Научная статья на тему 'Some considerations on organizing and conducting home reading lessons'

Some considerations on organizing and conducting home reading lessons Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
279
54
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ХОНИШИ ХОНАГИ / ЗАХИРАИ ЛУГАВИИ ФАЪОЛ / НУТКИ ШИФОХИ / НАКЛИ МАТН / СОЗМОНХОИ ГРАММАТИКИ / домашнее чтение / активный словарный запас / устная речь / пересказ текста / грамматические конструкции / home reading / active vocabulary / oral speech / retelling the text / grammatical structures

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Очилова М., Усмонов К.

В статье рассматриваются способы, пути и средства организации, проведения и контроля домашнего чтения студентов младших курсов по английскому языку на языковых факультетах. Этот вид работы охватывает три стадии: 1) Организационный этап, на котором ведущую роль играет преподаватель. 2) Подготовительный этап, на котором участвует студент. 3) Этап контроля, который, в свою очередь, охватывает два подэтапа: а) проверка выполнения порученных студентам заданий на аудиторном занятии, б) проверка тетрадей студентов преподавателем. На первом этапе подготавливается 6-10 страниц адаптированного текста, отбирается активный словарь, включая фразеологические единицы и грамматические конструкции, подлежащие активному усвоению. На втором этапе студент письменно и устно выполняет полученные задания самостоятельно. На третьем этапе на аудиторном занятии проверяются порученные задания, начиная с пересказа текста, использования активного словаря и фразеологии, кончая употреблением при пересказе активных грамматических конструкций. Затем, дома преподаватель проверяет тетради студентов по домашнему чтению и выставляет оценки.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article deals with the ways, methods and means of organizing, conducting and controlling students' home reading lessons in junior courses of the faculties of foreign languages. This educational activity covers three stages: 1) Organizational stage in which instructor's role is overwhelming. 2) Preparatory stage which is fully connected with the student's activity. 3) Controlling stage which is in its turn divided into two periods: a)Oral control of the tasks given to the students. b)Checking up students' note-books on home reading. At the first stage the instructor chooses 6 10 pages of an adapted text, 20 30 new words and 6 10 phraseological units and some grammatical structures to be learnt as active vocabulary and grammar. At the second stage the student independently accomplishes the oral and written task for home reading. At the third stage the instructor checks up all the given tasks beginning from retelling the content of the read and analyzed extract and ending with the use of the new vocabulary, phraseological units and grammatical structures in students' speech. This stage ends in the instructor's check-up of the students' note-books and evaluation of their writing comprehension.

Текст научной работы на тему «Some considerations on organizing and conducting home reading lessons»

М. Очилова, К. Усмонов

АНДЕШАХ,0 РО^ЕЪ БА ТАШКИЛ ВА ГУЗАРОНИДАНИ ДАРСХ.ОИ ХОНИШИ ХОНАГЙ

Вожатойкалидй: хонишихонагй, захираилугавии фаъол, нутщ шифо^й, нацлиматн, созмощоиграмматикй Дарси хониши хонагй к, и с ми чудоноиазири таълими забони англисй дар факултах,ои тахассусй мах,суб мешавад, зеро мацсади он амалан аз бар кардани забони хори^й аст. Мацсади дарси хониши хонагй таълими путк,и шифох,ии нотайёр* (неподготовленная речь) мебошад. Матне, ки барои хониши хонагй интихоб карда мешавад, бояд чавобгуи ду талабот бошад: 1) муидаричаи гоявии он ганй, рангоранг ва дорон 4а и баи тарбиявй бошад. 2) маводи забонии он ба сатх,и мах,орат ва малаках,ои лугавию грамматикии дониш^уён мувофицат намояд. Агар чунин мувозинат риоя нашавад, хонанда матнро намефах,мад, аз хондан дилгир мегар-дад ва ин ба чараёни таълими забони англисй таъсири манфй мерасонад. Баръакс, агар матн аз лих,ози забонй осой бошад, он ба такомули малаках,ои х,арфзании шогирдон мусоидат наменамояд, х,ол он ки дар х,ар як дарси хониши хонагй дониш-Чуён бояд микдори муайяни калимах,ои нав, панду андарзх,о ва вох,идх,ои фразеологии забони англисиро аз худ намоянд, то путк,и шифох,ии эшон равон ва иур^ило гардад. Аз х,ама мух,имаш захираи лугавии фаъоли <шх,о ганй бояд шавад.

Бояд зикр кард, ки хониши хонагиро дар мактабх,ои олии

* Истилох,и «нутк,и тайёр» дар илми «Методикам таълими забони хори^й» истифода шуда, нутк,еро дар назар дорад, ки он бе тайёрии пешакй дар лах,заи муошират мустак,иман изх,ор карда мешавад.

