Научная статья на тему 'ҚЎШИЛГАН ҚИЙМАТ СОЛИҒИНИ БЮДЖЕТДАН ҚАЙТАРИШ ТАРТИБИ'

ҚЎШИЛГАН ҚИЙМАТ СОЛИҒИНИ БЮДЖЕТДАН ҚАЙТАРИШ ТАРТИБИ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Бобомуродов А.А.

Қўшилган қиймат – бу иқтисодий моҳиятига кўра сотилган товарлар, бажарилган ишлар ва кўрсатилган хизматлар қиймати билан ишлаб чиқариш жараёнида истеъмол қилинган товарлар, хом ашё ва хизматлар қиймати ўртасидаги фарқнинг ифодасидир. Табиийки, ишлаб чиқариш жараёнида, кейинчалик эса меҳнат тақсимоти натижасида маълум маҳсулот ишлаб чиқариш ва муомалалар жараёнида бир неча босқичдан ўтади, токи у бозорга чиқарилгунга қадар бу босқичларнинг ҳар бирида қўшимча қиймат яратилади. Қўшилган қиймат солиғи жаҳон амалиётида нисбатан янги солиқ ҳисобланади. У илк бор Францияда XX асрнинг 50-йиллари ўрталарида жорий этилган ва кейинчалик иқтисодий тараққиётнинг турли босқичларида дунёнинг турли бурчакларида кўплаб мамлакатларда билвосита солиққа тортишнинг асосий шаклига айланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҚЎШИЛГАН ҚИЙМАТ СОЛИҒИНИ БЮДЖЕТДАН ҚАЙТАРИШ ТАРТИБИ»

КУШИЛГАН КИЙМАТ СОЛИГИНИ БЮДЖЕТДАН КАЙТАРИШ ТАРТИБИ

Бобомуродов А.А.

Солик кумитаси Солик туловчиларга хизмат курсатиш департаменти Умумбелгиланган соликлар маьмурчилиги

бошкармаси

https://doi.org/10.5281/zenodo.11174449

Кушилган киймат - бу иктисодий мохиятига кура сотилган товарлар, бажарилган ишлар ва курсатилган хизматлар киймати билан ишлаб чикариш жараёнида истеъмол килинган товарлар, хом ашё ва хизматлар киймати уртасидаги фаркнинг ифодасидир. Табиийки, ишлаб чикариш жараёнида, кейинчалик эса мехнат таксимоти натижасида маълум махсулот ишлаб чикариш ва муомалалар жараёнида бир неча боскичдан утади, токи у бозорга чикарилгунга кадар бу боскичларнинг хар бирида кушимча киймат яратилади.

Кушилган киймат солиги жахон амалиётида нисбатан янги солик хисобланади. У илк бор Францияда XX асрнинг 50-йиллари урталарида жорий этилган ва кейинчалик иктисодий тараккиётнинг турли боскичларида дунёнинг турли бурчакларида куплаб мамлакатларда билвосита соликка тортишнинг асосий шаклига айланган.

Кушилган киймат солиги буйин товлаш кийин булган истеъмолни соликка тортишдаги бюджетга баркарор ва кафолатли маблаглар окимини таъминовчи кучли фискал инструментга айланди. Шу билан бирга кушилган киймат солиги мамлакатларда бозор иктисодиётини соликлар воситасида тартибга солиш тизимида мухим тактик восита сифатида хам кулланилади.

Кушилган киймат солигининг (кейинги уринларда — солик) салбий фарк суммасини коплаш, шу жумладан, бошка соликлар буйича карздорликни узиш хисобига коплаш Солик кодексига ва Вазирлар Махкамасининг 2020 йил 14 августдаги 489-сон карорига 1-иловада Низомга келтирилган схемага мувофик амалга оширилади.

Ушбу Низом максадларида копланиши лозим булган солик суммаси деганда Солик кодексига мувофик аникланадиган, товарларни (хизматларни) реализация килишга доир операцияларнинг солик базасидан хисоблаб чикарилган солик суммаси билан олинган товарлар (хизматлар) буйича хисобга олинадиган солик суммаси уртасидаги салбий фарк тушунилади.

Бунда хорижий давлатларнинг Узбекистон Республикасида аккредитациядан утган дипломатик ваколатхоналари, консуллик муассасалари

Ba yлaргa тенглaштирилгaн тaшкилотлaри, шyнингдек, махсулот таксимотига оид битим иштирокчилaри учун Узбекистон Респyбликaси худудида сотиб олинган товарлар (хизматлар) буйича етказиб берувчиларга товaрлaр (хизмaтлaр) кийматида туланган солик суммаси тушунилади.

Солик суммасининг копланиши солик туловчининг ушбу Низомга 2-иловага мувофик шаклдаги кушилган киймат солиFининг копланиши лозим булган суммасини кайтариш тyFрисидaги аризаси асосида амалга оширилади.

Ариза солик туловчи хдсобга олинган жойдаги солик органларига солик туловчининг шахсий кабинети оркали такдим этилади.

1-расм. кушилган кимат солиFи суммасини кайтариш жараёни

2-расм. ^ушилган кимат солиFи суммасини кайтариш туFрисидаги аризани куриб чикиш жараёни

Хизматларни реализация килиш жойи Узбекистан Республикаси худуди деб эътироф этилмаган холатларда контракт хамда хорижий харидор томонидан курсатилган хизматлар учун тулов амалга оширилганлигини тасдикловчи банк кучирмаси ушбу хизматлар хакикатда реализация килинганлигини (курсатилганлигини) тасдикловчи хужжатлар хисобланади. Бунда, воситачилик шартномасига асосан воситачининг (агентнинг) воситачилик хаки суммаси курсатилган хизматлар учун комитент хисобидан воситачига келиб тушган суммадан ушлаб колинганлигини тасдикловчи хисобот (бажарилган ишлар тугрисидаги далолатнома) такдим этилади.

