CC BY
19
Ахмадов Мирзо^абиб, н. и. ф., дотсенти кафедраи методикаи таълими забон ва адабиёти тоцики МТД "ДДХ ба номи акад. Б. Гафуров" (Тоцикистон, Хуцанд)
Ахмадов Мирзохабиб, к.ф.н., доцент кафедры методики преподавания таджикского языка и литературы ГОУ "ХГУ имени акад. Б. Гафурова" (Таджикистан, Худжанд)
Ahmadov Mirzokhabib, candidate of philological sciences, Ass.Professor of the department of methods of teaching Tajik language and literature under the SEI "KhSU named after acad. B. Gafurov (Tajikistan, Khujand), E-mail:mirzokhabib@bk. ru
Вожа^ои калиди: Камол, газал, таълими адабиёт, лугат, таулил, тафсир, ирфон
Дар мацола сухан перомуни таулилу тафсири намунауо аз газалуои Шайх Камоли Хуцандй меравад. Таъкид мешавад, ки доир ба таълими газалиёти шоир дар мактаб тибци талаботи руз ягон дастури таълим ва мацолауои методй ба миён наомадаанд. Муаллифи мацола тартиб ва низоми омузиши ашъори гиной дар курси хониши адабй усулуои дастрас ва босамари таулилу тафсири ашъори шоирро тибци низоми салоуиятноки таълим дар мисоли газали машуури у бо радифи "Гуфтам: Ба чашм" нишон додааст. Хониши бадей, кор бо лугат, шаруи байт ба байти маънй, таулил аз циуати сохт - афоил, вазн, цофия, радиф; истифодаи санъатуои бадей, натицагирй аз мазмуни газал ва монанди инуо аз цузъиётест, ки муаллиф зимни шаруи хусусиятуои омузиши ашъори гиноии Камоли Хуцандй пешниуод кардааст. Баробари шаруи маънои зоуирй шартуои тафсири мазмуни ирфониро низ зимни бауисобгирии идроки хонандаи мактаб нишон додааст.
Ключевые слова: Камол, газель, преподавание литературы, словарь, анализ, толкование, познание
В статье представлен анализ, толкование газелей Шейха Камола Худжанди. Отмечается, что в настоящее время для изучения творчества поэта в школе нет необходимого учебного пособия. Автором приводится примерный план работы по изучению творческого наследия поэта согласно компетентностному подходу. В качестве образца такой работы взята известная газель "Сказал". Автором представлены такие виды работы над произведениями Камола Худжанди, как художественное чтение,словарная работа, толкование содержания бейта, анализ структуры произведения (рифма, радиф и др.); изучение использованных художественных средств, смыслового значения и ценности газели и т.д.Наряду с анализом структуры газели работа ведется и по ее содеражанию, что способствует восприятию произведения учащимися.
Key words: Kamol, ghazal, teaching literature, dictionary, analysis, commentary, mystics
The article dwells on an analysis and interpretation beset with the patterns of Sheikh Kamoli KhujandVs ghazals. It is underscored that there are no manuals and methodological articles on ghazals tuition at school. The author demonstrates the order and system of studying poetry in the course of literary reading, affordable and effective methods towards analysis and interpretation of the poefs poetry in accordance with the competent system of education on the example of his famous ghazal "I said: To the eye. "Artistic reading, working with a dictionary, interpretation of byte by a semantic byte, analysis in terms of structure - affixes, weights, rhymes; usage of the arts, drawing conclusions from the content of ghazals and the like are some of the details presented by the author in describing the peculiarities of the study concerned with Kamoli KhujandVs poetry. Alongside with the explanation of apparent meaning, he also showed the conditions for the interpretation of the epistemological content in calculation of the school studenfs perception.
