CC BY
37
УДК 821.21
DOI 10.24412-2413-2004-2022-4-37-44
НАЗИРИИНИШОПУРЙ Махмудзода Обидцони Бекназар, номзади ВА ИСТИЦБОЛИ УАЗ илмуои филология, дотсенти кафедраи ГАЗАЛИЁТИ КАМОЛИ ХУЦАНДЙ назария ва таърихи адабиёти Донишгоуи
давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айнй(Тоцикистон, Душанбе)
НАЗИРИ НИШОПУРИ И ЕГО Махмуд-заде Обиджон Бекназар, канд.
ПОДРАЖАНИЕ филол. наук, доцент кафедры теории и ГАЗЕЛЯМ КАМОЛА ХУДЖАНДИ истории литературы Таджикского
государственного педагогического
университета им. С. Айни (Таджикистан, Душанбе)
NAZIRIINISHOPURIAND HIS Mahmudzoda Obidjoni Beknazar, candidate ACCEPTION OF of philological sciences, Associate Professor of KAMOLIKHUJANDIS GHAZALS the Department of theory and history of
literature under the Tajik State Pedagogical University named after S.Aini (Tajikistan Republic, Dushanbe), E-MAIL: [email protected]
Шевауои шоиронаи истицболи Назирии Нишопурй аз газалиёти Камоли Хуцандй баррасй шудааст. Дар асоси тащили ашъори шоир муайян шудааст, ки Назирй дар навбати аввал газалуои Камоли Хуцандро дар вазнуои мухталиф пайравй намудааст. Чанде аз газалуои Назирй мавриди баррасй царор гирифтааст, ки баробари уамвазн будан, дар онуо цофия ва уатто рафидуои газалиёти Камоли Хуцандй истицбол шудаанд. Истифодаи баъзе таркибуои шоиронаи Камоли Хуцандй дар сурудауои Назирй истицболи мустацими уро аз шеър ва андешаи ин суханвари номвари сабки ироцй бозгуй мекунанд. Хулоса шудааст, ки Назирй дар баробари истицбол аз шеваи сухани Камоли Хуцандй дар газал баъзе навоварщое низ кардааст, ки онуо дар сурати афзудани уацми умумии байтуои газал, инчунин маънисозиву мазмунофаринщо дар вожагони цофияшаванда ва монанди ин цилвагар мешаванд.
Калидвожа^о: Назирии Нишопурй, Камоли Хуцандй, сабки шеър, сабки уиндй, сохторшиносй, газал, истицбол аз тарзи баён, вазн, цофия, радиф, вожагони цофияшаванда
Представлен анализ поэтических приемов подражания Назири Нишопури творчеству Камола Худжанди. На основе анализа стихотворений поэта определяется, что прежде всего Назири Нишопури подражал газелям Камола Худжанди в отношении разных стихотворных размеров. Рассматриваются несколько газелей Назири, в которых он перенял не только размер, но и рифмы и редифы газелей Камола Худжанди. Использование некоторых поэтических выражений и конструкций из газелей Камола Худжанди свидетельствует о непосредственном воспринятии Назири поэзии и мыслей выдающегося представителя иракского стиля. Представлен вывод, что параллельно с подражанием манере изложения Камола Худжанди, Назири при создании газелей проявил
также определенное новаторство, в частности в виде увеличения общего количества бейтов в газелях, создания новых смыслов при использовании рифмующихся слов и т.п.
Ключевые слова: Назири Нишопури, Камол Худжанди, поэтический стиль, индийский стиль, структурализм, газель, подражание манере изложения, размер, рифма, редиф, рифмующиеся слова
The article dwells on consideration and analysis beset with poetic techniques of Naziri Nishopuri's imitation to Kamol Khujandi's creations. Proceeding from the analysis of the poet's poems the author of the article determines that, first of all, Naziri imitated Kamol Khujandi 's ghazals in terms of different poetic meters. The article considers several Naziri's ghazals, in which he adopted not only sizes, but also rhymes and redifs of Kamol Khujandi's ghazals. Usage of certain poetic expressions and constructions from Kamol Khujandi's ghazals testifies to his direct perception of poetry and thoughts of this outstanding representative of the Iraq style. The author of the article comes to the conclusion that in parallel with the imitation of manner of presentation of Kamol Khujandi, Naziri also showed some innovation when creating ghazals, in particular, in the form of increasing the total number of bayts in ghazals creating new meanings when using rhyming words, etc.