Ушбу хизматлар бутунжахон Интернет ахборот тармоги оркали курсатилган булса (электрон шаклдаги хизматлардан ташкари), контракт хамда хорижий харидор томонидан курсатилган хизматлар учун тулов амалга оширилганлигини тасдикловчи банк кучирмаси ушбу хизматлар хакикатда реализация килинганлигини тасдикловчи хужжатлар хисобланади.

Агар ушбу банднинг иккинчи-олтинчи хатбошларида курсатилган хужжатлар Ташки савдо операцияларининг ягона электрон ахборот тизимида мавжуд булса, мазкур хужжатларни солик органига такдим этиш талаб этилмайди.

ККС мавжуд булган деярли барча мамлакатларда ушбу соликдан даромад орттиришга уринадиган уюшган фирибгарликка карши кураш олиб борилади. Мазкур материалда ККС борасидаги фирибгарликлар турларини таснифлашга,

уларга карши курашиш учун мавжуд воситаларни тахлил килишга харакат килинади хамда уларни такомиллаштиришга оид чора-тадбирлар таклиф этилади.

2019 йилга кадар ушбу хукукбузарликлар амалда кайд этилмаган, сабаби ККС туловчилар сони куп булмаган. Солик ислохотлари натижасида сунгги 2 йил мобайнида ушбу соликни туловчилар сони 16 баравардан куп ошган, бу эса ККС борасида фирибгарлик харакатларининг купайишига олиб келган.

2023 йил 1 майдан бошлаб "Ижтимоий химоя ягона реестри"га киритилган жисмоний шахслар чакана савдо объектларидан айрим товарларни сотиб олганда харид суммасидан 1% микдоридаги кешбэк урнига, 12% микдорида туланган КДС суммаси кайтарилади. ККС кайтариб бериладиган товарлар руйхати: куй гушти; парранда гушти; мол гушти; тухум; усимлик ёги.

ККСни кайтариб олиш учун "Ижтимоий химоя ягона реестри"га киритилган истеъмолчи "Soliq" мобиль иловасини юклаб олиб, FACE ID оркали руйхатдан утиши хамда иловада харид чекининг QR-кодини сканер килиши лозим.

ККСни кайтаришда:

сотиб олинган товар КДС кайтариладиган товарлар руйхатига киритилганлиги;

харидор "Ижтимоий химоя ягона реестри"га киритилганлиги; тадбиркор ККС туловчиси сифатида руйхатдан утганлиги инобатга олинади.

Агар реестрга киритилган истеъмолчи:

ККС кайтариладиган товарлар билан бирга бошка турдаги товарларни харид килиб чекни руйхатдан утказса, КДС кайтариладиган товарлар учун 12%, бошка турдаги товарлар учун 1% кешбэкка эга булади;

ККС туловчиси булмаган тадбиркорлик субъектидан ККС кайтариладиган товарлар сотиб олса, унга 1% кешбэк кайтарилади.

ККС суммаси чек руйхатдан утказилган ойдан кейин ойнинг 25 санасидан сунг "Soliq" мобиль иловаси оркали тулаб берилади. Хулосалар:

•кушилган киймат солигининг нархга таъсирини камайтириш ва соглом ракобат мухитини яратиш буйича муддатсиз берилган солик имтиёзларини боскичма-боскич бекор килиш;

•хар хил уюшма ва ассоциациялар таркибига кирган ташкилотлар учун кушилганкиймат солиги буйича имтиёзларни кайта куриб чикиш;

•Кушилган киймат солигни кайтариш тизимини такомиллаштириб, инсон омилини камайтиришга эътибор каратиш шарт;

•Кушилган киймат солигни кайтариш жараёнида автоматлаштирилган тизими кенг жорий этиш шарт.

Адабиётлар:

1. Qurbonov Muxiddin Abdullaevich. (2024). SOLIQ MA'MURCHILIGIDA MOLIYAVIY TEXNOLOGIYALAR - XUFIYoNA IKTISODIYoTNI QISQARTIRISh OMILI SIFATIDA . Jahon ilmiy tadqiqotjurnali , 23 (2), 266-276. http : //www.wsrj ournal .com/i ndex.php/wsrj/arti cl e/vi ew/3040

2. Тошматов Шухрат Амонович, Махматраемов Бахром Омонович. "КУШИЛГАН КИЙМАТ СОЛИГИ МАЪМУРЧИЛИГИНИНГ УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ" Science and innovation, vol. 2, no. Special Issue 13, 2023, pp. 5-8. doi:10.5281/zenodo.10133718

3. Тошматов, Ш. «КИЧИК БИЗНЕСЫИ РИВОЖЛАНТИРИШДА СОЛИК СИЁСАТИПИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ». Общество и управление, т. 1, вып. 1, январь 2013 г., сс. 80-89, https://inlibrary.uz/index.php/society-administration/article/view/132.

4. Toshmatov SH.A. Kursovaya raznica: praktika nalogooblozheniya i problemy." N alogooblozhenie i buhgalterskij uchet 10 (2017).

5. Тошматов Ш.А. "Кичик тадбиркорлик субъектларини соликка тортиш асослари. Монография." Т.:"Молия 160 (2012).

6. Хамидулин М.Б., and Ташматов Ш.А. "К вопросу об эффективном собственнике в системе корпоративного управления" Иннов: электронный научный журнал, no. 3 (36), 2018, pp. 151-160.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.