CC BY
7ЭОК: 37.018
Б1Л1М БЕРУДЕГ1 САНДЬЩ ТРАНСФОРМАЦИЯ: ЦОЛДАНУ ЭД1СТЕР1 ЖЭНЕ ИННОВАЦИЯЛЫЦ МYМКIНДIКТЕР
ЦАЙЫРЖАНОВ МАРАТ АСЫЛБЕК¥ЛЫ
Махамбет 0TeMÍcoB атындагы Батыс ^азак;стан университетi «Информатика» бшм беру
багдарламасыньщ 2-курс магистранты
Аннотация: Бул мацалада бшм беру ЖYйeсiндeгi сандыц трансформацияныц мацызы мен тшмдтт, сондай-ац оныц оцу процесiндегi цолдану ddicmepi мен инновациялыц мYмкiндiктeрi царастырылады. Сандыц технологиялардыц бшм бeрудeгiрвлi, педагогикалыц процeстeрдi жацсарту цолданылатын заманауи цуралдар мен эд^тер талданады.
Мацалада Казацстандагы бшм беру ЖYйeсiндe сандыц технологияларды eнгiзудiц цазiргi жагдайы, оныц ауылдыц жэне цалалыц мeктeптeрдeгi цолдану децгет зeрттeлeдi. Сонымен цатар, жасанды интеллект, виртуалды шындыц жэне дeрeктeрдi талдау цуралдары сияцты инновациялыц технологиялардыц бшм сапасын арттыруга жэне оцытудыц тшмдшгт кушейтуге ыцпалы царастырылады. Статистикалыц зерттеу нэтижeлeрi мен диаграммалар арцылы Казацстан мeктeптeрiндeгi сандыц технологиялардыц цолданыс децгеш кврсетшген. Зерттеу нэтижeлeрi бойынша усыныстар бeрiлeдi, атап айтцанда, мугалiмдeр мен оцушылардыц цифрлыц дагдыларын дамыту, инфрацурылымды жацсарту жэне жаца технологияларды оцу процеане тиiмдi eнгiзу мэсeлeлeрi царастырылады. Бул мацала бшм беру ЖYйeсiн жацгырту жэне сандыц трансформацияныц бшм сапасын жацсартудагы рвлт тYсiну Yшiн пайдалы.
ЮлттЫ свз: сандыц трансформация, бшм беру ЖYйeсi, цифрлыц технологиялар, инновациялыц мYмкiндiктeр, жасанды интеллект, виртуалды шындыц, дeрeктeрдi талдау, оцу процеа, Казацстандагы бшм беру, онлайн бшм беру, интeрактивтi оцыту, цашыцтыцтан оцыту, ацпараттыц технологиялар, бшм беру сапасы, педагогикалыц инновациялар.
ЦИФРОВАЯ ТРАНСФОРМАЦИЯ В ОБРАЗОВАНИИ: МЕТОДЫ ПРИМЕНЕНИЯ И ИННОВАЦИОННЫЕ ВОЗМОЖНОСТИ
Аннотация: В данной статье рассматриваются важность и эффективность цифровой трансформации в системе образования, а также методы применения цифровых технологий и инновационные возможности в учебном процессе. Анализируется роль цифровых технологий в образовании, а также современные инструменты и методы, используемые для улучшения педагогических процессов. В статье исследуется текущее состояние внедрения цифровых технологий в системе образования Казахстана, уровень их применения в сельских и городских школах. Кроме того, рассматривается влияние инновационных технологий, таких как искусственный интеллект, виртуальная реальность и инструменты для анализа данных, на повышение качества образования и улучшение эффективности обучения. Результаты статистического исследования и диаграммы показывают уровень использования цифровых технологий в казахстанских школах. На основе полученных данных даются рекомендации, включая развитие цифровых навыков учителей и учащихся, улучшение инфраструктуры и эффективное внедрение новых технологий в образовательный процесс. Эта статья будет полезна для понимания роли цифровой трансформации в улучшении качества образования и модернизации образовательной системы.
Ключевые слова: цифровая трансформация, система образования, цифровые технологии, инновационные возможности, искусственный интеллект, виртуальная реальность, анализ данных, учебный процесс, образование в Казахстане, онлайн образование,
интерактивное обучение, дистанционное обучение, информационные технологии, качество образования, педагогические инновации.
DIGITAL TRANSFORMATION IN EDUCATION: METHODS OF APPLICATION AND INNOVATIVE OPPORTUNITIES
Abstract: This article discusses the importance and effectiveness of digital transformation in the education system, as well as the methods of applying digital technologies and innovative opportunities in the learning process. The role of digital technologies in education is analyzed, along with the modern tools and methods used to improve pedagogical processes. The article examines the current state of digital technology implementation in the education system of Kazakhstan, and the level of their application in rural and urban schools. Furthermore, the impact of innovative technologies such as artificial intelligence, virtual reality, and data analysis tools on improving the quality of education and enhancing learning effectiveness is discussed. Statistical research results and diagrams illustrate the level of digital technology usage in Kazakhstani schools. Based on the findings, recommendations are provided, including the development of digital skills for teachers and students, improving infrastructure, and effectively integrating new technologies into the educational process. This article will be useful for understanding the role of digital transformation in improving the quality of education and modernizing the education system.
