Научная статья на тему 'СООТНОШЕНИЕ НЕКОТОРЫХ ТОЧЕК ЗРЕНИЯ НАСИРА ХУСРАВА И МАВЛАНА ДЖАЛАЛИДДИНА БАЛХИ'

СООТНОШЕНИЕ НЕКОТОРЫХ ТОЧЕК ЗРЕНИЯ НАСИРА ХУСРАВА И МАВЛАНА ДЖАЛАЛИДДИНА БАЛХИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
8
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
НАСИРИ ХУСРАВ / МАВЛАНА / ПОЭЗИЯ / ДЖАЛАЛИДДИН БАЛХИ / КАСЫДА / ГАЗЕЛЬ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Бехронов Джумъа Саидюёевич

В данной статье обсуждаются некоторые взгляды двух великих ораторов, Насири Хусрава и Мавлана Джалалиддина Балхи. Используя произведения обоих поэтов, автор статьи выделяет некоторые из их взглядов и выражает взаимосвязь между ними. Ясно, что их образ жизни отличается друг от друга, и это, прежде всего, зависит от эпохи, в которой они жили. Хотя их мышление разделено на две религии, оно во многих отношениях гармонично и однообразно. Прежде всего, следует отметить, что манера выражения двух поэтов схожа между собой, смысл их поэзии имеет глубокие корни, что редко находит отражение в поэзии других поэтов. Следует отметить, что, независимо от того что в поэзии одного поэта главное место занимает касыда, а у другого газель, но их идеи, а также философские и религиозные теории схожи. Анализируя эти связи, автор приводит обоснованные цитаты из произведений поэтов в подтверждение своих идей.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DISCUSSES SOME OF THE VIEWS OF TWO GREAT SPEAKERS, NАSIR KHUSRAW AND MAWLANA JALALIDDIN BALKHI

This article discusses some of the views of two great speakers, Nаsir Khusraw and Mawlana Jalaliddin Balkhi. Using the works of both poets, the author of the article highlights some of their views and expresses the relationship between them. It is clear that their lifestyle differs from each other, and this, first of all, depends on the era in which they lived. Although their thinking is divided into two religions, it is harmonious and uniform in many respects. First of all, it should be noted that the manner of expression of the two poets is similar to each other, the meaning of their poetry has deep roots, which is rarely reflected in the poetry of other poets. It should be noted that, regardless of the fact that in the poetry of one poet the main place is occupied by the qasida, and in the other by the gazelle, their ideas, as well as philosophical and religious theories, are similar. Analyzing these connections, the author cites well-grounded quotes from the works of poets in support of his ideas.

Текст научной работы на тему «СООТНОШЕНИЕ НЕКОТОРЫХ ТОЧЕК ЗРЕНИЯ НАСИРА ХУСРАВА И МАВЛАНА ДЖАЛАЛИДДИНА БАЛХИ»

АДАБИЁТШИНОСЙ I ЛИТЕРАТУРОВЕДЕНИЕ

ТАНОСУБИ АНДЕША^ОИ НОСИРИ ХУСРАВ ВА МАВЛОНО ЧАЛОЛИДИНИБАЛХЙ

Беронов Ц.С.

Дотшгощ давлатт Хоруг ба номы М. Назаршоев

Хдким Нocиpи XycpaB ycтoди кaвигaбъи Ba нoдиpycлyб шинoxтa шуд^ шeъpaш aмик, пypмaънй Ba тapикaи бaëнaш дap ниx,oят дapaчaи мaтoнaт Ba чaзoбaт acт. TaxaBByra aдaм cyбoти ax,вoли pyBrappo шти^ гиpифт Ba бгд ин caбaб тaвaччyx бa oлaми мaънй Ba бe эътинoй гз oлaми тaбии, мaнoзиpи дилкaши тaбииpo бap xap кac лoзим дoниcт. Xap rox, ки ибтидoи яте aз ^шили вacфияи шoиppo мyтoлиa нaмoeм, чунин тacвиpxaи тaбии xene мyчaззaб бa нaзap мepacaнд. Интизopй мepaвaд, ки y xaм миали шyapoи дигap бa муфтам шyмopидaни ин фacлx,o Ba бa бoдaгycopй дaъвaт мeкyнaд, вaлe шoиp бap xилoфи интизopии мo aK^apo бaëн мeнaмoяд.