Мусаллам аст, ки назми оламгири классикии точик барои хар як фарди сохибдил руду тавон бахшида, дар зиндагии инсонхо таъсири муайян мегузорад. Таълими адабиёт то чое вобаста ба он ба рох монда мешавад, ки омузгор онро чй гуна ба шогирдон мерасонад. Маъмулан,
ТД У 371 ТКБ 74.03(5т)
УСУЛИ ТАХЛИЛИ FАЗАЛХОИ КАМОЛИ ХУЦАНДЙ
МЕТОДИКА АНАЛИЗА ГАЗЕЛЕЙ КАМОЛА ХУДЖАНДИ
AN ANAL YSIS BESET WITH THE PATTERN OF KAMAL KHUJANDI GHAZALS
хонандагони синфхои поëн шеърy сурудхониро дуст медоранд. Алалхyсyс, ба онхо шеърхои равон ва савтй хуш меояд. Хдмин сурудхонй, шав;у рагбат нисбат ба шеър онхоро ба олами дониш, мухаббат ба инсон ва мехри Ватани махбуб рахнамун месозад. Вале бояд гуфт, ки ин майлу хохиш худ аз худ ба амал намеояд, он ба малака, майорат ва дониши фаннии омузгорон вобастагии ;авй дорад. Максади мехварии хар як дарси адабдат дар мактаб ба бедор кардан ва инкишоф додани шав;у рагбати наврасон нисбат ба каломи бадей ва аз он чумла, ба шеър бояд нигаронида шавад.
Бояд гуфт, ки дар равишшиносии точик перомуни омузиши газалиëти Kамоли Хучандй тибки низоми салохиятнок ягон дастури таълим таълиф нагардида, дар маколахои чудогона хам ин мавзуъ комилан баррасй нагардидааст. Бинобар ин хам омузиш ва тахкики ин мавзуъ зарурат пайдо мекунад.
Омузиши мавзуи 'Замоли Хучандй" тиб;и барномаи таълими адабдат дар синфхои 7-ум ва 9-ум пешниход гардидааст. Барнома барои таълими мавзуи Жамоли Хучандй" дар синфи хафтум се соат ва дар синфи нухум панч соат чудо кардааст. Дар тафрика аз он, ки дар барномахои пеш аз истиклол таълими ашъори гиной хдм дар асоси мавзуъхо таълим дода мешуданд, боиси каноатмандист, ки дар барномахои замони истиклол таълими яклухти чунин ашъор пешниход шудааст. Ин имкон медихдд, ки хонандагон бо хусусиятхои ашъори гиной бехтар ошно гарданд. Х,амин тавр, дар синфи хафтум, ки хонандагон бори аввал бо осори Шайх Kамол шинос мегарданд, барномаи таълим омузиши чор газали шоирро пешниход кардааст. Mавзyи Замоли Хучандй" барои синфи 7-ум дар барнома ба тарзи зерин пешниход шудааст:
"Камоли Хуцандй (3 соат). Кироати газалхои "Fapu6u", "Гуфтам ба чашм", "Ошуби цони", "Дуст медорад дилам цабру цафои дустро". Маънихои гарибй, садо;ат, шав;и ëрy дуст, фурутанй ва бардошти чафои дуст.
Пурсиш ва такрор: ;ироати газалхо, аз ëд хондани газалхои 'Тарибй", "Дуст медорад дилам чабру чафои дустро", баëни маънои ибора ва таркибхо. Тавзеуот. [3,с.34].
Барнома зимни ин мавзуъ аз назарияи адабдет маълумот доир ба санъати кинояро низ пешних,од кардааст.
Тавре ки мебинем, барои шарху тафсири 4 газали Kамоли Хучандй, 3 соати додашуда кифоя нест. Аз ин ру, аз хисоби соатхои умумии тадрис лозим меояд, ки як соати дигар барои мавзуи 'Замоли Хучандй" илова карда шавад, то ки омузгор имкон бехтари таълими ин мавзуъро пайдо кунад.
Хдмин тари;, дар полати барои тахлилу тафсири хар як газали шоир чудо кардани як соати омузиш ба натичаи дилхох расидан имкон дорад. Ба он муваффа; шудан лозим аст, ки хонандагон мувофи;и фахму идрок ва зав;у чахонбинй ба ашъори тахлилшаванда бахо дода тавонанд ва аз чунин тахлил барои хеш маънихои нав ба навро бардошт хам намоянд. Дар ниходи хонандагон бедор намудани зав;и маърифати дурусти шеър яке аз вазифахои асосии омузгорон ба хисоб меравад. Дар ин бобат хангоми тахлили асари бадей муайян кардани воситахои тасвир ва санъатхои бадей на;ши махсус дорад. Дар зер ба хайси "мушт намунаи хирвор" тахлилу тафсири яке аз газалхои машхури Шайх Kамолро, ки барнома барои хонандагони синфи 7-ум пешниход кардааст, пешниход месозем. Ин газал, ки бо радифи "Гуфтам: Ба чашм" девони Шайх ^молро зеб бахшидааст, аз шеърхои бисëр хунармандонаи шоир буда, дар байни хонандагонаш шухрати зиëд пайдо кардааст. Бинобар ин хдм кабл аз он ки шархи мазмуни газалро ба рох монад, омузгор доир ба он сухан мегуяд, ки хунари шоирии Kамол асосан газалсарой аст ва у низ мисли ^офиз устоди газал аст. Мавлоно Абдуррахмони Ч,омй дар ин бора чунин фармудааст: "Вай (Шайх ^мол - А. М.) бисëр бузург будааст ва иштиголи вай ба шеъру такаллуф ... барои он буда бошад, ки зохир маглуби ботин нашавад ..." [1, с.750].
