Научная статья на тему 'ҮШТіЛДіЛіК - ЗАМАН ТАЛАБЫ'

ҮШТіЛДіЛіК - ЗАМАН ТАЛАБЫ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
55
43
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
үШ ТіЛДі-ЛіК / МАқАЛДАР / МәТЕЛДЕР / өЛЕңДЕР / МәТіНДЕР / ҮШ ТіЛ / МәДЕНИ ТүЛГА / ТРЁХЯЗЫЧИЕ / ПОСЛОВИЦЫ / ПОГОВОРКИ / СТИХИ / ТЕКСТЫ / ТРИ ЯЗЫКА / КУЛЬТУРНАЯ ЛИЧНОСТЬ / TRILINGUAL TEACHING AND LEARNING / PROVERBS / SAYINGS / POEMS / TEXTS / THREE LANGUAGES / CULTURAL PERSON

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ахметова Г.

Автор статьи рассказывает о своём опыте развития трехъязычия. В своей практике использует пословицы и поговорки, стихи, мини тексты на трех языках. Считает, что трехъязычное образование это образование на двух и более языках в процессе обучения. Обучение на трех языках требование времени, основная цель которого -формирование и развитие культурной личности, владеющей несколькими языками, способной к социальной и профессиональной ориентации.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҮШТіЛДіЛіК - ЗАМАН ТАЛАБЫ»

УДК 373.1.02:372.8

МП

УШТ1ЛД1Л1К - ЗАМАН ТАЛАБЫ Ацдатпа

Макала авторы Yin тшд1 дамыту тэжфибеа туралы энпмелейд]. Эз тэжфибесшде уш тшде макал-мэтел-дер, елецдер, шагы н- мэтшдердi пайдаланады. Ym тшд1 бш1м - бул окыту процесшде дауыстап жэне одан да кеп тш ОШ1М1 деп есептейд]. Ym тшде ок,ыту - уакыт талабы, оныц непзп максаты-бфнеше тшд1 мецгерген, элеуметпк жэне кэсгои багдарга кабшетп мэдени тулганы к,алыпта-стыру жэне дамыту.

Аннотация

Автор статьи рассказывает о своём опыте развития трехъязычия. В своей практике использует пословицы и поговорки, стихи, мини - тексты на трех языках. Считает, что трехъязычное образование - это образование на двух и более языках в процессе обучения. Обучение на трех языках - требование времени, основная цель которого -формирование и развитие культурной личности, владеющей несколькими языками, способной к социальной и профессиональной ориентации.

Annotation

The author of the article presents her own experience of development of trilingual teaching and learning. In her practice she uses proverbs and sayings, poems, mini-texts in three languages. Considers that trilingual education is education in two or more languages during the learning process. Three-language education is a time requirement to develop a multilingual cultural person ready for social and professional life.

"Болашакка багдар:рухани жацгыру" макала шец-бершдеп уш тшде окыту - жас урпактын бкгпм кещсп-гшде еркш самгауына жол ашатын, элемнщ гылым купияларына ункгпп, оз кабшетш танытуына мумкш-iuüiiK берет1н öyriHri кунп ец басты кажетт1л1к.

Кезшде халкымыздын, «Жет1 журттыц тшш бш, жет1 тур-Л1 бш1м бш» деген аталы ce3i дэл бугшп дамыган дэуф1М13-ге деп айтьшгандай. «Тшмен туйшген, тюпенен шешш-мес» демекнп, эр адамныц сезд]к к,оры бай болуы ymiH тшш, ой - epiciH жан-жак,ты дамытуы керек. Сол себепп, болашак, урпагымызга уштшдшкп кажетл деп угьшдьфу устаз ретшде менщ мерейл! мак,сатым. Ец бастысы баста-

Ахметова Г.,

№15 ОМ бастауыш сынып л/) Л/.//.1//. Рудный кал асы

Неггзгг свздер: уш mmdi-лщ мацалдар, мэтелдер, елецдер, мэттдер, уш inLI' мэдени тулга.

Ключевые слова: трёхязы-чие, пословгщы, поговорки, стихи, тексты, три языка, культурная личность.

Keywords: trilingual teaching and learning, proverbs, sayings, poems, texts, three languages, cultural person.

