Научная статья на тему 'СОҒЛОМЛАШТИРУВЧИ ГИМНАСТИКА МАШҒУЛОТЛАРИНИНГ МАЗМУНИ ВА ЎТКАЗИШ УСЛУБИЯТИ САМАРАДОРЛИГИ'

СОҒЛОМЛАШТИРУВЧИ ГИМНАСТИКА МАШҒУЛОТЛАРИНИНГ МАЗМУНИ ВА ЎТКАЗИШ УСЛУБИЯТИ САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
30
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ЖИСМОНИЙ ФАОЛЛИК / ЖИСМОНИЙ ЮКЛАМА / ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ МАШқЛАРИ МАЖМУАСИ / ОММАВИЙ СПОРТ / СПОРТ ТАСНИФИ / СПОРТ ТАРғИБОТИ / СОғЛОМ ТУРМУШ ТАРЗИ / ҲАЁТИЙ КЎНИКМАЛАР

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Мусаев Б.Б.

Мақолада жисмоний тарбия ва спорт хизматини кўрсатиш уларни энг аввало юрак-қон томир ва нафас йўллари, кам ҳаракатлик, ортиқча вазн касалликларини олдини олиш ва профилактика ишларини кенг тарғиб қилиш стратегияси асосида уни амалга ошириш механизмлари кўриб чиқилган.В статье рассматривается вопрос о профилактике и широкой пропаганде здорового образа жизни, профилактике и предупреждении заболеваний органов сердечно сосудистых и дыхательных путей, малоподвижности, избыточного веса а также, рассматривается спортивная программа как один из механизмов ее реализации на основе стратегии оказания физкультурно спортивных услуг населению в период пандемии и в современных условиях.The article considers the issue of prevention and wide promotion of a healthy lifestyle, prevention and prevention of diseases of the cardiovascular and respiratory tract, inactivity, overweight, and also considers the sports program as one of the mechanisms for its implementation based on the strategy of providing sports and sports services to the population during the pandemic and in modern conditions.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «СОҒЛОМЛАШТИРУВЧИ ГИМНАСТИКА МАШҒУЛОТЛАРИНИНГ МАЗМУНИ ВА ЎТКАЗИШ УСЛУБИЯТИ САМАРАДОРЛИГИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Педагогика фанлари номзоди, доцент Б.Б. МУСАЕВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шах,ар, Узбекистон

СОГЛОМЛАШТИРУВЧИ ГИМНАСТИКА МАШГУАОТААРИНИНГ МАЗМУНИ ВА

Муаллиф билан богланиш учун: w

b.b.musayev@gmail.com УТКАЗИШ УСЛУБИЯТИ САМАРАДОРЛИГИ

Аннотация

Annotation

В статье рассматривается вопрос о профилактике и широкой пропаганде здорового образа жизни, профилактике и предупреждении заболеваний органов сердечно-сосудистых и дыхательных путей, малоподвижности, избыточного веса а также, рассматривается спортивная программа как один из механизмов ее реализации на основе стратегии оказания физкультурно-спортивных услуг населению в период пандемии и в современных условиях.

Ключевые слова: двигательная активность, физическая нагрузка, комплекс физкультурных упражнений, массовый спорт, спортивная классификация, популяризация спорта, здоровый образ жизни, жизненные навыки.

Маколада жисмоний тарбия ва спорт хизматини курсатиш уларни энг аввало юрак-кон томир ва нафас йуллари, кам ^аракатлик, ортикча вазн касалликларини олдини олиш ва профилактика ишларини кенг таргиб килиш стратегияси асосида уни амалга ошириш механизмлари куриб чикилган.

Калит сузлар: жисмоний фаоллик, жисмоний юклама, жисмоний тарбия машцлари мажмуаси, оммавий спорт, спорт таснифи, спорт таргиботи, соглом турмуш тарзи, цаётий куникмалар

The article considers the issue of prevention and wide promotion of a healthy lifestyle, prevention and prevention of diseases of the cardiovascular and respiratory tract, inactivity, overweight, and also considers the sports program as one of the mechanisms for its implementation based on the strategy of providing sports and sports services to the population during the pandemic and in modern conditions.

