Научная статья на тему 'Иқтисодиётни ривожлантириш ва либераллаштириш – ислоҳотларнинг мустаҳкам пойдевори'

Иқтисодиётни ривожлантириш ва либераллаштириш – ислоҳотларнинг мустаҳкам пойдевори Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
259
27
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Strategy of Uzbekistan
Область наук
Ключевые слова
Ҳаракатлар стратегияси / Ислоҳот / сарҳисоб / стратегия / Ўзбекистон / қонун / пул / валюта / иқтисодиётни / Стратегия действий / Реформа / Итог / Стратегия / Узбекистан / Закон / деньги / валюта / экономика
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Иқтисодиётни ривожлантириш ва либераллаштириш – ислоҳотларнинг мустаҳкам пойдевори»

Strategy of Uzbekistan №04 (2021) / ISSN 2181-2535

иктисодиетни ' !

ривожлантириш / ва либераллаштириш-ислоэдтларнинг муста\кам пойдевори

Шерзод КУДБИЕВ

Узбекистон Республикаси Давлат солик кумитаси раиси

Узбекистонда амалга оширилаётган туб ислох,отларнинг янги боскичида пул-кредит сиёсати хам мухимуринга эга булиб, сунгги йиллардаушбу сохада хам салмоклиузгаришлар амалга оширилди.

Мамлакатда инфляция даражаси тарихан юкори шаклланиб келиб, сунгги йилларда иктисодиётда туб ислохотларнинг амалга оширилиши, тартибга солинадиган нархларнинг эркинлаштирилиши ва ахоли даромадларининг ортиши натижасида инфляция жараёнларининг янада тезлашиши кузатилди. Бу эса, макроиктисодий баркарорликни таъминлаш максадида инфляция даражасини пасайтириш масаласини кун тартибига олиб чикди.

Бугунги кунда дунёнинг энг ривожланган мамлакатлари, жумладан сунгги ун йилликда эътироф этилаётган Хитой, Индонезия, Жанубий Корея ва бошка давлатларнинг миллий тараккиёт стратегиялари дунё хамжамиятига яхши маълум.

Узбекистонда хам Президент Шавкат Мирзиёев томонидан ил гари сурилган, хал к билан бамаслахат кабул килинган Харакатлар стратегияси «Буюк узбек йули»ни белгилаб берган амалий хужжат сифатида миллат тараккиётининг истикболига шахдам кадам куйишга замин яратди.

Буни нуфузли халкаро молия институтлари, Жахон банки, Халкаро валюта жамгармаси каби ташкилотлар хам эътироф этмокда.

Шу уринда, Жахон банки вице-президенти Сирил Мюллернинг: «Бу жуда кучли, муайян равишда тарихий хужжат. У Узбекистонда янги давр бошланганини ифодалайди ва унда мамлакат тараккиётида янги динамикани белгиловчи янгича дунёкараш ва янгиланган ёндашувлар баён этилган», деган сузлари ёдга тушади.

Дархакикат, бугун Узбекистан демократик узгаришлар, кенг имкониятлар ва амалий ишлар мамлакатига айланиб бормокда. Айнан мана шу жараён ислохотларнинг энг катта натижаси хисобланади. Максаднинг аниклиги эса, харакатлар самарасини таъминлайдиган энг мухим мезон булиб хизмат килмокда.

Харакатлар стратегиясининг иктисоди-ётни ривожлантириш ва либераллаштириш йуналишида амалга оширилган ишларга назар ташлайдиган булсак, иктисодий баркарорликнинг пойдевори мустахкам булиши учун адолатли, шаффоф ва узокка мулжалланган янги солик маъмуриятчилиги юзага келди. Биринчи навбатда:

Соликлартури

16 тадан

Назорат шакллари

13 тадан

9 тага;

2 тага

кискартирилди.

Якин йиллардаги холатга назар ташланса, 97 фоиз солик туловчи соддалаштирилган режимда фаолият юритиб, мамлакат ялпи ички махсулотида уларнинг улуши карийб 60 фоизга етгани холда, бюджет тушумлари-даги хиссаси бор-йури 9,2 фоизга тенг булган. Асосий солик юки эса умумбелгиланган режимдаги 3 фоиз солик туловчи зиммасига турри келар эди.