Тодикистон наметавон аз соли аввали гах,сил ofo3 намуд, зеро аксарияти кулли хатмкардагони мактабх,ои миёна барои хонда фах,мидани оддитарин адабиёти бадеии забони англисй мах,орат ва малаках,ои зарурй надоранд, яъне захираи лугавй ва малаках,ои грамматикии онх,о аз забони англисй хеле к/шппок, аст. Бинобар он дар курси якум онх,оро барои хондани адабиёти англисй тайёр кардан лозим аст. Боиси к,мйд аст, ки баъди хатми курси якум низ шогирдон ба хондани адабиёти асил кодир намешаванд. Ба назари мо, ба хониши чунин адабиёт метавон аз семестри шашум ofo3 кард. Мутаносибан мо ду зинаи гузаронидани хониши хона-гиро дудо мекунем:

1) Хониши хонагй дар курской иоёнй, 2) Хониши хонагй дар курской болой. Зинаи якум семестрх,ои III, IV ва V - ро дарбар мегирад. Зинаи дуюм бошад, фарогири семестрх,ои VI, VII ва VIII аст. Ташкилу гузаронидани дарсх,ои хониши хонагй дар ни ду зина ви^я! их,ои худро дорад.

Дар ни макола дар хусуси вижагих,ои дарсх,ои хониши хонагй дар курской иоёнии факултах,ои забонх,ои хоридй андешах,ои худро иброз менамоем.

Ба назари мо, ба хониши хонагй аз семестри III ofo3 кардан мувофгщи матлаб аст. Таъкид кардан зарур аст, ки дар ин марх,ила на бояд матни асили бадей интихоб карда шавад, зеро, чунон ки та'фибаи таълимии мо шах,одат медих,ад, чунин матих,о барои хатмкардагони курси якум дандоншикан мебошад. Дар онх,о бисёр вожах,ои ба донишдуён ношинос, воситаю василах,ои мух-талифи услубй, вох,идх,ои фразеологй, панду андарзх,о ва х,одиса-х,ои зиёди грамматикие мавдуданд, ки онх,о дар курси якум омухта намешаванд. Бинобар он адабиёти бадеии дар Русия адаптат-сияшуда (осоншуда) - ро интихоб кардан мумкин аст. Вале аксарияти чунин адабиёт барои хониши донишдуёни русзабои пешбинй гардидаанд, ки caix,n дониш, мах,ора1 ва малаках,ои забони онх,о нисбат ба толибилмоии мо иазаррас баланд аст. Аз ин ру дар шароити куиунии диёрамон дастрас иамудани x,ai го адабиёти бадеии адаитатсияшуда, ки барои caix,n малаках,ои забони хоридии шогирдони мо мувофгщ бошад, хеле мушкил ва х,атто имкониоиазир аст. Аз ин ру дар х,олати пайдо карда натавонистани адабиёти мувофицу дилхох, лозим меояд, ки омузгорони варзидаю собгщадори донишгох^о адабиёти дастраси

асилро аз забони англисй худ интихоб намуда, онх,оро ба имкониятх,ои фикрии допишчуспи худ мутобиц гардонанд. Ин чора имконият медих,ад, ки муназзамии таълим таъмин гардад.

Матни интихоб ва адаптатсияшуда бояд дорой чунин \осия1х,ои забонй бошад. Он дорой 5-6 фоиз лугати ба дониш-Чусп ношинос, як к; агор иборах,ои рехта, панду андарзх,о ва баъзе вох,идх,ои грамматикии ноиурра х,азмшуда бошад.

Баъди интихоби чунин матн метавон ба гузаронидани хониши хонагй огоз кард, ки он се марх,иларо дарбар мегирад. Марх,илаи аввал ин тайёрй ба хониши хонагй аст, ки он ба фаъо-лияти омузгор алоцаманд мебошад. Пеш аз х,ама, муаллим аз шо-гирдон талаб менамояд, ки барои хониши хонагй як дафтари махсус кушоянд, ки он, аз рун гуфти Е.П.Молодсова (1, с.300), барои назорати фаъолияти мустацилонаи донишду х,ангоми тайёрй ба дарси хониши хонагй мавцеи мух,им мебозад. Баъдан омузгор дар аввал 4-6 сах,ифа ва сонитар 8-10 сах,ифа иорчаи матни шартан комилмаъноро интихоб менамояд ва шогирдонро вазифадор мекунад, ки <шх,о дар давоми як х,афта онро бодиедат хонанд. У инчунин аз он порча 20-30 калидводах,оро ЧУД° менамояд. Хамчупип аз 6 то 10 адад фразеологизмх,оро интихоб мекунад. Донишдуён бояд он вожах,о ва иборах,ои рехтаро ба дафтарашон навишта гиранд ва х,атман х,ангоми нацли матн дар дарси хониши хонагй, ки х,ар х,афта як бор гузаронида мешавад, дар нут^ашон истифода баранд. Бо мацсади он ки ин вох,идх,ои номинативии зикршуда ба гушаи фаромушй нараванд ва ба захираи лугавии фаъоли шогирдон табдил ёбанд, минбаъд дар дарсх,ои чи хониши хонагй ва чи инкишофи пугк, ом^згорро зарур аст, ки аз шогирдон талаб намояд, то онх,оро дар ну rrçu англисии худ х,атман истифода баранд. Дар марх,илаи тайёрй х,амчунин омузгор толибилмонро бояд водор намояд, ки дар дафтарашон и як, i паи пакди мундарн^ан матни хондаашонро нависанд. Дар ин марх,ила допишчуёп бояд аз устод боз як супориши дигарро гиранд. Ин х,ам бошад, ба грамматикаи матн алоцаманд аст. Омузгор аз порчаи цироатшаванда баъзе созмонх,ои грамма-тикнеро, ки маъмулан истифода мешаванду онх,оро шогирдон х,ануз хуб аз бар накардаанд, интихоб менамояд. Сипае шогирдонро вазифадор мекунад, ки онх,оро ба дафтарашон навишта гиранд ва дар матн ёбанд ва вак/ги хондани матн ба мух,ити