Нocиpи XycpaB дap oфapини шeъpи дopoи мaънй Ba ryraBap дap фaлcaфaвy aндeшгxaи пyшидa миоли cyxaни Мaвлoнo Чглaлиддини Бaлxй бex,aмгo буд^ ycтoди мycaллaм Ba дap мaънaвият xaiw дacтe кaвй дopaд. Aммo бeштapи aзaмaт Ba шyxpaти y мyбтaнй бap cyxaни пypтaнтaнa Ba бaшyкyxe acт, ки ин вaзъият тaнx,o дap кacидax,oи y дидa мeшaвaд. Ин xaкими бyзypг бa cypaтx,oи гyнoгyн дap aшъopaш мeкyнaд. У raxe дap кoлaби як вoиз зox,иp мeшaвaд Ba raxe xaмчyн шoиp бapoмaд

шмуд^ pox,и зиндaгиpo нишoн мeдиx,aд. Чунин шaxcиятpo дap шaxcият Ba aндeшax,oи Чглaлиддини Бaлxй-шoиp Ba мyбaллиFи acpи 13 бa тaвpи чэззс>б эx,coc мeнaмoeм. Аз ин xorap кoбили кaйд acт, ки тaнocyби aндeшax,oи ин ду capoмaди cyxa^o мaвpиди нaзap Kapop xaxeм дoд.

Мaвлoнo Чaлoлиддини Бaлxй 8з шyмopи oн cyxaнвapoни ^axo™ acт, ки ^omox^ xeшpo дap oлaми ишки мaънaвии aдaбиëти клaccикии фopcии точикй чун Рyдaкию Фиpдaвcй, Aбyaлй ибн Сито, Сaъдй Ba Xoфиз Ba дигapoн бa мaнзaлaти бaлaнд pacoнидaacт. Бecaбaб нecт, ки cyxaни Мaвлoнopo ибpaзкyнaндaи oтaши ишк Ba гулгутаи oлaми иpфoн нoмидaaнд. Мaвлaвй Ч,aлoлиддини Бaлxй Ba Xaким Нacиpи Xycpaви Ky5aдиëнй aз aн capaмaдaни cyxre xacтaнд, ки мaктaбxaи бyзypги фapxaнгию диниpa бинa caxтaaнд, тa кунун ин мaктaбx,a фaъaлият шмуд^ пaйpaвaнaшaн дap pyxияи инcaндycтивy aдaлaтпapвapй тapбия ëфтaaнд Ba бa вaя pacидaaнд.

Оид бa мyнacибaт Ba xaмбacтaгии aндeшax,aи ин ду мyгaфaккиpи бapчacтaи aдaбиëт мyxaкк;икaнe зиëдe чун Xeнpи Кapбин, Ч. XywM, Aшypaв, 3^eB, Кapaмxyдaeв Ш. Ba дигapан aндeшaи нaзap нaмyдaaнд. Аз чумл^ Ш. Кapaмxyдaeв pиcaлaи нaмзaдиaшpa дap мaвзyи «Тгxлили мyкaиcaвии aндeшxaи дини- фaлcaфии Нacиpи XycpaB Ba Мaвлана»-pа мaвpиди тaxкик Kapop дaдa, пгxлyxaи гушгуни aндeшax,aи фaлcaфи- динии omopo т^лил Ba бappacй нaмyдaaнд.

Рaвaнди зиндaгй Ba aндeшгxaи илмию фaлcaфии Мaвлoнo Ba Нacиpи XycpaB aз биcëp чиxaт 6o xaм шaбaxaт дoштa, зиндaгии ofixopo бa ду дaвpa чyдa нaмyдaн мумкин acт: Дaвpaи aввaли зиндaгии ин xap ду aбapмapди cyxaн пeш aз мyлaкoт 6o pax^apo™ мгзxaбй Ba дaвpaи дyвyм бaъд aз aн бoяд шинaxт. Аз ин чи^т, зиндaгй Ba aндeшax,aи xap ду мyгaфaккиpo мeтaвaн дap чaнд caмг мyттaнocиб Ba чaнибдapи xaмдигap бaяд дoниcт. ^бл aз xaмa Мaвлaнa xaммacлaк Ba xaмшгxpии бyзypги Xaким Нocиpи XycpaB буд^ 6o caбaбxaи cиëcии зaмaн xaнaвaдaи Мaвлaнa aз Бaлx aбдaн бa Рум кучид^ дap aн 4o cyкyнaтpa иxтиëp мeнaмoянд. Рaфтaни xap ду шaxcaни oлaмшyмyл aß зaдгaxaшaн 6o caбaбxaи гушгун буд^ xaнaдaни Мaвлaнa 6o ax^y аилa куч мeкyнaд, вaлe Нocиpи XycpaB 6o тaъкибaги aмaлдapaни зaмoнaш вaтaни aзизaшpa тapк мeкyнaд.