Keywords: digital transformation, education system, digital technologies, innovative opportunities, artificial intelligence, virtual reality, data analysis, learning process, education in Kazakhstan, online education, interactive learning, distance learning, information technologies, education quality, pedagogical innovations.
Санды; трансформация — бул технологиялы; езгерютер мен инновациялар аркылы когам мен ендiрiстiц тYрлi салаларын жацарту процесс ^аз1рп уакытта санды; трансформация барлы; салаларда мацызды орын алады, оныц шшде бшм беру жYЙесi де бар. Бул угым акпараттык жэне коммуникациялы; технологияларды (АКТ) пайдалану аркылы уйымдар мен когамды; жYЙелердi езгертуге багытталган. Санды; трансформацияныц басты максаты — процестердi автоматтандыру, ешмдшкп арттыру, кызмет керсету сапасын жаксарту, сондай-ак деректердi жинау мен ецдеуде жаца эдiстердi енпзу аркылы инновациялы; мYмкiндiктердi пайдалану. Санды; трансформация, эсiресе бшм беру саласында, окытудыц жаца эдютерш, куралдарын жэне тэсiлдерiн колдануды талап етед^ бул бiлiм алушылардыц кажеттшктерш канагаттандыруга жэне олардыц сапалы бшм алуына жагдай жасайды.Окушылардыц KOлжетiмдiлiгi: Онлайн платформалар бшм алуга географиялы; кедерriлердi азайтып, окытудыц колжетiмдiлiгiн арттырады.
Санды; трансформацияныц бiлiм беру саласындагы мацызы зор, себебi ол оку процесш, окыту эдiстерiн жэне оку материалдарыныц колжетiмдiлiгiн тYбегейлi езгертуге мYмкiндiк бередь Бiлiм беру саласындагы санды; технологиялар оку процесшш тиiмдiлiгiн арттыруга, бшм алушылардыц оку сапасын жаксартуга жэне педагогикалы; процестердi оцтайландыруга ы;пал етедь Санды; трансформация окыту эдiстерiн дэстYрлi тэсiлдерден инновациялы; эрi интерактивтi эдютерге карай езгертуге мYмкiндiк бередi.
Санды; трансформацияныц бiлiм беру жYЙесiне ыкпалы ете мацызды. Бул YPДiс окытуды жаца децгейге кетерiп, бiлiм беру процесш жацгыртуга мYмкiндiк бередi. Санды; технологияларды енпзу оку эдютемелерш езгертуге, окытудыц тшмдшгш арттыруга, сондай-ак бiлiм беру ресурстарына колжетiмдiлiктi камтамасыз етуге ыкпал етедi. Оку процесс санды; куралдар аркылы ыцгайлы эрi тиiмдi етедi. Санды; технологиялар муFалiмдер мен окушыларга бiр-бiрiмен езара эрекеттесудi жецiлдетедi, оку материалдарына кол жеткiзудi камтамасыз етедi, сондай-ак окытуды жеке кажеттшктерге бейiмдеуге мYмкiндiк бередi. Бул жацалыктар окушылардыц оку сапасын арттыруFа жэне олардыц бiлiм алу жолындаFы мYмкiндiктерiн кецейтуге баFытталFан. ^азакстанда да бшм беру жYЙесiнде санды;
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
трансформацияныц acepi байкалуда, онда кептеген мектептер мен оку орындары сандык платформаларды колдану аркылы оку YДерiсiн уйымдастырып, окушыларга жаца бiлiм беру эдiстерiн усынып жатыр. Сонымен катар, сандык трансформацияныц оку сапасына эсерi жеке тулгалар мен жалпы когамныц бiлiм децгешн арттыруга, эдiстемелiк тэсiлдердi жацартуга ьщпал етедi.
Бiлiм беру саласындагы сандык трансформацияныц басты артыкшылыктарыныц бiрi — оныц колжетсмдшп. ^ашыктыктан окыту жэне онлайн бшм беру платформалары аркылы бшм алушылар кез келген жерден оку процесше катыса алады, бул эаресе шалгай аудандардагы окушылар Yшiн ете мацызды. Сонымен катар, сандык технологиялардыц енгiзiлуi окушылардыц оку процесше белсендi тYрде катысуына жэне олардыц жеке кажеттшктерше бейiмделген эдiстермен бшм алуына мYмкiндiк бередi. Оку процес жеке тэсiлдерге багытталып, эрбiр окушыныц дамуын камтамасыз етедi. Будан баска, виртуалды жэне толыктырылган шындык сиякты технологиялар кYPделi такырыптарды тYсiнудi жецiлдетедi жэне бiлiм алушылардыц кызыгушылыгын арттырады. Сандык трансформация бiлiм беру саласына жаца мYмкiндiктер аша отырып, оку эдютерш жетiлдiру, окушылардыц бiлiм децгешн арттыру жэне оку Yдерiсiн барынша тиiмдi ету Yшiн мацызды рел аткарады.
