Научная статья на тему 'Хусусий мулк ва хусусий тадбиркорликни ривожлантиришда ишбилармонлик муҳитини яхшилашнинг роли'

Хусусий мулк ва хусусий тадбиркорликни ривожлантиришда ишбилармонлик муҳитини яхшилашнинг роли Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
482
80
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
БИЗНЕС / BUSINESS / ТАДБИРКОРЛИК / КИЧИК БИЗНЕС ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИК / ИШБИЛАРМОНЛИК МУҳИТИ / СОЛИқЛАР / СОЛИқ ЮКИ / КРЕДИТ / CREDIT / ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВО / ENTREPRENEURSHIP / МАЛЫЙ БИЗНЕС И ЧАСТНОЕ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВО / SMALL BUSINESS AND PRIVATE ENTREPRENEURSHIP / ДЕЛОВАЯ СРЕДА / BUSINESS ENVIRONMENT / НАЛОГИ / TAXES / НАЛОГОВОЕ БРЕМЯ / TAX BURDEN

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Абулқосимов Ҳасан Пирназарович

Мақолада ишбилармонлик-бизнес юритиш учун амалий қулай шароит туғдириб беришнинг кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш ва рағбатлантиришдаги роли ҳамда аҳамияти кўрсатилган. Унда республикамизда сўнгги йилларда ишбилармонлик муҳитини шакллантириш бўйича амалга оширилган ишлар баён этилган. Шунингдек, ишбилармонлик муҳитини яхшилаш ва тадбиркорликни янада ривожлантириш бўйича айрим фикр-мулоҳазалар келтирилган.В статье показаны роль и значение создания благоприятной деловой среды и условия ведения бизнеса в поддержке и стимулировании развития малого бизнеса и частного предпринимательства. В ней изложены осуществляемые в республике меры по созданию благоприятной деловой среды. Изложены соображения по поводу дальнейшего улучшения деловой среды и развития предпринимательства.The article shows the role and importance of creating a favorable business environment, and conditions of the managing business to support and encourage the development of small business and private entrepreneurship. There are provided measures implemented in the country to create a favorable business environment. It is identified some problems that hinder the development of entrepreneurship and presented some considerations of their solution.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Хусусий мулк ва хусусий тадбиркорликни ривожлантиришда ишбилармонлик муҳитини яхшилашнинг роли»

Абул^осимов ^.П.,

Мирзо УлуFбек номидаги Узбекистон Миллий университети «Иктисодиёт назарияси» кафедраси профессори, иктисод фанлари доктори

ХУСУСИЙ МУЛК ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ИШБИЛАРМОНЛИК МУ^ИТИНИ ЯХШИЛАШНИНГ РОЛИ

АБУЛЦОСИМОВ Ц.П. ХУСУСИЙ МУЛК ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ИШБИЛАРМОНЛИК МУЦИТИНИ ЯХШИЛАШНИНГ РОЛИ

Маколада ишбилармонлик-бизнес юритиш учун амалий кулай шароит туFдириб бе-ришнинг кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни куллаб-кувватлаш ва раFбатлан-тиришдаги роли х,амда ах,амияти курсатилган. Унда республикамизда сунгги йилларда ишбилармонлик мух,итини шакллантириш буйича амалга оширилган ишлар баён этилган. Шунингдек, ишбилармонлик мух,итини яхшилаш ва тадбиркорликни янада ривожланти-риш буйича айрим фикр-мулох,азалар келтирилган.

Таянч тушунчалар: бизнес, тадбиркорлик, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик, ишбилармонлик мух,ити, соликлар, солик юки, кредит.

АБУЛКАСИМОВ Х.П. РОЛЬ УЛУЧШЕНИЯ ДЕЛОВОЙ СРЕДЫ В РАЗВИТИИ ЧАСТНОЙ СОБСТВЕННОСТИ И ЧАСТНОГО ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА

В статье показаны роль и значение создания благоприятной деловой среды и условия ведения бизнеса в поддержке и стимулировании развития малого бизнеса и частного предпринимательства. В ней изложены осуществляемые в республике меры по созданию благоприятной деловой среды. Изложены соображения по поводу дальнейшего улучшения деловой среды и развития предпринимательства.

