CC BY
4
ТКБ 8 тоц 2
Ахмадов Мирзо^абиб, н.и.ф., дотсенти кафедраи методикаи таълими забон ва адабиёти тоцики МТД "ДДХ ба номи акад.Б. Гафуров" (Тоцикистон, Хуцанд)
Ахмадов Мирзохабиб, к.ф.н., доцент кафедры методики преподавания таджикского языка и литературы ГОУ "ХГУ имени акад. Б. Гафурова" (Таджикистан, Худжанд) Ahmadov Mirzokhabib, candidate of philological sciences, Associate Professor of the department of methods of teaching Tajik language and literature under the SEI "KhSU named after acad. B.Gafurov" (Tajikistan, Khujand) E-mail: mirzokhabib @ bk. ru.
Вожа^ои калиди: шеваи таълим, сохтори газал, хониши бадей, шаруи лугат, шаруи маъно, санъатуои бадей, мазмуни ирфони
Дар мацола шеваи омузиши яке аз газалуои машуури Камоли Хуцандй, ки цанбауои шаруиуоли ва ирфони дорад, шаруу тафсир шудааст. Шиносоии хонандагон бо асолати матни газал, циуатуои сохтории он, усули кор бо лугат, усули шаруи маъно ва тарици натицагири аз он мавриди барраси ва баус царор гирифтааст.Муаллиф зарурати шаруу тафсири мазмуни ирфонии газалро дар он уам дидааст, ки хонандагон ин шоири тавоно ва шайхи бузургро бекас ва гарибу нотавон нашиносанд, балки донанд, ки дар рузгори хеш шоир худро асло чунин "гарибу мискин" муаррифй карданй нест. Аз зиндагии Шайх Камол %ам бармеояд, ки ба ашъори баланди вай ва шахсияти у мардуми Табрезу Сарой ва цукмронони замон низ эутиром мегузоштанд, таваццууи хосае доштанд ва аз ин циуат %ам зиндагии шоирро ободу таъмин медоштанд.
Ключевые слова: методика обучения, структура газели, художественная декламация, толкование словаря, толкование значения, художественные виды искусства, мистическое содержание
В статье рассматривается методика работы над одной из известных газелей Камола Худжанди, содержащих разъяснительные и эпистемологический (мистический) аспекты. Обсуждается ознакомление читателей с оригинальностью текста газели, его структурными особенностями, методом работы со словарем, способами объяснения ее значения. Автор считает важным объяснить мистическое содержание данного произведения и показать, что великий шейх и поэт не считает себя одиноким и бедным. Отмечается, что его творчесвтом восхищались и ценили жители Табреза и при дворе великих правителей того времени, которые с почитанием относились к нему и обеспечивали достойную безбедную жизнь.
Key words: teaching methodology, ghazal structure, artistic recitation, dictionary interpretation, meaning interpretation, art forms, mystical content
The article dwells on the methodology of working on one of the famous ghazals of Kamol Khujandi, containing explanatory and epistemological (mystical) aspects. The article discusses the acquaintance of readers with the originality of the text of the ghazal, its structural features, the method of working with the dictionary, and the ways of explaining its meaning. The author considers it important to explain the mystical content of this work and show that the great sheikh and poet does not consider himself lonely and poor. It is noted that his work was admired and appreciated by the inhabitants of Tabrez and at the court of the great rulers of that time, who treated him with reverence and provided a decent, comfortable life.
Fазали мазкур "Дил мукими куйи чонон асту тан ин 40 Fap^" аз ашъори хеле машхури Камоли Хучандй ба хисоб рафта, дар девони у мавк;еи шоиста дорад. Дар баёни шархи холи шоир хам ба ин газал бисёр истинод мекунанд. Шояд хамин чихати масъаларо ба эътибор гирифта, барномаи таълими адабиёт[12] низ шарху тафсири ин газалро дар синфхои хафтум ва нухум такроран пешниход кардааст. Дар огози дарсе, ки дар синфи хафтум ба тахлили ин газал
D01:10.51844-2077-4990-2022-2-177-183
ШЕВАИ ТА ЪЛИМИ FАЗАЛИ
"ДИЛ МУЦИМИ КУЙИ ЦОНОН АСТУ ТАН ИН ЦО FАРИБ" КАМОЛИ
ХУЦАНДИ-И МЕТОДИКА ИЗУЧЕНИЯ ГАЗЕЛИ КАМОЛА ХУДЖАНДИ "ОХ ЧУЖБИНА, ЧУЖБИНА, ЧУЖБИНА, - ЖИЗНИ НЕТ НА
ЧУЖБИНЕ..." METHODS OF TEACHING KAMOL KHUJANDI S GHAZALS "OH, FOREIGN LAND, FOREIGN LAND, FOREIGN LAND, THERE IS NO LIFE IN FOREIGN LAND..."
