CC BY
0SMART ТЕХНОЛОГИЯНЫЦ ЖОГАРЫ Б1Л1М АЛУШЫЛАРДЫЦ ОЦУ
YРДIСIНЕ ЭСЕР1
ИСАБАЙ АРУЖАН ЕРГАЗЫЩЫЗЫ
1 курс магистранты, Абай атындагы ^азак улттык педагогикалык университетi,
Алматы каласы, ^азакстан
Ацдатпа: Бул мацалада смарт технологиялардыц университеттердегг оцу YdepiciHe эсер1 зерттеледг. Мацалада смарт технологиялар университеттердег1 студенттер мен оцытушыларга цандай мYмкiндiктeр беретн царастырылады. Сондай-ац бшм беру Yдeрiсiнe смарт-технологияларды eнгiзудiц артыцшылыцтары мен циындыцтары талцыланады.
Ty^h свздер: смарт технологиялар, смарт бшм, бшм беру процеЫ, университет, жогары бшм.
ХХ1 гасыр - технология гасыры болгандьщтан, ^азакстан элем бойынша ец жаца деген оку формаларын зерттеп, бшм саласында Y^Mi жацарту жасап келедь Сонымен катар eкiнiштiсi елiмiзде акпараттык когам элi толык калыптаспай жатыр. Сураныска орай технология даму Yстiнде. Бiрак соцгы жылдары SMART технологиясы угымы, ягни акылды окыту пайда болды жэне Smart кала, Smart фон, Smart к¥рылгы, Smart кондыргы, Smart орта деген тiркестердi жш естiп жYрмiз. ^азiргi тацда Smart технологиясын eндiрушiлер - А^Ш, Канада, Оцтуспк Корея елдерi. ^азiр елордамызда да Smart мектептер калыптасып келедь
Окыту процесiнде Smart технологияларды колданудыц негiзгi ерекшелiгi - бул бшм алушыларга ез бетiмен немесе бiрлескен турде шыгармашылык жумыспен шугылдануга, iзденуге, ез жумысыныц нэтижесiн кeрiп, ез-езше сын кезбен карауына, гылыми жумыспен айналысуга мумкiндiк бередi.
«S M A R Т» терминшщ аббревиатурасы:
Self-Directed -eздiгiнен бiлiм алуга багытталган;
Motivated - бiлiм алушыныц белсендi танымдык эрекетiн негiздейдi;
Adaptive -бшм беру субъектюше бейiмделген;
Resourse - колжетшмдшп еркiн бiлiм беру ресурстары;
Technology Embedded - технологиялармен камтамасыз етедi.
Smart education немесе акылды бшм беру - бул ыцгайлы турде интерактивтi ортада жузеге асырылган элемдiк децгейдеп колжетiмдi контент аркылы бiлiм беру болып табылады. Smart education барлык бiлiм беру удерютерш жэне осы удерiсте колданылатын барлык эдiстер мен технологиялардыц тугелдей жацаруын жузеге асырады жэне де акылды такта, акылды экран, кез-келген жерден интернетке косылу сиякты жаца технологиялардыц туындауына себеп болады. Осы пайда болган жаца технологиялар контенттi жасактап, жуйелеп, пайдаланушыга жеткiзедi. Соныц аркасында бiлiм берудi жузеге асыру тек сыныпта гана емес, кез-келген жерде: уйде немесе муражай, кафе сиякты когамдык жерлерде де мумкiн болады. Ягни бшм беру удерiсiнiц кез келген катысушысы (окушы немесе муFалiм) интернет желiсi аркылы ортак контентп белсендi пайдалана алады. Бул ез кезегшде бiлiм беру удерiсiнiц уакытка немесе орынFа (сынып, аудитория) тэуелдшгш жояды.