Ключевые слова: бизнес, предпринимательство, малый бизнес и частное предпринимательство, деловая среда, налоги, налоговое бремя, кредит.

ABULKASIMOV H.P. THE ROLE OF BUSINESS ENVIRONMENT IMPROVEMENT OF IN DEVELOPMENT OF PRIVATE OWNERSHIP AND PRIVATE ENTREPRENEURSHIP

The article shows the role and importance of creating a favorable business environment, and conditions of the managing business to support and encourage the development of small business and private entrepreneurship. There are provided measures implemented in the country to create a favorable business environment. It is identified some problems that hinder the development of entrepreneurship and presented some considerations of their solution.

Key words: business, entrepreneurship, small business and private entrepreneurship, the business environment, taxes, the tax burden, credit.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 5

Бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантиришда ишбилармонлик муцитининг яратилганлиги муцим роль уйнайди. Ишбилармонлик муцити бизнес ва хусусий тадбир-корлик фаолиятини бошлаш, юритиш учун мамлакатда яратилган цонуний шарт-шароитлар, тартиботлар, унинг цуллаб-цувватланиши, тадбиркорлик фаолияти эркинлик-лари ва кафолатлари мажмуасидир. Узбекистонда хусусий мулк ва хусусий тадбиркорликни янада жадал ривожлантиришда цулай ишбилармонлик муцити - бизнес учун амалий шарт-шароитлар муцим ацамият касб этади.

Республикамизда ишбилармонлик мух,ити, яъни бизнес учун кулай х,ук,ук,ий, ижтимоий-иктисодий шароитлар яратиш буйича катта ишлар амалга оширилмокда. Жумладан, ишбилармонлик мух,итини янада яхшилаш, тадбиркорликни янада ривожлантириш макса-дида кейинги йилларда Узбекистан Респуб-ликасининг «Ракобат туFрисида»ги, «Оилавий тадбиркорлик туFрисида»ги, «Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари туF-рисида»ги Узбекистан Республикаси кону-нига узгартиш ва кушимчалар киритиш х,а-к,ида»ги, «Хусусий мулкни х,имоя килиш ва мулкдорлар х,ук,ук,ларининг кафолатлари туF-рисида»ги, «Тадбиркорлик фаолияти сох,а-сидаги рухсат бериш тартиб-таомиллари туF-рисида»ги конунлари х,амда Узбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 16 июл-даги «Статистик, солик,, молиявий х,исобот-ларни, лицензияланадиган фаолият турлари-ни ва рухсат бериш тартиб-таомилларини тубдан к,иск,артириш чора-тадбирлари туFри-сида»ги ПФ-4453-сонли ва 2012 йил 18 июл-даги «Ишбилармонлик мух,итини янада тубдан яхшилаш ва тадбиркорликка янада кенг эркинлик бериш чора-тадбирлари туFри-сида»ги ПФ-4455-сонли фармонларининг кабул килиниши мух,им ах,амиятга эга булди.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 16 июлдаги «Статистик, солик, молиявий х,исоботларни, лицензияланадиган фаолият турларини ва рухсат бериш тартиб-таомилларини тубдан к,иск,артириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПФ-4453-сонли фармонига мувофик, рухсат беришга доир

