CC BY
22
10 01 00 АДАБИЁТШИНОСИ 10 01 00 ЛИТЕРАТУРОВЕДЕНИЕ 10 01 00 LITERARY CRITICISM
УДК 82 ББК 83.3
ЧАНД СУХАН ОИД БА ВАЗЪИ Матлуба Мирзоюнус (Хоцаева), АДАБИЁТШИНОСИИ МУОСИРИ д. и. филол., профессори МДТ «ДДХ ба номи ТОЧИК ДАР УЗБЕКИСТОН акад. Б. Гафуров» (Тоцикистон, Хуцанд)
НЕСКОЛЬКО СЛОВ О Матлуба Мирзоюнус (Ходжаева), доктор СОВРЕМЕННОМ ТАДЖИКСКОМ филологических наук, профессор ГОУ «ХГУ
ЛИТЕРАТУРОВЕДЕНИИ В им. акад. Б. Гафурова» (Таджикистан, УЗБЕКИСТАНЕ Худжанд)
SOME WORDS ABOUT MODERN Matluba Mirzoyunus (Khojaeva),
TAJIK LITERARY STUDIES IN Dr. of Philology, Professor of the SEI "KhSU UZBEKISTAN named after acad. B.Gafurov" (Tajikistan,
Khujand) E-MAIL: [email protected]
Калидвожа^о: адабиётшиносии тоцик, таърихи адабиёт, робитауои адаби, марказуои фаруанги, рушди адабиёт, мууити адаби
Мацола ба тауцици вазъи адабиётшиносии муосири тоцик дар Узбекистон бахши-да шуда, дар он равандуои асосии рушди ин соуа дар замони истицлоли кишвари уамсоя барраси шудааст. Кайд шудааст, ки дар замони муосир масъалауои асосии адабиётшиносии тоцик бо тауцици таърихи адабиёт, робитауои адаби, нацди адаби, пажууиши доирауои адаби, поэтикаи шеъри муосир ва гайра алоцаманд буда, рушди он бо номи донишмандоне чун Садри Саъдиев, Аумад Абдуллоев, Аслиддин Камар-зода, Цумъа Хамроу, Рамазон Абдуллоев, Сироциддин Хуцацулов, Х,аёт Неъмат, Дил-шодаи Фаруодзод, Илуом Эшонзода ва дигарон иртибот дорад. Муаллиф ба хулоса расидааст, ки адабиётшиносии муосири тоцик дар Узбекистон равандуои гуногун дош-та, аз зинда будан ва идома ёфтани суннатуои цадим дар ин кишвар дарак медиуад.
Ключевые слова: таджикское литературоведение, история литературы, литературные взаимосвязи, культурные центры, развитие литературы, литературный круг
Проведено исследование состояния современного таджикского литературоведения и его направлений в Узбекистане в эпоху суверенитета республик. Отмечается, что в современную эпоху основные направления таджикского литературоведения связаны с исследованием истории литературы, литературных взаимосвязей, литературной критики, литературных кругов, поэтики современной поэзии и т.п. Развитие
современного литературоведения связано с именами Садри Саъдиева, Ахмада Абдуллоева, Аслиддина Камарзода, Джумы Хамроха, Рамазона Абдуллоева, Сироджиддина Худжакулова, Хаёта Неъмата, Дилшоды Фарходзод, Илхома Эшонзода и др. Обоснован вывод, что современное таджикское литературоведение Узбекистана многогранно, и это свидетельствует о продолжении древних литературоведческих традиций в этой стране.
Keywords: Tajik literary studies, history of literature, literary interrelations, cultural centers,
development of literature, literary circle.
The article dwells on the study of Tajik literary studies' state and its trends in Uzbekistan in the period of sovereignty of the republics. It is noted that in modern period the main directions of Tajik literary studies are associated with the study of history of literature, literary interrelations, literary criticism, literary circles, poetics of modern poetry, etc. The development of modern literary studies is associated with the names of Sadri Sa 'diev, Ahmad Abdul-loev, Asliddin Kamarzoda, Juma Hamroh, Ramazon Abdulloev, Sirojiddin Hujakulov, Hayot Ne'mat, Dilshoda Farhodzod, Ilhom Eshonzoda and others. The author of the article comes to the conclusion that modern Tajik literary studies of Uzbekistan are multi-faceted and this indicates to the continuation of ancient traditions in this country referring to literary criticism.