Педагогикалык процестердегi негiзгi езгерютер сандык трансформацияныц нэтижесiнде Yлкен серпшс жасаган мацызды езгерiстердiц бiрi болып табылады. Бурынгы дэстYрлi бiлiм беру эдiстерi тек кана муFалiмдер мен окушылар арасындагы тiкелей карым-катынаска непзделсе, казiргi уакытта сандык технологиялар оку процесш тYбегейлi езгертiп, жаца тэсшдер мен эдiстердi енгiзуге мYмкiндiк бердь Бул езгерiстер бiлiм беру жYЙесiнiц барлык децгейлерiне ез эсерiн типздь Окушылар ендi тек классикалык окулыктар мен муFалiмдердiц тYсiндiруiмен шектелмей, интернеттш мол ресурстарын, бiлiм беру платформаларын пайдалана отырып, оку материалдарын терещрек мецгеруде. Окытудыц интерактивтi эдiстерi окушылардыц белсендшгш арттырып, оку процесiн кызыкты эрi тиiмдi етедi. Жаца технологиялардыц енгiзiлуi бiлiм беру сапасын арттырып кана коймай, окушылардыц ез-езiн баскару даFдыларын калыптастыруFа да ыкпал етедь МуFалiмдер дэстYрлi дэрiстердi емес, жаца, инновациялык тэсiлдермен окытуFа мYмкiндiк алады. Бул, эаресе, жасанды интеллект, виртуалды шындык, адаптивт окыту сиякты жаца технологияларды пайдалану аркылы жYзеге асырылады. Осы аркылы педагогикалык процестерде бшм беру уйымдарыныц акпараттык-цифрлык сауаттылыFын арттыру, муFалiмдер мен окушылардыц карым-катынасын жецiлдету, оку процесiн оцтайландыру мYмкiндiгi туындап отыр [1].
Сандык технологиялардыц оку сапасына ыкпалы айтарлыктай. Сандык куралдардыц колданылуы оку процесш неFурлым дербестендiредi, окушылардыц бшм алуын ез уакытында, ез каркынымен жэне ез мYмкiндiктерiне карай уйымдастыруFа мYмкiндiк бередi. Бул окытудыц дэстYрлi эдiстерiмен салыстырFанда элдекайда тиiмдiрек болып табылады. Сандык технологиялар окушыларFа оку материалдарын кез келген уакытта кайталап, ездершш элсiз жактарын жетiлдiруге мYмкiндiк бередi. Будан баска, технологияларды колдану окушылардыц шы^армашылык кабiлеттерiн, аналитикалык ойлауын дамытуFа ыкпал етедi. Онлайн платформалар мен мобильдi косымшалар аркылы окушылар кажетп акпаратты ез бетiнше iздеудi YЙренедi, бул олардыц жеке бшм алу даFдыларын калыптастыруFа кемектеседi. Сонымен катар, сандык технологиялардыц кемепмен окушылар мен муFалiмдер арасындаFы керi байланыс жылдамдатады, тапсырмаларды орындау процесi автоматтандырылады, бул окыту сапасыныц жоFарылауына экеледг Бул эсiресе кашыктыктан окыту кезшде бiлiм беру процесiнiц тиiмдiлiгiн арттырады, себебi оку материалы мен окушыныц арасында ешкандай физикалык кедергiлер болмайды. Сонымен катар, виртуалды шындык пен жасанды интеллект сиякты жаца технологиялар кYPделi такырыптарды мецгеруге мYмкiндiк беред^ олар окушылардыц бiлiм алуFа деген кызыFушылыFын арттырады.
^азакстандаFы бiлiм берудеп сандык трансформацияныц казiргi жаFдайы да айтарлыктай езгерiстердi бастан еткерiп отыр. ^азакстан Yкiметi бiлiм беру жYЙесiн жацFырту максатында сандык технологияларды кецшен енгiзудi колFа алды. ^азiрri уакытта елiмiзде
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
мектептер мен жогары оку орындарында сандык платформалар мен ресурстарды пайдалану каркынды тYPде дамып келедi. Мектептерде электрондык окулыктар, виртуалды лабораториялар, онлайн сабактар, оку материалдары мен тапсырмаларды орындау жYЙелерi колданылады. ^азакстанныц бiлiм беру мекемелерi кашыктыктан окытудыц жаца эдiстерiн енпзуге дайын жэне муFалiмдерге жаца технологияларды колдану бойынша арнайы курстар мен окыту багдарламалары уйымдастырылуда. Сонымен катар, ^азакстанныц бiрнеше университетi мен мектептерi бiлiм беру саласындагы цифрлык технологияларды дамытуга багытталган мемлекеттiк жэне халыкаралык багдарламаларга катысуда. Мундай бастамалар бшм беру сапасын жаксартуга, окушылар мен студенттерге бiлiм алу процесiн колжетiмдi эрi икемдi етуге мYмкiндiк береди ^азакстанда бiлiм беру жYЙесiнде сандык трансформацияныц жYзеге асырылуы Yшiн кажетп инфракурылым дамытылуда. Мысалы, интернетке колжетсмдшк мэселесi шешiлуде, кептеген мектептер мен жогары оку орындарында жогары жылдамдыкты интернет желiлерi мен компьютерлермен жабдыкталган жаца кабинеттер ашылуда. Бул бшм беру сапасын арттыруда мацызды рел аткарады жэне бiлiм алушылар Yшiн тецдей мYмкiндiк тугызады. Сонымен катар, цифрлык сауаттылыкты арттыру максатында мугал1мдер мен окушыларга арналган тренингтер мен курстар уйымдастырылып, сандык бiлiм беру ресурстарына колжетiмдiлiк арттырылып келедi. Бул езгерiстер ^азакстанныц бiлiм беру жYЙесiн элемдiк децгейде бэсекеге кабiлеттi етуге багытталган мацызды кадам болып табылады [2].
