирок этиш-лари мумкин.

Энг мухими, Келишув кумитасига агентлик томонидан таклиф этилган номзодлар ёки бошка кумита аъзолари орасидан консенсус асосида раис эмас, балки фасилитатор, яъни кумаклашув-чи сайлайди. Фасилитатор кумита мажлисларига холисона раислик килиб, кумита аъзоларига му-зокараларни олиб боришга кумаклашади, маж-лис баённомасини юритишга рахбарлик килади. Агентлик кумита ишини моддий-техник таъ-минлайди ва бунинг учун профессионал ташки-лотчиларни жалб килади. Музокаралар якунига кура НХХ буйича тулик ёки кисман консенсусга эришилгани курсатилган кумита хисоботи тайёр-ланади ва агентликка такдим килинади. Кумита-нинг хар бир аъзоси хисоботни кушимча ахборот, материал ёки таклиф билан тулдириши мумкин.

Кумита у куриб чикиш учун тузилган НХХ эълон килиниши билан тугатилган хисобланади.

Келишилган норма ижодкорлигини муво-фиклаштириш учун АКШ маъмурий конферен-цияси (Admini^rative Conference of the United States) [28] тузилгани эътиборга лойикдир. Ушбу конференция мустакил федерал агентлик булиб, давлат ва хусусий сектор экспертларини жалб килган холда маъмурий жараённи такомиллашти-риш, жумладан, келишувни утказиш усуллари ва таомиллари буйича тавсиялар ишлаб чикади [29], укишлар ташкил килади, бу борадаги агентлик-лар харажатларини тулик ёки кисман коплайди. Хар бир агентлик конференцияга утказилган келишилган норма ижодкорлиги тугрисида ахборот такдим килади. Конференция ушбу ахборотни умумлаштириб, хар 2 йилда конгресс палатала-рининг тегишли кумиталарига хисобот беради, уз навбатида, улар келишиш самарадорлигини кутариш буйича агентликларга тавсиялар ишлаб чикадилар.

Хорижий давлатларда НХХни жамоатчилик билан келишиш тажрибаси Узбекистонда НХХ лойихаларини ФЖИ билан келишиш амалиётини ривожлантиришга доир куйидаги таклиф ва му-лохазаларни илгари суриш имконини беради.

Аввало, НХХ лойихаларини ФЖИ билан ке-лишишга "улар билан очик маслахатлашиб НХХ лойихаларини ишлаб чикиш ва тайёрлаш, фикр алмашиш хамда лойихалар буйича умумий хуло-са чикариш ва карорга келиш жараёни" деб таъ-риф бериш ва ижтимоий шерикликнинг шаклла-ридан бири сифатида эътироф килиш мантикан тугри булади.

Иккинчидан, бевосита халк томонидан сай-ланмайдиган давлат органларининг уз НХХлари-ни ФЖИ билан келишилган холда кабул килиш шарт эканлигини, лойихани келишиш учун ишчи органларни очик тузиш, уларга лойиха манфа-атига дахл килишини маълум килган шахслар-ни, жумладан, ФЖИни киритиш, мазкур орган лойихани ишлаб чикишдан у кабул килингунича очик фаолият курсатиши, келишув натижаларига кура хулоса тайёрлаш тартибини хамда ушбу жа-раёнларни мувофиклаштиришга масъул органни "Норматив-хукукий хужжатлар тугрисида"ги ко-нунда белгилаш максадга мувофик булади.

Учинчидан, давлат хокимиятининг вакиллик органлари депутатлари ёки тузилмалари томони-

12.00.02 - конституциявий ХУКУК МАЪМУРИй ХУКУК. молия ВА БОЖХОНА ХУКУКи

дан конун ва бошка НХХ лойихаларини ишлаб чикишда ФЖИ билан келишиш тартибини мазкур органлар регламентлари ва бошка ички коидала-рида белгилаш ижобий натижаларга олиб келади. Бу билан уларнинг уз вакиллик функцияларини янада самарали бажариш ва сайловчилар билан алокаларини янада мустахкамлашга эришиш мумкин.