Дар дарозои таърих канори дам зистани мардуми точик ва узбек, асрдои зиёд маркази адабй будани Самарканду Бухорову Хуканд аз омилдои асосии ташаккул ва тадаввули муштараки суханшиносй ва суханварии ин халкдо буда, дахолати сиёсати замон рушди адабиёт, равобити адабй ва фардангии дарду миллатро боздошта натавонистааст. Х,атто дар замони истиклолият, ки сардаддо миёни ин кишвардо баста_шуданд ва рафту омад хеле мушкил гашт, тадкики адабиёт ва фарданги точикон дар Узбекистан катъ нагардид. Барои исботи ин андеша имкон дорад ба вазъи адабиётшиносии точик дар ин кишвар як назари шитобзадае андохта шавад, то бубинем, ки дар замони муосир чй кордоеро дар ин замина дамкорони дамсоямарзи мо анчом додаанд.
Маълум аст, ки мушкилоти сиёсй ва сар шудани чанги шадрвандй дар Точикистон дар огози солдои 90-уми асри гузашта мардуми зиёдро водор кард, ки аз Точикистон куч банданд ва ба кишвардои собики худ баргарданд. Дар ин миён адабиётшиносони номвар, профессорон Холик Мирзозода ва Садрй Саъдиев ба Самарканд, Адмад Абдуллоев ба Тирмиз баргаштанд ва дар ин мадалдо кори худро хеле пурсамар идома доданд. Бозгашти ондо имкон дод, ки адабиётшиносии точик дар ин мадалдо ривоч гирад ва мактабдои хуби сухансанчии точикй ташаккул ёбанд ва рушд кунанд.
Дар Узбекистон номдои профессорон Аслиддин Камарзода ва Чумъакул Хдмроев, Бадори Хуррамзод, доктордои илми суханшиносй Х,асан К^удратуллоев, Хдмидчон Х,омидй, номзаддои илм Дилшодаи Фардодзод, Ч,аъфар Мудаммад Холмуъминов, Абдусалом Самадов, Рамазон Абдуллоев, Сирочиддин Хучакулов, Фардод Исомаддинов, Олим Давлатов, мудаккикони содибкитоб Даёт Неъмат, Абдукайюми Х,асанзод, Маъруф Отахонзода, Тиллочон Носирова, Амина Шарофиддинова, Абдукарим Шарифов, Рузибой Курбониён ва дигарон, ки дар тадкики масъаладои адабиёти точик задмат мекашанд, маъруфанд.
Мирзоюнус M. (Хоцаева ). Чанд сухая оид ба вазъи адабиётшиносии муосири тоцик дар Узбекистон
Гyзaштa a3 ин, poдaндoзии фaъoлияти мapкaздoи илмиву фapдaнгии точикон дap шaдpдoи бyзypги ин кишвap, мaвчyдияти вacoити aхбopи oMMa 6a зaбoни точикй, ^шишдое дap шинохти aдибoни фopcy точик —Рyдaкишинocй, Kaмoлшинocй, Сaйи-дошиносй, Myнчикшинocй Ba гaйpa a3 кopдoи нaзappacи ин aдaбпaжyдoн дap солдои oхиp 6a шyмop меояд.
Mo дap ин мaкoлa тacмим гиpифтем, ки дap бopaи фaъoлияти пypбopи чaнде a3 ин дoнишмaндoни coдибнaзap дap солдои oхиp, ки paвaнддoи acocии aдaбиёт-шиносии тoчикpo идoмa бaхшидaaнд, Ma^iyMo™ мyхтacap дидем.
