Научная статья на тему 'COVID-19: ЎЗБЕКИСТОН ТОМОНИДАН АМАЛГА ОШИРИЛГАН ЧОРАЛАР'

COVID-19: ЎЗБЕКИСТОН ТОМОНИДАН АМАЛГА ОШИРИЛГАН ЧОРАЛАР Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
166
19
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Strategy of Uzbekistan
Область наук
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «COVID-19: ЎЗБЕКИСТОН ТОМОНИДАН АМАЛГА ОШИРИЛГАН ЧОРАЛАР»

Узбекистон Стратегияси №02 (2020) / ISSN 2181-2535 Журнал уй вара^аси https://journal.strategy.uz

«COVID-13: УЗБЕКИСТОН ТОМОНИДАН АМАЛГА ОШИРИЛГАН ЧОРАЛАР»

Глобал пандемия жорий йилнинг март ойидан бошлаб дунё мамлакатлари иктисодиётига, шу жумладан, бошка Марказий Осиё давлатлари катори Узбекистонга хам салбий таъсир курсата бошлади Пандемия ва иктисодий инкироз жахон буйлаб давлатларнинг согликни саклаш, ишлаб чикариш, халкаро савдо, инвестициялар ва бошка ижтимоий-иктисодий сохаларига турли даражада зарар келтирди. Натижада дунё иктисодиётининг усиш суръатлари сезиларли равишда секинлашди.

нисбатан республика буй-ича жами пул тушумлари 45 фоизга, бунда, махсулот-ларни сотишдан тушган тушумлар 31 фоизга хамда пуллик хизматлар сохаси-дан келадиган тушумлар эса карийб 2,7 баробарга кискариши кузатилди. Шу сабабли, Узбекистонда ко-ронавирус пандемияси ва глобал инкирознинг иктисодий усишга таъсирини камайтиришга каратилган катор чора-тадбирлар амалга оширилди. Узбекистонда 15 март

куни корона-

Узбекистонда 15 март куни вирус Юкиши

^ билан бог-

коронавирус юкиши билан лик биринчи боглик биринчи холат аникланди х°лат аникла-

Хусусан, Узбекистонда карантин чоралари жорий килинган дастлабки давр-даги иктисодий фаоллик сусайишининг энг куйи курсаткичлари апрель ойининг биринчи дека-дасида кузатилиб, товар хомашё биржасида сав-долар битимлари хажми уртача 30 фоизгача, айрим товарлар буйича сотиш хажми эса, 80 фоизгача тушиб кетди. Апрель ойининг 1-27 кунларида март ойининг мос даврига

ниши билан Хукумат зуд-лик билан мамлакатда COVID-19нинг таркали-шини олдини олиш учун катъий чора-тадбирлар куришга киришди.

Энг аввало, Бош вазир Абдулла Арипов бошчи-лигида юкори лавозимда-ги рахбарлардан иборат Инкирозга кэрши республика комиссияси тузилди. Комиссия томонидан карантин чоралари доираси-да мамлакатнинг деярли барча худудларида катъий карантин тартиби жорий килинди. Биринчи урин-да ахоли саломатлигини саклаш буйича тадбирлар вируснинг ахоли уртаси-да таркалишини олдини

олишга каратилган булса, иккинчи навбатда икти-содий чора-тадбирлар миллий ишлаб чикариш ва тадбиркорлик фаолиятла-

И

нкирозга карши республика

комиссияси тузилди

рини куллаб-кувватлашга каратилди.

Инкирознинг салбий окибатларини юмшатиш максадида ахоли, икти-содиёт тармоклари ва тадбиркорлик субъектла-рини куллаб-кувватлашга каратилган иктисодий чораларнинг дастлабки ва иккинчи тупламлари жами киймати 32,3 трлн. сумдан ортикни ташкил этди. Бун-дан ташкари, мамлакатда иктисодий фаолликни оширишга, ахолини ижти-моий куллаб-кувватлашга, бюджет харажатларини макбуллаштиришга ва энг катта таъсирга учраган сохаларни куллаб-кувват-лашга каратилган бошка чораларни амалга оши-риш белгиланди. 30 май

холатига кура, 500 мингдан ортик тадбиркорлик субъ-ектлари ва 8 миллион нафардан зиёд фукаро 30 трлн. сумга якин ёки ка-

рийб 3 млрд АК.Ш долла-ри (ЯИМнинг 6 фоизи) микдорида имтиёз ва преференция-лар олган.

Умуман олганда, Узбекистон томонидан амалга оширилиши кузда тутилган чоралар тупламини

4 та йуналишга ажратиб, алохида куриб чикиш мумкин:

Н§ Умумиктисодий чо-ра-тадбирлар;

Ахолини ижтимоий куллаб-кувватлаш чорала-ри;

^ Тадбиркорликни кул-лаб-кувватлаш чора-тад-бирлари;

Ш Энг куп таъсир курган сохаларни куллаб-кув-ватлаш чоралари.

30 май холатига кура, 500 мингдан ортик тадбиркорлик субъектлари ва 8 миллион нафардан зиёд фукаро карийб

3 млрд АКШ доллар

(ЯИМнинг 6 фоизи) микдорида имтиёз ва преференциялар ол ган

I. Умумиктисодий чора-тадбирлар

Умумиктисодий чо-ра-тадбирларнинг энг биринчиси сифатида юкорида таъкидлангани-дек, пандемиянинг мамла-кат иктисодиётига салбий таъсирларини юмшатиш юзасидан Инкирозга карши курашиш жамгармаси ташкил этилди.

Мазкур маблаглар ко-ронавирус инфекциясига карши кураш буйича тад-бирлар, тадбиркорликни ва ахоли бандлигини кул-лаб-кувватлаш, жумладан, инфратузилма лойиха-ларини амалга ошириш, иктисодиёт тармоклари-нинг баркарор фаолият юритишини таъминлаш ва ахолини ижтимоий кул-лаб-кувватлашни кенгай-тиришга йуналтирилиши белгиланди.

Жорий йилнинг 17 июнь холатига мазкур (10 трлн. сумлик) жамгарманинг даромадлари 7,44 трлн. сумни ташкил этди, яъни шу кунга кадар жами сум-

манинг 74,4 фоизи шакл-лантирилди. Шундан, 7,32 трлн.сум халкаро молия институтлари маблаглари хисобига, 123,5 млрд.сум эса, давлат бюджети хисобига шакллантирилиб, жами сарфланган хара-жатлар микдори 3,3 трлн. сумни ташкил этди.