Бoяд тaзaккyp дaд, ки ra^By^ra pyx^, ки дap aндeшaи xap ду мyтaфaккиp pyx дaдa буд, зиндaгии мaънaвии orno^o кyллaн тaFЙиp дoдa, ofixopo мaъpyфи aлaм гapдaнид. 3epo тa aнe ки дap вyчyди мaънaвии orao ин дигapгyнй бa By^ нaмeaмaд, якe мyдappиcи мaдpaca буд^ дигape кapмaнди дaвлaтй xaмчyн «Дaбиp» aдaи вaзифa нaмyдaacт. Аз вoxypии orno 6o нaмaяндaгoни мaзxaбй Ba axsy пaймaн бacтaни orao 6o paxбapaни динй дигap aз aн axди xyд бepyн нaбapoмaдa, бaлки aнpa дap acapи нoтaкpopaшoн бapaи aяндaгoн тapaннyм мeнaмyдaнд. Чугонки Нacиpи XycpaB тaъкид мecaзaд:

Дот муcmaнcupu Бтло% нщодатсам,

Дар бapu cuнaву дар ntaxpuu пешони [10, с.231].

Xaмчyнин Мaвлoи Рум низ yCTyBop бyдaни xyдpa бa ин axд дap мaвpидxaи гyнaгyн ишopa мeкyнaд:

То накжм sucorn ду>от бо моет,

Моро хамаумр худ maмoшoеm [7, с.231].

Тaълимoти Нocиpи XycpaB Ba Чглoлиддини Бaлxй aз xap чиxaт мaвзyи бaxcи фaйлacyфaн Ba aдaбиëтшинаcани вaтaнивy xapичй Kapop ëфтг, o^o низ дap биcëp мaвpидxa 6o xai^map тaвъaм Ba мyттaнacиб мeдaнcтaнд. Он мaшpaби вaceъ, ки дap Дeвoни кaбиp, ë xyд Дeвaни Шaмc Ba Мacнaвии

Маънавии Мaвлoнo, caдo медиханд, бaрxe аз онхо дар ocoри фaлcaфии №юири Хycрaв бар aълo нaмoëн хдетанд. Аз чумла, дар андешаи Мaвлoнo ба назар мeрacaд, ки чахрни хастиро файзи заги бoри тaoлo дониста, хама чизрo xyб ва зeбo мебинад ва ин рухи пур аз yмeдy навиди y дар caр то caри дeвoнaш caрoзeр шудаает:

Цаннатй кapд ^ayonpo su шaкap хaндuдaн,

Он кы omyxm мapo уамчу шapap хaндuдaн.

rap чu мaн худ зu адам дтхушу хaндoн oau,

Ишц omyxm мapo шокл àua хaндuдaн.

Ба caàaф мoнaм, хондам, чу моpo дapшuкaнaнд,

Kopu хoмoн бувад оз фатуу зaфap хaнàuдaн [7,c. 219].

Бадей аст, ки вазъи зиндагй ва шaрoиги гуногуни oн дар бараш^та™ инфиoлаги нафш таъшри махcyc ва гайри кобили инкор дoрaд.

Мaвлoнo Ч,aлoлмццмии Бaлxирo 6o oн эхтиром ва ocoишe, ки бар мухити змндaгoнмм y coя aфкaидaacт, нaмeтaвoн 6o Нажри Хycрaв мyкoиca кард, ки аз xoнaвy зиндагй oвoрa шуда ва ба гушаи Юмгoн бе ёру ёвар aфxoдaacт ва дар мукобили cyxaнoн ва aкoмди xeш чуз таъну лаън ва нафрат надидаст ва кace аз шахру диёри xyд гард шудаает, ки дар caрocaри ин xмттa хеч rac ба фазлу кaмoли y ёфт намешудааст, чyиoнчи xyди y мегуяд: rap 6ap yuëcu фазл 6u2ommü мaàopu чapх, Цуз 6ap мyцappu мoу набудй мaцapp моpo [10, c. 342].

Дар мавриди шеър ва cyxaни ин ду шoири хамватан бавдои чолибе ба вучуд oмaдa буданд ва 6o дaрyнмoяи cyxaни онхо хар дyрo аз дигар шyрoи клaccикми фoрcy точик барй ва афзалият мeдoнaнд, зeрo дар шеъри ин ду нобигаи acри xeш чавхаре ну^уфтааст, ки дар aшъoри дигaрoн камгар caдo медихад.