Key words: motor activity, physical activity, complex of physical exercises, mass sports, sports classification, popularization of sports, healthy lifestyle, life skills.

CM CM

о

CM

tO та t

0 d w

1

с to

Замонавий жамият шароитларида соглом турмуш тарзининг ахамияти тобора ортиб бормокда. Бугун дунёда согликни саклаш ва шакллантириш, унинг асо-сий курсаткичларини яхшилаш билан боглик тенденция кузатилмокда. Инсонларнинг аксарият купчилиги зарарли одатлардан воз кечиш, тугри овкатланишга хамда нафакат жисмоний, балки рухий саломатлик-ни хам мухофаза килишга имкон берувчи хилма-хил спорт турлари билан шугулланишга интилмокдалар. Бу замонавий жамият эхтиёжи ва интилишими ёки буларнинг барчаси таргибот натижасими деган савол бахсли булиб колмокда.

Х,ар холда айтиш мумкинки, замонавий жамиятда соглом турмуш тарзига булган эхтиёж юкори даража-да колмокда. Ушбу курсаткич кудрати буйича хозирги кундаги жамият онги билан тенг кела оладиган хеч кандай тарихий дарв булмаган. Турли даражада таш-кил этилувчи жисмоний тарбия ва спорт машгулот-лари билан мунтазам шугулланишни таргиб килиш, соглом турмуш тарзини (СТТ) таргиб килишда энг мухим компонент хисобланади.

Лойиханинг максади: бугунги кундаги уй шаро-итида ахолига жисмоний тарбия ва спорт хизматини курсатиш уларни энг аввало юрак-кон томир ва нафас йуллари, кам харакатлик, ортикча вазн (семизлик) касалликларини олдини олиш ва профилактика ишларини кенг таргиб килиш стратегияси асосида хамда уни амалга ошириш механизмларини илмий асослашдан иборат.

Лойиха вазифалари:

1. Согломлаштирувчи жисмоний тарбияга нисба-тан ижобий муносабатларни шакллантириш, соглом турмуш тарзини одатлаштириш, жисмоний такомил-лашув, мунтазам согломлаштирувчи йуналишга эга жисмоний фаоллик эхтиёжларини кондириш;

2. Согликни мухофаза килиш ва мустахкамлаш

учун жисмоний фаоллик турларидан мустакил ишонч-ли фойдаланиш буйича услубий билим ва куникмалар-ни эгаллаш, рухий-жисмоний кобилиятлар, сифатлар ва шахс хусусиятларини мустакил ривожлантириш ва такомиллаштириш.

Согломлаштириш воситалари ва услубларининг функционал тизимга таъсир курсатиш самарадор-лигини текшириш ишлари, бир йил (2021-2022-йил) мобайнида параллел шакллантирувчи педагогик тажриба жараёнида амалга оширилди.

Дастлабки жисмоний холатни мониторинг килиш натижасида (Пирогова Е.А. услубияти буйича) куйидагилар урнатилди, синалувчилар жисмоний холатнинг турли даражасига (ЖХД) эга, тажриба гурухида 0,461 ±0,05 балл, назорат гурухида эса - 0,519±0,04 балга тенг булди (1-жадвал). Яъни гу-рухлараро фаркланиш (p>0,05) мавжуд булмаса хам биринчи (тажриба) гурухнинг жисмоний холати урта даража, иккинчи (назорат) гурухида уртадан юкори даражага мос.

1-жадвал

Педагогик тажриба жараёнида кекса ёшли аё'лларнинг жисмоний холат курсаткичлари (балл)

Статистик курсатма ТГ НГ

гача (1) Даража Кейин (2) Даража гача (1) Даража Кейин (2) Даража

М 0,461 Урта 0,786 Юкори 0,519 Уртадан юкори 0,548 Уртадан юкори

m 0,05 0,03 0,04 0,04

V(%) 36,95 15,03 29,89 26,37

Гурухда ишончли фаркланиш ТГ1 ва ТГ2 p<0,05 НГ, ва НГ2 p>0,05

ТГ2 ва НГ. ЭГ2 и КГ2 ишонч. фаркланиш p<0,05

Педагогик тажриба охирида ЖХД курсаткичлари тахдили шуни курсатадики, НГда натижалар динами-