Сандык технологияларды колдану децгей бiлiм беру жYЙесiнде каркынды турде артып келедi, эсiресе соцгы бiрнеше жылда. ^азакстанда сандык трансформацияныц енгiзiлуi бiлiм беру жYЙесiн жацгырту, оку процесш тиiмдi ету, муFалiмдер мен окушылардыц жаца технологияларды мецгеруiн камтамасыз ету максатында жYргiзiлуде. Сандык технологиялардыц бiлiм беру процесiне енгiзiлу децгеш эртYрлi оку орындарында эртYрлi сипатта керiнедi. Мектептер мен жоFары оку орындарында сандык технологияларды колдану децгеш олардыц инфракурылымына, педагогикалык кадрлардыц цифрлык сауаттылыFына, сондай-ак оку процесiнде жаца эдютер мен куралдарды пайдалану мYмкiндiгiне байланысты эртYрлi.
Мектептерде сандык технологияларды колдану децгеш эр аймакта эртурл^ бiрак соцFы жылдары елiмiзде мектептерде жаца акпараттык технологияларды енгiзу каркыны артып келедi. Бул туралы статистикалык деректер де айкын дэлел бола алады. ^азiрri тацда елiмiздiц барлык мектептерiнде компьютерлер, интерактивтi такталар мен электрондык окулыктар кецiнен колданылуда. Сонымен катар, кептеген мектептерде бшм алушыларFа онлайн платформалар аркылы кашыктыктан бшм алу мYмкiндiгi берiлiп, оку материалдары интернет аркылы таратылады. Алайда, барлык мектептерде осы куралдар мен ресурстар толык колданылып жаткан жок. Эаресе шалFай ауылдардаFы мектептерде техникалык жабдыктаулар мен интернет байланысы мэселесi элi де езектi болып отыр. Сандык технологияларды колдану децгеш жоFары калалар мен iрi облыс орталыктарында кеп жаFдайда жаксы дамыFан болса, ал ауыл мектептерiнде бул децгей элi де шектеулi болып калуда [3].
ЖоFары оку орындарында да сандык технологияларды колдану децгеш жоFары. ^азакстандаFы кептеген университеттерде бiлiм беру процестерш сандык технологиялар аркылы жYзеге асыру Yшiн арнайы платформалар мен жYЙелер енгiзiлген. кашыктыктан окыту жYЙелерi, онлайн дэрютер мен видеоконференциялар оку сапасын арттыруFа Yлкен ыкпал етiп отыр. Сонымен катар, жоFары оку орындарында студенттер мен окытушылар арасында тиiмдi байланыс орнату Yшiн тYрлi мобильдi косымшалар мен электронды кiтапханалар колданыска енгiзiлген. Бул оку процесiн жецшдетш, уакыт Yнемдеуге мYмкiндiк бередi. Студенттер Yшiн кажеттi бiлiм мен акпаратты iздеу, талдау жэне белiсу оцай эрi тиiмдi эдiстермен жYзеге асады.
Сонымен катар, кептеген жоFары оку орындары зерттеу жумыстары мен Fылыми жобаларды сандык куралдар мен эдютер аркылы жYргiзедi. Бул бiлiм алушыларFа ездерiнiц Fылыми жумыстарын цифрлык платформаларда усынуFа жэне кец аукымды аудиториямен белюуге мYмкiндiк бередi. Оку процесшде жасанды интеллект, виртуалды шындык,
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
бейнемазмун мен интерактивт материалдар да белсендi тYPде колданылуда. Алайда, жоFары оку орындарында да сандык технологияларды толык келемде колдану Yшiн окытушылардыц кэаби бiлiктiлiгiн арттыру кажет. МуFалiмдер мен профессорлардыц сандык технологияларFа бейiмделу децгеш, сондай-ак арнайы бiлiм беру ресурстарыныц бар болуы жоFары оку орындарыныц сандык трансформациясына ыкпал ететiн непзп факторлар болып табылады.
Сандык технологияларды колдану децгешшц есiп отырFандыFын керсететш статистикалык зерттеулер де бар. Мысалы, ^азакстанныц мектептерi мен университеттерiндегi сандык технологияларды колдану децгеш бойынша жYргiзiлген зерттеулер бойынша, соцFы Yш жылда мектептердегi компьютерлер мен интернет желшершщ KOлжетiмдiлiгi айтарлыктай жаксарFаны байкалFан. Мектептерде 80% жоFары оку орындарында компьютерлш техникалар мен интернет байланысы колжетiмдi болFанымен, ауылдык аймактарда элi де интернет жылдамды^ы темен болып калуда. Сонымен катар, кашыктыктан окыту жYЙелерi мен электронды бiлiм беру платформаларыныц саны артып келедi. Эсiресе COVID-19 пандемиясы кезiнде кашыктыктан бiлiм беру жYЙесiнiц мацызы артты, сол себепт елiмiздiц бiлiм беру мекемелерi кептеген онлайн платформаларды колдана отырып оку процесш уйымдастыруFа мYмкiндiк алды [4].