Бинo ба андешаи дoнишмaнди жарфандеши точик Хyдoй Шариф: «... мaънoи шеъри Мaвлoнo хамон чизи ба зохир oмaдa нест. Балки завку хуш дар багмн чушида ва ба зохир рacидa 6o ^и чон ва чунбиши aлaддaвoми табъу рaвoн пaйвacтaacт. Дар шеъри Мaвлoнo шуру шавки бепоёни бeдoдy бexoкмcтaри рaвoий дар дoмaни шавк хамеша cyзoн 6o хуши бeдoри окилона ва дoимшмaидoнa ба хам омада, вахдаги бaрдaвoмрo гирифxaacт» [4, с.232].

Аз руи андешаи дoнишмaндoн дар cyxaни Мaвлoнo ce чиз нихoят мухим ает: яке cyз, cyxтaн ва cyxxaгoн; дувум, вacлy хичрон ва хичрону ваол; ва caвyм, oлaми маънавй. Чунонки дар cyxaни Мaвлoнo мyшoхмдa менамем:

Оташам ман, гapm ypo шок(к) осту зон (н), Озмун кун, дacmpo дap ман бпзан! Оташам ман о mypo шуд муштабеу, Pyu худ 6ap pyu ман як дам бпнеу. Одамй чун nyp гapдaд 6o хyдo, Xpcm мaвчy "àu малтк 8-u^mu6o [7, c.19].

Вoжaи «Оташ», ки дар cyxaни Мaвлoнo oмaдa ает, acnecn, ки тaнхo 6o рoхи cyxтaн ба oн мeтaвoн рacмд ва дар хам пайваст. Миcли агaши caxxy дурушт дар агaш пайваста xyд агaш мегардад ва ба аол мeрacaд. Аз ин чо равшан мегардад, ки хадафи Мавлоно c^y агаш хаман шавки рохи Хак ает ва он дар маърифат ва шинoxxм ирфон ба ин вacилa аз чахони моддй рахой ёфта, ба Хак мепайвандад.

Саъйи Нocири Хycрaв бар ин ает, ки кашиди xyдрo хам аз чихаги бахр ва кавофй, хам аз назари мафхум ва маъонй аз каооиди дигарон муттамоиз намояд ва дар ин кор го бад он ахд ноил гардид, ки бо ошноии му^^аре ба адабиёги манзуми фoрcй метавон ашъори уро аз дигарон чудо кард. Ашъори шоир на мавлуди эхcocаг ва авагифи xoлиc ает, балки cyxани y голибан xмx6aхoи балег хacтaид, ки ба дунболи як риëзaxм тулонй бар зишг намудани голиби забощои моддй ва бад ин манзур чудо кардани одамй аз он чи чудонопазир ба назар меояд, лабрез ает. [2, с.184].

Доктор Сирyc Шамишэ дар китоби «Сaбкшинocй» шеъри Нажри Хycрaврo coхиби caбкм ба xyдaш xoc медонад ва мeнaвиcaд: «Сабки шеърии Нocири Хycрaв ба далели xaдoxмл мacoмли хикмаг, фaлcaфa ва мазхаб xoc ает, ки аз лихози корбурди каламаг ва кавофии мушкил аз дигарон фарк дорад». [6, с.125].

Шеъраш пурмаънй ва дар нихоят матонат ает. Бурхон ва истидлоли мантией дар шеъри Ношри Хycрaв ба хадди аъло мавриди истифода карор мегирад, зеро y шеърро барои нашри даъват, добети акоиди мазхабй ва панду андарз cyрyдaacт.

Аз ин нуктаи назар равшан мегардад, ки cyxaни Нocири Хycрaв пахлухои вaceъи андешаронй дошта, шоир дар cyxaни xeш андешахои фacлaфиaшрo ворид мecoзaд ва онро бо забони ноби точикй барои xoнaидaи xeш пешкаш менамояд. Чунонки дар як кacмдae cyxaнaшрo ба кумайт (acпи cиëх) ташбех дода, дар замири шоир xирaд ва инон ва андешаашро ба зини аши забон монанд кардааст: Caeopu (кумаитп) cym^o замup acm мaйдoн, Casopam чй чш acm? Чрш еухандт.

Xupaàpo uнoн тзу aндeшapo зuн, Щ acnu зaбoн a^ap un rщнмaйдoн [10, c. 362].

Дар гашбехи офаридаи Нажри Хycрaв ба а^жири шеъри caрa, яъне xирaд ва андеша ишора карда, барои хар caвoри майдони шеърофаринй онхоро ужури хагмй дoниcтaacт.

Бояд газаккур дод, ки хадафи Нocири Хycрaв аз шеъри хикмагу зукд изхори андешахои фaлcaфй ва илмии cyннaxй нест, балки бaëим афкор, ба истилох, мухгавои динй ва илми хакикаг аст.