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

каси ТГга нисбатан ахамиятли даражада паст (усиш назорат гурухида - 5,58%, тажриба гурухида эса -70,49%). Мониторинг натижаларини статистик кайта ишлаб чикиш, ТГда (р<0,05) дастлабки ва якуний натижалар орасида ишончли фаркланиш мавжудли-гини ва НГда (р>0,05) эса ишончли фаркланиш куза-тилмаганлигини аниклашга имкон берди. Шу билан бирга, тажриба бошида ТГда ЖХ,Д курасткичлари паст булишига карамай, тадкикот охирида ТГ ва НГ орасида гурухлараро ишончли фаркланиш кузатилди (Р<0,05).

Катта ёшли ходимлар билан ишлашда ЮКЧ ёш катталашган сайн унинг юкламаларга булган толеран-лиги пасайиши ва ошиши хисобга олинди (Тиунова О.В. Методические особенности физкультурно-оздоровительной работы с людьми пожилого возраста: методические рекомендации. М, 2003.).

Шу сабабли асосий эътибор артериал босим (АБ), айницса систолик босим курсаткичларига царатилди. Педагогик тажриба бошида ТГ синалувчиларининг тинч уолатдаги АБ 139,83/82,08 ±5,24 мл.с.у.га, НГда эса - 144,58/87,92±3,64 мл.с.у. мос келди (14-жадвал). Шу билан бирга, НГнинг купчилик иштирокчиларида (67%) шакллантирувчи тажриба бошида босимнинг ошиши, артериал гипертензия чегараси кузатилди. ТГда ушбу аломат факат 8,3% иштирокчилардагина ;айд ;илинди.

2-жадвал

Педагогик тажриба жараёнида синалувчиларнинг тинч холатдаги артериал босим курсаткичлари (мм.с.у.)

Статистик курсат-кичлар ТГ (п=12) НГ (п=12)

гача (1) кейин (2) гача (1) кейин (2) гача (1) кейин (2) гача (1) кейин (2)

СБ СБ ДБ ДБ СБ СБ ДБ ДБ

М 139,83 122,17 82,08 79,17 144,58 146,08 87,92 85,17

т 5,24 2,32 1,54 2,36 3,64 3,20 2,33 2,83

У(%) 14,03 7,10 7,00 11,17 9,41 8,19 9,90 12,44

Ишончли фаркланиш ТГ1 ваТГ2 р<0,05 ТГ1 ва ТГ2 р>0,05 НГ1 ва НГ2 р>0,05 НГ1 и НГ2 р>0,05

Шунга ;арамай, барча синалувчиларга жисмоний тарбия диспансери шифокори томонидан соглом-лаштирувчи гимнастика машгулотлари билан доимий назорат остида шугулланиш шарти билан рухсат этилди, чунки артериал босимнинг ошиши доимий эмас, балки лавхали тавсифга эга булди, электрокардиограмма маълумотларига кура юрак фаолиятида бузилиш кузатилмади.

Иккала гурухда хам машгулот жараёнида АБ динамикаси тахлили биринич машгулотдан бошлаб АБ ТГда хавфли меъёрдан ошмади ва машгулот охирида баркарорлашганини курсатди. Ушбу далил келгусида машгулотларни давом эттиришга ижобий таъсир курсатди. НГнинг айрим синалувчиларда АБ курсаткичлари ошгани ва бутун машгулот давомида артериал гипертензия чегарасида тебрангани хамда охиригача шундай колганлиги кузатилди. Шунга карамай, шугулланувчилар эмоционал кутаринки кайфиятда (эйфория) булиб, АБ ошганини хис килма-дилар, узларининг жисмоний холатларини субъектив жихатдан ижобий каби бахоладилар ва ;айд этилган курсаткичлар уларни ажаблантирди.