Хулоса килиб айтсак, АКШ ва бошка хо-рижий давлатлар тажрибасидан барча давлат

органларининг ахоли олдидаги масъулиятини кучайтириш учун улар томонидан ишлаб чики-лаётган НХХ лойихаларини келишиш тартибини расман урнатиш зарур. Бундай тартиб кабул килинаётган конун хужжатлари лойихаларида жамиятдаги турли манфаатларни кенгрок ино-батга олиш оркали уларни пухта тайёрлашга ва келажакда самарали жорий килишга, ушбу жара-ёнларда фукаролар иштирокини кенгайтиришга хизмат килади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати

1. Норматив-хукукий хужжатлар тугрисида: Узбекистон Республикасининг 2000 йил 14 декабр-да ^абул килинган 160-II сон конуни (Узбекистон Республикасининг 2012 йил 24 декабрда кабул ки-линган УРК-342-сон конуни тахрири). - URL: https://lex.uz/docs/3495590?0NDATE=10.01.2018%20 04#3496424

2. Крнунлар лойихаларини тайёрлаш ва Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Крнун-чилик палатасига киритиш тартиби тугрисида: Узбекистон Республикасининг 2006 йил 11 октябрда кабул килинган УР^-60-сон конуни. - URL: https://lex.uz/docs/3340554?ONDATE=15.09.2017%20 00#3341371

3. Поляков А.В., Тимошина Е.В. Общая теория права: учебник. 2-е изд. - СПб.: Издательство С.-Петерб. гос. ун-та, 2015. - С. 306.

4. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг Регламенти. Вазирлар Махкамасининг 2019 йил 22 мартдаги 242-сон карори билан тасдикланган. - URL: https://lex.uz/docs/4253101

5. Давлат ва хужалик бошкаруви органлари, махаллий ижро этувчи хокимият органларининг конун лойихаларига доир фаолиятининг намунавий регламенти. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2016 йил 17 октябрдаги 345-сон карори билан тасдикланган - URL: https:// lex.uz/docs/3047382#3047661

6. Идоравий норматив-хукукий хужжатларни тайёрлаш ва кабул килиш коидалари. Узбекистон Республикаси адлия вазирининг 2014 йил 28 февралдаги 53-мх-сон буйруги билан тасдикланган - URL: https://lex.uz/docs/2349913

7. Махаллий давлат хокимияти органлари томонидан кабул килинадиган норматив-хукукий хуж-жатлар лойихаларини тайёрлаш, юридик-техник расмийлаштириш ва хукукий экспертизадан утказиш тартиби тугрисидаги йурикнома. Узбекистон Республикаси адлия вазирининг 2013 йил 1 февралдаги 29-мх-сон буруги билан тасдикланган - URL: https://lex.uz/docs/2127706.

8. Норматив-хукукий хужжатлар лойихаларини ишлаб чикиш ва келишишнинг ягона электрон ти-зимини жорий этишнинг ташкилий чора-тадбирлари тугрисида. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2019 йил 8 апрелдаги 284-сон карори - URL: https://lex.uz/docs/4276395

9. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2019 йил 8 апрелда кабул килинган "Норма-тив-хукукий хужжатлар лойихаларини ишлаб чикиш ва келишишнинг ягона электрон тизимини жорий этишнинг ташкилий чора-тадбирлари тугрисида"ги 284-сон карори - URL: https://lex.uz/docs/4276395

10. URL: https://project.gov.uz/

11. Давлат ва хужалик бошкаруви органлари, махаллий давлат хокимияти органлари томонидан Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасига киритиладиган норматив-хукукий хужжатлар ло-йихаларини тайёрлаш, юридик-техник жихатдан расмийлаштириш ва хукукий экспертизадан утка-зиш тартиби тугрисида услубий курсатмалар. Узбекистон Республикаси адлия вазирининг 2012 йил

9 апрелдаги 83-мх-сон буйруги билан тасдикланган - URL: https://lex.uz/docs/1999242

12. Узбек тилининг изохли лугати: 80 000 дан ортик суз ва суз бирикмаси. Иккинчи жилд: Е-М. / -Т.: Узбекистон миллий энциклопедияси, 2006. - Б. 347.