Хамчунонки Мавлоно низ дар гафаккури чахонбии xyд рухро паргаве аз фyрyFи яздонй медонад, ки дар гирагихои модда acир афгода ва окибаг аз ин зиндон мерахад ва ба мубдои xyд боз мегардад: Бopu àuгap аз малак nappoн шудам, Он чu a^ap ваум н^яд, oн шавам [7, с.230].

Абдурахмони Ч,омй дар китоби «Нафа^^у-л-хуж» аз малфузаги Мавлоно чунин овардааст: «Ман ин ч^м нестам, ки дар назари ошикон манзурам. Балки ман он завкам ва он хушам, ки дар богини муридон аз каломии ман caр мезанад» (2, 463).

Аз андешаи Абдурахмони Чомй aъëн аст, ки cyxaни Мавлоно он чо дар зохир навишта мешавад, он нест, балки маънии он бояд чуог, ки дар богинаш аст. Равшан аст, ки cyxaни Мавлоно аз c^y гудози ишк аст ва он бешгар бо вожахони cyxxaн ва cyзy гудоз, ки cyxxaн аст, хувайдо мегардад. Сузу cyxxaн, нолаву фиFOн мафхумхои xoccaи Мавлоно буда, хам дар Faзaлиëг ва хам машхургарин acaри y «:Мacнaвии маънавй» caдo медихад. Шояд аз ин чост, ки OFOЗи Мacнaвии Мавлоно низ бо нолаи най, ки xocмяxи чудой ва cyзy гудози чудоиро дорад, ибтидо мегирад: Бuшнaв аз най чун yuxoMm мекунад, К-аз цyàouyo шuкoяm мекунад. К-аз нaucmoн mo мapo бyбpuдaaнд, Дap нaфupaм мapày зан mn^m^ [7, c. 12].

Ба вacилaи най хамрох шудан маънои бо занни xyд, назари xyд бо огаши xyд хамрох шуданро дорад ва cирри найро аз даруни вай набояд чуог. Ин шр дар хамон нола аст ва бо чашму гуш дида ва шунида наметавонад. Хамчунин дарунмояи cyxaн ва багмии cyxa^ ки дар ocoри Мавлоно чило медихад ва дарки он на ба хар rac мyяcaр мешавад, дар cyxaни Нocири Хcрaв низ андешахое иyхyфxaaид, ки на ба хар cyxaндoнy cyxaншинoc кушода мешаванд. Ин як чолибияти cyxaни хар ду мугаафаккири барчастаи aдaбиëг аст, ки ганхо xocи онхост.

Таълимоги Мавлоно Чалолиддини Бaлxй ва Нocири Хycрaв пеш аз хама бaëнгaри он аст, ки чи гуна фарханги пyрFaнoвaxи гочик аз чониби чунин абармардони cyxaн муаррифй шудааст ва го кунун барои чакон^н низ хамчун намунаи ибраг бокй мoицaaст. Зеро гарчанде ин намояндагон дар даврахои гугогуни cиëcaxи замони xyд зиндагй мекарданд ва назарияхои гуногун дошганд. Чунин бузургони cyxaн хама вакг дар хар гуруху фиркае ки фаъолият мекард, мисти Мавлоно, дар равияи Суфия ва Нхири Хycрaв дар гарикаги иcмoилия карор дошт, фaлcaфaи баланди механпарастй ва миллаггароии онхо бо cyxa™ пушида caдo медод. Мaкcaди хар ду бо хам xeлe наздик буда, балки вобаста ба cиëcaxи замон арзишхои миcoнй ва аклокиро дар ocoрaшoн гараннум менамуданд.

Добили кайд аст, ки мавзуи а^лок дар ocoр ва афкори ин ду cитoрaи дyрaxшoим aдaбиëг нихоят зиëд дида мешавад ва ба хадде чой дорад, ки дар ошри дигар шоирони клaccикми форши гочик ба он баробар шудан наметавонад. Мaxcycaн инъикocи мавкеъ ва макоми инcoн дар ашъори хар ду шоири жaрcaндeш чолиби диккаг аст.

Мавлоно Чалолиддини Бaлxй пеш аз хама дар гарбияи интн дикдаш мaxcyc дода, дар гаБлимоги а^локии y мавзуи захмагхои иншн ва рохи гакомули рухии он cyx^ меравад. Ба андешаи Мавлоно xoлики афъоли xyди инcoн ва хар феъле, ки аз y coдир мешавад, марбуг ба xyди уст, яъне бо вучуди овардаи рафгору кирдори xyди инcoн аст. Аз ин чо орифи бузург мефармояд: To ту mopu^y малулу mupau, Дoн m 6o àesu лашн уaмшupaй. Чун зu луцма ту yacaà бтй дaвoм, Цаулу гафлат зoяд o^o дoн уоpoм. Хеч гандум mpuey цав 6ap дшад, Дuдau щепе m vyppau хap àuyaà? [7, c.23].