Харакатлар стратегияси доирасидаги ислохотлар натижасида барчага тенг ва эркин ракобат шароити яратилди. Ортикча йигимларни бекор килиш ва солик ставкаларининг нормаллаштирилиши туфай-ли тадбиркорлик субъектларига солик юки камайтирилди. Хусусан, мол-мулк, даромад ва ижтимоий солик ставкалари 2 баробар пасайтирилди. Кушилган киймат солиги

20 фоиздан 15 фоизга

туширилди.

Энг мухими, узгаришларни хар бир фукаро, хар бир тадбиркорлик субъекти уз фаолияти-да хис килмокда. Буни солик мажбуриятларини уз вактида ихтиёрий бажарилиш даражаси

80 фоиздан 95 фоизга

кутарилганидан хам билиш мумкин.

Колаверса, солик юкининг тенг таксим-ланиши ва пасайиши натижасида фойда солиги туловчилари 15,2 баравар, сув солиги туловчилари 36,5 баравар ва ер солиги туловчилари 38 баравар купайди.

Йигилаётган солик микдори 2020 йил-нинг охирги чорагидан бошлаб хар ойда 10 трлн. сумдан ошмокда ёки 1 млрд. доллар эквивалентига тенг булмокда. Узбекистон-нинг солик тизимида шу пайтгача бундай натижа кузатилмаган. Буни ислохотларнинг аник далили сифатида кайдэтиш мумкин.

Таъкидлаш жоизки, сунгги беш йилда бизнеснинг ислохотларга булган ишон-чи ошди, соха ни ракам-лаштириш ва ишга булган муносабат ижобий томонга уз гард и.

Солик маъмурият-чилиги тубдан такомиллаштирил-мокда

Хар кандай соглом солик тизими, классик иктисодий мактаб етакчиси Адам Смит томонидан илгари сурилган тенглик, аник-лик, кулайлик ва соликка тортишдаги те-жамкорлик, шунингдек самарадорлик ва бюд-жетга етарлилик каби фундаментал принцип-ларга асосланган булиши лозим. Тарихий тажриба шуни курсатадики, ушбу асосларнинг етишмаслиги солик "гуловчилар томонидан давлат солик тизимига булган ишончнинг йуколишига олиб келади хамда солик тулашга булган норозилик кайфиятини юзага келтиради.

Буюк Сохибкирон бобомиз Амир Темур хам соликсиёсатинингасосий йуналишларига Темур тузуклари») алохида эътибор каратиб, «Амрэтдимки, раиятдан мол-хирожйигишда уларни огир ах,волга солиб куйишдан ёки мамлакатни кашшокликка тушириб куйишдан сакланиш керак. Негаки, раиятни хонавайрон килиш (давлат) хазинасининг камбагаллашишига олиб келади. Хазина-нинг камайиб цолиши эса сипох,нинг тарцалиб кетишига сабаб булади» деган эди.

Ушбу тарихий хакикатларга таянган холда, Президент Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан амалга оширилаётган Харакатлар стратегиясида солик маъмуриятчилигини такомиллаштириш асосий йуналишлардан бири сифатида белгиланди. Шу асосда катор самарали лойихалар амалга оширилди ва бу жадаллик билан давом эттирилмокда. Натижада йиллар давомида мамлакат тараккиётига туранок булиб келган мураккаб ва огир солик тизими тубдан янгиланди.

2020 йилда кучга кирган янги тахрирдаги Солик кодекси солик маъмуриятчилигининг янги боскичга чикиши учун асосий омил булди. Кодекс билан солик конунчилигига куйидаги янгиликлар жорий этилди.

Биринчидан, соликлар ва йигимларнинг сони ва турлари, шунингдек алохида солик режимлари оптималлаштирилди. Хусусан, соликларнинг 9 та тури, катта булмаган корхоналар учун (айланмаси 1 млрд. сумгача) солик куринишидаги алохида солик режими сакланиб колинди.

Иккинчидан, солик идораларининг солик туловчилар билан хамкорлик асосида иш юритиш принципи жорий этилди. Яъни, солик органлари ва солик туловчилар солик туррисидаги конун хужжатларига турри амал килишлари учун хам хамкорлик килиш шартлиги белгилаб куйилди.