180

160 140 120 100 80 У /

У

■ ТГ. СБ ■ ТГ. ДБ ■ НГ. СБ НГ. ДБ

1-расм. СоFломлаштирувчи гимнастика машFулотлари

жараёнида синалувчиларда артериал босим динамикаси

Машгулот жараёнида синалувчиларнинг АБ ва ЮКЧ текширувлари, катта ёшда ЮКЧ кийматлари юкламалар меъёрлаштирилган холатларда ахборотли хисобланмаслиги тасдиклади. Демак, шугулланувчи-ларда юкламаларнинг энг юкори нуктаси ЮКЧнинг оптимал чегараларига тугри келди ва 113,17 ± 3,07 зар/дак. тенг булди, бир вактнинг узида СБ катталиги артериал гипертензия курсаткичларига мос булиб 161, 25 ± 2,89 мм.с.у. ташкил этди.

ТГда согломлаштирувчи гимнастика машгулотлари-нинг мазмуни юкори юкламаларни назарда тутмаган. Айникса аёллар учун статик тартибда, тик холатда машкларни бажариш кийинрок булди. ЮКЧ (85,08±2,22 зарб/дак.) ва систолик босим (137,58 ± 3,59 мм.с.у.) кийматлари бунга гувохлик беради. Бирок охиргиси машгулот бошидагига Караганда хатто паст булиб, меъёр мувофиклиги кузатилди. Машгулотлар жараёнида иккала гурух орасида АБ курсаткичларининг узаро фарклангани аник: бир соатлик машгулотдан кейин ТГда АБ меъёрлашди, НГда эса ошган холада колди (ТГ - 127,08 ± 2,70 мм.с.у.; НГ - 150,92 ± 4,49 мм.с.у.).

Юкламаларнинг энг юкори нуктасида НГ аёлла-рининг АБ курсаткичлари куп холатларда ушбу ёш тоифаси учун хавфли курсаткичга мос булди. Машгу-лот охирида уларда юз кизариши, ортикча терлаш, нафаснинг тезлашиши кузатилди.

Олинган маълумотлар куйидагича хулоса килишга имкон берди, НГда шугулланаётганлар одатда юрак-ни шугуллантирш учун энг яхши хисобланган аэроб тартибда (Мильнер Е.Г. Формула бега. М.:ФиС, 1997) шугулланганликларига карамай, педагогик тажриба жараёнида маъромлашган кутарилган АБ курсат-кичларини саклаб колдилар, пульс босими (ПБ) эса меъёрдан ошиб кетди (меъёр 40-60 мм.с.у.) (Дембо А.Г. Основные принципы врачебного наблюдения за физкультурниками и спортсменами различного пола и возраста: лекция.. ГДОИФКим. Лесгафта. Л.: изд-во ГДОИФК им. Лесгафта, 1983. 56с.). Шу билан бирга ТГ ташки куринишдан паст, бирок мушакларнинг катта кисмини жалб килиш билан динамик машкларни бажариб, ЮКТнинг функционал холатини яхшилашга эришдилар (7-расмга каранг).

Функционал узгаришлар буйича объектив ах-боротларга эга булиш учун тажриба охирида PWC аниклашнинг содда билвосита услублари каторига кирувчи "Рюффье" индексини хисоблаш билан стандарт тест синови (30 сония ичида 20 марта утириб туриш) амалга оширилди.

о

й то -с о

а

ф

с й

№7-2022

www.fansports.uz

51

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Педагогик тажриба охирида уни куллаш билан бир каторда, ноанъанавий кишилар учун мушаклар ишининг жадаллик даражаси инобатга олиниши хамда тестлаш учун енгиллик ва хавфсизликни таъминлай оладиган тест туплами буйича тавсияларга риоя килинди (Гаврилов Д.Н. Нормирование физической нагрузки и способы тестирования в занятиях оздоровительной направленности/ Д.Н.Гаврилов//Сборник науч.работ кафедры физ.восп. СПбГУП. СПб., 1999. С. 63-69.) (3-жадвал).

