Научная статья на тему 'ШОВҚИН ВА ТЕБРАНИШЛАР МАВЗУСИНИ РИВОЖЛАНТИРУВЧИ ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ ВА УСУЛЛАРИ ЁРДАМИДА ЎҚИТИШ'

ШОВҚИН ВА ТЕБРАНИШЛАР МАВЗУСИНИ РИВОЖЛАНТИРУВЧИ ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ ВА УСУЛЛАРИ ЁРДАМИДА ЎҚИТИШ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Шовқин / тебраниш / тебраниш частотаси / амплитуда / ривожлантирувчи таълим технологияси / ёқимсиз товуш / назарий тушунча / амалий кўникма / мантиқий / танқидий / таълим тизими / педагогик технология / технологик ёндошув / венн диаграммаси / синквейн. / Noise / vibration / vibration frequency / amplitude / developmental educational technology / unpleasant sound / theoretical concept / practical skill / logical / critical / educational system / pedagogical technology / technological approach / venn diagram / sinkvein.

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Мамадалиев А.Т.

Ушбу мақолада шовқин ва тебранишлар мавзуси мисолида ривожлантирувчи таълим технологияларини амалиётда қўллаш имкониятлари ёритилган. Фанга доир таянч сўз ва иборалар ёрдамида ривожлантирувчи таълим технологиялари ва усулларидан фойдаланиб, мавзунинг мазмуни ва моҳияти очиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

TEACHING THE SUBJECT OF NOISE AND VIBRATION USING DEVELOPMENTAL EDUCATIONAL TECHNOLOGIES AND METHODS

This article highlights the possibilities of practical application of developmental educational technologies on the example of the topic of noise and vibrations. The content and essence of the topic is revealed using the educational technologies and methods that develop with the help of basic words and phrases related to science.

Текст научной работы на тему «ШОВҚИН ВА ТЕБРАНИШЛАР МАВЗУСИНИ РИВОЖЛАНТИРУВЧИ ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ ВА УСУЛЛАРИ ЁРДАМИДА ЎҚИТИШ»

Мамадалиев А. Т.

Наманган му^андислик-курилиш институты доценти

ШОВЦИН ВА ТЕБРАНИШЛАР МАВЗУСИНИ

РИВОЖЛАНТИРУВЧИ ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ ВА УСУЛЛАРИ ЁРДАМИДА УКИТИШ

Аннотация. Ушбу мацолада шовцин ва тебранишлар мавзуси мисолида ривожлантирувчи таълим технологияларини амалиётда цуллаш имкониятлари ёритилган. Фанга доир таянч суз ва иборалар ёрдамида ривожлантирувчи таълим технологиялари ва усулларидан фойдаланиб, мавзунинг мазмуни ва моуияти очиб берилган.

Таянч сузлар: Шовцин, тебраниш, тебраниш частотаси, амплитуда, ривожлантирувчи таълим технологияси, ёцимсиз товуш, назарий тушунча, амалий куникма, мантиций, танцидий, таълим тизими, педагогик технология, технологик ёндошув, венн диаграммаси, синквейн.

Mamadaliev A. T. associate professor Namangan Institute of Engineering and Construction

TEACHING THE SUBJECT OF NOISE AND VIBRATION USING

DEVELOPMENTAL EDUCATIONAL TECHNOLOGIES AND

METHODS

Abstract. This article highlights the possibilities of practical application of developmental educational technologies on the example of the topic of noise and vibrations. The content and essence of the topic is revealed using the educational technologies and methods that develop with the help of basic words and phrases related to science.

Key words: Noise, vibration, vibration frequency, amplitude, developmental educational technology, unpleasant sound, theoretical concept, practical skill, logical, critical, educational system, pedagogical technology, technological approach, venn diagram, sinkvein.

Ривожлантирувчи таълим маълум бир вактда, талабаларнинг таълимий, тарбиявий, маънавий, рухдй ва жисмоний ривожлантириш хдмда уни тез узгарувчан дунёда жамиятга, хдётга мослашувини таъминловчи таълим назариясидир. Уз келажагини уйлаган хдр бир давлат жамият хдётидаги шахсга тааллукди барча ижтимоий таъсирларни инсоннинг ривожланиши учун, унинг узлигини англаши ва намоён кила олиши учун максадли равишда йуналтира олган булиши керак. Ривожлантирувчи таълим технологиялар кулланганда, талабалар кизикишининг ортишига,

билимларнинг куникмага айланишига, билим сифат самарадорлигининг ошишига сабаб булмокда.

Ривожлантирувчи таълимнинг технологияларига Бумеранга, ФСМУ, Венн диаграммаси, Балик скелети, усулларига эса аклий хужум, гурухларда ишлаш, такдимот ва рефлекция киради.