Учинчидан, замонавий ахборот технологияларининг кенг татбик этилиши хисобига солик маъмуриятчилиги, хусусан кушилган киймат солигини кайтариб бериш тизими тубдан узгарди. Ушбу ислохотлар сам а рас и уларок, 2016-2021 кушилган киймат солигини сони 20 баробарга ошди (6,9 140,7 мингтага етди). Унинг куйидагича:

-• Иктисодий ислохотлар

Бу борадаги энг сунгги ва мухим янгилик - Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2021 йил 22 сентябрдаги «Солик туловчиларни хисобга олишни янада такомиллаштириш ва кушилган киймат солигининг урнини коплаш тар-тибини соддалаштириш чора-тадбирлари туррисида»ги карори билан кушилган киймат солиги туловчиларини солик органларида кушилган киймат солиги буйича махсус руйхатдан утказиш тартиби хакидаги низомнинг тасдикланиши булди.

Ушбу низом билан кушилган киймат солиги туловчиларини солик органларида махсус руйхатдан утказишни солик хавфини бахолаш асосида амалга ошириш тартиби белгиланди.

Янги тартибга кура, энди, кушилган киймат солиги буйича махсус руйхатдан утказишда солик туловчиларнинг хавф даражаси инсон омили иштирокисиз автоматик дастурлар оркали аникланади.

Махсус руйхатдан утказиш буйича аризалар 7 кун ичида куриб чикилади. Агар ариза шу муддат ичида куриб чикилмаса, унда махсус руйхатдан утганлик турриси-даги гувохнома автоматик тарзда бери-лади. Натижаларга кура, улар солик хавфининг юкори, урта ёки паст даражалари буйича тоифаларга ажратилади.

йилларда туловчилар м и н гтада н тушумлари

6,9

трлн. сум

2016 йил

20,4

трлн. сум

„ ' '

2020 йил

25,3

трлн. сум

Кушилган киймат солигини турри хисобга олиш ва манфий суммани кайтариш тизимини такомиллаштириш йуналишидаги харакатлар жадал давом эттирилмокда. Хусусан, солик тушумларини ошириш учун хисобга олинаётган суммаларнинг хакконийлигини текшириш максадида кушилган киймат солиги занжири (иштирокчиларнинг хар бирида кушилган киймат солиги тулик (ёки умуман) туланмагани) узилишларини автоматик аниклайдиган, асоссиз хисобга олинаётган суммани бартараф этишга каратилган «Тахдар» электрон дастурини яратиш устида иш олиб борилмокда.

Мазкур янги мезонлар ва харакатлар бозорда конуний ишлаётган тадбиркорларни химоя килиш ва келгусида юзага келиши мумкин булган жавобгарлик хавфларининг

олдини олишга ахамиятлидир.

каратилган и

билан

Туртинчидан, ортикча тулов олишдек хунук тажрибадан бутунлай воз кечилди. Бу каби холатлар кайд этилган такдирда ортикча тулов суммасини кайтариш билан бирга, хар бир кечиктирилган кун учун фоиз тулаш тартиби амалиётга татбик этилди. 2021 йилнинг узида аввалги йиллар давомида йигилиб келинган 3 трлн. сумдан ортик олдиндан туловлар 40 фоиз кискарди.

Бешинчидан, солик карзини дебитор-лардан ундириш тартибидан хам воз кечилди. Бу солик туловчиларга уз маблагларини мустакил равишда тасарруф этиш имконини беради.

Олтинчидан, соликларни тулашни кечик-тириш ёки булиб-булиб тулаш имкониятини такдим этиш ваколати давлат солик хизмати органлари ва Хал к депутатлари махаллий кенгашларига берилди. Янги тахрирдаги Солик кодекси нормаларига мувофик, утган киска вакт давомида 171 та субъектга умумий хисобда 688 млрд. сум микдоридаги соликни булиб тулаш имконияти такдим этилди.

Солик имтиёзлари - ишлаб чикаришни тараккий эттиришда рагбатлантирувчи восита

Бугун Узбекистонда тадбиркорлик учун кенг ва тенг ракобат майдонида эркин фаолият юритиш имконияти, жозибадор инвестиция мухити вужудга келмокда. Мамлакатнинг инвестициявий мухитини янада яхшилаш, адолатли ракобат тамойилларини жорий этишни таъминлаш хамда солик ва божхона туловлари буйича имтиёзлар бериш амалиётини тартибга солиш максадида 45 та конун хужжатига узгартириш ва кушим-чалар киритилди. Уз кучини йукотган, деб топилган айрим конун хужжатлари оркали бир катор солик ва божхона имтиёзлари амалиётдан чикарилди. Натижада 84 та турли самарасиз солик имтиёзи бекор килинди. Хорижий сармоядорлар улушида ташкил этилган корхоналар сони 4 йилда 2,6 баравар купайди ва 13,2 мингтага етди.