3-жадвал

Педагогик тажриба охирида мушак ишига (Руффье индекси) нисбатан синалувчиларнинг ЮКТ функционал имкониятлари курсаткичи (балл)

Статистик курсаткич ТГ (n=12) НГ (n=12)

Р1 Р2 Р3 индекс Р1 Р2 Р3 индекс

М 76,5 101,5 81,17 5,93 85,75 116,83 103,17 10,58 i

m 0,86 1,46 1,31 0,14 0,91 0,76 0,97 0,19 Й 5

V(%) 4,23 5,39 6,03 9,01 3,98 2,44 3,50 6,65

ТГ ва НГда ишончли фардланиш ТГ3 ва НГ3; p<0,05

СМ

см о см

го га t

0 Q. W

1

Изо^: 3 дан кам индекс - аъло; 4-6- яхши ишчанлик; 7-10 урта, 10-15 - ^они^арли; 15 ва ундан ортид - ^оник;арсиз.

Ушбу тест натижаларга кура, тадки;от охирида ТГнинг Руффье индекси "яхши" ;ийматга тугри келганлиги ани;ланди, ушбу маш; буйича НГ ЮКТ-нинг функционал имокниятларини эса "уртача" каби тавсифлаш мумкин. Яъни ЮКТ ишидаги узгаришлар тавсифи буйича ТГда согломлаштирувчи гимнастика машгулотлари мазмунининг устуворлиги ва согломлаштирувчи машгулотнинг асосий йуналишини инобатга олган холда тугри (етарли) эканлиги хадида хулоса ;илиш мумкин.

Нафас вазифаларини яхшилайдиган восита ва услубларни танлашда дуйидагилар инобатга олинди, ТГда айнан шу мадсадда даволовчи жисмоний тарбия машгулотларида кукрак ;афаси ва диафрагманинг харакатчанлигини оширишга йуналтирилган жисмо-ний ва нафас машдларидан фойдаланилди. Масалан, Хатха-Йогада дулланиладиган машдлар. Улар бош ва ;ул харакатлари билан уйгунликда эгилишлар, букилишлар, бурилишлар. Уларни бажаришда чудур-лаштирилган нафас (давомли нафас олиш ва чидариш ёки давомли нафас чидариш) хамда ихтиёрий равишда нафасни такрорланиш тезлигини секинлаштириш (ичида санаш билан) дулланилади. Шунинг учун ушбу услубий ёндошув ТГ синалувчилари НТнинг функционал тайёргарлигида катта натижаларга эришига им-кон берувчи машгулотлар мазмуни ва услубиятининг узига хос хусусияти хисобланди.

Организмни аралаш гиперкапния ва гипоксия-га бардарорлиги хамда синалувчиларнинг шугул-ланганлик даражаси нафас олишда (Штанге) ва нафас чидаришда (Генча) нафасни тутиб туриш буйича функционал синовлар ордали анидланди (4-жадвал).

4-жадвал

Педагогик тажриба жараёнида синалувчиларнинг нафас олишда нафасни (Штанге синови) тутиб туриш курсаткичлари (сония)

Статистик курсатмалар ТГ НГ

1-узгар. 2-узгар. 3-узгар. 1-узгар. 2-узгар. 3-узгар.

М 23,75 32,58 40,00 21,91 25,08 32,58

m 0,54 0,46 0,51 0,39 0,48 0,53

V(%) 8,44 5,31 4,77 6,59 7,10 6,06

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Ишончли фаркланнш ТГ1ваТГ2 р<0,05 ТГ1ваТГ3 р<0,05 - НГ, ва НГ2 р<0,05 НГ, ва НГ3 р<0,05

Ишончли фардланиш: ТГ 1,2,3 ва НГ 1,2,3 p>0,05 p<0,05 p<0,05

Педагогик тажриба бошида организмни кисло-род-таъминот тизимининг умумий холати (Штанге синовида чудур нафас олиш билан нафасни тутиб туришда) паст даражада эканлиги анидланди (ТГ=23,75±0,54с; НГ=21,91±0,39с). Согломлаштирувчи гимнастика билан шугулланиш жараёнида ТГ синалувчилари Штанге синови буйича уз натижа-ларини 68% га яхшиладилар, НГда ушбу курсаткич 48% га яхшиланди (мувофид равишда 40,00 ± 0,51 ва 32,58±0,53с). Шунингдек, ТГнинг энг юдори курсаткичи уртача даражага етди (30-40 с.дан)

Генча синови буйича (5-жадвал) иккала гурух синалувчиларининг курсаткичлари педагогик та-жриба бошида хали паст булиб - 20 сониядан кам, донидарсиз даражага тугри келган эди (ТГ=13,16±0,41 с; НГ=12,00±0,51с).