13. Узбекистон Республикасининг 2006 йил 11 октябрда кабул килинган "Конунлар лойихаларини тайёрлаш ва Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Конунчилик палатасига киритиш тартиби тугрисида"ги УРК-60-сон конуни - URL: https://lex.uz/docs/2388207?0NDATE=15.05.2014%20 00#2388542

14. Конун лойихаси концепциясига, конун лойихасига илова килинадиган тушунтириш хати, тах-лилий ва ахборот материалларига куйиладиган асосий талабларнинг 14-банди. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2016 йил 17 октябрдаги 345-сон карори билан тасдикланган - URL: https://lex.uz/docs/3047382#3047448

15. Норматив-хукукий хужжатлар лойихаларини, шунингдек, уларга илова килинадиган ахборот-тахлилий материалларни юридик-техник жихатдан расмийлаштиришнинг ягона услубиётининг 100-банди. Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Конунчилик палатаси Кенгашининг ва Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати Кенгашининг 2019 йил 26 мартдаги 2419-Ш/КК-523-Ш-сон-ли кушма карори билан тасдикланган - URL: https://lex.uz/docs/4612033#4613441

16. "Норматив-хукукий хужжатлар тугрисида"ги конун лойихаси (янги тахрирда) ID-2581. - URL: https://regulation.gov.uz/uz/document/2581

17. Guidelines for States on the effective implementation of the right to participate in public affairs. prepared by OHCHR according to resolution 33/22 and adopted by resolution 39/11 of the Human Rights Council -URL: https://www.ohchr.org/EN/Issues/Pages/DraftGuidelinesRighttoParticipationPublicAffairs.aspx

18. URL: https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/RegularSessions/Session39/Pages/ResDecStat.aspx

19. Civic space and COVID-19:guidance. - URL: https://www.ohchr.org/Documents/Issues/CivicSpace/ CivicSpace and Covid.pdf

20. Bekzod M. The experience of legal regulation of the activities of private employment agencies in Uzbeki^an // Bridge to science: research works. - 2019. - С. 7-10.

21. Musaev B. Experience of Uzbeki^an in terms of legal regulation of foreign citizens' labor activities // The Eighth International Scientific Conferenceon Private and Public Law. - 2015. - С. 64-70.

22. Нариманов Б. Узбекистонда нодавлат нотижорат ташкилотлар тарихи ва ривожланишининг асосий тенденциялари // Юрист ахборотномаси. - 2020. - Т. 1. - № 3. - С. 18-29.

23. Ведомственное нормотворчество: теория и практика применения: Моногр. / под ред. М.А. Лапиной, В.А. Баранова. - М.: Проспект, 2014. - С. 238.

24. Negotiated Rulemaking. - URL: https://www.nps.gov/fiis/learn/management/upload/RegNeg_Process_ 6-20-2002.pdf

25. Funk W. Bargaining Toward the New Millennium: Regulatory Negotiation and the Subversion of the Public Intere& // Duke Law Journal. - 46. - 1997. - Р. 1354.

26. Admini^rative law / W.F. Funk, R.E. Jones, R.H. Seamon // Fifth edition. - New York: Wolters Kluwer, 2016. - Р. 189.

27. URL: https://www.congress.gov/bill/101&-congress/senate-bill/303/text

28. Admini^rative Conference of the United States. - URL: https://www.acus.gov/

29. URL: https://www.acus.gov/tags/regulatory-negotiation/recommendations

30. Musaev B.T. Collision principles in labor relations complicated by a foreign element: experience of Uzbeki^an and foreign countries // European Reforms Bulletin. - 2015. - Р. 128.

31. Hakimov R.R. Development of the legal framework of parliamentary control in Uzbeki^an: the main provisions of the law On parliamentary control. - 2016.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.