Устод Сaдpи Сaъдиев, дoктopи илмдои филологй, пpoфеccop, тас a3 хaтми Донишгоди дaвлaтии Сaмapкaнд a3 соли 1962 то 1985 дap Институти шapкшинocй Ba Институти зaбoн Ba aдaбиёти 6a номи Рyдaкии АИ Точикистон кop кapдa, a3 соли 1985 6a Сaмapкaнд бapгaштaacт. Дap зaмoни зиндaгиaш дap Точикистон мoнoгpaфиядoи "Сyзaнй Ba мудити aдaбии Сaмapкaнди acpи Х11" (1974), "Поэтики шoиpoни Moвapoyннaдpи acpи Х11" (1977), "Адaбиёти точик дap acpи ХУ11" (1985), "Адaбиёти фopcy точик дap нимaи дувуми acpи Х1 Ba нимaи aввaли acpи Х11" (1986) Ba бaъди бoзгaшт 6a зодгод "Адaбиёти точик (acpдoи ХУ1-Х1Х Ba ибтидои acpи XX)" (1998), "Нaкшбaндия Ba тaъcиpи он 6a aдaбиёт" (1999), "Maледoи Сaмapкaндй Ba тaзкиpaи y" (2001), "Тaмoюлдoи acocии мaзмyни гoявии aдaбиёти точики acpи X11" (2002), "Сaмapкaнд aдaбий мудити тaъpих кyзгycидa" (2009) Ba гaйpa a3 чоп бapoмaд. Moнoгpaфияи "Mapкaзи aдaбии Сaмapкaнд лap шoдpoди тaъpих"-po нaшpиёти "Уз6екистон миллий энсиклопедияси"-и Тошганд соли 2012 6a тaбъ pacoнид. Ин кито6 6a тaдкики чapaён Ba тaмoюлдoи pyшди тaъpихии aдaбиёти фopcй-тoчикй дap мapкaзи aдaбии Сaмapкaнд тaхcиc ёфтa, дap он симои бaъзе aдибoни нaмoёни ин шaдpи 6y3ypr 6a кaлaм oмaдaacт. Чунонки худи _мyaллиф кaйд мекyнaд, дap ин acapи y дaвpaбaндии нaви aдaбиёт кopбacт шyдaacт. У тaъpихи aдaбиёти фopcй-тoчикиpo 6a се дaвpa чудо мекyнaд: кapндoи 1X-X11, нимaи дyвyми кapни X1У то oхиpдoи кapни XУ11, a3 нимaи дyвyми acpи X1X то aввaлдoи acpи XX. Аз ин миён кapни X111 то миёнaдoи кapни X1У Ba кapни XУ111 то нимaи aввaли кapни X1X-po чун ду дaвpaи сукути aдaбиёт истисно мекутад. Бa aндешaи мyaллиф, то ин дaм "тaъpихи aдaбиёти точик acocaн aз pyи тaгйиpoти сиёсй - ивaз шyдaни cyлoлaдoи дyкмpoн дap Moвapyннaдp Ba Xypocoн Ba 6a мaйдoн oмaдaни дaвлaтдoи тав дaвpaбaндй мешуд. Myвoфики он aдaбиёти мaнcyб 6a дaвpaдoи дyкмpoнии Сомониён, ^apoхoниён (Илекхониён) Ba Сaлчyкиён, Темypиён, Шaйбoниён, Аштapхoниён (Ч,ониён) Ba Ma^m^ë^' 6a aдaбиёти кapндoи 1X-X, aдaбиёти кapндoи X1-X11, aдaбиёти кapни XУ, aдaбиёти кapндoи XУ1-XУ11, aдaбиёти кapни XУ111 Ba нимaи aввaли кapни X1X, aдaбиёти нимaи дувуми acpи X1X Ba aввaлдoи acpи XX чудо кapдa, oмyхтa Ba тaълим дoдa мешуд" (3, с. 6). С. Сaъдиев дaвpaбaндии нaви хyдpo "нa 6a вoбacтa кapдaни aдaбиёт 6a cyлoлaдoи дyкмpoн, бaлки 6a конуниятдои дохилии тapaккиёти тaъpихии худи aдaбиёт, хусусиятдои кacб кapдaи он дap дap дaвpaи тapaккиётaш, тaгйиpoти дap мaвзyъвy мyндapичa, жaнpy услу6 Ba дигap pиштaдoи он 6a aмaл oмaдa" (3, с. 6) acocнoк кapдaacт. Дap ин кито6и apзишмaнд дap бopaи нaмoяндaгoни мaъpyфи мудити aдaбии Сaмapкaнд, aз чyмлa Рaшидии Сaмapкaндй, Амъaки Бyхopoй, Низомии Аpyзии Сaмapкaндй, Шaтpaнчии Сaмapкaндй, Бисотии Сaмapкaндй, Риёзии Сaмapкaндй, Сyлтoнмyдaммaди Нозимй, Ашкии Сaмapкaндй, Mypoди Сaмapкaндй, Сapaфpoзи Сaмapкaндй, Myмтoзи Сaмapкaндй, Фитpaти Зapдyзи Сaмapкaндй, Х,одии Сaмapкaндй, Сипaндии Сaмapкaндй, Вacлии
Самаркандй, Накибхони Туграл, Ачзии Самаркандй, Чуръати Самаркандй ва дигарон маълумот дода шудааст.
Зимнан чунин ба назар мерасад, ки дар бораи марказдои адабии шадрдои бузурги таърихй таълиф шудани чунин китобдо барои бозкушоии таърихи адабиёт кори басо судманд аст. Масалан, дар бораи марказдои адабии Бухоро, Хуканд, Хучанд, Исфадон имкон дорад, ки мисли ин китоб асардои пурборе руи кор ояд.