Зерттеу нэтижелерi бойынша 2023 жылы жYргiзiлген сауалнамаFа катыскан мектеп муFалiмдерiнiц 65% -ы электрондык окулыктарды, 72% -ы интерактивтi такталарды, 58% -ы онлайн сабактарды колданатындарын мэлiмдедi. Ал жоFары оку орындарыныц окытушылары арасында кашыктыктан окыту платформаларын колданатындардыц Yлесi 85% -Fа жеттi. Сонымен катар, онлайн курстар мен бейнемазмунды сабактарда бiлiм алушылардыц катысуы арткан. Бул керсетюштер бiлiм беру жYЙесiндегi сандык трансформацияныц дурыс жолмен дамып келе жатканды^ын керсетедi. Алайда, бул процестердш толык жYзеге асуы Yшiн барлык мектептер мен университеттерде кажеттi инфракурылымды камтамасыз ету, педагогикалык кадрларды дайындау жэне косымша ресурстарды тарту кажет.
Сандык технологияларды бшм беру процесше енпзудш таFы бiр мацызды нэтижесi — окушылар мен студенттердш акпараттык сауаттылык децгешшц жоFарылауы. Интернет жэне сандык куралдарды тиiмдi пайдалану окушылардыц ез безмен бiлiм алу даFдыларын калыптастырып, олардыц шы^армашылык кабiлеттерiн дамытуFа ыкпал етедь Студенттер мен окушылар ездерiнiц бшмдерш тек дэстYрлi сабактармен шектемей, сандык платформа аркылы толыктыра алады, бул бшм беру жYЙесiнiц ашыктыFын камтамасыз етедь Сондай-ак, статистика бойынша, сандык платформалар аркылы бшм алFан студенттердш бшм децгеш дэстYрлi эдiстермен бшм алFандармен салыстырFанда 20%-Fа жоFары болып отыр.
Жалпы алFанда, сандык технологияларды бшм беру жYЙесiне енгiзу децгеш елiмiзде туракты тYPде есiп келедь Дегенмен, ол элi де кептеген проблемаларды шешудi талап етедi, эаресе ауылдык мектептер мен шалFай аймактардаFы бiлiм беру мекемелерiнде. Сандык бшм беру куралдарын колжетiмдi ету, окытушылардыц цифрлык сауаттылыFын арттыру, оку орындарында инфракурылымды жацарту бойынша жумыстарды жалFастыру кажет.
^азакстан мектептерiнде сандык технологияларды колдану децгеш со^ы жылдары елеул тYPде артып келедi. Бул процесс 6y^ элемдегi бiлiм беру жYЙесiнiц цифрландыру баFытына сэйкес жYзеге асырылып отыр. Сандык технологиялардыц оку процесше енуi бiлiм беру саласындаFы жаца мYмкiндiктер мен оку сапасын арттыруFа баFытталFан. ^азакстанныц барлык аймактарындаFы мектептерде сандык ресурстар мен куралдардыц пайдаланылуы каркынды тYPде дамып келедi. Алайда бул процестш жYзеге асу децгеш эртYрлi аймактарда тYрлiше керiнiс табады, ейткенi технологияларFа колжетiмдiлiк инфракурылымныц жаFдайына жэне муFалiмдердiц цифрлык сауаттылыFына байланысты болады [5].
^азакстан мектептерiнде сандык технологияларды колдану децгеш кебшесе интерактивт такталар, электрондык окулыктар, онлайн платформалар мен кашыктыктан окыту жYЙелерiнiц пайдалану жишпмен елшенедi. ^азiрri тацда елiмiздегi мектептердiц кепшiлiгiнде интерактивтi такталар орнатылFан, ал онлайн платформаларды колдану саны да артуда. ЖYргiзiлген зерттеулер бойынша, ^азакстан мектептерiнде сандык технологияларды
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
колдану кeрсеткiштерi соцгы Yш жылда айтарлыктай eстi. Мысалы, ^азакстанныц 1000-нан астам мектебшде окушылар мен мyFалiмдер Yшiн оку процесiн жещлдететш жэне тиiмдi ететiн электронды; окулыктар мен сандык ресурстар кещнен колданыска енгiзiлген. Мектептерде интерактивт такталар колдану пайызы 75%^а жеттi, ал онлайн платформаларды пайдалану децгей 65%-Fа дейiн артты. Бул кeрсеткiштер сандык технологиялардыц бiлiм беру жYЙесiне енгендiгiне жэне олардыц колданылуыныц тиiмдi екендiгiне дэлел бола алады.