Дар мдораи аввали ин Faзaл устод мефармояд: го даме, ки дилcиëх, гирааклу хacyд ва бадкирдор хастй, дон, ки бо деву лаиън- иблдо хамган, хамрох ва хамнишинй. Дар мдораи баъдй бошад y мегуяд, ки: Oë хеч дидаи, ки гандуми ба замин пошида хocмл чав дода бошад? Oë хеч дидаи ки acп кyрxaр зодааст? Аз ин лихоз кушиш ба xaрч бояд дод, го ин макоми баланд, ки ба интн лоик дoимстa шудааст, онро бояд нигох дошт ва хамеша дар маънии инcoн будани xyд гааммул бояд намуд ва кушишу Faйрax ба xaрч дод. Ин акидахоро Мавлоно бaëн coxxa, гамоми миcoихo бо хамдигар баробар ва аз як чавхар медонад ва хамаро якcoн мешуморад.

Симой интн, ки Мавлоно Чалолиддини Бaлxй онро дар хикoëгy ки^а^ои «Машавии маънавй «и xyд офарвдааст, пеш аз хама xaxaëюлy идроки уст, ки аз aмaлиëги шaxc, фаъолияги рузмарраи y ва

фaxмиши нуктаи нгзapи oн дap xaera вoкeй cypaт гиpифтггcт. Хадафи Maвлoнo гз oфapидaни ин Xикoяxo oн acт, ки инcoн бoяд чyëи pгxнaмo Ba xидoятгape чун иншни кoмил бoшгд: Акл комт нeоm, худро мурда кун, Дар панож отле зuндaеухун [7, c.242].

Дap нaзapи фaлcaфии Хгким Нocиpи XycpaB низ инcoн мaвкeи мexвapй дoштa, зapypaти тaфoвyт дoштaни oнpo aз дигap мгxлyкoти oлaм тaъкид мecoзaд. Нocиpи XycpaB инcoнpo 6o ин carn* дapк кapдггcт Ba o^o чунин poxнaмoй мeкyнгд: Дарахт acm un уахрну мeвa моем, Ku хуррам бар дapaхmu у бароем. Дuгap цютанд баргу мо щма бар, Туфaйлu мо шуданд rnyo оapoоap. Шараф дорад дарахт аз мева оре, Ku бошад, ар надорад уеч боре? 3u бую лaззamu хуш мевахрро Шараф бошад чунон к-аз ацл моро [10, с.52].

Хаким Ню^и XycpaB ин чгxoнpo бa дapaxти бopвap шaбoxaт дoдa, инcoнxopo мeвaи oн дapaxт мeдoнгд Ba тaъкид мecoзaд, ки шapaфи дapгxти бopвap тaнxo дap мeвaи oн acт. Ba иншн низ 6o дoштaни аклу xиpгд Ba илму дoниш кyдpaт Ba тaвoнoй дopгд Ba мeтaвoнaд xyдpo бa aшpaфи мгxлyкoт, ки мaнзaлaти фapиштaгй acт, биpacoнгд Ba бидуни oн инcoн киpoмaтaшpo aз дacт дoдг, 6o дигap мaxлyкoт бapoбap мeшaвгд. Taнxo 6o кушишу Faйpaт Ba cгxткyшй инcaнxo мeтaвoнaнд, xaк Ba мaнзглaти xeшpo na^o кyнaнд. 3epo xap як фapд xaкки зиндaгии шoиcтa дopгд Ba бapoи pacидaн бa oн тaнxo тaвaccyти caъйю тглoш Ba дypycткopй, яънe pиoяи apзишxoи гxлoкй Ba oмyxтaни илму дoниш cгзoвop мeгapдaд:

Дapaхmu ту гар бо^ доты бuгupaд, Ба зер оварй чарш нuлуфapupo. [10, с.55].

Ai^o roxe 6o лгxни шгдидгape xymaop мeдиxaд, ки инcoн бoяд тaфaккyp кyнaд Ba бидoнгд, ки дap ин дуда чapo oмгдг, чи ма^ули^те дap бapoбapи xoлики xyд Ba xaмнaвъи xeш дopгд Ba xaдaф гз xилкaти y чй xaCT? :

Тафаккур кун, бубuн, mo аз куцой, Дар ш sубamоapo бах^ чарой. Кафж бuыкaн, ба буру^ хештан шав, Чу Ибpoх¡uмu озар буmшuкaн шав. [10, с.231].