Key-words: Naziri Nishopuri, Kamol Khujandi, poetic style, Indian style, structuralism, ghazal, imitation of manner ofpresentation, size, rhyme, redif, rhyming words
Назирии Нишопурй дар идомаи суннатхои газалсарой аз чандин шоирони маъруфи адабиёти гузаштаи мо истщбол намуда, ба ин рох мухимтарин анъанахои газали классикии форсу точикро идома бахшидааст. Ин шеваи пайравии у бештар дар сурати истщбол аз авзону бахрхои шеърии суханварони гузашта ба мушохида мерасад. Хдрчанд ин суханвари мумтоз аз газалхои шоири сохибноми форсу точик Хрфизи Шерозй бештар пайравй кардааст, вале миёни сурудахои вай исти^болияхоеро аз дигар суханварони газалсарои хамасри Лисонулгайб низ ба мушохида мегирем. Аз чумлаи он шоирони хамасри Хрфиз, ки Назирй аз онхо дар сурудани газал пайравй кардааст, Камоли Хучандй мебошад. Добили таъкид аст, ки Дар мавриди таъсири Камоли Хучандй ба шоирони баъд аз худ нукоту матолибе мухталиф дар тах^и^оти донишмандони точик Аълохон Афсахзод, Абдулманнони Насриддин, Бахроми Рахматзод ва дигарон ба мушохида мерасад. Аммо то кунун рочеъ ба исти^боли Назирии Нишопурй аз Камоли Хучандй ба таври алохида тах^и^е ба анчом нарасидааст. Танхо мураттибони китоби «Мактаби Камол» Бахроми Рахматзод ва Шоира Олимова чанд газали Назирии Нишопуриро дар ин китоб чой додаанд, ки дар натори шоирони дигари асрхои мухталиф дар исти^бол аз газалиёти Камоли Хучандй суруда шудаанд [1, 61;86;89].
Дар навбати аввал, аз мутолеаи Девони Назирии Нишопурй ва му^оисаи он бо Девони Камоли Хучандй маълуму равшан мегардад, ки ин суханвари сабки хиндй аз авзони чанд газали Камоли Хучандй исти^бол намудааст. Зикри намунахое аз онхо бозгуи ха^и^ати ин амр ба шумор меравад: Камоли Хучандй:
Аз ту натвонад буридан кас ба осонй маро, Гар намедонад касам, боре ту медонй маро. Мачмари иш^и туро уд аз вучуди худ кунам, Гар барои имтихон чун уд сузонй маро [9, с.906]. Назирии Нишопурй:
Шарм меояд зи ^осид тифли махбуби маро,
Бар сари рохаш бияндозед мактуби маро.
Дастпарварди туам, эй иш^, поси ман бидор,
Хдр кй бинад, аз ту медонад баду хуби маро [6, с.10].
Хдрчанд дар ин ду газал такрори радиф дар сурати калимаи «маро» ба чашм мерасад, аммо ба мушохида мерасад, ки Назирй баробари тагйири ^офияи газали Камоли Хучандй аз вазни он исти^бол намудааст. Дар газали дигар низ чунин шеваи исти^боли Назирии Нишопуриро аз вазни газали Камоли Хучандй ба мушохида мегирем: Камол:
Чашми ту аз хад мебарад бо оши^он бедодро, Аз нолаи мургон чй гам дар хоби хуш сайёдро?! Мардум ба даври руи ту дар гиряанд аз охи ман, Шарт аст борон рехтан дар мавсими гул бодро [9, с. 52]. Назирй
Чанд аз муаззин бишнавам тавхиди ширкомезро? Ку иш^, то як су нихам шаръи хилофангезро. Зикри шабу вирди сахар не хол бахшад, не асар, Хохам ба зунноре дихам тасбехи дастовезро [6, с.16].
Хдрчанд ин чо дар ^офияхо тагйирот ба назар мерасад, аммо пасванди «ро» ба унвони радиф дар хар ду газал такрор шуда, баробари ин пайванди хамвазнй дарёфтани онхоро афзун гардонидааст.