Мазкур жамгарма маб-лагларининг:

ш 43,0 фоизи иктисо-диётни куллаб-кувватлаш учун, жумладан иссиклик энергия станциялари, ху-дудий электр тармоклари, нефт-газ тармоклари, хаво транспорти ва резина-техника саноатини кул-лаб-кувватлаш учун

@ 17,6 фоизи Республика

ланган оилаларда яшовчи хотин-кизларни куллаб-кувватлаш, ишсиз, кам таъминланган оилаларга шахсий томоркалар-ни ривожлантириш, транспорт хизмат курсатувчи корхо-наларнинг ишчи-хо-димлари учун сарф-ланди.

Иккинчидан, бюд-жетни куллаб-кув-ватлаш учун халкаро молия институтлари-нинг имтиёзли кредит-лари ва бошка манбалар хисобидан Давлат бюджети ва Инкирозга карши курашиш жамгармасини молиялаштиришни таъ-минлаш максадида ташки

ки, Осиё тараккиёт банки, Жахон банки, Осиё инфратузилмавий инвестициялар банки, Европа инвес-

банки, Европа тараккиёт ва тикланиш банки, ЛСА, Франция тараккиёт агент-лигининг (еврода) карз маблаглари хисобидан шакллантирилиши режа-лаштирилган. Шунингдек

млрд. АК,Ш долларидан ортик узок муддатли имтиёзли кредитлар ва грантларни жалб килиш буйича дастлабки келишувларга эришилди.

санитария-эпидемиологик осойишталик агентлигига тест системалар, реактив-лар ва химоя воситалари сотиб олиш, дезинфекция килиш харажатлари, мах-сус автотранспорт воси-таларини сотиб олиш ва бошкалар учун,

@ 15,5 фоизи сув таъми-ноти ва ирригация тадбир-лари учун,

ш 14,9 фоизи шифохона-лар ва карантин мажмуа-ларини куриш ва жихоз-лаш учун,

@ 9 фоизи ижтимоий сохага ишсиз фукаролар-ни вактинчалик ишларга жалб килиш, ижтимоий нафакалар, кам таъмин-

карз маблагларини жалб килиш чораларини амалга ошириш белгиланди.

Коронавирус глобал пандемиясининг салбий окибатларига карши курашиш чора-тадбирлари учун грантлар ва узок муддатли имтиёзли молиялаштиришни жалб килиш буйича «Йул харитаси» тасдикланди ва жорий йилнинг апрель ойида умумий киймати 3 млрд. АКШ долларидан ортик узок муддатли имтиёзли кредитлар ва грантларни жалб килиш буйича дастлабки келишувларга эришилди. Мазкур маблаглар Иктисодий тараккиёт бан-

Бирлашган Араб Амир-ликлари хукумати, Европа Иттифоки, Корея Хукумати ва халкаро ташкилотлар-нинг грантлари жалб ки-линиши кузда тутилган.

Унга асосан, куйидаги максадларда маблагларни жалб килиб, узлаштирилиши белгиланди:

0 согликни саклаш тизимини мустахкамлаш чораларини амалга оши-ришга - 277,5 млн. доллар;

0 тадбиркорлик ва банк тизимини куллаб-кувват-лаш учун - 700 млн. доллар;

0 инкирозга ] карши курашиш жамгармасининг ресурс базасини

шакллантириш ва Давлат бюджетини куллаб-кувват-лаш учун - 1,7 млрд. доллар ва 150 млн. евро;

0 коммунал ва энергетика корхоналарини бир маромда ишлашини таъминлашга каратилган чоралар учун - 300 млн. доллар;

0 бошка турли мак-садлар, жумладан Тош-кент шахридаги болалар клиникасини куриш учун Бирлашган Араб Амирликлари Хукумати-нинг, тиббий ускуналар

ва буюмлар харид килиш учун Европа Иттифоки-нинг, Корея хукуматининг ва халкаро ташкилотлар-нинг кушимча грантлари хисобига - 30,6 млн. доллар.

Учинчидан, карантин даври Узбекистонда асо-сан жорий йилнинг II чо-

^рагига ту^ри келиши ва шу даврда икти-содий фаолликнинг I сезиларли пасайи-ши Давлат бюджети баркарорлигига хавф тур-диришини инобатга олиб, Давлат бюджетининг 2020 йилдаги параметр-ларини макбуллаштириш чоралари курилди.

Бюджет тушумлари би-ринчи навбатда куйидаги-ларни молиялаштиришга йуналтирилди:

гТмГМ коронавирус инфек-цияси таркалишига карши курашиш буйича тадбир-ларга, шу жумладан, дори воситалари ва тиббиёт буюмлари сотиб олиш, тиббиёт муассасаларини

куриш, реконструкция килиш, таъмирлаш ва уларни жихозлашга;

£¡¡¡1 иш хаки, пенсиялар, стипендия ва нафакалар-ни уз вактида тулашга;

озик-овкат махсулот-ларини сотиб олиш, коммунал туловлар ва бошка кечиктириб булмайдиган харажатларни коплашга;

^А Инкирозга карши курашиш республика ко-миссиясининг карорига асосан бошка тадбирлар ва харажатларга.

Мухимлик даражасидан келиб чиккан холда дол-зарб хисобланмаган лойи-ха ва харажатлар кейинги даврларга кучирилди. Хусусан, бюджет ташкилот-ларида асосий воситалар-ни харид килиш ва капитал таъмирлаш билан боглик харажатлар (1 июлга кадар) тухтатилди ва ушбу максад-лар учун II чоракда режа-лаштирилган маблаглар кискартирилди ёки 2020 йилнинг иккинчи ярим йиллигига утказилди.

Иктисодий тараккиёт банки

тараккиёт банки

Жах,он Осиё инфрату-банки зилмавий инвес-тициялар банки

Европа инвестиция банки

Европа тараккиёт ва тикланиш банки

ЛСД

Туртинчидан, икти-содий фаолликни оши-ришга ва молиявий баркарорликни куллаб-кувватлашга каратилган чора-тадбирлар амалга оширилди.