Сунгги турт йилда солик имтиёзларидан фойдаланиш натижасида тадбиркорлик субъектлари ихтиёрида куш и мча 119,5 трлн сум колдирилди. Иктисодиётга солик юки 2019 йилдаги ялпи ички махсулотга нисбатан 25,7 фоиздан 2020 йилда 23,5 фоизга тушишига эришилди.

Амалдаги солик имтиёзлари ва уларнинг ракобат мухитига таъсири, шунингдек солик имтиёзлари хисобини тизимлаштиришни инобатга олган холда «Ечт^уо!» ахборот тизими амалиётга жорий этилди.

Ушбу ахборот тизимида 3 900 дан зиёд имтиёз руйхати шакллантирилган.

__ E-imtiyoz

Шунингдек, тизим имтиёзлар суммаси ва улардан фойдаланган тадбиркорлар хакида умумлаштирилган маълумотларни хам жамлаб боради.

Мазкур тизим имтиёзлардан максадли ва турри фойдаланишни таъминлайди ва солик туловчиларда солик назорати тадбирларини амалга оширишга олиб келадиган хатоликларнинг олдини олади.

Шу уринда таъкидлаш жоизки, ахолини тадбиркорликка жалб этиш, ишбилармонликнинг ривожини янада куллаб-кувватлаш ва сохадаги конунчиликни такомиллаштириш оркали тадбиркорлик субъектларига катор енгилликлар берилди.

Бунда ракамли технологияларга асосланган дастурий махсулотларни жорий этишга кенг эътибор берилаётгани хизмат курсатишда инсон омилини максимал даражада чеклаб, халол-пок тадбиркорларни химоя килиш, уларни интизомли тадбиркорлар руйхатига киритиш ва бошкалардан ажратиб курсатиш имконини бермокда.

Келгусида солик хисоботларини тулик автоматлаштириш ва инсон омилини бутунлай чеклашга каратилган лойихаларни амалга ошириш максад килинган.

Таъкидлаш жоизки, 2022 йилдан бошлаб солик хисоботларининг карийб 90 фоизи солик органларидаги мавжуд маълумотлар асосида автоматик равишда тулдирилади. Хозирда бу ракам 50 фоизни ташкил этмокда. Бу эса, хисобчилар учун ута мухим булган вактдан ютиш ва даромадларни ошириш, уларнинг турри хамда аник хисобини юритиш имконини янада оширади.

«E-aktiv»

Шунингдек, солик органларига асосий воситалар, номоддий активлар ва товар-моддий ресурслар хисобини юритиш, тахлил килиш, харакатини масофадан хисобга олиш, хар бир омбор кесимида кирим-чиким килинган ёки колдик товарлар руйхатини шакллантириш имконини берувчи «E-aktiv» автоматлашган ахборот тизими яратилди.

-• Иктисодий ислох,отлар

Бундан ташкари, юридик ва жисмоний шахслар ижара шартномаларини солик органларида хисобга куйиши, шунингдек кучмас мулк ижара шартномаларини масофадан туриб давлат солик хизмати органларидан руйхатдан утказиш учун -«E-ijara» электрон хизмати яратилиб, «Ijara. soliq.uz» интернет манзилида тест режимида жойлаштирилди.

Солик тизимини ракамлаштиришсиз тасаввур этиб булмайди

Бугунги кунда хар кандай сохани, жумладан солик тизимини ракамлаштиришсиз тасаввур этиб булмайди. Бу борада солик тизимида килинган ишлар сифатида электрон хисобва рак-фа ктуранинг жорий этилиши, онлайн назорат-касса машиналари, товарларнинг маркировка килиниши, катор электрон хизмат платформаларининг ишлаб чикилиши каби куплаб мисолларни келтириш мумкин. Ахборот технологияларининг жорий этилиши солик органларига хам, солик туловчиларга хам сезиларли кулайликлар яратилишига олиб келди.