в; s

<c

m

о

СП £

w

о

О О W

0

CL

с

ш

1 I О S

m

о к

X

s

не:

в; К х

т

о

СП

я

ш О

Л

о о м =г о 0-с ш л

X X

о к

т

о х

х

уыш сынып муталш! болгандьщтан ен, басты-сы ез окушыларымнын, кекфек сарайын кэу-сар эдебиетшпбен сусындатып, Магжаннын, жауИар жырларына, Абайдын, дана ойларына, Сэкеннщ сырлы лирикасына ынтык, етш, жа-сампаз рухтын, елмегещцгш паш еткш келед]. Осы орайда менщ мерейл! максатым журеп «Отаным, Кдзагым, Тшш» деп согатын улт-тьщ сана-сез1М1 жогары, ултжанды окушы-лар тэрбиелеу. Тш - кандай тшде сейлемесш адам уппн кудфет,байлык,халык мэдениет], тарихы. Тш уйрену аркылы адам езге улт-тын, мэдениетш, тарихын, салт-дэстур1 мен эдет-гурпын танып бшедгКогамда болып жатк,ан элеуметтж экономикалык, езгерютер мен ел1М13дщ бш1м беру саласынын, элемдж бшш кецютшне шыгуы - бшш беру сала-сында, сонын, шшде мектепке дейшп тэрбиелеу мен окытута заман тапабына сай езгерь стер енпзшш отыр. Кдзфп уакытта ел1М1эдщ непзп стратегиялык, мшдеттершщ бф1 мектепке дейшп мекемелерде бшм беру жуйесш кайта куру жэне дамыту болып табылады. Бастауыш сынып уз джаз бшш берудщ алганщы денгейг Сондьщтан да бастауышта уштшд] окытудын, непзп максаты баланын, жеке ерекшел1ктерш, кабшетш, дарыны мен талантын ашуга жэне жан-жак,ты дамытуга багытталган. Бастауыш сынып окушыларына уш тш уйрену катынас кузыреттшгше не-пз калау болып табьшады. Дэл осы жаста, ягни 6-7 жас аралыгында баланын, жеке тулга ретшде калыптасуы болады, сонымен катар олардын, кабшеттшктер1 дамып, ай-кындала туседг Мугашмнш агылшын жэне орыс тш оку ю-эрекеттершде, тшдщ к,арым - катынас тэжфибесшде болуга куптарлык турткшщ калыптасуына мумкшдж беред]. Бала тшдерд] негурлым ерте бастан мен,-гере бастаса, согурлым езшщ ана тшшен тен, турде кабылдаулары жецш болады, се-беб1 эрдайым шет тшдершдеп сездерд] ез ана тшшен салыстыра отырып журпзедг Тшд1 дамыту жуйеа кешенд] журпзшед], сондьщтан баланын, санасында адамзат тш-дершщ эр алуандыгы туралы тусшжп жэне

оларга деген кур мет сезшш дурыс калыпта-стыру керек. Бастауыш сыныпта уштшдшжт! енпзу, мунын, аркасында, тшдерд] мецгерудщ логикальщ жуйесш жасай аламыз. Баланы уштшд] мэдениетке б аул уд ын, максаты : тшд1 дурыс мецгерту, ауызек! сейлей бшуд] уйрету -де мынадай дагдыны калыптастьфа аламыз.

• Баланын, сездж корын кецейте тшш дамыту;

• Жаца сездердщ магыналарын жет1 к тусшу;

• Синонимдер мен антонимдерд1 поддана бшу;

• Сез т1ркеск сейлемдерд1 дурыс колда-

ну;

• Сезд1 байланыстьфып сейлеуге уйрету;

• Диалог тур1нде сейлей бшу.

Бастауыш сыныпта тшдж катьшаска ту-

судщ мацызды тур] - ауызша сейлеу тшше уйрету. Ал тольщ турде жазбаша тшдж каты-наска тусу, ягни айтьшган ойды тез тусшу, тез жауап кату бфтшдеп мектепте орта 0Ш1мд1к сатьшарда, ттт1 баланын, букш емфшде да-мытылады.Уш тшд1 уйретуде окытуда бала-лардын, езшд1к ерекшел1ктер1 болады. Ол балалардын, ездершш жасындагы психофи-зиологияльщ дамуында непзделед]. Психо-логтардын, пайымдауы бойынша, мектепке дейшп уйым балаларынын, кабылдауы, есте сактау кабшет! жэне зейш! ержхп турде болып отыр. Балалар ездершш, кабылдау-ларын баскара алмайды. ез бетшше белпл! затты (нэрсен!, пэнд]) анализдей алмайды. Балалардын, кен,ш аударуынын, ерекшелш, тур сипаты тартымды, бояуы каньщ зат-тар аркьшы оянады. Кабылдап отырган ны-санга деген кызыгушыльщ сакталып отырган жагдайда, затка, материалга кен,ш аударулары сакталады. Бул балалардын, курделенген логикальщ сездер тпбепн жинактай алмай, бф типт! сез орамындагы сездерд] ауыстьфа (ез-герте) алмай, сездерд] лексикальщ бфлжтер ретшде кабьшдауьша жэне т.б. жагдайларга экелш соктырады.Сондай-ак, айналасындагы улкендердщ алганщы эмоцияльщ катынасы, баланын, болашакта осы тшде сейлеу мэ-

НЕ

нершщ кдлыптасуына непз болып табьшады.