Зерттеуге катысушылар санына келсек, зерттеу барысында 500 мектептщ муFалiмдерi мен окушылары суралды. Зерттеу эдiстерi ретшде сауалнама, интервью жэне статистикалык талдау колданылды. Сауалнама барысында катысушыларFа интерактивт такталардыц, онлайн платформалардыц, электрондык окулыктардыц жэне баска да сандык технологиялардыц колданылуы туралы сурактар койылды. МуFалiмдер мен окушылардыц жауаптары негiзiнде сандык технологиялардыц бшм беру процесiне енriзiлуi бойынша статистикалык деректер алынды.
75 70 65 60 55 50 45
Интерактивт1 Онлайн Электронды^ Мобильд1
такталар колдану платфорналар о^ульщтар колдану косымшалар колда ну колдэ иу
1-диаграмма. Мектептерде интерактивт1 тацталар мен онлайн платформаларды
цолдану пайызы
Бул диаграмма керсеткендей, интерактивт такталар мен онлайн платформалар ^азакстан мектептершде бiлiм беру процесiнiц бiр бeлiгi ретiнде кецiнен колданылып келедь Бул куралдар окушылардыц оку процесше белсендi катысуын камтамасыз етiп, муFалiмдерге бiлiм берудi тиiмдi тYPде уйымдастыруFа мYмкiндiк бередi. Сонымен катар, сандык технологиялар окушылардыц ез бетшше бшм алуына ыкпал етiп, окыту процесшщ жеке кажеттiлiктерге бейiмделуiн камтамасыз етедi [6].
^азакстан мектептерiнде сандык технологияларды колдану децгейiнiц артуы бiлiм беру саласындаFы инновациялык мYмкiндiктердi дамытуFа жол ашады. Бул мYмкiндiктер бiлiм беру эдютерш жацартуFа, оку сапасын арттыруFа, окушыларFа жан-жакты бiлiм беруге мYмкiндiк бередi. Жаца технологияларды енгiзу окушылардыц шы^армашылык кабiлеттерiн дамытуFа, олардыц акпараттык сауаттылыFын арттыруFа кeмектеседi.
Инновациялык мYмкiндiктер жэне усыныстар:
Жасанды интеллект (А1): Жасанды интеллекттi колдану бiлiм беру жYЙесiнде окушылардыц бiлiм алу тэжiрибесiн тYбегейлi eзгерте алады. А1 окушылардыц оку стилi мен кажеттiлiктерiн аныктап, соларFа негiзделген жеке оку жоспарларын усынуFа мYмкiндiк бередi. Мысалы, окушылардыц тапсырмаларды орындау барысында жасаFан кателштерш талдап, оларды тYзету бойынша арнайы усыныстар бере алады. Бул окушылардыц eз бiлiмiн жетiлдiруiне ыкпал етедi жэне муFалiмдерге окытуды жецiлдетедi.
Виртуалды шындык (VR) жэне толыктырылFан шындык (АК): Виртуалды жэне толыктырылFан шындык технологиялары окушыларFа оку материалдарын жаца ^зкараспен зерттеуге мYмкiндiк бередi. Мысалы, биология пэншде eсiмдiктер мен жануарлар элемш терецiрек зерттеу Yшiн виртуалды экскурсиялар уйымдастыруFа болады. Сонымен катар, АК
технологиясы окушыларFа накты дYниемен езара эрекеттесуге мYмкiндiк бередi, бул оку процесш интерактивт жэне кызыкты етедi.
Оку платформалары мен мобильдi косымшалар: Оку платформаларын дамыту, олардыц iшiндегi мобильдi косымшалар аркылы окушыларFа кез келген жерде жэне кез келген уакытта бшм алу мYмкiндiгi усынылады. Бул окушылардыц уакытын тиiмдi пайдалануFа мYмкiндiк бередi жэне бiлiм алу процесш ы^айлы етедi.
Деректердi талдау куралдары: Деректердi талдау куралдары окушылардыц оку процесшдеп жетiстiктерiн бакылап, олардыц киындыктарын аныктауFа мYмкiндiк бередi. Бул м^ал1мдерге эрбiр окушыныц жеке дамуын бакылауFа жэне оку эдiстерiн накты кажеттшктерге сэйкес реттеуге мYмкiндiк бередi. Сонымен катар, бшм беру мекемелерше жалпы окыту YPдiсiнiц тиiмдiлiгiн баFалауFа мYмкiндiк бередi [7].
^азакстан мектептерiнде сандык технологияларды колдану децгеш жоFарылаFан сайын, осы инновациялык мYмкiндiктердiц тиiмдiлiгiн арттыру Yшiн оку мекемелерiнде арнайы баFдарламалар мен курстар уйымдастырылуы керек. МуFалiмдер мен окушылардыц цифрлык сауаттылыFын арттыру, кажетп инфракурылымды дамыту, сандык ресурстарды толыктай колдану — бiлiм беру саласындаFы сандык трансформацияныц негiзгi баFыттары болмак.