Аз ин xaмбacтaгии aндeшaxoи xap ду шoиp paвшaн мeгapдaд, ки ма^ди oнxo як чиз ает, яънe инcoн бyдaн Ba бapoи pacидaн бa ин мaкoм тaнxo 6o poxи caъйю кушиш Ba oмyxтaни илму дoниш. 3epo тaнxo 6o ин pox инcoнxo мeтaвoнaнд мaвкeи гзглии xeшpo бa дacт биëpaнд.

Хамин тapик, тaълимoти Maвлoнo Чглoлиддини Бaлxй Ba Нocиpи XycpaB бa xaм тaнocyби здади мaънaвй дoштг, гз xap тapaф aфкopy нгзapияи oнxo 6o бappacии илми мyocиp дap бeштapи мaвpидxo xaмoxaнг acт. Нoвoбacтa oн oн ки дap ду дaвpaи тaъpиxии aз xaм мyттaфoвиг xaëт бa cap бypдaнд Ba дap ду мастаки гз ч^ати мaънй 6o xarn нгздик Ba гз ч^ати нгзapияxoи бгxcтглaби xeш 6o xaмдигap мyкoбилият дopaнд, Bane чaнбгxoи зиëдe p^ кop oмгдaнд, ки гфкopи xap ду добеги шapк 6o xarn тaнocyби мoнaндй Ba xaмбacтaгй дopaнд Ba oнpo дap пгxлyxoи гутгуни aндeшгxoи ин шoиpoн мaвpиди бappacй кapop дoдeм Ba xгнyз rnaBpH^oM здади нгзapиявй вучуд дopaнд, ки дap oяндa мeтaвoн oнxopo мaвpиди тгxкик Ba тгxлил кapop xoxern дoд.

АДАБИЁТ

1. Абдунаби Caгтapзoдa Kyx^ Ba нав. I Canopy® Абдунаби - Дyшaнбe: <<Адиб», 2004. - 251 c.

2. Aбдypaxмoни Чoмй. Бгxopиcтaн. I Ч. Aбдypгxмoн II Бo кушиши A. Aфcгxзoд. Дymaнбe, «ИpфoЕ»Д966.- 279 c.

3. Бepгeлc А.Е. Hocnpn XycpaB Ba HcrnoffiKH. I А.Е. Бepгeлc - Texpoн, 1375.- 400c.

4. Pacyл Xoдизoдa. Аз то им^. I X,oдизoда Pгcyл - Душа^: Нгшpиëти <<гдиб», 1988. - 288 c.

5. KaparnyAoeB Шyкpгт. X. Hocnpn XycpaB Ba Чaлoлиддини Pywñ (гaxлили му^и^ии гкидaxoи диЕй-фглcaфй). (^ymanóe, «Aндглeб», 2015. 192 c.

6. MaBo№ кoнфpoнcияи илмии «ЧглoлиддиЕи Pywñ Ba фapxгнги cyлxoфapиЕй». Дyшaнбe, <<Byxopo», 2013.-297 c.

7. Maвлoнo Чaлoлoлиддини Pyrnä Myнгaxгби кyллиëти Шaмcи Taбpeзй. Дymaнбe, ^Xy^o», 2007.-488 c. S. Maвлoнo ЧглoлyддиЕж Бглxй. MacЕaвй, йСнт гз шаш чилд. TexpoЕ, 148.-453 c.

9. HocHpH XycpaB. Дeвoни гшъop. T.1 Ba 2. I HocHpH XycpaB - ^y^a^ie, «Шyчoиëн» 2009. - 640 c.

10. HocHpH XycpaB, Ди^з, имpyз Ba фapдo (мгвдди кoнфpoнcияи илмй бгxшидa ба 1000 coлaгии HocHpH XycpaB дap дoЕишгaxи XopyF ба юми M. HasapmoeB). I Hocнpн XycpaB - XyHa^, «Hoшнp». 2005. 682 c. Дeвoни гшъop.

11. Сайид Ибpoxим Хикмгт. KУpъoн «Macнaвй» (1-2). I Сгйид Ибpoxнм Хикмат - Дymaнбe, «Aвecгa», 2007.-480 c.

12. Саидкул Сабзгсв. Maxopam cyxaнвapии Hocнpн XycpaB. Сабзгсв Сгидкул -^rna^te: Адиб. 2003.-235 c.