Жумладан, Марказий банк асосий ставкаси-ни апрел ойида 1 фоизга туширди, пул-кредит сиё-сати инструментларидан фаол фойдаланиш учун маблаглар (хар ойда 1 трлн. сумгача) такдим этилиши белгиланди, мажбурий захиралар буйича талаб-ларни енгиллаштириш хисобига тижорат банкла-рини 2,6 трлн. сум микдо-ридаги кушимча ликвидли ресурслар билан таъмин-ланиши белгиланди. Шу билан бирга тижорат банкларига 2 трлн. сумгача булган микдорда 3 йилгача булган муддатга ликвидлик такдим этиш махсус механизми жорий этилди.

Хусусий тадбиркорлик корхоналарига такдим этилган айланма маб-лагларни тулдириш учун, шу жумладан, истеъмол бозорини энг зарур то-варлар билан тулдириш учун кайта тикланадиган револьвер кредитлар

ажратилиши белгиланди.

Банкоматларнинг етар-ли микдордаги накд пул маблаглари билан узлук-сиз таъминланиши, шу-нингдек, масофавий банк хизматларини ривожлан-тиришни рагбатлантириш чоралари жорий этилди.

II. Ахолини ижтимоий куллаб-кувватлаш чоралари

У

збекистонда коронави-рус пандемияси туфай-

ли карантин тадбирлари жорий этилиши билан асосий эътибор ахолини ижтимоий куллаб-кувватлаш чоралари-га каратилди. Бунда, биринчи галда, ахоли даромадлари-нинг камайиб кетмаслигига, бандлигини саклаб колиш ва ишсизлик даражасининг ошиб кетмаслигига каратилган чоралар курилди.

Жумладан, иш берувчи-лар ходимларни, айникса хомиладор аёллар, кекса-лар, имконияти чекланган хамда сурункали касаллик-ка чалинган шахсларни, уларнинг розилиги билан, масофадан туриб ишлаш

усулига, кулай иш графиги ёки уйдан туриб ишлашга утказишлари мумкинлиги белгиланди.

Мактабгача таълим таш-килотлари ва умумтаълим мактабларнинг фаолияти тухтатилган даврда бош-лангич синф укувчилари-нинг ота-оналарига йиллик таътилдан фойдаланиш графигидан катъи назар (шу жумладан, 6 ойдан кам ишлаганларга) йиллик таътил такдим этилди.

Фаолиятини тухтатган мактабгача, умумий урта, урта махсус ва олий таълим муассасалари, спорт ва маданият муассаса-ларининг жами 1,04 млн. ходимларининг иш хакла-рини уз вактида тулаб берилиши таъминланиши белгиланди.

Карантинга жойлашти-рилган ота-оналар, шу-нингдек, уларнинг фар-зандларини парвариш килаётганларга уртача ойлик иш хакининг 100 фоиз микдорида вактинча мехнатга кобилиятсизлик нафакаси туланиши белгиланди.

М

арказий банк асосий ставкасини апрел ойида 1 фоизга туширди.

Коронавирус инфекция-си билан зарарланган ёки карантинга жойлаштирил-ган, шунингдек, 14 ёшга тулмаган боланинг ота-онаси булган ходимлар билан мехнат шартнома-ларини иш берувчининг ташаббуси билан бекор килиш такикланди.

Ундан ташкари, соликка тортилмайдиган моддий ёрдам суммаси карийб 2 бараварга оширилди.

Иккинчидан, норасмий сектордаги бандларни куллаб-кувватлаш ва кушимча иш уринлари-ни яратишга каратилган чоралар курилди. Сабаби, Узбекистон мехнат бозо-рида банд булган 13,5 млн. ахолининг 7,8 миллионта-си норасмий секторда, шу жумладан, 2,6 млн. киши мехнат мигранти хисобла-нади. Шунингдек, панде-

мия туфайли ишлай олма-ётган ахоли сони эса 341,3 минг кишини ташкил эта-ди. 2020 йил бошида 426,7 минг киши чет давлатлар-дан кайтиб келган фукаро-лар булса, 143,4 минг киши ишлаш максадида чет элга кайтиб кета олмаган. Шу сабабдан, Узбекистонда

пандемия ва кризиснинг норасмий секторда банд-ларга салбий таъсирини камайтириш чоралари-нинг курилиши жуда хам мухим хисобланади.

Шу уринда таъкидлаш жоизки, тадбиркорлик-ни куллаб-кувватлаш - бу янги иш уринларини яратиш, бозорда талаб ва таклифни шакллантириш, пировардида иктисодий усишни таъминлаш учун катта имконият ва захира хисобланади.

Шу сабабдан, Узбекистон Прези-денти томонидан ахоли бандлиги ва даромади-нингкескин камайишини

олдини олиш максадида бир катор мухим ташаб-буслар илгари сурилди. Жумладан:

Узини узи банд килган фукаролар учун фаолият турлари руйхатини кен-гайтириш ва конунчилик-да такикланмаган барча тадбиркорлик шакллари-га (85 та фаолият турига) рухсат бериш, сервис сохасини ривожлантириш (овкатлар ва товарларни уйга етказиб бериш, кучма савдо ва хизматларни ташкил этиш), онлайн ишласа буладиган сохаларга мак-симал имкониятлар яратш,

етказиб бериш-ни йулга куйган тадбиркорлик субъектларига фаолият юри-тиш учун шароит яратиб бериш, уй-жойларни ремонт килиш хамда автотранспорт, маиший техника ва бошка товарларга кре-дитлар беришни кенгайтириш ва бошка-ларга доир катор чоралар курилиши белгиланди.

Шунингдек, аксарият кийналаётган ахоли киш-лок жойлардалигини ино-батга олиб, кишлок хужа-лиги кооперативларини куллаб-кувватлаш оркали мавсумий ишларга ахоли-ни кенг жалб килиш, «обо-рот»дан чиккан ерларни узлаштириб, кооператив-ларни ташкил килиш, ахоли хонадонларида иссик-хоналарни ишга тушириш, узлаштирилмаган ерлар учун сугориш тизимини йулга куйиш оркали янги майдонлар ташкил этиш ва кушимча иш уринларини яратиш ва бошкалар-

га ал охи да эътибор каратилди.