Жумладан, Давлат солик кумитаси маълумотларни кайта ишлаш марказининг модернизация килиниши натижасида уларни кайта ишлаш ва тахлил килиш тезлиги 10 баробар оширилиб, маълумот хавфсизлиги хамда ахборот саклашни тулик таъминлаш имконияти яратилди.

Ахборот тизимлари мажмуасини яго-на платформага утказиш, уз навбатида, маълумотларни киритиш, туплаш, тахлил килиш тизимини оптималлаштириш хамда маълумотлар базаларидаги юкланишнинг олдини олиб, хисобот бериш жараёнини 5-7 баробар соддалаштиришга хамда инсон омилининг кескин камайишига олиб келди.

Business Intelligent ва Big Data

технологияларининг жорий килиниши, солик органлари фаолиятида инсон омилини кискартириш, яширин айланма даражасини пасайтириш, шу билан бирга, кушимча солик тушумлари манбаининг пайдо булишига йул очди.

2020 йил 1 январдан электрон хисобварак-фактуралар операторлари хизматлари, электрон шартномалар хамда товарлар ва хизматларнинг ягона электрон классифи-каторини интеграция килиш натижасида тизимда 361 мингдан куп фойдаланувчи руйхатга олинди, 20,6 млн электрон хисоб-варак фактура шакллантирилди, хужалик юритувчи субъектларнинг 798,4 трлн. сумлик айланмалари акс эттирилди.

69 т

Ик,тисодий ислох,отлар

Электрон хисобварак-фактуранинг я н гила н га н тизими тест режи м ида и ш га туширилди. Унинг бош сахифасида корхона айланмасидан олинадиган солик ёки кушилган киймат солиги туловчиси куриниб туради.

Шунингдек, кушилган киймат солигисиз реализация килинадиган товарлар, имтиёз билан сотиш хукукига эга корхоналар, «ноль» ставкада реализация килинадиган товар ва хизматлар, «ноль» ставкада харид килиш хукукига эга корхоналар учун алохида устунлар киритилди.

Махсулот ва хизматларнинг идентификация коди танланганда, барча электрон хисобварак-фактураларда махсулот номи бир хил акс эттирилиши таъминланади. Электрон хисобварак-фактураларни расмийлаштиришда солик ставкаси ва имтиёзлари тегишли устунларда автоматик равишда пайдо булади.

Хозир махсулот ва хизматларнинг ягона электрон миллий каталоги -tasnif.soliq.uz портал ида 50 минг-дан ортик махсулот ва хизматнинг идентификацион кодлари жамлан-ган.

Бундан ташкари, тадбиркорлик субъектларига уз махсулотларини кадокка туплаши - агрегациялаши, яъни янги улчов бирлигини муста-кил равишда яратиш имкониятини берувчи алохида интерактив хизмат ишга туширилди. Улар ушбу хизмат оркали узлари учун агрегатлашган улчов бирликларини яратиши ва кейинчалик ундан электрон хисобварак-фактураларда доимий фойдаланиши мумкин.

Тадбиркорлик субъектларида товар моддий захиралар ва товарларни (ишлар, хизматлар) етказиб бериш учун электрон шартномалар (ишончномалар) алмашинуви тизими жорий этилди. Йил бошидан 3,5 млн. дан ортик ишончнома хамда 218 мингга якин шартнома электрон руйхатдан утказилди.

Айни пайтда хужалик юритувчи субъектларнинг бухгалтерия хисоби, чакана савдо ва умумий овкатланиш сохасида юритиладиган автоматлаштирилган дасгурлар интеграция килинмокда. Бугунги кунда 97 фоиз улгуржи ва чакана савдо нукталарида Давлат солик кумитаси маълумотлар базасига интеграция килинган онлайн назорат-касса машиналари оркали ахолига хизмат курсатиб келинмокда. Бу хам Давлат солик кумитаси томонидан сохани тулик ракамлаштириш буйича амалга оширилаётган ислохотларнинг мухим кием и хисобланади.

2021 йилга мулжалланган Давлат дасгури доирасида давлат солик хизмати органлари ахборот тизимларининг ягона платформасини яратиш концепцияси ишлаб чикилди. Мазкур платформада «Автокамерал», «Кушилган киймат солиги туловчиси сифатида руйхатдан утказиш», «Юридик шахслар марказий маълумотлар базаси» каби янги ахборот тизимлари ва дастурий махсулотлар ишлаб чикилиб, амалиётга татбик этилмокда.