бахшида мешавад, омузгор доир ба фаъолияти Fазалсароии Камоли Хучандй чанд сухани ифтитохй мегуяд. Аз он чумла, барои хонандагон хаминро шарх медихад, ки Камоли Хучандй шоири Fазалсарост. Вай дар ин намуди шеър аз устодони забардасттарин махсуб мегардад. Дар ашъори y абёти дорои мазмуни баланду хаёлоти нозук ва маонии бикр мав;еи шоиста доранд. Мавлоно Абдуррахмони Ч,омй дар "Бахористон" ин хусусиятро дар назар дошта, Fазалхои Kамолро сахли мумтанеъ номидааст. Ч,омй ин матлабро чунин баён кардааст: "Вай дар латофати сухан ва ди;;ати маонй ба мартабаест, ки беш аз он мутасаввир нест". Оварда шудани бахои адибон ва донишмандон перомуни шахсият ва ашъори шоир барои шинохти Kамоли Хучандй ва пояи баланди ашъори вай аз тарафи хонандагон воситаи бехтарин ба хисоб меравад. Омузгор метавонад чунин маълумотро ба сурати на;шаи зерин пешниход намуда, аёнияти таълимро таъмин кунад:
Муаррифии Шайх Камоли Хучанди
«Вокеан, пояи ин мард бисёр баланд аст». (Хоца^офиз)
"Вай дар латофати сухан ва диккати маонй ба мартабаест, ки беш аз он мутасаввир нест".
(Лбдура^мони Цомй) -
'^амол устоди бузурги забон аст, y дар аксар байтх,ои худ як ё ду сухани думаънидор, ё ки чандмаънидорро чунон устодона кор мефармояд, ки бо гирифтани хдр кадоми он маънихо
мазмуни он байт пурра мебарояд". (С. Лйни)
"Дар аксарият байтхои вай санъати лутф, яъне бамавкеъ ва устодона ба кор бурдани
суханхо ду ё чанд маънидор мешаванд". (Л. Де^отй)
^
"... Хдр як байти y як мазмуни баланд, хаёлоти нозук ва маонии бикре дорад... Аз ин ру, дар давоми асрх,о Чрмй, Лутфй, Фузулй, Х^илолй, Сайидо, Бедил, Шохин, Айнй дар мисоли газали ^мол ;увва озмудаанд. (Лълохон Лфса^зод)
Чунин сухбати ифтитохии омузгор имкон медихад, ки хонандагон масъалаи асосии мавзуъро бехтар шиносанд ва хангоми шарху тафсир ба хар сухани шоир эътибори хоса диханд. Тахлили ин Fазал низ аз ошноии хонандагон бо матни он OFOЗ мешавад. Дар аввал худи омузгор ба хайси намуна чанд байти ин Fазалро аз китоби дарсй ба тарзи бадей ;ироат мекунад. Пас омузгор риоя гардидани талаботи асосии хониши бадеиро аз хонандагон низ та;озо мекунад. Дар раванди хониши онхо омузгор ба суръати хониш, буррой ва сахехии талаффуз, пастиву баландии овоз, мав;еи задахои манти;й, равонй ва грамматикй; мав;еи тава;;уф ва дигархо назорат мекунад (ниг.ба расми № 1)
Талаботи асоеии хониши бадей и матн
Расми №1. Талаботи асосии хониши бадеии матн
Пас омузгор бо ширкати фаъолонаи хонандагон сохтори газалро муайян мекунад. Кори навбатй аз шархи лугат иборат мешавад. Бинобар ин хам омузгор ба хонандагон супориш медихад, ки хар кадом калима, ибора ва таркибхоеро, ки мазмунашон ношинос ва эзохталаб хастанд, аз матни газал чудо кунанд. Барои тезтар амалй шудани ин кор хонандагонро ба се ва ё чор гурух чудо карда, барои хар кадом гурух дарёфт намудани калимахои шархталабро аз байтхои чудогона талаб кардан хам бехтар аст. Пас бо усули гурухй лугатхои чудошуда шарху тафсир карда мешаванд.