Смарт-технологиялардыц пайда болуымен бшм беру процес окыту эдiстерiне, бшм мен акпарат кeздерiне кол жетюзуге жэне оку баFдарламаларын жетiлдiруге эсер ететш айтарлыктай eзгерiстерге ушырайды. Алайда, ыктимал артыкшылыктарFа карамастан, бул кубылыс белгiлi бiр жаFымсыз салдарларды, тшт тэуекелдердi де тудырады. Сондыктан бул технологиялардыц бшм беру процесше эсерш талдау кажет, олар бiлiмге кандай eзгерiстер енгiзе алатынын жэне бшм сапасын жаксарту, оныц тиiмдiлiгiн арттыру жэне эр студент ушiн окуды жекелендiру сиякты жаксы нэтижелерге кол жетюзу ушiн оларды пайдалануды калай оцтайландыру керектiгiн тусiну керек.
Смарт бшм берудщ жаца тужырымдамасы озык акпараттык жэне коммуникациялык технологияларга негiзделген. Б.Латурдыц акторлык-желшк теориясына сэйкес, смарт технологиялар бшм беру процесше келесiдей эсер етедi [1]:
1. Бiлiм алушылармен езара эрекеттесу. Оку материалын эр студенттщ жеке кажеттшктерше бейiмдеу аркылы, мысалы, бейiмделген оку платформалары, интерактивт бшм беру косымшалары, такырыптар мен оку каркынын тацдау мYмкiндiгi бар онлайн курстар, жеке керi байланыс жэне жеке окытуга мYмкiндiк бередi, бул эрбiр студент жекелендiрiлген оку тэжiрибесiн ала алатын тиiмдiрек бiлiм беру желшерш куруга кемектеседi.
2. Окытушылармен езара эрекеттесу. Смарт технологиялар окытушылар мен студенттер арасындагы байланысты жещлдетед^ бул сабактарга интерактивтi сипат беруге мYмкiндiк бередi, оку материалын терещрек тYсiнуге жэне оку процесшщ децгешн арттыруга ыкпал етедi.
3. ^оршаган ортамен езара эрекеттесу. Смарт технологиялар бшм беру ортасыныц шекарасын кецейтетш жэне окытудыц жаца мYмкiндiктерiн тудыратын элемнщ кез келген нYктесiнен бшмге кол жеткiзуге мYмкiндiк бередi. Олар сондай-ак казiргi бiлiм берудегi мацызды аспектiсi болып табылатын цифрлык сауаттылык дагдыларын дамытуга ыкпал етедi.
Смарт бшм берудщ непзп принциптерi студенттердi тиiмдi жэне заманауи окытуга багытталган бiрнеше негiзгi аспектiлердi бiрiктiредi. Бiрiншi кагида-оку тапсырмаларын шешу Yшiн оку багдарламасындагы езектi деректердi пайдалану. Бшм беру жэне кэаби кызмет саласындагы акпараттык агынныц жылдамдыгы мен келемшщ улгаюымен оку материалдарын накты уакыт режимiнде келiп тYсетiн деректермен: езект статистикалык деректермен, гылым, технология, бизнес жэне баска да салалар элемшен алынган жацалыктармен, сондай-ак жаца гылыми зерттеулер мен жацалыктарга шолулармен толыктыру кажет болады. Бул студенттердi практикалык мэселелердi шешуге жэне накты жагдайда жумыс iстеуге дайындауга кемектеседi. Студенттердi окытуда езiндiк танымдык, зерттеу жэне жобалау кызметш уйымдастыру да мацызды рел аткарады, бул оларга шыгармашылык ойлау жэне шешiмдердi ез бетшше iздеу дагдыларын дамытуга мYмкiндiк бередь Таратылган оку ортасында оку процесш жYзеге асыру студенттерге заманауи куралдар мен технологияларды пайдалана отырып, кэаби ортада бiлiм алуга мYмкiндiк бере отырып, бiлiм беру ортасыныц шекараларын кецейтедi.