80 та тартиб-к,оида, шунингдек, лицензияланадиган фаолият турларининг 15 таси бе-кор килинди. 2013 йилнинг 1 январидан бошлаб 65 та статистик х,исобот шакллари, 6 та солик х,исоботи шакллари бекор к,и-линиб, уларни топшириш даврийлиги 2 ба-робардан зиёдга кискартирилди. Шунингдек, молиявий х,исоботларни топшириш шакллари ва даврийлиги 1,5 баробар к,иск,ар-тирилди.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 18 июлдаги «Ишбилармонлик мух,итини янада тубдан яхшилаш ва тадбиркорликка янада кенг эркинлик бериш чора-тадбирлари т^рисида»ги ПФ-4455-сонли фармонига мувофик 2012 йил 1 августдан бошлаб тадбиркорлик фаолиятини юритиш учун шарт-шароитларни янада яхшилашга каратилган 22 та аник меъёр ва чора-тадбирлар жорий килинди.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2014 йил 7 апрелдаги «Узбекистон Республи-касида инвестиция иклими ва ишбилармон-лик мух,итини янада такомиллаштиришга доир кушимча чора-тадбирлар туFрисида»ги 4609-сонли фармонига биноан тадбиркорлик фаолиятининг ортикча регламентация-сини камайтириш, давлат органлари ва тадбиркорлик субъектлари уртасидаги контакт-сиз узаро муносабат шаклларини жорий этиш, тадбиркорлик мух,итини янада яхшилаш чоралари белгиланди.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2014 йил 15 апрелдаги «Тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш ва давлат хизматла-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 5

рини курсатиш билан боFлик тартиботларни янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК-2164-сонли карорига бино-ан фаолиятнинг айрим турларини лицензия-лашда «бир дарча» тамойилини хамда интерактив давлат хизматлари ягона портали оркали тадбиркорлик субъектлари учун интерактив хизматлар жорий этиш, махсус «тадбиркорлик субъектининг кабинети» иш-лашини таъминлаш белгиланди.

Узбекистан Республикаси Вазирлар Мах,-камасининг 2014 йил 31 декабрдаги «Тадбиркорлик субъектларига давлат хизматлари курсатиш тартибини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги 377-сон-ли карорига асосан 2015 йил 1 январь куни-дан бошлаб давлат органларига тадбиркорлик субъектлари томонидан хужжатларни такроран такдим этиш бекор килинди хамда давлат органлари ва бошка органлардан те-гишли идоралараро суров олинган вактдан бошлаб бир иш куни мобайнида такдим этиш жорий килинди.

Узбекистан Республикаси Президентининг 2015 йил 15 майдаги «Хусусий мулк, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ишончли химоя килишни таъминлаш, уларни жадал ривожлантириш йулидаги тусикларни барта-раф этиш чора-тадбирлари дастури туFри-сида»ги ПФ-4725-сонли фармони мамлака-тимиз иктисодиётида хусусий мулкнинг урни ва ролини тубдан ошириш, тадбиркорлик фаолиятини ташкил этиш ва жадал ривожлантириш йулидаги тусик ва чекловларни бартараф этиш; ялпи ички махсулотда хусусий мулк, жумладан, чет эл капитали ишти-рокидаги улушни изчил ошириш; ракобат ва ишбилармонлик мухитини янада такомиллаштириш, барча турдаги руйхатдан утказиш, рухсат бериш ва лицензиялаш, шунингдек, ташки иктисодий фаолиятни амалга ошириш билан боFлик тартибларни янада соддалаш-тириш; тадбиркорлар хукукларини бузиш холатларига йул куйган давлат идоралари ходимларининг маъмурий ва жиноий жавоб-гарлигини кучайтириш; суд ва прокуратура

органларининг тадбиркорлар хукукларини химоя килишдаги ролини янада ошириш; давлат идоралари томонидан тадбиркорлар-га имтиёз ва преференцияларни сузсиз кул-лаш тартибини жорий этиш борасида ута мухим дастур булиб хизмат килмокда.

Тадбиркорлик, шу жумладан, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларига рухсат бериш ва лицензиялаш тартибларини такомиллаштириш борасида курилган чора-тадбирлар натижасида куйидагилар амалга оширилди:

- турли сохаларда мавжуд булган 308 та рухсат бериш тартибларидан 110 таси бекор килиниб, уларнинг сони 198 тага туширилди;

- 74 та лицензияланадиган фаолият тури-дан 16 таси бекор килиниб, уларнинг сони 58 тага туширилди;

- амалдаги рухсатномалар бериш меъёр-лари Узбекистан Республикасининг «Тадбиркорлик фаолияти сохасидаги рухсат бериш тартиб-таомиллари туFрисида»ги Конуни билан мувофиклаштирилди.