Дар идомаи шархи лугатхо омузгор тафсири байт ба байти маъноро ба рох мемонад. Кироати хар як байтро аз хонандагони алохида хохиш карда, маънои лугавй ва дар хамин маврид ба кадом маънй корбаст гардидани калимаву иборахои номафхумро зикр менамояд. Яке аз роххои бехтарини дарки мазмун ба шакли наср баргардонидани абёт мебошад, ки ин кор аз чониби хонандагон бо ёрии муаллим бояд сурат гирад. Бад-ин васила, инкишофи нут;, манти;ан фахмидани назми классикй ва муста;илона баён кардани афкору андешаи шогирдон метавонад таъмин гардад.
Ба хотири он ки хонандагон аз мазмуни газал натичагирй карда тавонанд, омузгор як-ду саволи ёрирасон мегузорад ва хамин тавр, тахлили комили газал сурат мегирад. Тавре ки гуфта омад, газали мазкур нахуст аз чихати сохтор шарху тахлил мешавад. Бо низоми баёншуда шарху тафсир ва тахлили газали "Дил му;ими куйи чонон асту тан ин чо гариб" чунин сурат мегирад:
Афоили газал: - V - - / - V - - / - V - - / - V -
Фоилотун фоилотун фоилотун фоилун Вазни газал: Рамали мусаммани ма;сур
Кофия ва радиф: Калимоти хдмкофия: ин чо, танх,о, бепо, илло, аз мо, бо, во; решаи ;офия овози
Радиф: калимаи гариб
Дил муцими куйи цонон асту тан ин цо гариб Чун кунад бечораи мискин тани тан^о гариб?!
Лугат:
1. Муким - истикоматкунанда, бошанда, сокин
Дар ин маъни Камол гуяд: Гашт басе солу мо%, к-аз сари куят
Ч,он ба сафар рафту дил хднуз муким аст.
2. Куй - 1. Рохи калон, рох. 2. Куча, манзил, махалла Аз чумла Камол гуяд:
%ар хона, ки дар куйи тараб сохта будем, Селоби гаме омаду барканд зи бунёд.
3. Ч,онон - махбуба, маъшука
4. Тан - бадан, чисм. Тани тануо - а) яккаву танхо, бекас, мучаррад; б) чисми холй, кол6уди бечон
5. Fариб - 1. Ачаб, шигифт, хайрон. 2. Мусофир, бегона, аз ватан ва хонумон дурафтода. 3. Мацозан хору зор; бекас
6. Чун - 1. Чй гуна, чй тавр, чй хел. 2. Мисли, монанди, хамчун. Дар чунин маънихо Камол гуфтааст:
Гуфтй: Паси %ар тирагие равшание %аст, Чун аст, ки %аргиз шаби моро сахаре нест? Чун кунад - чй кор кунад, чй чора бинад, чй кор хам карда метавонад; чй тавр бошад, дар чй хол карор гирад; бо умеди чй бошад, чй рохи халосй дорад.
1. Бечора - очиз ва дармонда; касе ки барои бехбудии кори худ чора ва илоч надорад, беилоч 8. Мискин - 1. Факир, бечиз. 2. Бечора, нотавон, очиз
Дар маънии аввал Kамол мефармояд: Ин ки хо^й дод бахши гам ба мискинони хеш, Чун манат мискинтарам, аввал маро фармо насиб. Маънй: дили маро дилбар рабудааст, яъне дил аз тани ман чудо шудааст ва сокини манзили махбубаи ба чон баробар гардидааст, дар харими ёр маъво гирифтааст; чисми аз дил чудошуда дар манзили хеш чун мусофир, мисли касе, ки аз ватан ва хонумон дур афтода бошад, бекас ва хайрону саргардон мондааст. Ин очизу дармондаи факиру нотавон ва чисми холй дар чунин гарибй бекасу танхо чй кор хам карда метавонад, чй илоче дорад, чй тавр ин Fарибиро тахаммул кунад?