Екiншi мацызды аспект - студенттердщ кэсiби когамдастыкпен езара эрекеттесу^ бул олардыц накты кэсiби процестерге катысуына жэне жаца дагдыларды игеруше ыкпал етедi. Икемдi бiлiм беру траекториялары мен окытуды даралау бшм беру мен технологиялык дамудыц езгерш отырган саласы жагдайында барган сайын мацызды бола тYсуде. Осыган байланысты университеттер студенттерге олардыц кажеттiлiктерi мен мYмкiндiктерiне сэйкес бiлiм беру кызметтерш усынуы кажет. Сонымен, бiлiм беру ю-эрекетшщ эртYрлiлiгi студенттерге багдарламалар мен курстарды Yйренуге, сондай-ак олардыц жеке ерекшелiктерi мен жагдайларын ескере отырып, оку процесшде эртYрлi куралдарды колдануга кец мYмкiндiктер берудi талап етедь
«Шыны тор. Автоматтандыру жэне бiз» кiтабында Н.Карр компьютерлендiру мен автоматтандыру бiздiц емiрiмiздi жецiлдетiп, жумысты тезiрек жэне тиiмдiрек орындауга мYмкiндiк беретшш атап етедi. Дегенмен, автор автоматтандыру адамныц шыгармашылык кабiлеттерiне нуксан келтiруi жэне оны езiнiц интеллектш пайдалану мYмкiндiгiнен айыруы мYмкiн деп болжайды [2].
Оку процесiне смарт-технологияларды енпзу адами факторды окытудан тыс калдырмас Yшiн салмакты жэне мазмунды болуы керектiгiн баса айткан жен. Бшм алушылардыц жан-жакты дамуын камтамасыз етiп, эр юiлiм алушылардыц шыгармашылык мYмкiндiктерiн сактау Yшiн жаца технологияларды дэстYрлi окыту эдiстерiмен уштастыра колдану кажет. Дэрiстер, окулыктар жэне аудиториялык тренингтер сиякты дэстYрлi окыту эдiстерi де негiзгi бiлiм мен дагдыларды беру Yшiн мацызды болып кала береди Оларды эр тYрлi типтеп бiлiм
алушылардыц кажеттшктерш канагаттандыратын жэне олардыц жан-жакты дамуын камтамасыз ететiн тиiмдiрек окыту багдарламаларын куру Yшiн жаца технологиялармен 6ipre пайдалануга болады.
Заманауи элемде смарт бшм беру тужырымдамасыныц калыптасуы тез езгеретш бiлiм беру ландшафтыныц курамдас белш болып табылады. Акпараттык-коммуникациялык технологиялардыц дамуымен бiлiм беру колжетiмдi жэне икемдi бола тYсуде, окытудыц жаца тэсшдерш талап етедi, оныц дамуына смарт бшм беруге арналган туракты конференциялар ыкпал етедь Бул конференциялар бшм берудеп озык эдiстер мен технологияларды талкылауга багытталган жэне заманауи когам мен динамикалык ецбек нарыгыныц кажеттшктерше бешмделе алатын инновациялык бiлiм беру Yлгiлерiн жасауга ыкпал етедi. Смарт бшм беру тужырымдамасы заманауи технологияларды колдануды гана емес, сонымен катар бшм алущыларга жан-жакты жэне сэйкес бшм беру Yшiн муFалiмнiц релш, оку багдарламаларыныц курылымы мен баFалау форматтарын кайта карастыруды камтиды.
Смарт технологияларды енпзу нэтижесiнде студенттер мен муFалiмдердiц алдында кептеген жаца перспективалар ашылады:
Практикага багытталган бiлiм алу мYмкiндiгi. Смарт технологиялар студенттерге накты емiрдегi жумыс жагдайларын имитациялайтын интерактивт зертханалар мен виртуалды жобаларды жYргiзуге мYмкiндiк бередi. Мысалы, медицина студентщ^ оку процедураларын жYргiзу, диагностикалау жэне виртуалды наукастарды емдеу Yшiн смарт технологиялармен жабдыкталган емделушi тренажерларын пайдалана алады. Бул студенттерге теориялык бшмдерш практикада колдануга, материалды тYсiну мен игерудi жаксартуга мYмкiндiк бередi.