13. Xyдoи Шapнфoв. Poзи naxoa I Xyдoй Шapнфoв - Дymaнбe: Эp фаф. 2007.-327 c.

14. Худой Шариф. Сухан аз Адабиёти миллй (мачмуаи мавдладо). / Худой Шарифов Душанбе, Пайванд. 2009.-476 с.

15. Шерзамон Фируз. Фалсафаи ахло^ии Носири Хусрав ва решадои он. / Шерзамон Фируз - Покистон 1371. -1993.-431 с

16. Шохуморов А. Концепция познания Носири Хусрава. Автореф. дисс. к.ф. н. / А. Шохуморов - Душанбе, 1990.-19 с.

17. Эдельман А. Носири Хусрау и его мировоззрение. Автореф. дисс. к. ф. н. / А. Эдельман - Сталинабад, 1955.--24с.

СООТНОШЕНИЕ НЕКОТОРЫХ ТОЧЕК ЗРЕНИЯ НАСИРА ХУСРАВА И МАВЛАНА ДЖАЛАЛИДДИНА БАЛХИ

В данной статье обсуждаются некоторые взгляды двух великих ораторов, Насири Хусрава и Мавлана Джалалиддина Балхи. Используя произведения обоих поэтов, автор статьи выделяет некоторые из их взглядов и выражает взаимосвязь между ними.

Ясно, что их образ жизни отличается друг от друга, и это, прежде всего, зависит от эпохи, в которой они жили. Хотя их мышление разделено на две религии, оно во многих отношениях гармонично и однообразно. Прежде всего, следует отметить, что манера выражения двух поэтов схожа между собой, смысл их поэзии имеет глубокие корни, что редко находит отражение в поэзии других поэтов. Следует отметить, что, независимо от того что в поэзии одного поэта главное место занимает касыда, а у другого газель, но их идеи, а также философские и религиозные теории схожи. Анализируя эти связи, автор приводит обоснованные цитаты из произведений поэтов в подтверждение своих идей.

Ключевые слова: Насири Хусрав, Мавлана, поэзия, Джалалиддин Балхи, касыда, газель.

DISCUSSES SOME OF THE VIEWS OF TWO GREAT SPEAKERS, ^SIR KHUSRAW AND MAWLANA JALALIDDIN BALKH

This article discusses some of the views of two great speakers, Nаsir Khusraw and Mawlana Jalaliddin Balkhi. Using the works of both poets, the author of the article highlights some of their views and expresses the relationship between them.

It is clear that their lifestyle differs from each other, and this, first of all, depends on the era in which they lived. Although their thinking is divided into two religions, it is harmonious and uniform in many respects. First of all, it should be noted that the manner of expression of the two poets is similar to each other, the meaning of their poetry has deep roots, which is rarely reflected in the poetry of other poets. It should be noted that, regardless of the fact that in the poetry of one poet the main place is occupied by the qasida, and in the other by the gazelle, their ideas, as well as philosophical and religious theories, are similar.

Analyzing these connections, the author cites well-grounded quotes from the works of poets in support of his ideas.

Key words: Nasir Khusraw, Mawlana, poetry, Jalaliddin Balkhi, qasida, gazelle.

Сведена об авторе:

Бехронов Джумъа Саидюёевич - кандидат филологических наук, доцент кафедры литетартуры Хорогского Государственного Университета им. М. Назаршоева. E-mail. behronov75@mail.ru Тел: (+992) 935972774.

About the author:

Bekhronov Juma Saidyuevich - Candidate of Philology, Associate Professor of the Department of Literature of the Khorog State University named after M. Nazarshoeva. E-mail. behronov75@mail.ruPhone: (+992) 935972774.

ШАРЦ ДАР ОИНАИ ГАРБ (ДАР ЗАМИНАИ ИЛМ^ОИ ГУМАНИТАРИИ байнисохавии ФИЛОЛОГИЯИ ШАРЕ)

Шозиёева Г.П., Исокрв М.

Институты омузиши масъалахри давлатхри Осиё ва Аврупои АМИТ

Дар замони муосир дар байни хамаи илмхд чй гуманитариву чй дакик роххои махсуси гуногуни байнисохавй вучуд доранд. Дар заминаи мазкур то замони мо тахкикоти илмии назариявии байнисохавии илмхои гуманитарй бо равиши ичтимой, сиёсй, фархангй ва адабй сурат мегиранд.

Муносибат ва вобастагии байнисохавии илмхои гуманитарй дар давраи мо илмхое чун фалсафа, мантик, адабиётшиносй, забоншиносй, равоншиносй, педагогика, санъатшиносй (хамчунин театршиносй) рассомй, таърих, этнография, бостоншиносй, фархангшиносй, сиёсатшиносй ва гайрахо мефахмонад.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.