Санъати бадей: Ташхис:
бо иродаи хеш аз тан чудо шудани дил ва хар кадоме дар алохидагй ба холе дигар гирифтор шудан: маъвои хуш пайдо кардани дил, танхову гариб мондани тан Тавсиф: куйи чонон, бечораи мискин, тани танхо
Такрор: калимаи тан дар байт бо назардошти кисми аввали калимаи танхо се бор такрор шуда омадааст.
Тацниси зоид: калимаи тан ва танхо ба се маъно истифода шудааст: а) бадан, чисм; б) яккаву танхо, бекас, мучаррад; в) чисми холй, колбуди бечон
Орзуманди диёри хешаму ёрони хеш,
Дар ца^он то чанд гардам бесару бепо гариб?
Лугат:
Орзуманд - хохишманд, талабгор, мушток Диёр - кишвар, вилоят; мамлакат; сарзамин Хеш - худ, хештан
То чанд - то кай, чанд вакт; чй кадар
Бесару бепо - бесаранчом; саросема, овора, парешон, саргардон
Маънй: ман муштоки кишвари хеш ва ёру дустону пайвандони худ хастам, вале аз онхо дурам ва дастам ба домони онхо намерасад. Пас дар ин чахони пургавго то ба кай чунин овора ва парешону саргардон мегашта бошам? Санъати бадей:
Тацниси муздавац: аз он ки дар калимахои диёр ва ёр лафзи ёр такроран ва пахлуи хам омада маънохои гуногунро ифода кардааст.
Такрор: дар иборахои диёри хеш ва ёрони хеш калимаи хеш дубора истифода шуда, такрори мустаънафро ба вучуд овардааст.
Чун ту дар гурбат наяфтодй, чй донй холи ман? Мехнати гурбат надонад хеч кас, илло гариб. Лугат:
Чун - 1. Бинобар он ки, азбаски, аз он чо ки, аз сабаби он ки. 2. Вакте ки, хангоме ки Fyрбат - гарибй, мусофирй, аз ватан дур будан
Афтодан - 1. мацозан ба холи бад дучор шудан, нотавон шудан. 2. Вокеъ шудан, руй додан Х,ол - чигунагй, вазъият, холат; ахвол
Мехнат - 1. Мусибат, бало, бадбахтй. 2. Ранч, азобу укубат, машаккат, захмат
Илло - гайр аз, ба чуз, магар, магар ин ки Дар ин маънй ^мол овардааст: То намози ид дарёбй, марав з-ин дар, ^мол, Идгохи ошикон чун нест, илло куйи дуст.
Маънй: азбаски ту мусофир нашудай ва аз ахволи гарибон бехабарй, холату вазъияти маро аз кучо медонй? Мусибати гарибй ва ранчу машаккати онро аз каси ба гарибй афтода хеч кас бехтар намедонад. Санъати бадей:
Такрор: гурбат дар хар мисраъ такроран омада мазмунро таъкид кардааст
Тазод: донй - надонад; хеч кас - гариб; ту - ман
Хдргиз аз руйи карам рузе напурсидй, ки чист
Х,оли зори мустаманди монда дур аз мо гариб?
ЛУГЯТ:
Хдргиз - асло, хеч гох, хеч вакт, абадан (маънои инкор дорад) Дар ин маънй Хрфиз байти машхуре дорад:
%аргиз намирад он, ки дилаш зинда шуд ба ишц, Сaбm аcm бар царидаи олам давоми мо.
^рам - саховат, химмат, кушодадастй, чавонмардй
Х,ол - чигунагй, вазъият, холат; чигунагии саломатй ва тандурустй, ахвол Зор - нолон, гирён, гирякунон, ашкрезон
Мустаманд - 1. Fамгин, андухгин. 2. Бечора, очиз; мухточ. 3. Мацозан, ошик, гирифтор Мо - ин чо ишора ба ёр, маъшука аст
Бо чунин маъно ^мол дар байти зерин калимаи мустамандиро истифода кардааст: Эй дил, ин бечорагию му^амандй mo ба кай, Чун надори руйи дармон, дардмандй mo ба кай?