Мазкур ташаббуслар билан норасмий сектор-да банд булган ахолини давлат руйхатига олиш тизимини кескин содда-лаштириш, бунда ахолига маиший хизмат курсатаёт-ган фукаролардан умуман солик ундирилмаслиги белгиланди.

Буни шу кунгача мехнат бозорини ривожлантириш буйича килинган энг сама-рали ислохотлардан бири сифатида эътироф этиш мумкин. Хусусан, жорий йилда саноат сохасида 7,5 мингта худудий лойихани амалга ошириш хисобига 145 минг нафар камбагал ахолини ишга жойлашти-

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

риш режалаштирилган.

Айтиш уринлики, бу борада кишлок хужалиги-да хам имкониятлар куп. Масалан, биринчи ярим йилликда 38 минг гектар ерни оборотга киритиш хисобига 25 минг нафар, йил якунига кадар яна кушимча 51 минг гек-тарни узлаштириш эвазига 45 минг одам бандлигини таъмин-лаш режалаштирилган. Бу ерларнинг 20 минг гектари кам таъминланган оилаларга берилади. Шунингдек, галладан бушайдиган 120 минг гектар майдонни такрорий экин учун ажратиб, 300 мингга якин оилага да-ромад ман-баи яратиш белгиланган. Пахта-туки-мачилик кла-стерларининг 965 миллион долларлик 107 лойихасини амалга ошириш натижасида эса 28 мингдан ортик янги иш урни ташкил этилади.

Учинчидан, Узбекис-тонда инкироз даврида ёрдамга мухтож ахоли кат-ламига (коронавирус пан-демияси туфайли ишлай олмаётган оилалар, чет элга кайтиб кета олмаган мигрант ишчилар, ёлгиз яшовчи кариялар) эътибор каратиш оркали уларнинг турмуш фаровонлигини саклаб колиш асосий мак-сад килиб куйилди, ижти-моий нафака ва моддий

ердамлар ажратилишини оширишга каратилган чо-ралар курилди.

Жумладан, оилаларнинг ижтимоий нафака олишга мухтожлигини бахолаш тартиб-таомиллари содда-лаштирилди.

Жорий йилнинг март ойида нафака ва моддий ёрдам олувчилар сони 10 фоизга оширилиши са-бабли уларнинг сони 596 мингтадан 655 мингтага ошди.

Кейинчалик, нафакалар ва моддий ёрдам тайин-ланишининг автоматик тарзда узайтирилиши, адресатлардан тегишли аризаларнинг янгидан берилиши талаб этилмас-лиги белгиланганлиги натижасида, нафака олувчилар сони 719 мингтагача оширилди.

Шу йилнинг май ойида эълон килинган ахолини давлат томонидан куллаб-кувватлаш буйича нав-батдаги чораларга кура, кушимча 220 млрд. сум микдоридаги маблаглар-нинг ажратилиши хисобига нафака ва моддий ёрдам олувчилар сони кушимча яна 10 фоизга оширилди.

Туртинчидан, респуб-ликадаги пенсионерлар-ни, елгиз ва елгиз яшовчи шахсларни ва ногирон-ларни куллаб-кувватлаш чоралари амалга оширилди. Жумладан, пенсионер-ларга жорий йилнинг май ойида 2 ойлик пенсияни бир вактда олиш имко-нияти яратилди. Ёлгиз кариялар ва ногиронлар-

нинг карантин даврида бир марталик

да тадбиркорлик субъект-лари ва махалла инсти-тутини кенг жалб килиш амалиёти самарали таш-кил этилганини таъкидлаш

никоблар, антисептик ва бактерияга карши восита-ларни бепул олиши бел-гиланди.

Бешинчидан, энг мухим ва ибратли ташаббуслар-дан бири бу - Узбекистан Республикаси Президен-ти гояси билан карантин вактида эхтиёжмандлар, уз даромадини йукотган вактинча ишсиз фукаро-ларга пул маблаглари, кундалик истеъмол товар-лари, дори воситалари ва бошка махсулотлар билан таъминлаш макса-дида «Саховат ва кумак» жамгармаси ташкил этил-ди.

Жамгарма ва худудий булинмалари хукумат фармойишига асосан Узбекистон «Махалла» хайрия жамоат фонди ва унинг худудлардаги булинмалари хузурида юри-дик шахс ташкил этмаган холда очилди ва тегишли банкларда махсус хисоб-ракамлари очилди.

Бу борада, Узбекистон-

жоиз. Бунда нафакат давлат идоралари, балки куп сонли кунгиллилар, хо-мийлар ва тадбиркорлик субъектларининг бирга-ликдаги фаолиятини муво-фиклаштирувчи марказ ва унинг худудий булимлари ташкил этилди. Тошкент шахрида ва худудларда озик-овкат ва бошка мах-сулотларни кабул килиш ва саклаш учун махсус па-вильонларда ёрдам олиш-нинг аник тизими ишга туширилди.

Жорий йилнинг 10 июнь холатига «Махалла» фон-дининг «Саховат ва кумак» жамгармаси махсус хи-собракамига республика буйича жами 194,6 млрд. сум хайрия маблаглари келиб тушди.

Шу кунга кадар эса, халк депутатлари махаллий Кенгашлари ва хоким-

ликларнинг карорлари билан 300 383 та оилага 118,99 млрд. сум моддий ёрдамлар курсатилди. 67 300 та оилага 71,1 млрд. сум микдорида накд пул кури-нишда (уртача хар бир оилага 100 долл.дан купрок) маблаглар берилди.

Шунингдек, Алишер Усмонов томонидан ажра-тилган 5 млн. АК.Ш долла-ри хайрия маблаги Анди-жон, Наманган, Тошкент вилоятлари ва Тошкент шахри хокимликлари томонидан шакллантирил-ган 19009 нафар ижтимоий химояга мухтож фукарога 2 500 000 сумдан туланди.

Бундан ташкари, «Махалла» хайрия жамоат фонди, «Саховат ва кумак» фонди, «Узбекистон мехр-шафкат ва сало-матлик» жамоат фондига, шу жумладан уларнинг худудий булинмаларига, шунингдек, ижтимоий кул-лаб-кувватлашга мухтож булган жисмоний шахс-ларга бегараз берилувчи пул маблаглари ва товар-лар (хизматлар) даромад солиги базасидан чика-рилди, шу билан бирга товарлар (хизматлар) ККС ва айланма соликка тор-тишдан (1 октябрга кадар муддатга) озод килинди.