5-жадвал

Педагогик тажриба жараёнида синалувчиларнинг нафас чица-ришда (Генча синови) нафасни тутиб туриш курсаткичлари (с)

Стат. курсат. ТГ (n=12) НГ (n=12)

1-узгар. 2-узгар. 3-узгар. 1-узгар. 2-узгар. 3-узгар.

М 13,16 22,75 38,17 12,00 15,08 22,92

m 0,41 1,38 0,92 0,51 0,48 0,61

V(%) 11,60 22,66 9,06 15,89 11,81 9,93

Ишончли фардлан. ТГ1 ваТГ2 р<0,05 ТГ1 ва ТГ3 р<0,05 - НГ, ва НГ2 р<0,05 НГ, ва НГ3 р<0,05

Ишончли фардланиш: ТГ1,2,3 ва НГ1,2,3 p>0,05 p<0,05 p<0,05

Педагогик тажриба жараёнида ТГ синалувчилари уз натижаларини 190%га (38,17±0,92с - яхши даража), НГ эса -91%га (22,92±0,61с) яхшилашга эришдилар, бу эса курасткичларнинг паст даражасига тугри келди. Тажриба охирида нафасга функционал синов натижалари буйича гурухлараро анидланган катта фардланишни ТГ да барча машдларни "англанган нафас" (тулид хажмда нафас олиш ва чидариш) билан мадсадга мувофид дулланилганлиги хамда кукрак дафаси экскурсиясини куптиришга имкон берувчи махсус статодинамик машдлардан унумли файдала-нилганлиги билан тушунтириш мумкин. Шу билан бирга НГ синалувчилари уз нафасини назорат дилиш имкониятига эга булмадилар ва у купинча ихтиёрий ва англанмаган тарзда амалга оширилган.

Шундай дилиб, организмнининг кислород таъминоти ва умумий шугулланганлик даражаси ТГда ахамиятли даражада юдори эканлиги дайд этилди. Шундй дилиб, мониторинг маълумотлари, синалувчилар гурухларида согломлатирувчи гим-

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

настика машгулотлари буйича кулланилган восита ва услублар уларнинг функционал холатига турли даражадаги самарадорлик билан таъсир курсатди. ТГда контингент хусусиятларини инобага олган холда тугри танланган согломлаштирувчи йуна-лишга эга воситалар тана органлари ва тизимлари фаолиятини оптималлаштиришга ёрдам беради, НГда эса мунтазам машгулотлар утказилмаганлиги туфайли шугулланувчиларнинг саломатлик холати ёмонлашганлиги кузатилди.

Адабиётлар:

1.Карпман В.Л. Тестирование в спортивной медицине / В.Л.Карп-ман, З.Б.Белоцерковский, И.А.Гудков. - М.: ФИС, 1988. - 208 с.

2.Бальсевич В.К. Физическая культура для всех и для каждого / В.К.Бальсевич. - СПб.: СПбАФК им. П.Ф. Лесгафта, 1997. - 74 с.

3.Жигалова Я.В. Проектирование комплексных оздоровительных фитнес-программ для женщин 30-50 летнего возраста: дис. ... канд. пед. наук / Я.В.Жигалова. - М., 2003. - 166 с.

4.Гаврилов Д.Н. Программы оздоровительной физической культуры для людей старшего возраста / Д.Н.Гаврилов, А.В.Малинин // Первый международный науч. конгресс «Спорт и здоровье» 9-11 сентября 2003. - СПб, Россия: материалы конгр. - СПб, 2003. - Т. II. - С. 150-152.

Информация для связи с автором:

info@jtsu.uz

Укитувчи Р.Т. КАЗОЦОВ1

1 Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистон

ЦИСЦА МАСОФАГА ЮГУРУВЧИЛАРНИНГ МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК КУРСАТКИЧЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

Аннотация Annotation

В статье представлены результаты педагогического эксперимента, проведенного по улучшению показателей физической и специальной физической подготовленности спортсменов путем правильного распределения пропорций общефизической подготовки и специальных физических тренировочных нагрузок в подготовке бегунов на короткие дистанции студентов-спортсменов, а также данные их статистического анализа.