Сунгги йилларда кабул килинган конун хужжатларига асосан тадбиркорлик, шу жумладан, кичик бизнес ва хусусий тадбиркор-ликнинг ривожланиши учун куйидаги кулай шарт-шароитлар, имкониятлар яратилди:

- тадбиркорлик субъектларини давлат руйхатидан утказиш, кредит олиш, хужалик низоларини куриб чикиш, бизнесни тугатиш жараёнлари сезиларли даражада соддалаш-тирилди ва арзонлаштирилди. Жумладан, тадбиркорлик субъектларини ташкил килишни соддалаштириш ва уларнинг фаолият юритишини енгиллаштириш билан боFлик 40 дан ортик меъёрий-хукукий хужжатга узгартириш ва кушимчалар киритилди;

- хусусий мулкдорлар ва тадбиркорлар-нинг конуний хукукларини химоя килиш, уларнинг фаолияти кафолатларини кучайтириш масаласини хал этишда суд органлари ролини оширишга алохида ахамият бе-рилмокда;

- тадбиркорлик субъектларининг молия-хужалик фаолиятини текшириш ва тафтиш

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 5

килиш факат давлат солик хизмати органла-ри томонидан амалга оширилиши, уларга нисбатан хукукий таъсир чоралари эса факат суд тартибида кулланилиши белгиланди. Энди микрофирмалар, кичик корхона ва фермер хужаликлари фаолияти турт йилда бир марта, бошка хужалик субъектлари фаолияти эса уч йилда бир марта режали тар-тибда текширилади ва бундай текширувлар факат Назорат органлари фаолиятини муво-фиклаштириш буйича республика кенгаши карорига асосан амалга оширилади;

- интизомли солик туловчилар молия-ху-жалик фаолиятини солик сохасида текшириш буйича мораторий 2017 йилнинг 1 январига-ча узайтирилди;

- давлат бошкаруви идоралари билан узаро муносабатларда тадбиркорлар хукук-ларининг устуворлиги тамойили жорий килиниб, хужалик юритувчи субъектларнинг фаолиятига конунга хилоф равишда аралаш-ганлик учун айбдор мансабдор шахсларнинг жавобгарлиги кучайтирилди.

2015 йилда «Узбектелеком» акциядорлик компаниясининг кунFирокларга хизмат курсатиш буйича ягона маркази ва бош про-куратуранинг «Ишонч телефони» базасида фукароларнинг мурожатларини кечаю кун-дуз кабул килиш буйича янги тизим жорий этилди. Ушбу тизим жорий этилганидан буён утган ярим йил давомида прокуратура ор-ганларига 1500 дан зиёд тадбиркор мурожа-ат килган. Барча мурожаатларнинг карийб учдан бир кисми тадбиркорлар фойдасига хал килинган1.

Давлат органлари ва тадбиркорлик субъектлари уртасида узаро муносабатнинг

1 Каримов И.А. Бош мак,садимиз - мавжуд к,и-йинчиликларга карамасдан, олиб бораётган исло-хотларни, иктисодиётимизда таркибий узгариш-ларни изчил давом эттириш, хусусий мулкчилик, кичик бизнес ва тадбиркорликка янада кенг йул очиб бериш хисобидан олдинга юришдир. / Узбекистан Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг мамлакатимизни 2015 йилда ижти-моий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2016 йилга мулжалланган ик,тисодий дастурнинг энг мухим устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Махкамаси мажлисидаги маърузаси. // «Халк, сузи», 2016 йил 16 январь.