Гарм шудани муносибатдо бо кишвари дамсоя имкон дод, ки китоби нави профессор Сардй Саъдиев "Сайидои Насафй ва мудити адабии Мовароуннадр" соли 2018 дар Душанбе интишор ёбад. Ин китоб аз асардои бунёдй дар Сайидошиносй буда, аз ду кисм иборат аст. Дар кисми аввали он сухан дар бораи мудити адабии Мовароуннадр дар нимаи дувуми асри ХУ11, дар кисми дувум матолибе дар шинохти Сайидои Насафй оварда шудааст. Пешгуфтори ин китобро профессор А. Сатторзода ва номзади илмдои филологй Анзурати Маликзод навиштаанд.
Фозили дигар доктори илмдои филологй, профессор Адмад Абдуллоев аст, ки зодаи вилояти Сурхондарёи нодияи Бойсун буда, баъди хатми донишгоди педагогии Душанбе аз соли 1962 то соли 1996 дар Институти забон ва адабиёти АИ Точикистон кор кардааст ва баъди он фаъолияти илмй ва таълимии худро дар Донишгоди давлатии Тирмиз идома додааст.
Рисолаи номзадиро дар мавзуи "Даёт ва эчодиёти Адиб Собири Тирмизй" навишта, рочеъ ба даёту эчодиёти Адиб Собир то имруз зиёда аз 60 макола ба табъ расонидааст. Бордо ашъори Адиб Собирро тадия ва нашр намудааст. Монографияи "Адиб Собир Тирмизй: замон, даёт ва эчодиёти у" (1969) низ идомаи кордои А. Абдуллоев дар шинохти ин адиб аст. Адмад Абдуллоев муаллифи беш аз 400 макола, монографиядои "Задири Форёбй: замону даёт ва эчодиёти у ( с. 1974), "Адабиёти форсу точик дар нимаи аввали асри XI " (с. 1979), "Адабиёти форсу точик дар нимаи дувуми асри XI ва аввали асри XII " (с. 1986) бо дамродии С. Саъдиев) ва очерки илмию бадеии "Абулкосими Фирдавсй"аст. Соли 1983 дар мавзуи "Масъаладои жанр ва услуб дар лирикаи форсу точики нимаи аввали асри XI " рисолаи докторй дифоъ кардааст.
Баъди бозгашт ба Тирмиз профессор Адмад Абдуллоев чандин асар таълиф намудааст, ки бархе аз ондо дануз руи чопро надидаанд. Аз осори интишорёфтаи у метавон роман-тадкикоти "Абуабдулло Рудакй" (Тошканд, 2013) ва "Масъаладои рушди адабиёти точик дар нимаи аввали асри ХУ (Доираи адабии Самарканд)"-ро ном бурд. Китоби охир соли 2016 дар нашриёти "Бухоро"-и Душанбе аз чоп баромад. Дар ин рисола кушиш ба харч рафтааст, ки раванди адабии нимаи аввали асри ХУ бознигарй шуда, тадлили нисбатан нави эчодиёти адибони давзаи адабии Мовароуннадр пешнидод шавад. Ин асар аз се боб иборат буда, дар боби аввал вазъи сиёсиву ичтимой ва илмиву адабии асри ХУ дар Самарканд, дар боби дуввум даёт ва фаъолияти адабии Хоча Исмати Бухорой ва дар боби охир рузгор ва мероси адабии Хаёлии Бухорой ба риштаи тадкик кашида шудааст.
Ба гайр аз асардои номбурда Адмад Абдуллоев чанд асар ба забони узбекй, аз чумла перомуни масоили тасаввуф ("Тасаввуф ва унинг намояндалари" (Тошкент, 2009) ва навоишиносй ("Навоий дакида 22 макола", 2011) нашр намудааст, ки аз падлудои дигари фаъолияти илмии у дарак медиданд.
Профессори Донишгоди давлатии Самарканд Аслиддин Кдмарзода аз олимони пурмадсули Узбекистан аст. А. Кдмарзода рочеъ ба асардои тарчумаидолии адибони Осиёи Марказй рисолаи номзадй навишта, дар идомаи фаъолияти худ оид ба
Мирзоюнус М. (Хоцаева). Чанд сухан оид ба вазъи адабиётшиносии муосири тоцик дар Узбекистон
адабиёти точик дар Узбекистон, масъаладои робитадои адабй, адабиёти чадон ва гайра осори зиёде таълиф намудааст. Як кисми зиёди кордои у бо раванди таълим алокаманд буда, дар ин замина барномадои таълимй оид ба таърихи адабиёти чадон, адабиёти точик, асосдои журналистика ва гайра таълиф намудааст.