Дар баробари ин, дар Девони Назирй газалхое хам чой доранд, ки ба исти^бол аз вазн, ^офияву радифи газалиёти Камоли Хучандй суруда шудаанд. Намунаи он пайравии Назирй аз як газали маъруфи Камоли Хучандй аст, ки сурати зайл дорад: Ин чй мачлис, чй бихишт, ин чй ма^ом аст ин чо?! Умри бо^й, рухи со^й, лаби чом аст ин чо! Давлате, к-аз хама бигзашт, аз ин дар нагузашт, Шодие, к-аз хама бигрехт, гулом аст ин чо. Чун дарой ба тарабхонаи мо бо гами дил, Хдма гуянд, махур гам, ки харом аст ин чо, Мо ба боми фалакем, аз бари мо гар биравй, Бирав охиста, ки чому лаби бом аст ин чо. Нест дар мачлиси мо пешгаху саффи ниол, Шоху дарвеш надонанд кадом аст ин чо. Сифати уд хама сухтаву гармравем, Ба чуз аз зохиди афсурда, ки хом аст ин чо. Чанд пурсй, чй ма^ом аст, Камол, ин ки турост, Ин ма^оме, ки на манзил, на ма^ом аст ин чо [9, с.50].
Назирй дар чавоби ин газали Камоли Хучандй газали зеринро сурудааст, ки пайвандхои зиёди сохториву маъной миёни онхо ба чашм мерасад: Бигзар аз иш^, ки на хутва, на гом аст ин чо, Дил ба хасрат наву бас кор тамом аст ин чо. Хатти озодагии сарв ба мургон надиханд, Боз гардед, ки симург ба дом аст ин чо. Фикри тубову чинон дар вараъи иш^ хатост, Он чи дар шаръ мубох аст, харом аст ин чо. Чуръа аз шубхаи хотир зи гулу баргардад, Хрн, бахуш бош, ки чому лаби бом аст ин чо.
Худ ба худ бонг занам, худ зи худ ово шунавам, Хабарам нест, ки гуям чи ма^ом аст ин чо. Хама майнушию мастию нишоту тараб аст, Кас надонад, ки шабу руз кадом аст ин чо. З-абри согар мах,и рухсораи со^й бинамуд, Шукр лиллах,, ки тачаллй бадавом аст ин чо. Fоиб аз дидаи бозам нашавад як соат Он ки рамхурда зи вах,ми х,ама, ром аст ин чо. Файзи оби Хизир аз назми Назирй резад, Ки сафои сах,арй бо дами шом аст ин чо [6, 10-11].
Тах,лили ^иёсии х,ар ду газал баёнгари он аст, ки Назирй хдрчанд аз Камоли Хучандй пайравй мекунад, вале аз назари сохторшиносй тагйироте дар кори у мушох,ида мегардад. Ин дигаргунй, пеш аз ^ама, дар хдчми байтх,ои газал дида мешавад. Камоли Хучандй тиб^и суннати маъмулии иншои газал сурудаи хешро дар ^афт байт иншо кардааст. Назирй бошад газалашро дар 9 байт эчод намуда, яъне 2 байт бар ^ачми он афзудааст. Дар газали Камоли Хучандй вожагони «ма^ом», «чом», «гулом», «х,аром», «бом», «кадом», «хом» ва «ма^ом» ^офия шуда омадаанд ва ин чо ба мушох,ида мерасад, ки калимаи «ма^ом» ду маротиба ^офия гардидааст. Албатта маълум аст, ки ма^оми аввал дар байти нахуст вобаста ба истифодаи вожагони мачлису бих,ишт чун истилох,и муси^й, яъне пардаи ох,анг ба кор рафтааст. Ма^оми дувум бошад барои ифодаи манзалат ва чойгох, омадааст. Дар истилох,и ах,ли ирфон х,ар яке аз марх,илахои сайри сулукро ма^ом низ гуянд ва дар ин чо ба ин маънй низ фах,мида мешавад. Аз ин нукта маълум мегардад, ки заминах,ои такрори вожагон дар ^офия барои ифодаи маъни^ои мухталиф аз шеъри шоирони сабки иро^й чун Камоли Хучандй огоз ёфта, дар сурудах,ои суханварони сабки х,индй нуфуз касб кардааст. Дар газали Назирии Нишопурй бошад вожагони «гом», «тамом», «х,аром», «чом», «ма^ом» «кадом», «хом», «бадавом», «ром» ва «шом» ^офия шудаанд. Ба назар мерасад, ки аксари вожагони дар газали Камоли Хучандй ^офияшуда дар газали Назирй низ дида мешаванд ва х,атто чунин шеваи интихоби ^офия миёни байтх,ои х,арду шоир пайванде эчод намудааст. Баробари ин, мушох,ида мегардад, ки х,амаи калимах,ои дар газалх,ои х,ар ду шоир ^офияшуда х,атто ^аробати маъной низ доранд. Танх,о бо афзудани ду байт ба газали хеш Назирй ду вожаи дигаре низ дар ма^оми ^офия афзудааст, ки онх,о «бадавом» ва «шом» мебошанд. Храмин тавр, байтное аз х,ар ду шоир, ки дар онх,о ибораи «лаби чом» ба кор рафтаву вожаи «бом» ^офия шудааст, пайванди маъноии зиёд доранд ва бардошти Назириро аз Камоли Хучандй бозгуй мекунанд: Камоли Хучандй:
Мо ба боми фалакем, аз бари мо гар биравй, Бирав ох,иста, ки чому лаби бом аст ин чо [9, с.50] Назирй:
Чуръа аз шубх,аи хотир зи гулу баргардад,
Хон, ба^уш бош, ки чому лаби бом аст ин чо [6, с.10].
Мисраи дувуми х,ар ду байт як маъниро ифода кардааст ва бегумон Назирй ин маъниро аз Камоли Хучандй бардошт намудааст. Хатто ибораи «чому лаби бом» дар х,ар ду байт такрор шудааст. Танх,о фар^ият дар ду ибораи аввали ин мисраъ аст, ки хусусияти зох,ирй дошта, аз назари маъно х,арду муродифи хдмдигаранд. Камол «бирав ох,иста» мегуяду Назирй х,амин маънии ^ушдорро тавассути таркиби «Хон, ба ^уш бош» ифода кардааст.
Чунин ;аробати маъной дар байтхои хар ду шоир, ки дар онхо калимаи «ма;ом» ;офия шудааст, низ ба чашм мерасад. Камол мефармояд: Ин чй мачлис, чй бихишт, ин чй ма;ом аст ин чо, Умри бо;й, рухи со;й, лаби чом аст ин чо [9, с. 50].
Назирй:
Худ ба худ бонг занам, худ зи худ ово шунавам, Хабарам нест, ки гуям чи ма;ом аст ин чо [6, с. 10].
Ба мушохида мерасад, ки зохиран ибораи «ин чи ма;ом аст ин чо» дар хар ду газал такрор шуда омадааст. Вале ин чо вожаи «ма;ом» дар газали Назирии Нишопурй ба маънии дувуме, ки дар байти ма;таъи Камоли Хучандй истифода шуда, омадааст. Хдрчанд таркиби мазкурро Назирй аз Камоли Хучандй баргирифтааст, аммо тагйироти маъной дар он, аз чумлаи тозакорихои шоирро дар мазмунофаринй ифода мекунад.
Агар ба таври куллй ба мухтавои хар ду газал таваччух намоем, маълум мегардад, ки миёни онхо пайвандхои маъноии зиёде чой дорад. Дар назари аввал, хар ду хам ба шархи ма;оми иш^ бахшида шудаанд ва ин матлаб дар байти ма;таи газали Камоли Хучандй равшан мешавад.:
Чанд пурсй, чй ма;ом аст, Камол, ин ки турост, Ин ма;оме, ки на манзил, на ма;ом аст ин чо [9, с.50].
Аммо Назирй дар байти аввали газали хеш ба ин матлаб муста;иман ишорат мекунад ва мегуяд, ки аз ма;оми иш^ даргузар, ки он чо имкони ;адам гузоштан нест. Аз мутолеаи байтхои мавриди бахс чунин ба назар мерасад, ки Камоли Хучандй ма;оми иш;ро тавсифу ситоиш мекунад, вале Назирй аз рафтан ба ин ма;ом ва мушкилоти он равандаро хушдор медихад. Ин чо як навъ ихтилофи назархо дар сурудахои хар ду суханвар дида мешавад ва новобаста ба монандихои мавзуиву маъной чунин фар;иятхо аз мухтаво ва диду назархои шоирон ба як мавзуъ мушохида мегардад.