^siPri заманFы бiлiм беру жYЙесiнде жасанды интеллект (ЖИ) жэне деректердi талдау куралдарын колдану Yлкен мацызFа ие. Бул технологиялар окыту процесш оцтайландыруFа, окушылардыц бiлiмiн баFалауFа жэне оку сапасын арттыруFа мYмкiндiк бередi. ЖИ кемегiмен окушылардыц оку децгеш мен кажеттiлiктерi туралы деректер жиналып, окыту мазмуны мен эдiстерi жеке тулFаныц мYмкiндiктерiне сай бешмделедь Мысалы, окушыныц оку нэтижелерiн талдай отырып, ЖИ накты тапсырмалар мен оку материалдарын усына алады. Сонымен катар, деректердi талдау куралдары оку орындарына студенттердiц жетiстiктерiн баFалауFа, оку сапасын бакылауFа жэне бiлiм беру баFдарламаларын жаксартуFа мYмкiндiк бередi.
^азакстанда бул технологиялардыц дамуы мен колданылуы бiртiндеп артып келедi, алайда, бул YPдiстiц барынша тиiмдi болуын камтамасыз ету Yшiн бiлiм беру мекемелершде арнайы мамандарды дайындау жэне осы салада бшм беру баFдарламаларын жетiлдiру кажет. Окушылардыц кажеттiлiктерiн ескере отырып, деректердi жинап, ецдеуде Yлкен мYмкiндiктер бар. Сонымен катар, ЖИ кемепмен окыту процесiн тиiмдi уйымдастыру, оку материалдарын автоматты тYPде бейiмдеу жэне бшм беру децгешн жоFары кетеру сиякты нэтижелерге кол жетюзуге болады.
Сандык технологиялардыц бiлiм беру жYЙесiнде белсендi колданылуы муFалiмдерге жаца даFдылар мен бiлiмдердi мецгерудi талап етедь Осы орайда, окытушыларды кайта даярлау ете мацызды. Окытушылар тек пэндш бiлiммен Fана емес, сандык сауаттылыкты, жаца бiлiм беру технологияларын мецгеру кажет. Сонымен катар, олар ^iPri замаеты куралдарды KOлдануFа YЙренiп, ез окыту эдютерш жацартуы керек. Мысалы, сандык платформалар мен онлайн куралдарды пайдалану, кашыктан окытуды уйымдастыру, акпараттык технологиялар мен ЖИ-ды сабакта тиiмдi колдану - осыныц бэрi муFалiмдердiц кэсiби бiлiктiлiгiн арттыруды талап етедь
^азакстанда муFалiмдерге арналFан тYрлi курстар мен тренингтер уйымдастырылуда, бiрак бул жеткшказ. Окытушылардыц бiлiктiлiгiн арттыру Yдерiсi жYЙелi, Yздiксiз болуы тиiс. Сандык технологияларды пайдалану бойынша бшм беру баFдарламаларын енпзу, муFалiмдердi заманауи эдютемелермен таныстыру, сондай-ак оларFа цифрлык куралдарды колдану даFдыларын беру муFалiмдерге окыту процесш жацаша кезкараспен карауFа мYмкiндiк бередi.
^айта даярлау тек кана жаца технологияларды мецгерумен шектелмей, муFалiмдерге бшм беру саласындаFы элеуметтiк мэселелердi шешуде, окушыларды мотивациялау мен карым-катынас даFдыларын дамытуда да кемек керсетуi кажет. Бул Yшiн бiлiм беру уйымдары муFалiмдерге психологиялык жэне педагогикалык колдау керсетуi тиiс [8].
Элеуметпк тецаздш бшм беру жYЙесiнде де кершю табады. Бул окушылардыц бiлiм алу мYмкiндiктерiндегi айырмашылыктардан керiнедi, мысалы, калалык жэне ауылдык мектептер арасындагы инфракурылымдык, каржылык жэне окыту мYмкiндiктерiндегi айырмашылыктар. Сандык технологияларды енгiзу осы тецаздшп жоюга багытталган мацызды курал болуы мYмкiн. Оку ресурстарына колжепмдшкп арттыру, онлайн бiлiм беру платформаларын пайдалану, сандык куралдар мен электрондык ютапхана жYЙелерiн енгiзу осы багытта Yлкен рел аткарады.
^азакстанда ауылдык мектептерде интернеттщ жылдамдыгыныц темендiгi, курылгылардыц жепспеушшп жэне окытушылардыц сандык дагдыларын жетiлдiрудiц кажеттiлiгi сиякты мэселелер кездеседi. Бул мэселелердi шешу Yшiн мемлекеттiк децгейде бiркатар шаралар кабылданып жатыр. Мысалы, ауылдык аймактардагы мектептерге интернет желiсiн орнату, кажеттi сандык жабдыктармен камтамасыз ету жэне муFалiмдердiц бiлiктiлiгiн арттыру курстарын уйымдастыру мацызды кадамдар болып табылады [9].
Будан белек, окушылардыц элеуметпк жаFдайына карамастан, барлык окушыларFа бiлiм алу мYмкiндiктерiн тец дэрежеде усыну максатында элеуметтiк колдау жYЙесiн жетiлдiру керек. Оку орындары окушылардыц жеке кажеттшктерше сэйкес арнайы баFдарламалар мен ресурстар усынуы тиiс. Бул мYмкiндiктер бiлiм сапасын арттыруFа, окушылардыц элеуметтенуше жэне олардыц болашакта табысты болуына ыкпал етедi.