Монография ва мачмуаи маколоти у "Робитадои адабии халкдои Осиёи Миёна", "Хдмнафаси замон", "Макоми санъат ва адабиёт дар ташаккули зебоишиносии шахс", "Мавкеи Самарканд дар адабиёти Шарк", "Бустони маърифат" аз задмати дамешагии ин мудаккики маъруф дарак медиданд. У муаллифи беш аз 500 маколаи илмй-оммавй аст, ки дар Узбекистон, Точикистон, Русия, Эрон, Олмон, Чехия, Иёлоти Муттадидаи Амрико нашр шудаанд. Яке аз самтдои асосии пажудишоти у муаррифии адабиёти точик ва адибони точикзабон аст, ки дар ин замина низ у на тандо маколоти илмй навиштааст, балки дар тадия ва нашри мачмуадои дастчамъй низ садм гузоштааст. Гузашта аз ин, худаш низ ашъоре дар мавзуъдои мухталиф эчод намуда ва дар тарчумаи осори адибони узбек ба забони точикй низ даст дорад.
Аслиддин Кдмарзода дар таълифи "Донишномаи забон ва адабиёти форсй-точикии Узбекистон (карни ХХ то кунун)"дамрод бо даммуаллифон Аббосалии Вафой ва Ч,аъфари Мудаммад (Тедрон, 2005) задмат кашидааст ва дар ин китоб беш аз 300 маколаи у чой ёфтаанд.
Китоби дигар, ки аз чониби ин мудаккик, ки тадти унвони "Самарканд дар шеъри шоирон" мураттаб шудааст, соли 2007 дар Тедрон бо тиражи 2000 нусха интишор ёфта, на тандо шеърдои ба Самарканд бахшидаи шоирон, балки маълумоти мухимеро дар бораи мачаллаву рузнома, мадфилдои фардангии Самарканд ва чанд китоби тахассусй оид ба ин шадри бостонй фародам овардааст.
Мудаккики дигар доктори илмдои филологй Чумъакул Хдмроев мебошад, ки аз устодони пешбари Донишгоди давлатии Самарканд буда, рисолаи номзадии худро дар мавзуи "Танкиди насри солдои шаст ва аввали даштод" ва рисолаи докториро дар мавзуи "Танкиди адабии точик дар солдои 60-80-и асри ХХ (худогодии танкид, танкиди назм, танкиди наср)" ба дифоъ расонидааст. Дар асри ХХ1 у як силсила асардо рочеъ ба таърихи адабиёти форсу точик ва накди адабй навишта, ба табъ расонидааст, ки аз он чумла "Накди Юнони кадим ва шеъри форсии точикй" (Самарканд, 2001), "Ч,араёндои адабй" (Самарканд, 2002), "Накди насри бадеии точикй" (Душанбе, 2005), "Адабиёт" (китоби таълимй, Тошкент, 2005), "Таърихи танкиди адабй" (Душанбе, 2006), "Накди шеър" (Тошкент, 2006), "Таърихи адабиёти навини точик" (Тошкент, 2015) мебошанд. Дар китоби охир, ки барои донишчуёни донишгоддои олй барои ихтисоси филологияи точик пешнидод шудааст, муаллиф адабиёти охири асри Х1 Х то имрузро ба се давра чудо намуда, давраи аввалро адабиёти давраи маорифпарварй, давраи дувумро даврони инкори суннатдо ва мерос ва давраи охиринро даврони бозгашт ва эдё (аз охирдои солдои панчодум ба баъд) ном гузоштааст. Дар дар давраи адабиёт у чедрадои маъруфро чудо намуда, рочеъ ба рузгор ва осори ондо издори назар кардааст ва намунадоеро аз осори ондо чой додааст.