Дар девони Назирии Нишопурй чанд газали дигареро низ метавон дучор омад, ки бо хамин усул дар исти;бол аз газалиёти Камоли Хучандй ба ;алам омадаанд. Масалан, дар чавоби ин газали Камоли Хучандй, ки бо байти зерин огоз мешавад: Сери набувад аз лаби ширини ту касро, Кас сер надид аз шакари ноб магасро Нозон ба сари куи ту оем, ки зав;ест, Дар ;офилаи каъбаравон бонги чарасро [8, с. 160]. Назирй газале сурудааст, ки матлаъи он ба гунаи зайл аст: Бо шахпари ан;о чй наво боли магасро, Хднгомаи Довуд кй дидааст чарасро Дар маърази хуршед сухоро чй намоиш, Бо нури тачаллй чй зиё нори ;абасро [8, с. 17].
Нуктаи ;обили таваччух он аст, ки дар баробари пайравии Назирй аз вазну ;офия ва радифи газал ба мушохида мерасад, ки хатто аксари калимоти мавриди истифода дар ;офия такрор шудаанд. Ин шеваи исти;бол дар байти аввал тавассути ;офияшавии вожаи магас дар хар ду байти ма;таъ ба чашм мерасад. Танхо фар;ияти дар он ба чашм мерасад, ки Камол дар мисраи дувум ва Назирй дар байти аввал калимаи мазкурро ;офия намудаанд. Дар баробари ин, вожаи чарас хам дар байтхои чудогонаи ин газалхо бо маънихои мухталиф ;офия шудааст. Тахаввули маъноие, ки дар вожахои хамсони ;офияшуда дар газали Назирии Нишопурй ба чашм мерасад, ин чо низ ба пештозии у дар сабки хиндй ва шеваи хоси маъниофаринй таъкид варзида, тозакоихояшро равшан ба намоиш мегузорад.
Мухимтарин навоварие, ки Назирй дар ин газали истщболии хеш аз Камол чун сурудаи ^аблй анчом додааст, афзудан ба хачми байтхои он мебошад. Агар газали Камоли Хучандй тиб^и анъана аз хафт байт таркиб ёфта бошад, Назирй абёти газали худро ба 11 байт расонидааст. Худ аз худ дар ин сурат афзудани вожагони нав дар ма^оми ^офия ^ароргиранда низ ба мушохида мерасад, ки аз дигар навгонихои Назирй дониста мешавад. Масалан, дар газали Назирии Нишопурй вожагони ^абас, фарас, хавас, аз чумлаи вожагоне ба шумор меравад, ки дар газали Камоли Хучандй дар ма^оми ^офия дида намешаванд. Баробари ин, агарчй вожагони дигар, ки зикрашон дар боло рафт ва чанд калимаи дигар дар харду газал ба такрор ^офия шудаанд, вале эхсос мешавад, ки Назирй дар тахаввули маъноии онхо ивдом намуда, ба ин шева низ як навоварии хосаеро ба зухур расонидааст.
Бо хамин шева матлаи газали дигареро низ метавон зикр намуд, ки Назирй дар истицбол аз газали Камоли Хучандй сурудааст: Камоли Хучандй
Чашмат ба гамза кушт мани бегунохро, Худ зулфро чй гуяму холи сиёхро. Бо оху руи зард зи холат шудем дур, Бод омаду зи дона чудо кард кохро [8, с. 90]. Назирии Нишопурй
Хар гах ра^ам кунам ба ту узри гунохро, Резам зи хома аз мижа хуни сиёхро . Шояд, ки шарми зиллати моро гарон харанд, Он чо, ки хирманест бахо барги кохро [6, с.101].