Бунда, масалан, ишлаб чикарувчи уз махсулотини хайрия сифатида берса, ушбу тадбиркор мазкур махсулоти учун солик тула-майди.

2

ойлик пенсияни бир вактда олиш имконияти яратилди.

Шунингдек, бегараз ёрдам олаётган жисмо-ний шахслар хам шахсий даромад солигидан озод килиндилар. Мазкур имти-ёзлар оркали бераётган томон хам, олаётган томон хам барча соликлардан озод килинмокда.

Олтинчидан, озик-овкат махсулотларининг нархлари кутарилиб ке-тишини олдини олиш ва озик-овкат махсулотларининг зарур хажмларини захирага олиш максадида тегишли чоралар курилди. Хусусан:

Ишлаб чикариш кувват-ларидан тулик фойдала-ниш учун уларнинг биржа-га куйиш хажмини ошириш чораларини курган холда истеъмол товарларини ишлаб чикариш учун зарур булган хом ашё ресурсла-ри хажмларини мониторинг килиш жорий этилди.

Давлат захираларини бошкариш кумитаси то-

монидан импортга харид килинадиган ва интервенция амалга ошириладиган озик-овкат махсулотларининг руйхати ва зарур хажмлари аникланиши белгиланди.

Ижтимоий ахамиятга эга озик-овкат махсулотларининг бозорлардаги нархлари устидан кунлик мониторинг утказиш хамда уларнинг нархларини сунъий ошириш, сунъий танкислик ва ажиотаж та-лабни вужудга келтиришга йул куймаслик устидан назорат жорий этилди.

Давлат захираларини бошкариш кумитасига озик-овкат махсулотлари-ни шартномалар асоси-да ёки биржа савдолари оркали эркин нархларда, бозорни тулдириш ва ички

нархларини баркарор-лаштириш буйича тадбир-ларни амалга ошириш учун етарли хажмларда сотишни таъминлаш топ-ширилди.

13 турдаги озик-овкат махсулотлари, шунингдек 7 турдаги гигиена восита-лари импорт килинишига божхона божи ва акциз соликлари (2020 йил охи-рига кадар) «0» ставкаси урнатилди.

Дунёда озик-овкат махсулотлари етишмовчили-ги юзага келиши мумкин булган шароитда кишлок хужалигидаги мавжуд ресурслар ва имконият-лардан тулик фойдаланиш, озик-овкат экинларини икки баробарга купайти-риш, юкори хосил олиш, кишлок хужалиги сохасида янги иш уринларини яра-тиш ва манфаатдорликни ошириш борасида замона-вий ёндашувларни жорий этиш максадида ерларни фойдаланишга киритиш ва уларни кишлок хужалиги махсулотлари етиштириш учун ахолига имтиёзли шартларда ажратиб бе-риш тартиби белгиланди.

III. Тадбиркорликни куллаб-кувватлаш чора-тадбирлари.

Коронавирус пандемия-си даврида иктисодиёт тармокларини боскич-ма-боскич ишлатиш,

бозорлардаги махсулотлар

арантин режими фаолиятига салбий таъсир курсатган карздорларнинг муддати утган кредитлари буйича гаров таъминотига жарима санкциялари ва ундирув чоралари кулланилмаслиги белгиланди.

К

коpxонaлap фaолиятини тикт^б, тaйёp мaxcyлот экcпоpтини кyпaйтиpиш энг мухим Ba ycryBop мa-caлaгa aйлaнди. Шу бои^ Узбeкиcтoндa иктисодий усиш Ba инвестициявий фaолликни paróaxnaH-тириш, ишлaб чикaриш суръaтлaрини тиклaш бyйичa кeнг кут^мли чopa-лap курилди.

Биринчидан, кyйидaги тaшкилий чорa-тaдбир-лaр aмaлгa ошиpилди:

cолик тyлoвчилapнинг дaвлaт cолик xизмaти op-гaнлapигa тaшpиф бyюp-мacдaн coлик мaжбypи-ятлapини бaжapиши учун yлapгa мacoфaдaн xизмaт Kypca™ii имконияти KeH-гaйтиpилди;

жиcмoний шaxcлapнинг жaми йиллик дapoмaдлa-pи тyfpиcидaги дeклapa-цияни тaкдим этиш муд^-ти (l aпpeлдaн l aвгycтгa) yзaйтиpилди;

2020 йил oxиpигa кaдap coлик тeкшиpyвлapини ут-

К

apaH^H тaдбиpлa

caнкциялapини кyллaм

кaзишгa мopaтopий эълон килинди;

Бaнкpoтлик тapтиб-тaoмиллapини ^y^fa™! Ba молиявий кийинчилик-лapгa дуч кeлгaн KopxoHa-лapни бaнкpoт дeб эълон килиш учун (l oктябpгaчa) мopaтopий эълон килинди.

Иккинчидан, Kapa^ тин тaдбиpлapи дaвpидa жaримa сaнкциялaрни кyллaмaслик чорaлaри курилди:

Жyмлaдaнí вaктинчa кийинчиликлapни бoшдaн кeчиpaётгaн юpидик Luaxc-лapгa мол-мулк галири, ep галири Ba cyB pecypcnap^ дaн фoйдaлaнгaнлик учун coлик бyйичa пeнялap Xиcoблaнишини тyxтaтиб тypилиши чopaлapини курии, уз нaвбaтидaí coлик кapзини мaжбypий унди-pиш чopaлapини (l oктябp-гaчa) кypмacлик бeлгилaн-ди.

pM дaвpидa жapимa

acлик чоpaлapи ку^илди.

Taшки caвдo oпepaция-лapи бyйичa мyддaти ут^н дeбитop кapздopлик учун xyжaлик юpитyвчи cyбъeктлapгa (l oктябpгa кaдap) жapимa caнкциялa-pини firman тyxтaтилди.