Дар Донишгоди Самарканд мудаккики хуби дигар номзади илмдои филологй Сирочиддин Хучакулов низ фаъолият дорад. У ба яке аз мавзуъдои мудим ва камтар тадкикшудаи адабиёти точик - адабиёти давраи маорифпарварй машгул шуда, дар ин замина маколоти зиёд ва рисолаи номзадиро тадти унвони "Хусусиятдои жанрии адабиёти маорифпарварй" таълиф намудааст. Мавзуи рисолаи доктории эшон низ ба баррасии адабиёти дамин давра марбут буда, "Тадаввули жанрдои лирикй дар
agaSueTH Maopu^napBapuu to^hk Ba y3SeK" yHBOH gopag Ba moag gap 3aMoHH ucTHKioiuaT aKe a3 aBBaiHH KymHm^OH gap xaMSacTarH oMyxTaHH nagugaxou agaSuu gy xaiK Somag. Maxcyiu na^yxumxou y gap maKjiH khtoSh gapcH Sapou goHum^yeHH hxthcoch ^HioioruaH to^hk So homh "AgaSueTH gaBpau Segopuu mhiih" (HHMau gyByMH acpu X1X Ba uSTHgou acpu XX) coiu 2015 gap TomKaHg a3 non SapoMagaacT Ba MyaiiH^ gap oh catH HaMygaacT, kh agaSueTH hh gaBpapo a3 Huroxu HaB mapxy Ta^cup HaMoag. flap gy MaKoiau aBBaiu hh khtoS cyxaH gap Sopau Ba3tuaTH cuecuBy h^thmohh Ocueu MapKa3H gap HHMau gyByMH acpu X1X, Ma^xyMxou "gaBpau Segopuu mhiih" Ba "Maopu^napBapK", xaeTH agaSuu HHMau gyByMH acpu X1X Ba paBHaxou acocuu oh pa^TaacT, kh gap ohxo KoHcencuau acocuu muHoxTH hh gaBpau agaSueT MyaHaH Kapga mygaacT. A3 nexpaxou agaSuu hh gaBpa xaeT Ba ^atoiuaTH AxMagu floHHm, K^opH PaxMaTyiioxu Bo3ex, ASgyiKogupxo^au CaBgo Ba fflaMcugguHH ffloxHH MaBpugu oMy3umu Maxcyc Kapop rupu^TaacT.
AgaSueTH uSTugou acpu XX hh3 nac a3 MaKoiau oS3opH xaeT Ba Mepocu agaSuu xamT Ha^ap aguSoHH hh gaBpa: Mup3o Cupo^H ^skhmh ByxopoH, fflapu^oH MaxgyMH Cagpu 3ue, ASgyppay^H OuTpaT, Caug Ax,Mag CugguKHH A^3h, Tomxo^a AcupH, CaugaxMagu BaciH, HaKuSxoHH Tyrpai, MyxaMMagcugguKH X,aHpaTpo gap Sap Merupag, kh gap Ma^Myt aK MaH3apau yMyMHH agaSueTH hh gaBpapo MyHtaKuc MeHaMoag.
flap CaMapKaHgu Soctohh aguSoH hh3 gap Kopu na^yxum caxMH MyHocuS Mery3opaHg. ^Ke a3 ohxo cyxaHBapu xym3aBK, Mapgu Segopgui Ba ^oHHucopu MHiiaTH to^hk X,aeT HetMaTH CaMapKaHgH acT, kh gap SapoSapu ocopu ap3umMaHgu agaSH aK acapu nypSopepo So homh "OapxaHru Bo^axo Ba u^ogaxou MapgyMH gap ocopu MaBiaBH" Taxua HaMygaacT, kh oh xochih 3axMaTxou 3uegu Myaiiu^ Syga, gap muHoxTH SexTapu MaBiaBH Ba 3aSoHH y MycougaT MeHaMoag.
^a3paTKyiueH fluimogau Oapxog3og hh3 moup Ba MyxaKKHKH xySu Y3SeKHcTOH, MyaiiH^H aKnaHg Ma^Myaxou metpH, HoM3agu himxoh ^HioiorH, gap aHHH xoi So Kopu TaxKHK Ba Tagpuc hh3 Mamryi acT. YcTogu floHHmroxu gaBiaTHH CaMapKaHg, y Sa TaxKHK Ba mHHoxTH metpu Myocupu to^hk Ba, MaxcycaH, amtopu Oap3oHa TaBa^yxu Maxcyc 3oxup HaMyga, pucoiau HoM3aguu xygpo hh3 Sa xaMHH MaB3yt SaxmugaacT. flap MoHorpa^ua y "Пoэтнкaн metpu Oap3oHa" (CaMapKaHg, 2011) Mactaiau ^aHpxou cyHHaTH, MaBKeu metpu HaB gap amtopu Oap3oHa Ba пoэтнкaн amtopu y MaBpugu TaxKHK Kapop rupu^TaaHg. ry3amTa a3 hh, gap MaKoiaxou y Sa Mactaiaxou metpu ca^eg, HHnyHHH amtopu SoHyBoHH cyxaHBap Mypo^uaT mygaacT.