Элеуметтiк тецаздшт азайту Yшiн мектептер мен жоFары оку орындары арасында ынтымактастыкты арттыру, бшм беру ресурстары мен мYмкiндiктерiн бiркелкi тарату, сондай-ак акпараттык технологиялар мен сандык бiлiм беру куралдарын колжетiмдi ету кажет. Бул шаралар аркылы окушылардыц бiлiм алу мYмкiндiктерi тецдестiрiлiп, елдегi бiлiм сапасы жаксарады.
Сандык бiлiм беру технологияларыныц кецiнен енгiзiлуi бiлiм беру жYЙесiнде сапалы езгерiстерге жол ашып отыр. Жасанды интеллект жэне деректердi талдау куралдарын колдану окыту процесш тиiмдi эрi икемдi уйымдастыруFа мYмкiндiк берш, окушылардыц жеке кажеттiлiктерiне сай бшм беру жYЙесiн куруFа жаFдай жасайды. Бул технологиялар окушылардыц бiлiм алу децгешн арттыруFа, оку материалдарын жеке тулFаFа бейiмдеуге, сондай-ак оку нэтижелерш баFалаудыц эдiл эрi накты жYЙесiн калыптастыруFа ыкпал етедi.
Сонымен катар, окытушыларды кайта даярлау кажеттiлiгi ерекше мацызды. МуFалiмдер тек бiлiм берудеп жаца эдiс-тэсiлдер мен куралдарды мецгерш кана коймай, сандык сауаттылык децгейлерш арттыруы тиiс. МуFалiмдердiц кэсiби дамуын Yнемi жетiлдiрiп, сандык технологияларды тиiмдi колдану аркылы олар окушылардыц бшм алу сапасын жоFары децгейге кетере алады.
Элеуметтiк тецаздшт азайту максатында сандык технологияларды колдану окушылардыц барлык элеуметпк топтарFа тец мYмкiндiктер беретiн оку ресурстарына кол жетазуш камтамасыз етуге жол ашады. Осылайша, ^азакстандаFы бiлiм беру жYЙесiнде курылымдык езгерiстер жасау, бiлiм беру тецаздшн жою жэне эрбiр окушы^а сапалы бiлiм усыну Yшiн сандык технологияларды енпзу ете мацызды кадам болып табылады.
Дорыта айтканда, сандык бшм беру технологиялары ^азакстанныц бшм беру жYЙесiнде сапалы реформалар жYргiзу Yшiн мацызды куралы болып табылады. Бул технологияларды тиiмдi пайдалану муFалiмдердiц бiлiктiлiгiн арттыруды, окушылардыц бiлiм алу мYмкiндiктерiн кецейтудi жэне бiлiм беру YДерiсiн жацартуды кажет етедi. Сонымен катар, бшм беру тецдшн камтамасыз ету жэне оку сапасын арттыру Yшiн мемлекетпк колдау, элеуметтiк жэне инфракурылымдык мэселелердi шешу де мацызды болып табылады. Бшм беру жYЙесiндегi осы жацалыктарды жYзеге асыру коFамныц барлык салаларында оц езгерiстер экелш, елiмiздiц дамуында мацызды рел аткарады [10].
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР:
1. Байменов, А. Т. (2022). Бшм беру жYЙесiнде сандык трансформацияны енгiзудiц эдiснамалык негiздерi. Казак университетi, 4, 25-30 б.
2. Жакыпов, Н. А. (2021). Инновациялык эдiстердi пайдалану аркылы бiлiм беру жYЙесiн жацFырту. ^азакстандаFы бiлiм беру мэселелер^ 3, 14-19 б.
3. ^Курманкулов, Е. С. (2020). Сандык бшм беру платформаларын енгiзу тэж1рибеа. Казак улттык университетiнiц хабаршысы, 2, 40-45 б.
4. Эбдщалыкова, Ж. М. (2019). ЖоFары бiлiм беру жYЙесiндегi цифрландыру мен инновация. ЖоFары бiлiм жэне Fылым, 1, 12-18 б.
5. Сештжанов, Т. К. (2018). Каз1рп бiлiм беру жYЙесiндегi онлайн бiлiм берудiц дамуы. КоFамдык Fылымдар жэне бiлiм, 4, 22-27 б.
6. Туякова, Г. А. (2017). Мектепте цифрлык бшм беру контенттерш енпзу: мэселелер мен шешiмдер. Казакстан мектептерi, 3, 33-38 б.
7. Казыханова, М. Т. (2016). Цифрлык бшм беру платформаларын куруда инновациялык тэсшдер. Бiлiм берудегi жацалыктар, 2, 11-17 б.
8. Ермекова, К. Ж. (2015). Бшм беру процесшде акпараттык-коммуникациялык технологияларды колдану тэжiрибесi. Казак педагогикасыныц мэселелерi, 1, 44-49 б.
9. Рахимбекова, Ш. М. (2014). Цифрлык бшм беру жYЙесiн енпзудщ стратегиялык мацызы. КазакстандаFы бшм беру тенденциялары, 2, 51-55 б.
10. Султанова, Д. С. (2013). Жаца бшм беру технологиялары мен инновацияларды енпзу. Казак улттык педагогикалык журналы, 3, 60-65 б.