бевосита электрон шакллари жорий этил-гани туфайли 2015 йилда 42800 та тадбиркорлик субъекти интернет тармоFи оркали Ягона интерактив давлат хизматлари пор-талида руйхатга олинди. Улар 260 турдаги интерактив хизматлардан фойдаланиш им-кониятига эга булдилар. 2013-2014 йиллар-да тадбиркорлар ва фукароларга 102 минг-дан ортик хизмат курсатилган булса, 2015 йилда бу курсаткич 420 мингдан ошган. Бу-гунги кунда солик ва статистика хисо-ботлари 100 фоиз электрон шаклда интернет тармоFи оркали такдим этилмокда. 2016 йилнинг 1 январидан бошлаб мамла-катимизнинг барча худудларида тадбиркорлик субъектларига «ягона дарча» тамойили асосида Давлат хизматлари курсатиш ягона марказлари уз фаолиятини бошлади2. Унга кура, ушбу тармоклар иши-ни юритадиган ташкилотларнинг худудий корхоналарига техник шартларни олишдан тортиб мухандислик-коммуникация тар-мокларига уланишгача булган барча жара-ёнларни амалга ошириб, уларни тадбир-корларга тайёр холда топшириш ваколат-лари берилди.

Мамлакатимизда тадбиркорликнинг ри-вожланиши учун кулай ишбилармонлик мухитини яратиш максадида солик юки муттасил камайтириб борилмокда. Жумла-дан, умумий солик юки ЯИМга нисбатан 1993 йилдаги 45%дан 2015 йилда 20,0%га камайтирилди. Юридик шахслардан олина-диган фойда солиFи ставкаси 1995 йилда 38%ни, 2000 йилда 31%ни, 2005 йилда 25%ни ташкил этган булса, 2013 йилда 9 фоизгача, 2014 йилда эса 8%гача, 2015 йилда 7,5%гача пасайтирилди. Микрофирма ва кичик корхоналар учун ягона солик тулови 2005 йилдаги 13%дан 2015 йилда 6%, саноат ва курилиш сохаларида эса 5%гача туширилди. 2016 йилда ягона солик тулови хизмат курсатиш сохаларида хам

2 Уша манба.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 5

5% гача туширилди1. Шу билан бирга дав-лат томонидан уз махсулотларини экспорт-га йуналтирувчи корхоналарга хамда ин-вестицияларни жалб этувчи ва янги мах-сулот ишлаб чикарувчи кичик бизнес субъект-ларига бир катор имтиёзлар яратилди.

Банк фаолиятининг конунчилик ва меъё-рий асосларини такомиллаштириш, тизим-да ишбилармонлик мухитини тубдан яхши-лаш хамда тадбиркорлик фаолиятини юри-тиш учун янада кулай шарт-шароитлар яра-тиш буйича куйидаги чора-тадбирлар амалга оширилган:

- кичик бизнес субъектларидан тижорат банкларида миллий валютада хисоб раками очганлик учун тулов ундириш бекор ки-линди;

- кичик бизнес субъектларининг кредит аризаларини куриб чикиш муддати уч банк кунидан ошмайдиган муддат билан чек-ланди;

- банк хисобваракларини очишда имзо намуналарини нотариал тасдиклаш, шу-нингдек, кичик бизнес субъектлари булган микрофирмаларнинг имзо намуналари кар-точкасида иккинчи имзо (хисобчи) булиши талаби бекор килинди.

Марказий банкнинг кайта молиялаш ставкаси 2000 йил бошида 36%ни, 2006 йил 1 январида 16%ни, 2010 йилда 14%ни, 2011 йилда 12%ни, 2014 йилда 10%ни ташкил эт-ган булса, 2015 йилнинг 1 январидан 9 фо-изгача туширилди. Бунинг натижасида тижорат банклари кредитлари хисобидан мо-лиялаштириладиган лойихалар сони ва кредитлар хажмининг купайишига эришил-ди. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик ривожи учун тижорат банклари томонидан

1 Узбекистон Республикаси иктисодий-ижтимоий тараккиётининг мустакиллик йилларидаги (19902000 йиллар) асосий тенденция ва курсаткичлари хамда 2011-2015 йилларга мулжалланга^н прогноз-лари. - Т.: «Узбекистон», 2011. -25-б; Узбекистон иктисодиёти: ахборот-тахлилий бюллетень. 2011 йил. - Т.: ИТМ, 2012. -29-б.; Экономика Узбекистана: информационно-аналитический бюллетень за 2014 год. - Т.: ЦЭИ, 2015. -С. 19; Узбекистон Республикаси Давлат статистика кумитаси маълу-мотлари.