Фoйдaлaнилмaётгaн ишлaб чикapиш мaйдoн-лapи Ba нoтypap иншоот-лapгa ниcбaтaн мулк Ba ep галирининг oшиpилгaн cтaвкaлapи кyллaнилишиí yлapгa пeня xиcoблaниши Ba yлap бyйичa кapздop-лик мaжбypий yндиpи-лиши тyxтaтиб тypилиши бeлгилaнди. Ушбу чopa дeяpли 2l минг кopxoнaгa ниcбaтaн тaдбик килинди.

Kapaнтин peжими фao-лиятигa caлбий тaъcиp ку^^т^н кapздopлapнинг мyддaти ут^н кpeдитлapи бyйичa гapoв тaъминoтигa жapимa caнкциялapи Ba yндиpyв чopaлapи k^rma-нилмacлиги бeлгилaнди.

Жиcмонийшaхcлap Ba якга тapтибдa-ги тaдбиpкоpлapнинг

2020 йилнинг 6 ойида ту^ниши

лозим булган (жaми

4,7 тpлн. cyw

микдоpидaги) ^едит-лapнинг муддaти y3a^ тиpилди.

« х- w

Учинчидан, тулов муд-датларни кечиктиришга

доиp чоpалаp курилди: Жyмладан, жисмоний i±iaxcnap ва якка таpтибда-ги тадбиpкоpлаpнинг 2020 йилнинг б ойида тулани-ши лозим булган (жами 4,7 трлн. сум микдоридаги) кpедитлаpнинг мyддати yзайтиpилди.

Тижоpат банклаpи томо-нидан (ю^идик ва жисмоний iiiaxcriapra) каpзлаp буйича хисоблаб чикилган ва муддати yзайтиpилган фоизлаp ушбу давpдаги даpомад солигини хисоб-лашда жами даpомадга ки-pитилмаслиги белгиланди.

Уз фаолиятини тyxтатган ва товаpлаp (xизматлаp)

pеализациясидан тушуми жоpий йилнингбиpин-чи чоpагига нисбатан 50 фоиздан ку^окка камай-ган микpофиpма, кичик коpxона ва якка таpтибда-ги тадбиpкоpлаpга (2020 йил 31 декабpга кадаp) ай-ланма солик мол-мулк со-лиги, ep солиги, сув peсyp-слаpидан фойдаланганлик учун солик (кейинчалик 12 ой давомида) ва ижтимоий соликл^ни (кейинчалик б ой давомида) фоизсиз кeчиктиpиш (булиб-бу-либ тулаш) хукуки такдим этилди.

Тадбиpкоpлик субъект-лаpига мол-мулк солиги, ep солиги ва сув peсypс-лаpидан фойдаланган-

янвapдaн бoшлaб 15 мaйгaчa булган мyддaтдa ер вa мол-мулк сoлиFИ

бyйичa x1исoблaнгaн пеня вa жapимaлapдaн вoз кечилди.

лик учун соликни тулаш буйича фоизлаpни yндиp-масдан б ойга кeчиктиpиш (булиб-булиб тулаш) такдим этилди.

Жисмоний шаxслаpнинг мол-мулк солиги ва ep солигини тулаш муддати (15 апpeлдан 15 октябpга) yзайтиpилди.

Туртинчидан, соликка оид имтиёзлар такдим этилди.

Kаpантин тадбиpлаpи давpида уз фаолиятини тyxтатишга мажбyp булган якка таpтибдаги тадбиp-коpлаp учун жисмоний шаxслаpдан олинадиган даpомад солиги катъий белгиланган суммаси ва ижтимоий солик хисобла-ниши ту^татилиши белгиланди.

Шунингдек, кичик тад-биpкоpлик сyбъeктлаpига:

- апpeль-май ойлаpи учун мол-мулк солиги ва

ер

солигидан;

мол-мул к СОЛИРИ ва ер солирининг фоизсиз кечиктириш (булиб-булиб тулаш) суммаларидан, 1 январдан бошлаб!5 май-гача булган муддатда ер ва мол-мулк солири буйича хисобланган пеня ва жа-рималардан воз кечилди.

Ушбу имтиёзлар эса карийб 4 000 та корхона учун жами 230 млрд.сум микдоридаги маблаглар-ни иктисод килиниши ва мазкур маблаглар айлан-ма маблаг сифатида ишла-тилишига имкон яратди.

Солик ставкалари ва йигимлар микдори (1 апрелдан 1 октябрга кадар муддатга) кискартирилди:

- Якка тартибдаги тад-биркорлар учун ижтимо-ий соликнинг ойлик энг кам суммаси БХМнинг 50 фоизига (223,0 минг сум-дан 111,5 минг сумга) кадар камайтирилди;

- Алкоголь махсулотла-рининг улгуржи савдоси билан шурулланувчи кор-хоналарнинг ажратмалари микдори 5%дан 3%га па-сайтирилди;

- Умумий овкатланиш

кор-хоналари

учун алкоголь махсу-лотларини чакана сотиш Х/куки учун йигимлар микдори белгиланган микдорлардан 25%га камайтирилди.

Кишлок хужалигидаги ерларни сугориш учун фойдаланиладиган хажм-лар буйича сув ресурсла-ридан фойдаланганлик учун солик ставкалари урнатилган ставкалардан 50%га пасайтирилди.

Кичик тадбиркорлик субъектлари, бозорлар ва савдо комплекслари, кинотеатрлар, умумий овкатланиш корхоналари, жамоат транспорти корхоналари, спорт-соглом-лаштириш муассасалари, шунингдек, йуловчи та-шиш, маиший хизматлар курсатиш, биноларни, шу жумладан, банкетлар утка-зиш учун ижарага бериш фаолияти билан шурул-ланувчи юридик шахслар (2020 йилнинг 1 июнидан 1 сентябрига кадар) мол-мулк солиги ва ер солиги-

ни

тулаш дан

озод кил инди. Бу карийб 60 мингта корхонага 260 млрд. сумнинг тежаб колинишига ва мазкур маблаглар корхоналар айланма маблагларининг ортишига олиб келди.

Бешинчидан, микрофирма ва кичик корхоналар учун кушимча имтиёзлар такдим этилди.

Микрофирма ва кичик корхоналар учун товар-ларни (ишларни, хизмат-ларни)ни олиб киришда (импортда) кушилган киймат солигини тулашни 120 кунгача кечиктириш хукуки берилди.