— 74 -С НОМАИ донишгох )

синтаксисии чунин созмонх,о тяня^^ух,п хоса ¡ох,ир кунанд ва х,аш оми нацли матн онх,оро дар нутцашон истифода баранд.

Баъди я1И(о\ш ин корх,ои ташкилй бояд марх,илаи дуюми хониши хонагй огоз ёбад, ки он бештар ба фаъолияти дониш^у алоцаманд аст. У бояд мустацилона, берун аз даре супоришх,ои зеринро ба и'фо расонад: 1) матнро бодикдеат аз назар гузаронида, калидво^ах,ои омузгор додаро дарёбад, мух,ити синтаксисии <шх,ор<) муайян созад, маънои онх,оро ёбад ва х,ифз кунад. 2) вох,ид-х,ои фразеологии суиоришотро низ аз матн иайдо карда, онх,оро азбар намояд, ба маънои коннотативии опх,о сарфах,м равад ва ба корбурдии онх,о х,ангоми нацли матн омода шавад. 3) созмонх,ои грамматикиеро, ки омузгор интихоб намуда азбар кардани онх,оро фармудааст, дарёфта, дистрибутсия ва маъною вазифах,ои онх,оро муайян ва азёд кунад ва бикушад, ки он созмон-х,оро х,ангоми нацли матн дар дарен хониши хонагй истифода барад, нацли муфассали мазмуни матни хондаашро тайёр кунад ва ба ин васила малакаи изх,ор карда тавонистани пу гк,и тайёри* (подготовительная речь) худро такмил дих,ад.

Марушаи сеюм ба назорати хониши хонагии доиишдуёи бахшида мешавад. Дар он уш шогирд ва х,ам устод вазифауш хосаи худро доранд, ки он ба намудх,ои кори гузаронидашаванда вобаста аст..

Дар дарен хониши хонагй одатан чунин намудх,ои кор гузаронида мешавад:

1)Бо дархости донншцуён шарз, додани цощои душворфа^ми порчап хондашуда, ки ин вазифаи омузгор мах,суб мешавад.

2) Равшанп андохтан ба воцеоту х1одисоти душворфах,ми матн, ки инро устод ба ицро мерасонад.

3) Цавоб додани донпшцуён ба савощои омузгор роцеъ ба мундарицап умумпп маводп цпроатгашта, ки пи вазифаи муштарак аст.

4) К,исм ба цисмнацлкардани мазмуни матн аз тарафиякчанд донпшцуён.

*Дар адабиёти методик забони хори^й «нутк,и тайёр» гуфта, нутк,еро мефах,манд, ки он баъди тайёрии махсуси пешакй изх,ор карда мешавад.

5) Омузгор аз шогпрдон талаб менамояд, ки лах;зЯцои истифода шудаии воцах,ою фразеологизмх,ои супорпшотпро 6а хотир оварда, ощоро нацл куиаид.

6) Аз шогпрдон хощшкарда мешавад, ки созмощоиграмма-тикии цаблан додашударо иомбар иамояид ва контекстуоро, ки дар ощо пи \одпсотп грамматики истифода шудааид, гуфта дщанд.

7) Бодархости омузгор якчаид донпшцуён бояд фикрашоиро иисбати чаидвоцеоти тасвиршуда ва цах1рамоиоиимаифии асар иброз иамояид.

8) Дар iypy\y>ii иешрав метавои дар асоси муидарицаю мазмуии иорчаи хоидашуда муколама орост. Бо х,амин миивол омузгор дарси хониши хоиагиро гузароиида, оиро цамъбаст менамояд ва цавобх,ои шогирдоиро бах)огузорй менамояд.