ажратилган кредитлар хажми 2001 йилдаги 171,5 миллиард сумни ташкил этган булса, бу курсаткич 2015 йилда 12112,6 миллиард сумни ташкил этди. Бу 2001 йилга нисбатан 7 баровардан зиёд купрокдир. Шунингдек, 2015 йилда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларига 2527,0 миллиард сум микдордаги микрокредитлар ажратил-ди. Тижорат банклари томонидан 2015 йил давомида касб-хунар коллежлари битирув-чиларига 277,8 миллиард сум, оилавий тад-биркорликни ривожлантиришга 276,0 миллиард сум, тадбиркор аёлларни куллаб-кувватлашга 1255,02 миллиард сум мик-дорида кредитлар ажратилган2.

Мамлакатимизда тадиркорлик учун кулай ишбилармонлик мухитини яратиш, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни кул-лаб-кувватлаш борасида амалга оширилган чора-тадбирлар натижасида 2015 йилнинг октябрь ойида Жахон банки эълон килган «Бизнес юритиш» рейтингида Узбекистон факат бир йилнинг узида 16 поFонага кутарилиб, 87-уринни эгаллади. Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримов-нинг таъкидлашича, «Шуни алохида кайд этиш керакки, «янги бизнесни куллаб-кувватлаш» деб аталадиган мезон буйича мамлакатимиз айни пайтда жахонда 42-уринни, тузилган шартномалар ижросини таъминлаш буйича 32-уринни, иктисодий ночор корхоналарга нисбатан кулланадиган банкротлик тизимининг самарадорлиги буйича 75-уринни эгаллаб турибди. «Кичик бизнес субъектларига кредит бериш» деб номланадиган курсаткич буйича Узбекистон сунгги уч йилда 154-уриндан 42-уринга кутарилди ва утган йилнинг узида рейтин-гини 63 позицияга яхшилади. Жахон банки-нинг маърузасида Узбекистон кейинги йил-ларда тадбиркорлик фаолияти учун ишбилармонлик мухитини яхшилаш сохасида энг

2 Экономика Узбекистана: информационно-аналитический бюллетень за 2014 год. - Т.: ЦЭИ, 2015. -С. 38; Узбекистон Республикаси Давлат статистика кумитаси ва Узбекистон Республикаси Марказий банки маълумотлари.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 5

яхши натижаларга эришган дунёдаги унта давлат каторидан жой олгани кайд этил-ган»1.

Ишбилармонлик, бизнес учун кулай шарт-шароитларнинг йилдан-йилга яхши-ланиб бораётганлиги туфайли мамлакати-миз тараккиётида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг роли ва урни тобора мустахкамланиб бормокда. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг мамлакат ялпи ички махсулотидаги улуши 1991 йил-даги 1,5%дан 2000 йилда 31%гача, 2014 йилда эса 56,1%гача, 2015 йилда эса 56,7%гача усди. 2015 йил якунларига кура, кичик тадбиркорлик (бизнес) сохасида иш билан банд булган ахолининг 77 фоизи мехнат килмокда ва ахоли даромадлари таркибида тадбиркорлик фаолиятидан оли-наётган даромадлар 52 фоизни ташкил этмокда.