Окытушылардыц электрондык оку материалдарын жYЙелi турде тYзету процесiн жецiлдету. Автоматтандырылган мазмунды жацарту жYЙелерi окытушыларга саладагы езгерютерге жылдам жауап беруге жэне материалдарды жацартуга мYмкiндiк бередi, сонымен катар булттык кызметтердi материалдармен бiрлесiп жумыс ютеу жэне жылдам керi байланыс Yшiн пайдалануга мYмкiндiк бередi.
МуFалiмдер мазмунды автоматты тYPде жацартуга мYмкiндiк беретiн арнайы платформаларды немесе багдарламалык жасактаманы пайдалана алады. Сондай-ак, олар материалдарды HTML немесе PDF сиякты оцай ецделетш жэне жацартылатын форматта жасай алады. Смарт iздеу жэне аналитикалык жYЙелердi бiрiктiру автоматты турде CYзуге жэне агымдагы жэне сенiмдi акпарат кездерiн усынуга мYмкiндiк береди Бул студенттердiц оку процесiн байытады, оларга кэсiби когамдастыктыц кептеген езект деректерi мен пiкiрлерiне кол жетюзуге мYмкiндiк бередi.
^азiрri ецбек нарыгында сураныска ие езектi материалды зерттеу мYмкiндiгi. Арнайы ресурстардыц онлайн платформалары мен дереккорларына косылу студенттерге ецбек нарыгыныц агымдагы тенденциялары мен талаптары туралы акпарат алуга мYмкiндiк береди Мысалы, инженерия мен технологияныц эртYрлi салалары бойынша техникалык макалаларга, конференцияларга жэне журналдарга кол жеткiзуге мYмкiндiк беретiн "IEEE Xplore" электрондык ютапханасы. Бул студенттерге заманауи талаптардан хабардар болуга кемектеседi жэне жумыс iздеу кезiнде олардыц бэсекеге кабiлеттiлiгiн арттырады. Осындай технологияларды колдану студенттерге оку жоспарын жекелендiруге мYмкiндiк бередi, бул сайып келгенде электронды курстар бойынша оку пэндерш ез бетшше окуга, виртуалды семинарлар мен вебинарларга катысуга, дэрiстердi онлайн немесе жазба режимшде керуге жэне электрондык окыту ортасында бакылау жумыстарын орындауга мYмкiндiк бередi [3].
БYгiнгi тацда стандарт Microsoft Power Point немесе Macromedia Flash сиякты багдарламалык пакеттер оку процесшде пайдаланылады. Алайда, белгш презентациялык технологиялардан баска, дэстYрлi слайд-шоу форматынан алшактауга мYмкiндiк беретiн жаца интерактивтi технологиялар бшм беруге белсендi тYPде енпзшуде. Мысал ретiнде тактага арнайы маркермен жазуга, оку материалын керсетуге, экранда жазбаша тYсiнiктеме беруге жэне бшм алушылардыц назарын аударып, оку процесш кызыкты ете отырып, бiлiм
алушыларга накты уакытта да, жазбада да аппарат беруге мYмкiндiк беретш смарт тартаны келтсруге болады.
Мобильдi бiлiм беру бшм алушыларга бшм беру материалдарына кез келген ыцгайлы уакытта жэне ыцгайлы жерде кол жеткiзуге мYмкiндiк беред^ бул оку процесiн икемдi жэне KOлжетiмдi етедi. Бейресми окыту сонымен катар интерактивтi бiлiм беру ойындарын, колданбаларды жэне eзiн-eзi окыту платформаларын жасауга мYмкiндiк беретiн смарт технологиялардыц аркасында танымал бола бастады. ^ашыктыктан окыту тiптi шалгай аймактардагы немесе оку орындарына баруга мYмкiндiгi жок адамдарга да бiлiм алуга мYмкiндiк бередi [4]. Мысал ретiнде мобильдi косымша аркылы кез келген ыцгайлы уакытта жэне кез келген жерде окуга болатын элемнiц тYкпiр-тYкпiрiндегi жетекшi университеттердiц онлайн курстарын усынатын "Coursera" платформасы болуы мYмкiн.