Дар байтхои аввали хар ду газал хам монандиву фар^иятхои добили таваччухе ба чашм мерасад. Аз чумла, агарчй Камоли Хучандй дар мисраи аввали газали хеш вожаи бегунохро дар ма^оми ^офия меоварад, Назирй хамоно худи вожаи гунохро истифода мекунад, ки навъе зухури фар^ияти маъной дар матни матлаъхои газалхо ба чашм мерасад. Хамин гуна, миёни «холи сиёх» ва «хуни сиёх» дар мисрахои дувуми хар ду газал фар^ияти маъной эчод шудааст. Харчанд дар байти дувум дар газали Камоли Хучандй худи вожаи «кохро» ^офия шудааст ва дар газали Назирй ибораи «барги кохро» аммо ^аробати маъной миёни хар ду мисраъ дар ба чашм мерасад, ки ин амр ба пайвандхои фикрии хар ду суханвар таъкид мекунад.
Дар баъзе мавридхо ба назар мерасад ки Назирии Нишопурй аз Камоли Хучандй бардоштхои маъной низ кардааст. Масалан, чое Назирй дар рубоии хеш чунин мегуяд: Дар пояи ман сипехрро хастй нест, Дар хавсалаам шаробро мастй нест. Бо рутбаи ман чй садру чй саффи ниъол, Он чо ки манам, баландию пастй нест [6, с.535]
Ин чо миёни ин рубоии Назирй ва боз хам як байти Хоча Камоли Хучандй пайванди маъной ба чашм мерасад, ки фармуда:
Нест дар махфили мо пешгаху с/аффи ниъол, Шоху дарвеш надоданд кадом аст ин чо [5, с.50]. Агарчй Назирй баландиву пастиро дар назар дорад ва дар чавхари андешаи вай рутбаи инсонй ^арор гирифтаву сухан аз манзалати худи инсон меравад, Камоли Хучандй дар махфили мавриди назари у, яъне махфили орифон мавчуд набудани болову поин, яъне нобаробарии инсонхоро тал^ин мекунад. Каробати маъноии байти Камоли Хучандй ва рубоии Назирй хеле равшан аст, вале маълум мегардад, ки кушишхои навчуии Назирй
дар тарзи баён ва шеваи ифодаи матлаб чилваи равшан дорад. Хдтто ибораи «саффи ниол», ки дар хар ду шеър такрор шудааст, барои ифодаи асли матлаб миёни андешахои суханварон пайванде эчод намудааст. Ба назар мерасад, ки Назирй дар чараёни сурудани ин рубоии хеш бо огохй ва исти;бол аз андешаи Камоли Хучандй сухан гуфтааст, чун аз тахлили ;иёсии газалхои хамвазну хам;офия ва хамрадифи хар ду шоир ин маърифат ва ошной мушаххас гардидааст.
Дар мачмуъ, аз баррасихои дар заминаи тах;и;и масъалаи шевахои исти;боли Назирии Нишопурй аз Камоли Хучандй ба поён расида маълум мегардад, ки ин суханвари пеш;адами сабки хиндй дар навбати аввал нодиртарин суннатхои шеъри гузаштаро бо бехтарин равиш ва корбурди унсурхои сабки нав идома додааст. Хдрчанд таъсири равшани сабки сухан ва андешаву тарзи баёни Камоли Хучандй дар баробари Хрфизи Шерозй ба шеваи суханварй ва сабки газалиёти Назирии Нишопурй ба мушохида мерасад, вале дар баробари ин таъсирпазирй у кушида, ки тозакорихое дар сохтори газал, тарзи баён ва мавзуъ ба вучуд овардаанд. Дар навбати аввал аз доираи хачми байтхои газалиёти Камоли Хучандй, ки одатан аз 7 байт таркиб ёфтааст, берун рафта, газалхои хешро то ба 11 байт расонидааст. Ин шеваи кори Назирй аз чумлаи аввалин ташаббусхои шоир барои эчоди навоварихо ба шумор меравад. Дар канори ин, баробари такрори вожагони ;офияшаванда дар газали мавриди исти;бол Назирй кушидааст, ки бо афзудани калимахои нав дар ма;оми ;офия мазмунсозиву маъниофарихои дигаргунае ба анчом расонида, тарху сохтор ва андешаи худро дар газали хеш тагйир дихад, ки ин амр низ ба тозакорихои шоир ишорат мекунад. Мавчудияти монандихои маъной, такрори таркибхои шеърии Камоли Хучандй дар газалиёти Назирии Нишопурй баробари тасди;и шеваи хоси исти;бол ва пайравихои ин суханварро собит намудан аз иродат ва хусни ихлоси у ба шоири шахири Хучанд таъкид меварзанд. Баробари ин, дар мавридхои кам андар кам хамгунихои маъной дар калимоти мавриди истифода дар ма;оми ;офияи газалхои Назирй ба чашм мерасанд, вале бештари холат ба мушохида мегирем, ки ин шоири навпардоз дар тахаввулоти маъноии вожагон и;дом намудааст, ки ба таври куллй маънигарой ва мазмунсозихои шоиронаи уро мучассам мегардонад.