Маънй: дар мурочиат ба ёри бепарво ошик бо хасрат мегуяд: боре хам нашудааст, ки рузе химмат гумошта, аз холати ин ошики бечораву очиз бипурсй ва хабардор шавй, ки ин гирифтори аз ту дурафтода дар чй ахвол карор дошта бошад. Санъати бадей:
Тавсиф: Х,оли зори мустаманди монда дур аз мо гариб (яъне, ахволи бечораи нолону гариби аз мо дурмонда) - аз чумлаи тавсифот андар тавсиф буда, ба хотири мухтасар баён кардани максад шоир ин чо аз ибораи изофии тафсилй истифода кардааст, ки аз хусусиятхои барчастаи услуби эчодии шоир ба хисоб меравад. Мутобаца: харгиз - рузе Мацоз: мустаманд ба маънои ошик
Боди субх, аз зулфи цонон буи цон меоварад, Мебарад рузе ба сар х,оло дар ин савдо гариб.
ЛУгЯТ:
Боди субх - насими сахарй Буи чон - ин чо ба маънои хабари зиндагй Руз ба сар бурдан - умр гузаронидан Савдо - гирифторй ба иш;
Маънй : ин гирифтори иш;и ёри азиз холо танхо бо он зиндааст, ки насими сахарй аз буйи зулфи махбуба паём меоварад ва вайро таскин мебахшад. Санъати бадей : Мацоз: буи чон, савдо Тавсиф: боди субх
Чун дар ин даврон нaмеaфmaд касе бар х;оли худ, Дар чунин ша^ре, ки мебинй, ки сифишд бо гариб?
Лугат:
Чун - бинобар он ки, азбаски, аз он сабаб ки, аз он чо ки
Даврон -- 1. замон, ахд; манзил, фасл, хангом. 2. Гардиш, даврзанй, чархзанй, гирдгардй. Афтидан - 1. мацозан ба холи бад дучор шудан; нотавон шудан, очиз шудан. 2. Вокеъ шудан, руй додан. 3. Гирифтор шудан, мондан, шудан, галтидан
Маънй: бинобар он ки дар ин замон хеч кас худ аз худ ба холе гирифтор намешавад ва барои вокеъ шудани хар кадом холат воситаву сабабгоре вучуд дорад, дар ин хел шахре, ки ту медонй, кадом касе пайдо мешавад, ки бо гарибе хамрохй кунад ва хамтакдир бошад? Санъати бадей:
Тазод ва мутобаца: намеафтад - афтад; касе - кй Тацниси зоид: чун - чунин
Дар гарибй цон ба сахтй меди^ад мискин Камол, Во гарибй, во гарибй, во гарибо, во гариб!
Лугат:
Гарибй - дурй аз ватан, гурбат Ч,он додан - мурдан
Сахтй - душворй, азобу машаккатхои зиндагй, ахволи танги маишй Мискин - 1. Факир, бечиз. 2. Бечора; нотавон, очиз Ба ин маънй шоир дар чойи дигар гуфтааст:
Ин ки хо^й дод бахши гам ба мискинони хеш, Чун манат мискинтарам, аввал маро фармо насиб. Во - шакли кутоушудаи вой; нидои бо таассуф фарёд кашидан
Маънй: рузе Камоли бечораву очиз ва факир дар мусофирату гурбат бо машаккат ва бо душворй чон медихад. Фарёд аз чунин ахволи гарибонаву нокомй, ки ман имруз дорам. Санъати бадей:
Такрор: калимаи гарибй дар ин байт панч маротиба омада, мазмуни асосиро гаштаву баргашта таъкид кардааст.