Укитишга ривожлантирувчи таълим технологиялар ва усулларини деярли барча фанларга, шу жумладан, Х,аёт фаолияти хавфсизлиги фанига хам куллаш мумкин. Ушбу маколада Х,аёт фаолияти хавфсизлигифанидан «Шовкин ва тебраниш» ибораси мисолида «Венн диаграммаси» ва «Синквейн»интерфаол усулларини куллаб, укитиш жараёнида мавзунинг мазмун ва мохияти очиб берилган. Бундан ташкари шу мавзуни укитишда кичик гурухларда ишлаш методидан хам фойдаланиш курсатиб утилган.

1.«Венн диаграммаси» ёрдамида 2 та тушунчани узига хос ва хар иккиси учун умумий булган белгилари ёки хусусиятлари аникланади. Куйида «Шовкин» ва «Тебраниш» тушунчалари мисолида Венн диаграммасини тузиш курсатилган:_

Шовкин

Умумий томонлари

Тебраниш

Х,осил булиши сабаблари

1.Станоклар ишлаши, кул асбобидан фойдаланишдаги зарба, ишкаланиш ва сирганиш натижасида тебранувчи харакатларнинг хаво мухитида товуш булиб таркалади.

2. Шовкинда механик тебранишлар амплитудаси зичлашиш ва сийраклашиш-ларда босим узгаришининг энг катта курсаткичи, частота эса 1 с. тулик тебранишлар сони. Товуш босими барларда улчанади.Товуш тулкини 1 см2 га улчанадиган маълум механик энергияга эга

3.Шовкиннинг организмга таъсири

Шовкиннинг зарарли

таъсири гаранг булиб колиш, нерв ва юрак томир системасидаги узгаришлар, юрак сохасида санчикли огриш, баъзи бирларда эса гаплашганда томок огриши ва кучли терлаш кузатилади.

1.Шовкин ва тебраниш узининг физик табиати буйича каттик жисмлар, газлар ва суюкликлар-нинг механик тебрани-шидир.

2. Физик гигиеник тавсифномаси. Шовкин ва титрашнинг умумий томонлари яъни параметрлари тебраниш частоталари ва амплиту-дасидир.

3.Шовкин ва тебраниш-нинг организмга таъсир-ининг умумий томон-лари

Шовкин ва тебраниш аввало одамнинг ишлаш кобилиятига ёмон

таъсир килади. Касб касалли-гига чалинади. Диккат эътиборнинг пасайиши натижасида ва каттик чарчаш окибатида бахтсиз ходисаларга олиб

келади.

Х,осил булиши сабаблари

1.Тебраниш одам танасига ёки унинг айрим тана кисмларига таъсир этганда у тукималар буйлаб таркалади ва бутун гавдани тебраниши-ни юзага келтирадиган механик тебранма харакатдир.

2. Тебраниш частотаси герцларда, амплитуда-микрометрлар ёки милли-метрларда улчанади. Маълум частота ва амплитуда билан тебранадиган нукта тухтовсиз узгарадиган тезлик ва тезланиш билан харак-терланади.

3. Тебранишнинг организмга таъсири. Тебраниш энг аввало нейтротрофик ва гемодина-мик бузилишлар, кон томирларида спастик -атоник холатларни юзага келиши, кул бармоклари ва кафтларни сезувчанлигини

4.Шoвкиннинг onAMRM oлиш пpoфилaктикa тaдбиpлapини - тaлaбa тyлдиpaди

4.Тaлaбa шoвкин вa янa тебpaнишлapнинг УМУМИЙ вa фapкий тoмoнлapини тoпaди.

Му^лиши вa суяк бyFимдaги yзгapишлap кyзaтилaди. 4. Тебpaнишнинг oлдини oлиш пpoфилaктикa тaдбиp-лapини - тaлaбa тyлдиpaди

2. Синквейн - интеpфaoл усули axбopoтлapни ёйиш, иxчaмлaш жapaёнидa мyaммoгa тypличa ёндaшyв aсoсидa тaлaбaлapнинг фикpлaш ^б^яшни pивoжлaнтиpишгa ёpдaм беpaди.

1 ._oт (ким, нимa);

2 .__сифaт (кaндaй, «am^a);

3 .___феъл (вaзифaси, функцияси);

4 .___aссoциaция (тaсaввyp, xaёлгa нимa келди)

5 ._oтнинг cинoними(yxшaтмacи).