Шу йилнинг 1 майидан 1 июлигача булган даврда микрофирмалар ва кичик корхоналар учун ижти-моий солик ставкаси 12 фоиздан 1 фоизгача камайтирилди.

Мазкур такдим этилган имтиёз республика буйича барча микрофирмалар ва

кичик корхоналарга 550 млрд. сумлик маблагларни айланма ма-благ сифа-тида эр-кин

И

ишлатиш имконини яратди.

Микрофирма ва кичик корхоналарнинг айланма маблаглари камайиши-нинг олдини олиш мак-садида, 2020 йил 15 май холатига солик карзлари ва солик конунчилигини бузганлик учун пеня ва хисобланган жарималар буйича карздорликлари-ни ундириш 1 сентябргача тухтатилди.

Давлат солик хизмати органлари 15 май холати-га микрофирма ва кичик корхоналарнинг банк хисобваракларидан пул маблагларини утказиш ва

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ечиб олиш буйича тулов топширикномаларини кайтариб олиши белги-ланди.

Олтинчидан, ижара буйича имтиёзлар ва лизинг компаниялари фао-лияти учун кулайликлар такдим этилди.

Уз фаолиятини тух-татишга мажбур булган тадбиркорлар томонидан давлат мулкидан фойда-ланганлик учун ижара туловларини хисоблаш ва ундириш тухтатилди.

Ижарага берувчилар-нинг солик юкини ка-

Экспортни куллаб-кувватлаш

чора-тадбирлари амалга оширилди.

майтириш оркали ижара туловларини кискартириш ёки муддатини узайтириш имконияти яратилди.

Коронавирус панде-мияси даврида фаолияти тухтаган тадбиркорлик гларига нотурар арни ижарага ?ришдан олинган жисмоний шахс-лардан оли-надиган даро-мадлар буйича соликни фоиз-сиз (6 ойгача) кечиктириб тулаш хукуки берилди.

Лизинг компаниялари то-

хисобланган ва кечикти-рилган лизинг буйича фоиз даромадлари сумма-си фойда солигидан озод этилди.

Еттинчидан, экспортни куллаб-кувватлаш чора-тадбирлари амалга оширилди.

Импорт килинадиган озик-овкат махсулотла-рини тезкор тартибда, жумладан, рухсат берувчи хужжатларни Узбекистон Республикаси худудига ки-риб келгунга кадар бериш оркали божхона расмий-лаштируви механизми жорий этилди.

Худуд ва тармокларда экспорт салохиятини ри-вожлантириш масалалари буйича республика ко-миссиясига экспорт ки-лувчиларнингтранспорт харажатларининг бир

монидан

кисмини компенсация ки-лиш учун Экспортни раг-батлантириш агентлигига ажратиладиган маблаглар хисобидан субсидиялар такдим этиш хакида мус-такил карорлар кабул ки-лиш хукуки берилди.

IV.Энг куп таъсир курган сохаларни куллаб-кувватлаш чоралари

Биринчидан, туризм хамда унга бевосита бог-лик булган тармокларни куллаб-кувватлаш учун юз минглаб иш уринлари ва малакали мутахассислар-ни саклаб колиш, уларнинг даромадларини ушлаб туриш учун Узбекистонда катор чоралар курилди.

Жумладан, туризм соха-си билан боглик фаолият-ларга солик ва йигимларга

оид бир катор имтиёзлар берилди:

^ Туроператорлар, турагентлар ва мехмон-хона хизматларини кур-сатадиган субъектлар, «Uzbekistan Airports» АЖ, «Uzbekistan Airways» ва «Центр Узаэронавигация» ДУК мулк ва ер солиги туловидан (2020 йил охи-рига кадар) озод килинди, ижтимоий солик ставкаси эса 1 фоизгача пасайти-рилди. Натижада, мазкур корхоналар тасарруфида 130 млрд. сумдан ортик маблаг колиши прогноз килинмокда.

^ Туроператорлар, турагентлар ва жойлаштириш воситалари 2020 йил охи-рига кадар фойда солиги-ни ярмини (50 фоиз) тула-ниши белгиланди.

^ Туроператорлар,

турагентлар ва жойлаштириш воситаларига 2020 ва 2021 йил якунлари буйича зарарларни чекланмаган тарзда утказиш хукуки бе-рилди.

^ 2021 йил 1 январга кадар туристик йигимларни хисоблаш ва тулаш тухта-тилди.

^ Жойлаштириш воситаларига алкаголь махсу-лотлар билан чакана савдо килиш хукуки учун махал-лий йигимни 12 ойда бу-либ-булиб тулашга рухсат берилди.

Шунингдек, мазкур сохани куллаб-кувватлаш максадида уларнинг таш-килий ва иктисодий ман-балари белгиланди:

^ Туризм сохаси учун Инкирозга карши кураш жамгармаси хисобидан 20 млрд. сумдан ортик маблаг

ажратилиши белгиланди.

^ Туризм сохасини кул-лаб-кувватлаш жамгарма-си маблаглари хисобидан 12 ой муддатга бир мар-талик максадли фоизсиз ссудалар ажратилиши белгиланди.

^ Туризм сохасидаги «стартап» лойихалар, ин-новацион бизнес гоялари, ахборот дастурлари ва хизматларини куллаб-кув-ватлаш учун 1,5 млрд. сум маблаг ажратилди.

^ Хорижий ошхона, тематик овкатланиш шохоб-чалари хамда овкат, озик-овкат махсулотлари ва сувенирларни етказиб бе-риш хизматларини ташкил килиш лойихалари учун 100 млн. сумгача грантлар ажратилиши белгиланди.

^ Янги туризм махсулотлари ва йуналишла-рини ишлаб чикиш хамда таргиб килиш максадида гидлар учун 5 млн. сум, ту-роператорлар учун 10 млн. сум микдорида грантлар ажратилади.

^ 2020 йил 1 мартдан 1 июнгача давр учун жой-лаштириш воситаларини куриш учун аввал олинган кредитларнинг фоиз хара-жатлари коплаб берилиши белгиланди.

^ Жойлаштириш воситаларини куриш учун аввал олинган кредитлар буйича 2020 йил 1 июндан 2022 йил 1 январгача бул-ган давр учун фоиз хара-жатларининг 10 фоизлик пунктгача булган кисми коплаб берилади.