AgaSueTmHHocuH to^hk gap floHumroxu gaBiaTHH TupMH3 hh3 aixoi ^oHroxu xoc naHgo KapgaacT. flacTnapBapu goHumroxu CaMapKaHg PaMa3oH ASgyiioeB, kh a3 ycTogoHH Matpy^ Boxug ASgyiioeB, EoTupxoH Baiuxy^aeB, PaxHM MyKHMoB, fflaBKaT myKypoB, HypugguH fflyKypoB, Coiux ^aiHMoB, AciugguH ^aMapoB, Amoh BoxugoB, ^yMta ^aMpoeB caSaK oMyxTaacT, coiu 2000 gap MaB3yu "MaxopaTH э^ogнн AMupymmyapo MyH33H" TaxTH paxSapuu npo^eccop AxMag ASgyiioeB pucoiau HoM3agHH xygpo gu^ot HaMyg. Coixou oxup y Sa oMy3umu Mepocu himh Ba xaeTH ^aKHM TupMH3H Ba MyH^HKH TupMH3H Mamryi Syga, coiu 2016 geBoHH MyH^HKpo Sa TaSt pacoHHgaacT.
AgaSueTmHHocuH To^HKpo gap TupMH3 coiu gyByM acT, kh HoM3agu himxoh ^HioiorH, gacTnapBapu floHHmroxu gaBiaTHH Xy^aHg Sa homh aKageMHK BoSo^oh Fa^ypoB Hixom ЭmoнкyIOв hh3 HaMoaHgarH MeKyHag. Pucoiau HoM3aguu y Sa TaxKHKH Ta3Kupaxou ^amMaT Saxmuga myga, gap hh 3aMHHa MoHorpa^uau y hh3 HHTHmop e^Ta
Мирзоюнус М. (Хоцаева). Чанд сухан оид ба вазъи адабиётшиносии муосири тоцик дар Узбекистон
буд. Гузашта аз ин, у дар нашри тазкираи Шаръй низ, ки яке аз сарчашмадои адабии аз назар дур мондаи охири асри Х1 Х-ибтидои асри ХХ мебошад, садм гирифтааст. Ин мудаккики чавон ва кушо алдол ба таълифи рисолаи доктории худ, ки ба масъаладои поэтикаи насри охири асри Х1 Х-ибтидои асри ХХ марбут аст, машгул мебошад.
Чунонки гуфта шуд, дар Узбекистон дар шинохти шайх Камоли Хучандй низ солдои охир як силсила кордо ба сомон расонида шудааст. Аз чумла, нашри девони шайх Камоли Хучандй дар тарчумаи Олимчон Буриев, ки соли 2019 дар Тошканд бо сарсухани академик Азиз Кдйюмов интишор ёфт, маколаи Рузибой К^урбониён "Чддонбинй, адволи рудй ва эътикоди Камоли Хучандй" ("Ховар", 2019, 9 феврал), баргузории конфронси илмй ба муносибати 700-солагии шоир дар Тошканд ва Тирмиз, интишори ахбори ин чорабинидо дар ВАО-и Узбекистон, таълифи мухаммасдо ба газалиёти Камоли Хучандй (масалан, мухаммаси Аслиддин ^амарзода ба газали "Гуфтем, гуфтем"), тадияи суруддо ба ашъори Камоли Хучандй ва гайра аз мудаббати фардангиёни ин кишвар ба шоири мо гуводй медидад.
Добили зикр аст, ки дар шинохт ва муаррифии адабиёти точик фаъолияти ройзании фардангии Ч,ИЭ дар Узбекистон, нашри китобдо аз чониби ин муассиса, аз чумла "Донишно_маи забон ва адабиёти форсй-точикии Узбекистон"(Тедрон, 2005), "Симои фарданги Узбекистон"(Тедрон, 2006), таълифоти намояндагони суханвари ин кишвар Аббосалии Вафой, Ибродими Худоёр (мураттиби китоби тазкирагунаи 'Тарибадои ошно") ва дигарон назаррас аст. _Гузашта аз ин, таъсис ва фаъолияти марказдои фардангй дар шадрдои бузурги Узбекистон барои рушди адабиёт ва адабиётшиносии точик мусоидат менамояд.
Инак, аз ин баррасии ичмолй ва сайри кутод маълум мешавад, ки адабиётшиносони точики Узбекистон ба масъаладои мухталифи таърихи адабиёти точик, накди адабй, робитадои адабй, тадкики доираи адабии Самарканд, адабиёти давраи маорифпарварй, поэтикаи шеъри муосир ва гайра машгул буда, ба кадри имкон ва тавони худ дар рушди адабиётшиносии точик садми худро гузоштаанд.