Macanas «Тебраниш амплитудаси» ибopaсигa синквейн тyзaмиз:

1. Жapaнглaшнинг бocими вa кучининг дapaжacи

2. У кaнчaлик кдттик; бyлca, тoвyш бocими шyнчaлик гатта вa тoвyш «arra^ бyлaди;

3. ^вуш бocими бapлapдa yлчaнaди;

4. Шивиpлaб cyзлaгaндa тoвyш бocими1м мacoфaдa тaxминaн 0.01

бap;

5. Тебpaниш чacтoтacи

Тaлaбaлapгa дapc беpиш жapaёнидa кичик гурухларда ишлаш методи мухим axaмият кacб этaди. Яъни Myx^aMa килиш вa бaxoлaш мухим oмил xиcoблaнaди. rypyx^ap якуний бocкдчдa иш нaтижaлapи бyйичa axбopoт беpaдилap. Бунинг учун xap биp ^pyx уз capдopини белгилaйди. Зapypaт тyFилca фaoлият нaтижaлapи бyйичa билдиpилгaн фикpлap педaгoг тoмoнидaн ёзиб бopилaди.

Kичик гypyxлapдa ишлaш нaтижaлapи педaгoг тoмoнидaн бaxoлaнaди. Бyндa фaoлиятни тyFpи вa aник бaжapиш, вaк;т capфи acocий мезoн Xиcoблaнaди. Kичик гypyxлapдa ишлaш методининг aфзaлликлapи вa кaмчиликлapи тyFpиcидa фи^ юpитиб утамиз.

Kичик гypyxлapдa ишлaш метoдининг aфзaлликлapи:

• укитиш мязмунини яxши yзлaштиpишгa oлиб келaди;

• вaк;тни тежaш имкoнияти мaвжyд;

• бapчa тaлaбaлap жaлб етилaди;

• уз-узини вa ^pyx^apapo бaxoлaш имганияти мaвжyд бyлaди. Kичик гypyxлapдa ишлaш метoдининг кaмчиликлapи:

• кучсиз тaлaбaлap булганлиги caбaбли, кучли тaлaбaлapнинг x^ пacт бaxo oлиш эxтимoли 6op;

• бapчa тaлaбaлapни нaзopaт килиш имкoнияти пacт бyлaди;

• Typyxrapapo yзapo caлбий paкoбaтлap пaйдo булиб крлиши мумкин; Kyйидa «Шoвк,ин, тебpaниш вa нypлaнишлap» мaвзycини ypгaтишдa

'^ичик гypyxлapдa ишлaш" метoдини кyллaш ^лт^^та^

1.Фaoлият йyнaлиши aникдaнaди. Maвзy бyйичa б^-б^ига бoFлик бyлгaн мaсaдaдap белгилaнaди:

- Шoвкдн кaндaй хрсил булади?

- №co^ap кaнчa Гц opaдиFидaги чaстoтaди тoвyшлapни кдбул кдлaди.

- Шoвкинни oлдини oлишдa кaндaй пpoфилaктикa тaдбиpлapи ишлaб чикатади?

2.Кичик iypy^ap белгилaнaди. Укyвчилap iypy^apra 3-6 кишидaн бyлинишлapи мумкин: x,ap биp ^pyx, узига нoм беpaди (мисoл учун "Шoвкдн", "Тебpaниш" вa ш.к.)

3.Кичик ^pxnap топо^икни бaжapишгa киpишaдилap.Kyйилгaн мaсaдa бyйичa уз фикpлapини вapaккa ёзaдилap (митол учун шoвкинни oлдини oлишдa кaндaй пpoфилaктикa тaдбиpлapи ишлaб чикдлaди?)

4.Укитувчи тoмoнидaн aник кypсaтмaдap беpилaди вa йyнaдтиpиб тypилaди (мaсaдaнинг ечимини тoпишдa нимaдapгa эътибop беpиш лoзим).

5.Кичик iypy^ap тaкдимoт кдлaдилap (x,ap б^ ^pyx, вapaкдapгa мyaммoни ечиш бyйичa ёзилгaн мaълyмoтлapни дoскaгa oсиб тyшyнтиpиш беpaдилap).

6.Бaжapилгaн тoпшиpикдap мyxpкaмa вa тaxлил кдлитади.

7.Кичик iypy^ap фaoлияти бaxpлaнaди ^ypyx yкyвчилapи вa yмyмaн кичик ^pyx, фaoлияти бaxpлaнaди.Фaoл иштиpoк этгaн yкyвчилap paFбaтлaнтиpилaди)

Хyлoсa килиб aйтиш мумкинки, тaдaбaдapнинг укитиш жapaёнидa pивoжлaнтиpyвчи тaълим теxнoлoгиялapдaн Венн диaгpaммaси», «Кубик стpaтегияси» вa «Синквейн»интеpфaoл yсyллapини кyллaш тaдaбaдapни мaвзyни яxши yзлaштиpиш учун aсoсий oмил булиб xизмaт кдлaди.

Фойдаланилган адабиётлар:

1.M.Х.Тyxтaxoджaевa. Педaгoгикa нaзapияси. Т:"Ик;тисoд-мoлия", 199б

2.А.А.Кaспapoв. Mеxдaт гигиенaси вa сaнoaт сaнитapияси. Mедицинa. Тoшкент.1980й

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.