Бо х,амин вазифаи устод ба охир намерасад. Уро инчунин чанд вазифах,ои дигар иеш аст. К,абл аз х,ама, у бояд дафтарх,ои хониши хонагии шогирдоиро тафтиш нкунад. х,ангоми тафтиш ба нуктах,ои зайл диктат и махсус додан лозим аст:

1 ) Мав цуд будани нацшаи ма тни хоидашуда, ки он метавои ё дар шакли саволх;о ёномгуи х>одисоти тасвиршуда иншо гардад.

2) Оннацша бояд дар шакли як сутун дар тарафи чаиисащфа иавишта шавад. Дарру ба рун х,ар якрукии иацша калидвоцах^ою фразеологпзмх,ое иавишта мешаванд, ки ощоро донишцу дар иацлаш бояд истифода барад. Дар пи цо инчунин сюцети тасвиршаванда бо ду - се цумла бо забони англиси сабт карда мешавад. Навиштаниномицахрамононва цои х1однсоти тасвиршуда низ зарур аст.

3) Мавцуд будани навиштацот дойр б а созмонх,оп грамматикии суиоришотй ва контекстх;ое, кидар матнихониши хонагии ощо истифода шудааид.

Аз рун х,амаи ин меъёрх,о омузгор ба дафтари х,ар як дошнику бах,огузорй менамояд. Доннш^уе, ки ин супоришх,оро идро накардааст, вазифадор карда мешавад, ки эродх,ои ом^згорро ислох, намуда, дафтарашро такроран ба устод манзур кунад. Ин тадбир масъулияти шогирдоиро баланд мебардорад ва ба такомули малаках,ои хонишу х,арфзанияшон ёрй мерасонад.

Х,амин тавр, хониши хонагй яке аз рохдои басо сермах,сули инкишоф додани малакахри хониш ва нущи шифохри дониш^уён

— 76 -С НОМАИ донишгох )

мах,суб мешавад. Ташкил, гузаронидан ва назорати чунин хониш танзимпазир асг ва риоя кардани талаботи мазкур барон тайёр кардани мутахассисони ояндаи забоин англнсй хеле мусовдат менамояд.

ПАЙНАВИШТ

1. Е.П.Молодцова. К вопросу о домашнем чтении. //Уч.зап

МГПИИЯ имени Мориса Тореза, том 29. -М., 1965

Некоторые соображения об организации и проведении уроков по домашнему чтению

М. Очилова, К. Усмонов

Ключевые слова: домашнее чтение, активный словарный запас, устная речь, пересказ текста, грамматические конструкции

В статье рассматриваются способы, пути и средства организации, проведения и контроля домашнего чтения студентов младших курсов по английскому языку на языковых факультетах. Этот вид работы охватывает три стадии:

1) Организационный этап, на котором ведущую роль играет преподаватель. 2) Подготовительный этап, на котором участвует студент. 3) Этап контроля, который, в свою очередь, охватывает два подэтапа: а) проверка выполнения порученных студентам заданий на аудиторном занятии, б) проверка тетрадей студентов преподавателем.

На первом этапе подготавливается 6-10 страниц адаптированного текста, отбирается активный словарь, включая фразеологические единицы и грамматические конструкции, подлежащие активному усвоению.

На втором этапе студент письменно и устно выполняет полученные задания самостоятельно.

На третьем этапе на аудиторном занятии проверяются порученные задания, начиная с пересказа текста, использования активного словаря и фразеологии, кончая употреблением при пересказе активных грамматических конструкций. Затем, дома преподаватель проверяет тетради студентов по домашнему чтению и выставляет оценки.

Some Considerations on Organizing and Conducting Home Reading Lessons

M. Ochilova, K. Usmonov

Key words: home reading, active vocabulary, oral speech, retelling the text, grammatical structures

The article deals with the ways, methods and means of organizing, conducting and controlling students' home reading lessons in junior courses of the faculties of foreign languages. This educational activity covers three stages: 1) Organizational stage in which instructor's role is overwhelming. 2) Preparatory stage which is fully connected with the students activity. 3) Controlling stage which is in its turn divided into two periods: aJOral control of the tasks given to the students. bJChecking up students 'note-books on home reading.

At the first stage the instructor chooses 6-10 pages of an adapted text, 20 - 30 new words and 6- 10 phraseological units and some grammatical structures to be learnt as active vocabulary and grammar

At the second stage the student independently accomplishes the oral and written task for home reading.

At the third stage the instructor checks up all the given tasks beginning from retelling the content of the read and analyzed extract and ending with the use of the new vocabulary, phraseological units and grammatical structures in students 'speech. This stage ends in the instructor s check-up of the students' note-books and evaluation of their writing comprehension.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.