Яна бир мухим жихат. Солик органлари томонидан ахборот технологиялари асосида утказилаётган солик текширувларининг янги тартиби жорий этилди. Эндиликда бундай текширувларни утказиш учун номзодлар инсон омилисиз, дастлаб камида 79 та мезон асосида тахлика-тахлил дастури ёрдамида танланади.

Бу дастур хужалик субъектларини хавфлилик даражасига караб 3 та сегментга (яшил, сари к ва кизил) ажратади хамда камчиликлар аникланган такдирда солик назоратининг янги камерал текшируви, сайёр текширув ва солик аудити утказилишини белгилайди.

Энг мухими, бу тадбирлар солик назоратининг шаффофлигини таъминлаб, юзага келиши мумкин булган коррупция холатларининг олдини олади.

Т 70

Янги авлод кадрларини тайёрлаш - стратегик мухим масала

Тараккиёт стратегиясида тадбиркорлик фаолиятини янада куллаб-кувватлаш, солик юкини камайтириш, хаммага тенг булган бизнес мухити ва зарур инфратузилмани яратиш буйича бошланган ислохотлар катъий давом эттирилиши алохида кайд этилган.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

2022 йил учун «Узбекистан Республикаси давлат бюджети туррисида»ги конунда келгуси йилда ялпи ички махсулотнинг усиши 6 фоизни ташкил этиши, 2024 йилга бориб 6,6 фоизга етиши кутилмокда.

2022 йилги солик сиёсатида мамлакат иктисодиётининг инвестицион жозибадорлигини ошириш максадида бир катор узгаришлар таклиф килинган. Хусусан, 1 январдан юридик шахсларнинг мол-мулкига солинадиган солик ставкасини 2 фоиздан 1,5 фоизгача пасайтириш, жисмоний шахслардан олинадиган мол-мулк солиги, сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солик (кишлок хужалиги ерларини суро-риш ва балик етиштириш учун фойдаланил-ган сув бундан мустасно) ставкаларини инфляция даражасида 1,1 баробарга индексация килиш мулжалланган.

Шунингдек, келгуси йилда асосий воситаларга инвестициялар киритилишини рагбатлантириш максадида фойда солиги базасидан чегириладиган айрим харажатлар микдори оширилмокда. Жумладан, амортизация ажратмалари нормалари уртача

2 баробар, хусусан бинолар учун 3 фоиздан 5 фоизга, иншоотлар - 5 фоиздан 10 фоизга, узатиш курилмалари ва куч машиналари -8 фоиздан 15 фоизга, иш машиналари ва асбоб-ускуналар - 15 фоиздан 20 фоизга, компьютер ва маълумотларни кайта ишлаш ускуналари 20 фоиздан 40 фоизга оширилмокда.

Натижада карийб 130 минг корхонада кушимча 10 трлн. сумга якин маблагни фойда солиги базасидан чегириш имконияти яратилади ва уларнинг ихтиёрида яна 1,5 трлн. сумга якин маблар колиши хисоб-китоб килинди.

Бундан ташкари, бир марталик инвестициявий чегирма микдори 2 баробар, хусусан янги технологик ускуналар учун 10 фоиздан 20 фоизга, ишлаб чикаришни кенгайтириш буйича янги курилиш учун 5 фоиздан 10 фоизга оширилмокда.

2022 йилда асосий воситалар сотиб олган корхоналарнинг фойда солиги базасига инвестициявий чегирма кулланилиши натижасида улар ихтиёрида жами 600 млрд. сум (кушимча 300 млрд. сум) маблар колиши кутилмокда.

Махаллий ва хорижий инвесторларга тенг шарт-шароитлар яратиш максадида республикада доимий муассаса оркали фаолият юритадиган норезидентлар томонидан фойда солиги билан бирга соф фойдадан дивиденд солиги (10 фоиз) тулаш тартиби жорий этилмокда.

Фойда солигини хисоблашда олинган зарарнинг 60 фоизини утказиш буйича чеклов бекор килинмокда. Бу хам катта енгиллик.