Албатта, дар як маколаи хурд имкони баррасии тамоми падлудои кори адабиётшиносони точики Узбекистонро фаро гирифтан имкон надошт ва шояд мо аз бархе асардои шоистаи донишмандони кишвари дамсоя бехабар монда бошем. Алдол, ки имкониятдо барои равобити илмиву адабиву фардангй бештар шудааст, умед аст, ки аз таълифоти судманди дамкорони узбекистонии худ рочеъ ба падлудои гуногуни адабиёти точик бештару бедтар огодй ёбем ва ин маколаро такмил дидем.
Пайнавишт:
1. Абдуллоев А. Масъалауои рушди адабиёти тоцик дар нимаи аввали асри ХУ (доираи адабии Самарцанд ).-Душанбе: Бухоро, 2016-150 с.
2. Мунцики Тирмизи. Девон. Ашъори пароканда / Тауиякунандаи чоп, муаллифи пешгуфтор ва тавзеуот Рамазон Абдуллоев.-Тошкент: Янги нашр, 2016.-П0 с.
3. Саъдиев С. Маркази адабии Самарканд дар шоуроуи таърих.-Тошканд: Узбекистон миллий энциклопедияси, 2012.-400 с.
4. Саъдиев С. Сайидои Насафи ва мууити адабии Мовароуннаур дар нимаи дувуми асри ХУ11.-Душанбе, 2018.-296 с.
5. Хуцацулов С. Адабиёти давраи бедории милли. Нимаи дувуми асри Х1Х ва ибтидои асри ХХ. Китоби дарси барои донишцуёни донишгоууои оли аз руи тахассуси
5120100-филология ва омузиши забощо (филологияи тоцик).-Тошканд: Нашриёти илмии давлатии "Узбекистонмиллий энциклопедияси", 2015.-360 с.
6. Х,азратцулиён Дилшода. Поэтикаи шеъри Фарзона.-Самарцанд, 2011.-176 с.
7. Х,аёт Неъмати Самарцанди. Фаруанги вожауо ва ифодауои мардуми дар осори Мавлави.-Душанбе: Адиб, 2017.
8. Х,амроев Ц. Таърихи адабиёти навини тоцик. Китоби дарси барои донишцуёни донишгоууои оли аз руи тахассуси 5120100-филология ва омузиши забощо (филологияи тоцик).-Тошканд: Тамаддун, 2015.-544 с.
9. Хоци Абдулазими Шаръи. Тазкират-уш-шуаро / Тауиякунандаи чоп Илуом Эшонцулов.-Хуцанд: Хуросон, 2015.-228 с.
10.Эшонцулов И. Тазкирауои Х,ашмати Бухорои ва ауаммияти илмиву адабии онуо.-Хуцанд: Нури маърифат, 2014.-168 с.
Refferences:
1. Abdulloev A. Issues of the Development of Tajik Literature in the first Half of the 15th Century. (Samarqand literary circle).- Dushanbe: Bukhoro, 2016 - 150pp.
2. Munjiki Tirmizi. Devon. Scattered Poem/Edited by Ramazon Abdulloev.- Tashkent: Yangi Nashr, 2016.-120pp.
3. Sa'diev S. Samarkand Literary Center on the Historic Path.- Tashkent: Uzbek National Encyclopedia, 2012.- 400 pp.
4. Sa'diev S. Saiidoi Nasafi and Movarounnahr's Literary Environment in the second Half of the 17th Century.- Dushanbe, 2018.- 296pp.
5. Khujaqulov S. Literature in the Period of Nations Awakening. The second Half of the 20th and the Beginning of the 21st Centuries. Textbook for University Students in Philology and Language Learning Specialities5120200 (Tajik Philology).- Tashkent: State Scientific Publishing House "Uzbek National Encyclopedia", 2015.- 360pp.
6. Hazratquliyon Dilshoda. Poetics of Farzona's Poem. - Samarkand, 2011.-176pp.
7. Hayot Ne'mati Samarkandi. Dictionary of Public Words and Expressions in Mavlavi's Works.- Dushanbe: Man-of-Letters, 2017.
8. Hamroev J. Modern History of Tajik Literature. Textbook for University Students in Philology and Language Learning Specialties (5120100) (Tajik Philology).- Tashkent: Tamaddun, 2015.- 544pp.
9. Hoji Abdulazimi Shar'i. Tazkirat-ush-Shuaro./ Edited by Ilhom Eshonqulov.- Khujand: Khuroson, 2015.- 228pp.
10.Eshonqulov I. Hashmati Bukhoroi's Tazkiras and their Scientific and Literary Significance.- Khujand: Light of Enlightenment, 2014.-168 pp.