Агылшын тшше окыту жумысын ойдагы-дай журпзу ушш балалардьщ жас ерекшелш-Tepi мен жеке ерекшелштерш, эркайсысыньщ зейш, кабылдау, еске сактау, ойлау, кдялдау ерекшелштерш, сез1м, ерш, пен жеке дарын-дьшык, касиеттерш жак,сы бшш алу керек. Кай жастагы бала болмасын зейш! тураксыз, олардьщ кейбфшщ сабак, устшде эсерлену] кушп, ой бел icy кабшет! TinTi жок, десе де болады, сондьщтан тшшщ жекелеген сез-дерше катысты тфек сызбаларды дурыс ipiK-теу, олардын, эрб1рш мэнше карата балаларга ажырата колдануды эдетке айналдыру THicTi нэтижеге кол жеткпед]. Эцпме окытан-да, такдак, жаттаганда эрдайым колданылып келген сызбаларды баланьщ ездер] танып, зейшш турак,тандыруы, олардын, тш уйре-нуге деген кулшыныстарын арттыра туседт Топтарга тфек-сызбалармен катар уйретшш отырган шыгарма сездерше, персонажда-рына катысты бояуы к,анык, тартымды са-лынган суреттер бершедгБул орайда, дыбы-стык, жэне керу кабшеттер] де дамиды. Есте сак,таумен жумыс эдютерш калыптастыра-ды. Сейлейтш суреттер, сипаттау сызбалары кызыгушыльш, тудырады жэне проблеманы шешуге кемектеседт Эцгше сипаттаганда, елен, логоритмикалык, жаттыгулар жаттаганда сызбалар колданган крлайлы.Заман та-лабына сай мнемотехникада акрараттык, технологияны тэжфибеге енпзу непзшде «бейнекерсетшм» эд1С1, интерактивт! - муль-тимедиялык, эдютерд] к,олданудьщ пайдасы зор. Интерактивтш жаттыгулар-балаларга жаттагуларды дурыс жасауга жэне езш-ез1 тексеруге кажетп курал.

Уштшд] мецгерту барысында сездш жу-мыстьщ алар орыны ерекше.

Сездш жумысы - тш дамытудьщ ipreTa-сы, баланьщ жана сездер уйренуде, бурын бшетш немесе тусшбейтш сездердщ магына-сьш аньщтауда манызы зор.Сондай-ак, сездш жумысы сейлем курауга материал беред], сездерд] байланыстырып сейлеуге, энпме ай-

туга кемектесед].Сезд1 к жумысыньщ ерек-шелш: тш дамытудьщ баска турлер1 сияк,ты оку-тэрбие жумысыньщ барлык, салаларында журпзшедгблен, энпме, мысал, макал-мэ-телдер т. б бшу аркылы баланьщ тш дамиды. Балалар сезд] угу аркылы сейлеу устшде тшш дамытады.Ал, сездш жумысы баланьщ ойын дамытумен тыгыз байланысты.Тшд], оньщ грамматикалык, курылысын менгеру балаларга ез пЫрлерш айтуга, сурауга, к,о-рытынды жасауга, заттар мен кубылыстар арасындагы алуан турл1 байланыстарды ангара бшуге мумкшдш бередкСонымен 6ipre сездш жумысы сез аркылы баланы дэл ойла-уга уйретед], оньщ творчествальщ кабшетш арттыруга, сейлеудщ мазмуны мен формасы-ньщ бфлшн камтамасыз етуге багытталады. «Сез байлыгы - когамньщ байлыгы жэне сол сиякты эр адамньщ байлыгы. Сондьщтан ба-лаларгы сездш жумысын журпзудщ манызы зор.Сез байлыгыньщ аздыгы балалардьщ ез ойын ауызша, дэл, жуйел1 жеткпуше кдын-дьщ келтфед1.Сондыктан ic-эрекет кезшде сездш жумысын дурыс уйымдастырудын мэш зор.

Корыта айтканда, бастауышта балалардьщ тшш дамытуда эрдайым эдю-тэсшдерд] пде-нуде болу керек.

ЭДЕБИЕТ он

S

1 .Акикат. 2015 жьш, №1. «Казакстан - ц 2050» стратегиясы - калыптаскан мемле- га кеттщ жана саяси багыты. Казакстан Респу- ^ бликасыньщ Президент! Н.Э.Назарбаевтьщ g Казакстан халкына жолдауы д

2.Акикат. 2016жьш, №5. «Казак тшш бшу и — эншешн 6ip уран емес», Н.Э.Назарбаев- ^ тьщ Казакстан халкы ассамблеясыньщ XYII [Ь сессиясында сейлеген сез1 Н

i-Q

3.Мейфманкулова Т. Бшш берудеп инно- ®

ж

вацияльщ технология А,2014 ^

4.Бастауыш сынып журналы 2016 ж №7 ^

5.Бшш шьщы газет! 2016 ж №5 §

6.12-жылдьш, бшм журналы 2017 №6

S

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.