Мамлакатимизда ишбилармонлик мухи-тининг яхшиланиб бораётганлиги ва бунинг натижасида хусусий мулк ва хусусий тадбиркорлик микёсларининг кенгайиб, икти-содий тараккиётни таъминлашдаги роли-нинг усиб бораётганлигига карамасдан бу борада ишга солинмаган захира ва имко-ниятлар хамда муаммолар мавжуддир. Шу боисдан, жахон микёсидаги хали-бери да-вом этаётган глобал инкироз билан боFлик юзага келаётган жиддий муаммолар мав-жуд шароитда хусусий мулк, тадбиркорлик ва кичик бизнесни жадал ривожлантириш ва бу соха вакиллари манфаатларини химоя килиш вазифаси белгиланган. Президенти-миз «Жахон бозорларида ракобат тобора кучайиб бораётган бугунги шароитда

1 Каримов И.А. Бош мак,садимиз - мавжуд кийинчиликларга карамасдан, олиб бораётган ислохотларни, ик,тисодиётимизда тарки-бий узгаришларни изчил давом эттириш, хусусий мулкчилик, кичик бизнес ва тадбиркорликка янада кенг йул очиб бериш хисобидан олдинга юришдир. / Узбекистон Республикаси Президен-ти Ислом Каримовнинг мамлакатимизни 2015 йилда ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2016 йилга мулжалланган ик,тисодий дастурнинг энг мухим устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Махкамаси мажлисидаги маърузаси. // «Халк, сузи», 2016 йил 16 январь.

и^тисодиётимизнинг ра^обатдошлигини тубдан ошириш, экспортга махсулот чи^арадиган корхоналарни ^уллаб-^ув-ватлашни кучайтириш, фермер хужалик-лари, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларининг экспорт фаоли-ятидаги иштирокини ^ар томонлама рагбатлантириш устувор а^амият касб этади»2, деб таъкидлаган.

Кичик бизнес ва хусусий тадбиркор субъектлари ва фермер хужаликларининг экспорт фаолиятидаги иштирокини раFбат-лантириш максадида улар уз махсулот-ларини экспорт килишдан олган валюта ту-шумларининг 50 фоизини банкларга сотиш мажбуриятидан озод килинган. Эндиликда, 2013 йили Узбекистон Республикаси Ташки иктисодий фаолият миллий банки хузурида ташкил этилган Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларининг экспортини куллаб-кувватлаш жамFармаси фаолиятини янада кенгайтириш максадида унинг устав капиталини камида 2 баробар купайтириш хисобидан мамлакатимизнинг барча минта-каларида унинг таркибий булимларини ташкил этиш хамда хизмат курсатиш доира-сини янада кенгайтириш вазифаси куйил-ган. Шунингдек, юртбошимиз томонидан экспортга махсулот чикарадиган корхона-лар учун такдим этилаётган имтиёзлар ти-зимини яна бир марта танкидий куриб чикиш, божхона тартиб-таомилларини яна-да соддалаштириш, уларни амалга ошириш муддатларини кискартириш ва ташки савдо операцияларини бажариш учун тарифлар-ни пасайтиришга доир кушимча чоралар куриш, махсулот экспорти билан боFлик барча хужжатлар ва рухсат бериш тартиб-таомилларини расмийлаштиришнинг электрон шаклини жорий этиш вазифалари белгилаб берилди3.

Бизнинг фикримизча, ишбилармонлик мухитини янада яхшилаш ва шу асосда ху-сусий мулк ва хусусий тадбиркорликни яна-

2 Уша манба.

3 Уша манба.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 5

дa pивoжлaнтиpиш мaк1caдидa кyйидaги-лapни aмaлгa oшиpиш лoзим бyлaди:

- ишбилapмoнлик мухитини ypгaниш УЧУН «Taдбиpкopлик КУНИ» тaдбиpлapи вa cУpoвнoмaлapни мyнтaзaм yткaзиш opкaли yлapнинг мyaммoлapини aниклaш хaмдa бapтapaф этиш чopaлapини ^иш;

- бaнк cox1acидa кpeдит oлиш, инкacca-ция, кoнвepтaция, хишб paкaм oчиш, нaкд пул oлиш, шyнингдeк, xopиждaн мини тex-нoлoгия вa ycкyнaлapни oлиб киpиш тapти-бoтлapи бyйичa мyaммoлapни х^л этиш;