ПАЙНАВИШТ:
1. Афсацзод, Аълохон. Камоли Хуцандй - устоди газал. - Хуцанд: Ношир, 2020. - 280 с.
2. Ёдкарди Камоли Хуцандй. Мацмуаи мацолацои илмй. - Хуцанд: Ношир, 2020.- 640 с.
3. Мактаби Камол / Тация ва танзими Бахроми Рацматов ва Шоира Олимова. - Хуцанд: Ношир, 2019.- 528 с.
4. Муцаддимаи Камолшиносй / Тацияи Бацром Рацматов ва Иззатбек Шехимов. -Хуцанд: Ношир, 2015. - 504 с.
5. Насриддин, Абдулманнон. Сецри мубин. -Хуцанд: Ношир, 2012.- 163 с.
6. Нишопурй, Назирй. Девон /Ба тасцецу таълицоти Муцаммадризо Тоцирй. - Тецрон: Нигоц, 1389. - 647с.
7. Нишопурй, Назирй. Рубоиёт. Тация, тасцец, тавзец ва пешгуфтор аз Обидцон Мацмудзода. - Хуцанд: Ношир, 2022. - 160 с.
8. Хуцандй, Камол. Девон / Тацияи Абдуцаббори Суруш. - Хуцанд: Хуросон,2015.-1292 с.
9. Хуцандй, Камол. Девон / Тациягарони матн, муаллифони тавзецот ва охирсухан Бацром Рацматов ва Оцилбой Оцилов. - Хуцанд: Хуросон,2020 [матни интицодй]. -1328 с.
10. Хуцандй, Камол. Девон (Девони илми-интицоди) / Муцаддима, тасцец ва таълицоти Фахриддин Насриддинов. Цилд^ои якум ва дувум.- Хуцанд: Ношир, 2020. - 1431 с.
Reference Literature:
1. Afsahzod, Alakhan. Kamoli Khujandi Being a Master of Ghazal. - Khujand: Publisher, 2020. - 280 pp.
2. Kamol Khujandi's Commemoration. Collection of scientific articles. - Khujand: Publisher, 2020. - 640 pp.
3. Kamol Tenet. Prepared and edited by Bahrom Rahmatov and Shoira Olimova. - Khujand: Publisher, 2019. - 528 pp.
4. Introduction to Kamol Studies. Prepared by Bahrom Rahmatov and Izzatbek Shekhimov. -Khujand: Publisher, 2015. - 504 pp.
5. Nasriddin, Abdulmannon. Sehri Mubin. - Khujand: Publisher, 2012. - 163 pp.
6. Nishapuri, Naziri. Devon / under the editorship of Muhammadrizo Tahiri. - Tehran: Inga, 1389. - 647pp.
7. Nishapuri, Naziri. Rubaiyat. Compiled, corrected, explained and foreword by Obidjon Mahmudzoda. - Khujand: Publisher, 2022. - 160 pp.
8. Khujandi, Kamol. Devon. Compiled by Abdujabbori Surush. - Khujand: Khorasan, 2015. -1292 pp.
9. Khujandi, Kamol. Devon. Prepared the text, authors of the explanations and the last words expressed by Bahrom Rahmatov and Oqilbay Oqilov. - Khujand: Khorasan, 2020. - 1328 pp.
10. Khujandi, Kamol. Devon. (scientifico-critical Devon) Introduced, revised and commented by Fakhriddin Nasriddinov. The first and second volumes. - Khujand: Publisher, 2020. - 1431 pp.