Смарт-технологияларды енпзу окытушыларга окытудыц тиiмдiлiгiн арттыруга мYмкiндiк бередi, eйткенi интерактивт оку материалдары мен онлайн-ресурстарды пайдалану аркылы окытушы студенттердiц материалды жаксы мецгеруiне ыкпал ететiн негурлым кызыкты жэне колжетiмдi сабактар жасай алады. Сондай-ак, смарт-технологиялардыц кeмегiмен эр студент Yшiн оныц жеке кажеттiлiктерi мен кабiлеттерiн ескере отырып, жеке бiлiм беру траекториясын куруга болады. Смарт-технологиялар бiлiм алушылардыц тэуелсiздiгiн, белсендiлiгi мен уэждемесiн дамытуга да ыкпал етедi. Олардыц кемепмен студенттердiц тэуелсiз зерттеулерiн колдауга, оларды белсендi бiрлескен iс-шараларFа тартуга жэне мэселелердi шешудi жаксартуга болады. Буган эртYрлi бiлiм беру ресурстарына кол же^мдшкп камтамасыз ету, онлайн-платформа аркылы топтык жобалар мен тапсырмаларды уйымдастыру, онлайн-пiкiрталастар мен форумдар eткiзу аркылы кол жетюзуге болады. Сондай-ак, смарт технологиялар материалды игеру каркынын жеделдетуге, тиiмдiрек окуга ыкпал ететш ^теген такырыптарды камтуга мYмкiндiк бередi. Онлайн-коллаборативт платформаларды пайдалану студенттерге жобалармен бiрге жумыс iстеуге, идеялармен алмасуга жэне командадагы тапсырмаларды шешуге мYмкiндiк береди Бул карым-катынас, ынтымактастык жэне кeшбасшылык дагдыларын дамытуга ыкпал етедi.
Сонымен катар, смарт технологияларды енгiзу студенттерге бай дагдылар жиынтыгын алуга жэне дамытуга, оку процесшде мотивация мен белсендшкп арттыруга мYмкiндiк бередi:
1. Сыни тургыдан ойлау: талдауды, багалауды жэне непзделген шешiмдер кабылдауды кажет ететiн интерактивтi тапсырмаларды, кейстердi жэне модельдеудi колдану.
2. Коммуникативтi дагдылар: птрталастарга, форумдарга жэне топтык жобаларга катысу.
3. Проблемалык ойлау жэне бешмделу: шешiм iздеудi, шыгармашылык ойлауды жэне бiлiмдi iс жYзiнде колдануды кажет ететiн тапсырмалар мен жагдайлар.
4. Эзiн-eзi реттеу жэне eзiн-eзi уйымдастыру: оку уакытын eз бетшше жоспарлау, максат кою жэне оган кол жеткiзудi бакылау [5].
Технологиялык инновациялардыц мацыздылыгына карамастан, университеттер бiрнеше себептерге байланысты негiзгi пэндер окытушылар мен студенттер болып табылатын непзп бiлiм беру мекемелерi болып кала бередг
1. Сараптама жэне тэжiрибе: бiлiм беру саласында бай тэж1рибе мен сараптаманыц болуы, бул оларга смарт технологияларды оку процесiне тиiмдi бiрiктiруге жэне окытудыц инновациялык эдютемелерш эзiрлеуге мYмкiндiк бередi.
2. Инфракурылым: жогары жылдамдыкты интернеттiц, компьютерлiк зертханалардыц, интерактивтi такталары бар аудиториялардыц жэне т. б.
3. Еылыми зерттеулер: университеттер бiлiм берудегi жаца смарт технологияларды эзiрлеуге жэне сынауга мYмкiндiк беретiн гылыми зерттеу орталыктары болып табылады.
4. Элеуметтiк eзара эрекеттесу: университеттер сонымен катар элеуметтiк eзара эрекеттесуде жэне студенттердiц дамуында мацызды рeл аткарады, оны акылды технологиямен толыгымен ауыстыру мYмкiн емес.