Ключевые слова: олимпийские игры, чемпионаты мира и Азии, теоретическая и практическая подготовка, умение выполнять механическую работу, физическая подготовка и коэффициенты специальной физической подготовки.

Маколада киска масофага югурувчи спортчи-талабаларнинг машгулотларида умумий жисмоний тайёргарлик ва махсус жисмоний тайёргарлик юкламалари нисбатларини тугри таксимлаш оркали спортчиларнинг курсаткичларини яхшилаш буйича амалга оширилган педагогик тажриба натижалари уларнинг статистик та^лили буйича маълу-мотлар келтирилган.

Калит сузлар: олимпия уйинлари, жщон ва Осиё чемпионатлари, назарий ва амалий машгулотлар, механик иш бажариш цобилияти, жисмоний тайёргарлик ва махсус жисмоний тайёргарлик нисбатлари.

This article presents the results of pedagogical experiment conducted to improve physical and special physical fitness indicators of athletes by correct distribution of the proportions of general physical training and special physical training loads in the training of short-distance running student-athletes, as well as data on their statistical analysis.

Key words: Olympic Games, World and Asian Championships, theoretical and practical training, ability to perform mechanical load, physical training and ratios of special physical training.

Кириш. Мамлакатимизда таълим тизимини тако-миллаштириш, Ватан равнакини таъминлайдиган ёш авлодни вояга етказиш масалаларига жиддий эътибор берилмокда. мустахкамлаш борасида хукуматимиз томонидан барча шарт-шароитлар яратилмокда. Миллатнинг энг мухим стратегик бойлиги - фука-роларнинг, энг мухими юксак маънавий-ахлокий кадриятларни узига жам килган, хар томонлама етук баркамол инсонни етишириш, усиб келаётган ёш ав-лоднинг саломатлиги хисобланади. Узбек халкининг минг йиллар давомида яратган, авлоддан-авлодга утиб келаётган миллий - маънавий кадриятларимиз асосида ёш авлодни бой, ахлокий пок, жисмоний баркамол килиб тарбиялаш бугунги кунда педагогика фани олдидаги мухим масалаларидан биридир.

Х,озирги кунга келиб жисмоний тарбиянинг мухим муаммоларидан бири спортчиларнинг техник махорати даражасини юксалтиришнинг янги услуб ва шаклларини яратишдан иборат булиб колди. Кечаги ёш спортчи болалар, бугун нафакат узбек спортида балки Олимпия уйинлари, Жахон ва Осиё чемпио-натлари мусобакаларида узини спортдаги галабалари билан фахрли шохсупалардан жой олиб юртимиз

шон-шухратини жахон хамжамияти олдида тараннум этмокда. Шу билан бирга ракобатбардош спортчилар-ни тайёрлаш тизими ва услубларини шакллантириш ва такомиллаштириш, инновацион технологияларни яратиш хамда улардан фойдаланиш зарур булади. Ушбу муаммолар уз навбатида соха буйича юкори малакали кадрлар тайёрлаш, укув-машгулот ва му-собака жараёнларини илмий асосда ташкил килиш, истеъдодли спортчиларни тарбиялаш куламини кен-гайтириш мухимлигига эътибор каратади.

Тадкикотнинг максади киска масофага югурув-чи спортчи-талабаларнинг техникасини биомеханик тахлил асосида такомиллаштириш дастурини ишлаб чикиш ва илмий асослаш.

Тадкикотнинг объекти киска масофаларга югу-рувчи енгил атлетикачиларнинг техник тайёргарлик даражасини УзДЖТСУ укув дастуридаги назарий ва амалий машгулотларни инобатга олган холда биомеханик тахлил асосида такомиллаштириш.

Тадкикотнинг предмети хозириги пайтда амалда булган УзДЖТСУ укув дастуридаги назарий ва ама-лий машгулотлар дастурини инобатга олган холда киска масофаларга югурувчи енгил атлетикачилар-

www.fansports.uz

53

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.