Тафсири мазмуни ирфонии байти матлаъ: бояд гуфт, ки ин газали шоир мазмуни ирфонй хам дорад. Аммо барои шархи мазмунхои ирфонии он хануз доираи дониши мактабиён кифоят намекунад. Шогирдони мактабй хадди акалл аз истилохоти ирфонии шуарои мутасаввиф огахй надоранд. Аз ин ру, кифоят аст, ки омузгор доир ба тобишхои ирфонии газали мазкур дар асоси тафсири байти матлаъ як маълумоти мукаддамотй дихад. Агар шогирдон шавку хохиши идроки чунин мазоминро зохир созанд, он гох омузгор бояд барои якчанд нафар хохишмандон берун аз дарс машгулиятхои махсус гузаронад. Инак, байти матлаъ:
Дил муцими куйи цонон асту тан ин цо гариб Чун кунад бечораи мискин тани тан^о гариб?! Ин байт дар китоби дарсй [14,с.109] ба сурати зерин омадааст: Дил муцими куйи цонон асту ман ин цо гариб Чун кунад бечораи мискинтан тан^о гариб?! Дар нашрхои илмй-интщодии ашъори Камоли Хучандй [7,с. 439; 8,с.917] мухавдщон бо истинод ба нусхахои муътабар байти аввалро дуруст хисобидаанд.
Дар ин байти матлаъ шоир холи хешро иброз медорад, калимаи чонон на ба мазмуни махбубаи заминй, балки ба маънои ёри азалй, махбуби лоязолй - Худованд омадааст. Пас дар дили шоир танхо ишки ин Ч,онон чуш мезанад. Аз ин ру, ин дил чисмро тарк намуда ба ёри хакикй пайвастааст. Тани у, ки аз дил хам чудо шудааст, чун колбади берух буда, наметавонад бо дил якчоя ба он Ёр бипайвандад. Бинобар ин хам тан гарибу бекас ва танхо мондааст. Шоир дар гами он тани танхомонда мегуяд, ки ин факири бечораву нотавон акнун чй илоче дорад, чй хам аз дасташ меояд. Натича: ба диккати шогирдон расонидан зарур аст, ки хамин тавр шоир аз танхоии хеш дар ин чахони гузарон не, балки аз дуриву бебахра мондани хеш аз пайвастан ба нури Лоязолй сухан меронад, чунки барои ахли ирфон ин дунё ягон кадру кимате надорад дар баробари расидан ба рахмати Парвардигор. Шархи мазмуни ирфонии ин байт аз он чихат хам зарурат дорад, ки хонандагон ин шоири тавоно ва шайхи бузургро танхо ва гарибу нотавон нашиносанд, балки донанд, ки дар зиндагии хеш шоир худро асло чунин гарибу муфлис муаррифй карданй нест. Аз зиндагии Камол хам бармеояд, ки ба ашъори баланди вай ва шахсияти у ба хайси шайхи бузург мардуми Табрезу Сарой ва хукмронони замон низ эхтиром мегузоштанд ва таваччухи бештаре доштанд ва аз ин чихат хам зиндагии шоирро ободу таъмин медоштанд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Абдуррахмони Ч,омй. Нафахот-ал-унс. Тасхехи доктор Махмуд Обидй/А.Ч,омй. - Техрон: Интишороти Иттилоот, 1370.
2. Абдуррахмони Ч,омй. Нафахот-ул-унс. Тахиягарони матн, муаллифони мукаддима ва фехристхо Муътабар Окилова, Бахром Мирсаидов/ А.Ч,омй. - Душанбе: СЧ.ИЭ, 2013. - 872 с.
3. Абду;одиров А. Каломи Камол/ А.Абдук;одиров,А.Давронов. - Хучанд, 1998.- 145 с.
4 . Абдучаббори, Шохахмад (Суруш). Фарханги ашъори Камоли Хучандй/Ш.Абдучаббори. -
Хучанд: Хуросон, 2015. - 736 с.
5 . Камоли Хучандй. Девон, иборат аз ду чилд. Тасхехи Ш. Хусейнзода ва С. Асадуллоев. -
Душ ан бе, 198 6
6. Камолиддин, Масъуди Хучандй. Девон, бо тасхеху эхтимоми Азизи Давлатободй. - Техрон, 1378.
7. Камоли, Хучандй. Девон. Мук;аддима аз Абдулманнон Насриддинов. Тахия ва тасхехи матн аз Абдучаббори Суруш, Саидумрон Саидов. - Хучанд: Андеша, 2011. - 632 с.