Катьий микдорда белгиланган акциз, ер, мол-мулк, сув соликлари ставкалари уртача 10 фоизга индексация килинмокда.

Шу билан бирга, фукароларга жисмоний шахслардан олинадиган даромад солигини кайтаришнинг экстерриториал тартиби жорий этилади. Яъни, жисмоний шахслар руйхатдан утган жойидан катьи назар, энг якин булган солик органига бориб ёки электрон шаклда ариза бериш оркали даромад солигининг ортикча туланган суммасини банк картасига кайтариб олиши мумкин булади.

Соликларнинг асосий турлари буйича ставкалар узгаришсиз колдирилмокда. Жум-ладан, кушилган киймат, фойда соликлари ставкаси 15 фоиз, жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиги - 12, дивидендлар куринишидаги даромадлардан олинадиган фойда солиги - 5, айланмадан олинадиган солик ставкаси 4 фоиз микдорида белги-ланмокда.

Юкорида келтирилган ракамлардан куриниб турибдики, солик ислохотларини жадал давом эттириш буйича максадлар аник, буни амалга ошириш учун эса кадрлар масаласи ва сохани ракамлаштириш мухим ахамият касб этади.

Шу боис, ракамли иктисодиёт ва электрон тижорат билан боглик жараёнлар жадаллашаётган хозирги шароитда солик органлари ходимларининг дунёкараши, мала-

Davlat

Soliq Qo'mitasi

каси, билимига янги талаблар куйилмокда. Бу, биринчи навбатда, автоматлаштирилган тахлил услублари ва илгор ахборот-коммуникация технологиялари сохасидаги билимларга тегишли.

Президент Шавкат Мирзиёевнинг 2020 йил 4 ноябрдаги «Узбекистан Республикаси Давлат солик кумитаси хузурида фискал институтни ташкил этиш тугрисида»

карорига асосан, Давлат солик кумитаси хузурида ташкил этилган Фискал инсти-тутда хозир 1560 та тал аба солик ва соликка тортиш, бухгалтерия хисоби ва аудит, ракамли иктисодиёт бакалавриат йуналишларида тахсил олмокда.

Фискал институтда солик тизимидаги катта хажмдаги маьлумотлар билан ишлашнинг самарали усуллари ва илгор бизнес тахлил (Business Intelligent ва Big Data) технологиялари билан ишлаш куникмасига эга булган олий маьлумотли мутахассислар ва илмий кадрлар тайёрланади. Институтда солик сохасидаги бизнес жараёнларини танкидий тахлил килишга имкон берадиган маьлумотларни стратегик актив сифатида аниклаш, мукобил бизнес ечимлар олиш, стратегик ва операцион

карорлар кабул килиш буйича билимлар берилишига алохида эътибор каратилмокда.

Хозир укув-таълим жараёнига хорижда таълим олган, малака оширган олимлар хамда мутахассислар фаол жалб килинган.

Бугунги кунда тизимдаги урта махсус маълумотга эга булган 2516 нафар ходим олий маълумотга эга булиш истагида Фискал институтга хужжат топширди. Шунингдек, тизимда ишловчи ходимларнинг малака ва касбий билимини ошириш максадида 2021 йилнинг утган даврида 3 та йуналишда укув курслари ташкил килинди ва жами 2984 нафар ходим укитилди.

Узбекистан солик маъмуриятчилигини янада соддалаштириш ва такомиллаштиришда халкаро тажрибаларга асосланган янги дастурий махсулотлар ва уларнинг имкони-ятларини кенг жамоатчиликка етказиш максадида худудлардаги солик туловчилар, Олий Мажлис Конунчилик палатаси депу-татлари ва ОАВ иштирокида очик мулокотлар ташкил этилмокда.

Хали олдинда узаро муносабатларда инсон омилини кескин камайтириб, сохага ракамли технологияларни янада кенг жалб этиш, иктисодиётда хуфиёна айланмалар даражасини кискартириш, умумбелгиланган декларация тизимига утиш, халкаро андозалардаги хизмат курсатиш стандартларини жорий этиш, халол тадбиркорлик субъектларини янада куллаб-кувватлаш, ер ва кучмас мулкларни электрон

руйхатга олиш ва бахолаш каби катор стратегик вазифаларнинг ижросини таъминлаш масъу-лияти турибди ва биз уларни хал этишга катъий бел боглаганмиз.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.