- инжeнepлик тapмoклapигa yлaниш, yлapдaги узилиш хoлaтлapи, 6Уш тypгaн би-

нoлapни oлиш, тaдбиpкopлapнинг мулкий хyкyклapигa дoиp кaдacтp хyжжaтлapини pacмийлaштиpиш бyйичa мyaммoлapни хaл этиш;

- тaдбиpкopлapнинг Узбeкиcтoндa вa xopиждaги бизнec-фopyм вa кypгaзмaлapдa иштиpoк этишини тaъминлaш ишлapини тaкoмиллaштиpиш;

- oлийгoхлapнинг иктиcoдиëт фaкyль-тeтлapидa «Кичик бизнecни бoшкapиш» мyтaxaccиcлиги бyйичa кaдpлapни тaйëp-лaшни кaйтaдaн йyлгa кУЙИШ.

Ддабиётлар:

1. Узбeкиcтoн Рecпyбликacи Пpeзидeнтининг 2Q14 йил 7 aпpeлдaги «Узбeкиcтoн Рec-пyбликacидa инвecтиция иклими вa ишбилapмoнлик мухитини янaдa тaкoмиллaшти-pишгa дoиp кУшимчa чopa-тaдбиpлap тyFpиcидa»ги ПФ-46Q9-coнли Фapмoни. II Узбeкиcтoн Рecпyбликacи кoнyн хyжжaтлapи тyплaми, 2Q14 йил, 1S-co4, 16B-мoддa, SQ-co4, 5S9-мoддa)

2. Узбeкиcтoн Рecпyбликacи Пpeзидeнтининг 2Q1S йил 1S мaйдaги «Хycycий мулк, кичик бизнec вa xycycий тaдбиpкopликни ишoнчли химoя килишни тaъминлaш, yлapни жaдaл pивoжлaнтиpиш йyлидaги тycиклapни бapтapaф этиш чopa-тaдбиpлapи тyFpиcидa»ги ПФ-4725-coнли Фapмoни. II Узбeкиcтoн Рecпyбликacи кoнyн хyжжaтлapи тyплaми, 2Q1S йил, 2Q-co4, 251-мoддa.

B. Кapимoв И.А. Бoш мaкcaдимиз - мaвжyд кийинчиликлapгa кapaмacдaн, oлиб бopa-ëтгaн иcлoхoтлapни, иктиcoдиëтимиздa тapкибий yзгapишлapни изчил дaвoм эттиpиш, xycycий мулкчилик, кичик бизнec вa тaдбиpкopликкa янaдa кeнг йул oчиб бepиш Xиcoбидaн oлдингa юpишдиp. I Узбeкиcтoн Рecпyбликacи Пpeзидeнти Иcлoм Кapимoв-нинг мaмлaкaтимизни 2Q1S йилдa ижтимoий-иктиcoдий pивoжлaнтиpиш якyнлapи вa 2Q16 йилга мyлжaллaнгaн иктиcoдий дacтypнинг энг мухим ycтyвop йyнaлишлapигa бaFишлaнгaн Baзиpлap Maхкaмacи мaжлиcидaги мaъpyзacи. II <^лк cyзи», 2Q16 йил 16 янвapь.

4. Экoнoмикa Узбeкиcтaнa: инфopмaциoннo-aнaлитичecкий бюллeтeнь зa 2Q14 гoд. -T.: ЦЭИ, 2Q1S.

5. Узбeкиcтoн Рecпyбликacи иктиcoдий-ижтимoий тapaккиëтининг мycтaкиллик йил-лapидaги (199Q-2QQQ йиллap) acocий тeндeнция вa кypcaткичлapи хaмдa 2Q11-2Q1S йил-лapгa мyлжaллaнгaн пpoгнoзлapи. - T.: «Узбeкиcтoн», 2Q11.

6. Узбeкиcтoн Рecпyбликacи Дaвлaт cтaтиcтикa кУмитacи мaълyмoтлapи.

ИКТИСОД BA МОЛИЯ I ЭKОHОМИKA И ФИHAHCЫ 2016, S

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.