^ Туризм сохаси объ-ектларини янги санитария-гигиена талабларига мувофиклаштириш учун бериладиган кредитлар буйича фоиз харажатла-рининг 10 фоизлик пунктгача булган кисми коплаб берилади.

^ Туризм сохаси субъектлари томонидан айланма маблагни тул-дириш учун олинадиган кредитларнинг 10 фоизлик пунктгача булган кисми коплаб берилади.

^ 2021 йил 31 декабрга кадар мехмонхона хизмати нархининг 10 фоизи микдорида субсидия ажрати-лади.

^ Туроператор ва тура-гентларга олиб келинган ва хизмат курсатилган хар бир хорижлик сайёх учун 15 АК.Ш доллари микдорида рагбатлантирувчи субсидиялар ажратилади.

^ Камида 10 кишидан иборат хорижлик сайёх

гурухлари учун мамлака-тимизда тур ташкил этил-ганда туроператорларнинг авиа ва темир йул чипта-лари нархининг 30 фоизи кисман субсидияланади.

^ 2021 йил 1 июнга кадар мехмонхоналарга тои-фа олиш ёки ошириш учун реновация, реконструкция хамда моддий-техник базасини мустахкамлаш учун мехмонхоналарнинг тоифасига караб хар бир хона учун 5 млн. сумдан 15 млн. сумгача кисми коплаб берилади.

^ Жойлаштириш воситаларини куриш учун аввал берилган кредитлар буйича асосий карз тулов-лари 2020 йил 1 октябрдан 18 ойдан 24 ойгача узайти-рилади.

^ Дезинфекция ишла-рини олиб бориш учун жихозлар, техникалар, уларни бутловчи ва эхтиёт кисмлари, алокасиз бош-кариладиган жихозлар, хидсиз дезинфекциялов-чи воситалар 2022 йил 1 январга кадар божхона туловларидан озод кили-нади.

Иккинчидан, Узбекис-тонда пандемия билан боглик жахон иктисодий инкирозинингтукимачи-

лик ва тикув-трикотаж саноатини ривожланти-ришдаги салбий таъси-рини юмшатиш назарда тутилган комплекс чо-ра-тадбирлар х,ам тас-дикланди.

Унга кура:

тукимачилик корхона-лари ва кластерларини янада куллаб-кувватлаш, махсулот ракобатдошли-гини ошириш максадида хомашё нархини 10 фоиз-гача пасайтириш имко-ниятини берувчи халкаро биржа нархларига утилди;

тукимачилик сохаси учун мухим булган 64 тур-даги импорт килинадиган хом ашё ва материаллар (2022 йил 1 январга кадар) божхона божи тулашдан озод килинди;

тукимачилик корхона-лари экспорт килган махсулот буйича кушилган киймат солиги тулик кай-тарилиши назарда тутилган (2020 йил 31 декабрга кадар) соддалаштирилган тартиб жорий этилди. Яъни, тукимачилик кор-хоналари махсулотлари республикадан чикиб кетиши билан кушилган киймат солиги тулик кай-тарилади.

Шунингдек, тайёр махсулот экспортини кескин купайтириш, йирик, ками-да мингта одам ишлайди-ган, халкаро бренд остида ишлаб чикарувчи замона-вий йирик тукимачилик ва тикув кластерларини барпо этиш кузда тутилди.

Узбекистонда уз вактида курилган чора-тадбирлар натижасида корхоналар

фаолияти кайта тиклан-ди ва барча иш уринлари саклаб колинди, махсулот-ни ишлаб чикариш ва экспорт суръатлари усишда давом этди.

Хулоса

Уз навбатида, корона-вирус пандемиясининг мамлакатдаги иктисо-дий-ижтимоий вазиятга салбий таъсирини юмшатиш борасида кабул ки-линган инкирозга карши чоралар тупламининг амалга оширилиши мам-лакатда иктисодиётнинг мухим тармокларида фао-лиятнинг баркарорлигини саклаб колиш имкония-тини берди хамда апрель ойининг иккинчи ярмидан бошлаб айрим жабхаларда узининг ижобий самара-сини курсатмокда. Жумла-дан:

О апрель ойининг иккинчи ярмидан бошлаб курилиш ва юк ташиш сохасидаги карантин чораларининг юмшатили-ши натижасида курилиш материалларига ва юкори ликвидли махсулотларга булган талабнинг нисба-тан жонланишига таъсир этди;

О май ойида, шунингдек, тижорат банкларига савдо ва пуллик хизмат-лардан накд пуллар тушу-ми хам тиклана бошлади. Хусусан, умумий банк утказмалари апрель ойи якунида 44 фоизга усиб, 4,9 трлн. сумни ташкил этди;

О «UZEX» - Узбекистон Республикаси товар-хом-

ашё биржаси оркали сав-долар хажми 2020 йилнинг 1 майига келиб 9,4 фоиздан 39,7 фоизга ошди;

О трансчегаравий пул утказмалари окими тикла-ниб, уз навбатида, ахоли-нинг истеъмол кайфиятига ижобий таъсир курсатади. Хусусан, май ойида пул утказмалари хажми апрель ойига нисбатан 234 млн. долларга купайди ва 484 млн. долларни ташкил этди.

Таъкидлаш жоизки, глобал пандемиянинг илк кунлариданок Узбекистон рахбарияти Марказий Осиёда минтакавий хам-корлик устувор ахамиятга эга эканлигини намойиш килган холда, минтакавий саъй-харакатларни муво-фиклаштириш ташаббуси-ни илгари сурди.

Узбекистон Президенти Марказий Осиё давлатла-ри рахбарларининг барча-си билан телефон оркали мулокот утказиб, корона-вирусга карши хамкорлик-ка чакирди хамда кушни Афгонистон, Киргизистон ва Тожикистонга халкимиз номидан гуманитар ёр-дам жунатди. Уз навбатида, барча Марказий Осиё давлатлари минтакавий хамкорликнинг афзаллик-ларини эътироф этиб, Узбекистоннинг ташки сиёсий фаолиятини кул-лаб-кувватладилар.

Буюк Британиянингхалкаро ишлар буйича Ташки сиёсат нодавлаттахлилий маркази -The Foreign Policy Centre сайтидан (https://fpc.org.uk/covid-19-actions-taken-in-uzbekistan/) олинди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.