8. Камоли Хучандй. Девон. Матни илмй-интщодй. Му;аддима, тасхех ва таълщоти Фахриддин Насриддинов. Ч,илдхои якум ва дуюм/Камоли Хучандй. - Хучанд: Ношир, 2020. -1432 с.
9. Матлубаи, Мирзоюнус. Шархи шаст шеъри Фарзона/М.Мирзоюнус. - Хучанд: Ношир, 2019. - 244 с.
10.Насриддинов, А. Сехри мубин/ А.Насриддин. - Хучанд: Ношир, 2012. - 164 с.
Сарчашма^ои методй:
11.Ахмадов,М.Таълими адабиёти точик,;. 1 ва 2. Китоби дарсй барои донишчуёни факултетхои филологии мактабхои олии Точикистон. - Хучанд: Нури маърифат, 2018. - 252- 336 с.
12.Барномаи таълими адабиёти точик дар синфхои 5-11.-Душанбе: Маориф, 2007. - 72 с.
13.Миров, Т. Дастури методии «Адабиёти точик» барои синфи 9. / Туйчй Мирзод. - Душанбе: Маориф, 1986. - 144 с.
14.Тоиров, У. Адабиёти точик, китоби дарсй барои синфи 7 - ум. / Тоиров Урватулло, Зикиров Хайрулло, Мусоев Мухаббат. - Душанбе: Мавлавй, 2008. - 320 с.
REFERENCES:
1.Abdurrahmani, Jami. Nafahat al-uns. Edited by Dr. Mahmud Obidi. / Nuriddin Abdurrahmani Jami. - Tehran: Information Publications, 1370.
2.Abdurrahman Jami. Nafahat-ul-uns. Developers of the text, authors of the introduction and catalogers, Mutabar Aqilova, Bahrom Mirsaidov. / Maulana Nuriddin Abdurrahmani Jami. -Dushanbe: SJIE, 2013. - 872 p.
3.Abdukadirov, A. Kalomi Kamal/ A. Abdukadirov, A. Davronov. - Khujand, 1998
4.Abdujabbari, Shahahmad (Sourosh). The culture of poems by Kamol Khujandi/Sh. Abdujabbori. -Khujand: Khorasan, 2015. - 736 p.
5.Kamoli, Khujandi. Cabinet, consisting of two volumes. Correction of Sh. Huseynzoda and S. Asadulloev. - Dushanbe, 1986
6.Kamaliddin, Masoud Khujandi. Cabinet, with correction and care of Aziz Davlatabadi. - Tehran, 1378.
7.Kamoli, Khujandi. Devon. Introduction by Abdulmannon Nasriddinov. Development and correction of the text by Abdu Jabbori Soorush, Saidumron Saidov. - Khujand: Andesha, 2011. -632 p.
8.Kamoli Khujandi. Devon. Scientific-critical text. Introduction, revision and commentary by Fakhriddin Nasriddinov. Volumes one and two. / Sheikh Kamoli Khujandi. - Khujand: Publisher, 2020. - 1432 p.
9.Matlubai, Mirzoyunus. Commentary on sixty poems of Farzona/M. Mirzoyunus. - Khujand: Publisher, 2019. - 244 p.
10.Nasriddinov, A. Sehri Mubin/ Abdulmannon Nasriddin. - Khujand: Publisher, 2012. - 164 p.
Methodological sources:
11.Ahmadov, M. Teaching of Tajik literature, q. 1 and 2. Textbook for students of philological faculties of higher schools of Tajikistan. - Khujand: Light of Enlightenment, 2018. - 252 p.; 336 p.
12.Tajik literature education program in grades 5-11. - Dushanbe: Education, 2007. - 72 p.
13.Mirov, T. Methodical guide "Tajik Literature" for grade 9. / Toychi Mirzod. - Dushanbe: Education, 1986. - 144 p.
14.Toirov,U.Tajik literature, a textbook for the 7th grade. / Toirov Urvatullo, Zikirov Khairullo, Mosoev Muhabbat. - Dushanbe: Maulavi, 2008. - 320 p.