Осылайша, смарт-бшм берудi толыкканды енгiзу Yшiн оку процесшде смарт-куралдарды пайдаланатын студенттер саныныц айтарлыктай есуi кажет. Алайда, университеттердщ негiзгi мiндеттерi сапалы жогары бiлiм берудi камтамасыз ету жэне заманауи куралдарды пайдалана отырып, жастарды кэсiби сын-тегеурiндерге бейiмдеу болып кала береди Смарт бiлiм беру болашак мамандардыц шыгармашылык элеуетiн калыптастыруга ыкпал ететш езгермелi когамга бiлiм берудi тезiрек бейiмдеу тэсiлi ретiнде карастырылады, бул студенттердi казiргi замангы киындыктар мен ецбек нарыгыныц талаптарына дайындау Yшiн оку процесiнде заманауи технологияларды колданудыц мацыздылыгын керсетедi [6].
^орытындылай келе, бiлiм беруде заманауи смарт-технологияларды колдану оку процесiн езгерту жэне оныц тиiмдiлiгiн арттыру Yшiн Yлкен элеуетке ие екенiн атап етуге болады. Смарт технологиялар окытуды жекелендiруге мYмкiндiк бередi, оны эр студенттщ кажеттiлiктерiне бейiмдейдi. Бул студенттердiц оку процесше белсендi катысуын ынталандыру аркылы кол жетiмдi жэне ыцгайлы оку жагдайларын жасайды. Сонымен катар, акылды технологиялар студенттердiц шыгармашылыгына, тэуелсiздiгiне жэне сыни ойлауына ыкпал етедi. Интерактивт тапсырмалар, виртуалды зертханалар жэне онлайн жобалар студенттердщ танымдык кызыгушылыгын оятуга жэне психикалык белсендiлiгiн арттыруга кемектеседь Окытудыц бул тэсiлi материалды игерудi жаксартып кана коймайды, сонымен катар казiргi акпараттык когамда сэттi бешмделу Yшiн кажеттi дагдыларды дамытады.
Окытушылар Yшiн смарт технологиялар оку процесш тиiмдi уйымдастыруга, студенттердiц Yлгерiмiн бакылауга жэне оку материалдарын олардыц кажеттiлiктерi мен мYмкiндiктерiне бейiмдеуге мYмкiндiк беред^ бул окытушылар мен студенттер арасындагы белсендi езара эрекеттесуге ыкпал ететш ынталандырушы жэне колдаушы оку ортасын куруга кемектеседi.
Тутастай алганда, смарт технологиялар заманауи бшм берудщ непзп куралы бола алады, оны жетiлдiруге жэне дамытуга ыкпал етедi. Халыктыц барлык топтары Yшiн сапалы бшм берудi камтамасыз ету жэне жаца урпакты казiргi элемнiц сын-тегеурiндерiне дайындау Yшiн бiзге заманауи технологиялар усынатын барлык мYмкiндiктердi барынша пайдалану мацызды.
1. Латур Б. Пересборка социального. Введение в акторно-сетевую теорию. - Москва: Издательский дом Высшей школы экономики. - 2014. - 2020. - 384 с.
2. Карр Н. Стеклянная клетка. Автоматизация и мы. - Москва: КоЛибри;
3. Шалпыкова Н.И. Sмаrt-технологии в образовании // XVII Международная научная конференция студентов и молодых ученых. - Москва, 2022. - С. 754-756.
4. Коломейченко А.С., Шуметов В.Г. Smart технологии: новый уровень развития образования // Новая экономика: институты, инструменты, тренды. Материалы Международной научно-практической конференции. - Орёл, 2017. - С. 31-36.
5. Рыбичева О.Ю. Перспективы внедрения смарт-технологий в образовательный процесс // Вестник ВятГУ. - 2019. - № 4. - С. 76-82.
6. Борисенко И.Г. Виртуальные тенденции в глобальном образовательном пространстве: smart-технологии // Философия образования. - 2015. - № 3(60). - С. 55-64.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