^офизи Шерозй бо Kамоли Хучандй дустй ва рафо;ати хос дошта, байнашон робитаи мактубй идома кардааст. Баъзан онхо газалхои худро ба хамдигар мефиристодаанд. Боре Kамол ба ^офиз хамин газали "Гуфтам: Ба чашм"-ро мефиристад. На;л мекунанд: Вакте ки ^офиз ба байтн сеюм (Гуфт: Агар сар дар бдабони гамам хохй ниход, Ташнагонро муждае аз мо бибар. Гуфтам: Ба чашм) мерасад, уро холати ачиб фаро мегирад ва мегуяд: "Во;еан, пояи ин мард бисëр баланд аст".
Чунин маълумот боиси боз хам бештар чалб гардидани диккати хонандагон ба мавзуъ хохад шуд. Пас омузгор бевосита ба тахлилу тафсири мазмуни газал огоз мебахшад. Хонандагон пас аз ошно шудан бо матни он калимаву таркиб ва иборахои эзохталабро чудо мекунанд ва зери назорати омузгор шарх медиханд. Яъне, хар кадом хонанда мустакилона калимахои
эз охталабро аз м атни газал чудо мекунад ва сипас он калимахо бо ширкати хама шарх дода мешаванд. Дар ин лахза омузгор хонандагонро водор месозад, ки аз «Фарханги забони точикй» ва ё лугатхои дигар босамар истифода кунанд ва роххои тезтар дарёфт кардани вохидхои лугавиро омузанд.
Кор бо лугат имкон медихад, ки баъд аз он газал байт ба байт шархи маъно карда шавад. Дар шархи байтхо хам шогирдон фаъолона дастачамъй мекунанд, онхо байтхоро бо навбат мехонанд ва маънои онро шарх медиханд. Барои он ки дар раванди тахлили газал фаъолияти хамагонй таъмин гардад, усули мувофщтарин сухбат ба хисоб меравад. Аз хонандагон так;озо мегардад, ки дар баробари шархи маъно ва шархи лугат ба мав^еи воситахои тасвири бадей дар байтхо эътибор диханд. Пас аз шиносой бо матни газал аз байти матлаъ сар карда, он байт ба байт таулил карда мешавад ва шарху тафсир меёбад:
Ёр гуфт: аз гайри мо пушон назар! Гуфтам: ба чашм!
В-он гахе дуздида дар мо менигар! Гуфтам: ба чашм! [5, с.493].
Афоили газал: - V - / - - V - / - - V - / - - V
фоилун мустафъилун мустафъилун мустафъилон
Вазни газал: бахри рачази мусамани музол (музохафи аштар)
Радиф: ибораи «Гуфтам: ба чашм» дар охири хар кадом байт айнан такрор шуда омада, радифро ба вучуд овардааст.
Кофия: калимахои назар, менигар, гууар, бубар, тар, дар, мешумар, сар ба сар дар охири байтхо пеш аз радиф хамоханг шуда омада кофияро ба вучуд овардаанд, ки харфи равияшон «р» ба хисоб меравад.
Лугат:
Ёр - ин чо ба маънои маъшука; Гайр - дигарон; ракибон; Дуздида дар мо менигар - суи мо пинхонй назар андоз.
Маънй: нозу истигно аз сифатхои азалии ёри дилчуст. Дар ин газал низ ошики нозбардор хамеша омодаи фармоиши маъшука ва гуломи истигнои уст. Ошик на танхо омода аст, ки хама талаботи ёри хешро бе каму кост ичро кунад, балки хар талабу дархости ёр барои вай боиси хушнудию сарфарозй аст. Ёр аз ошик такозо дорад, ки ба суи дигарон нигох накунад ва бар замми ин гох-гохе ба суи маъшука пинхонй назар андозад ва ошик ин талаби ёрашро ба чон пазирой мекунад.
Санъати бадей: Муколама: газал саропо бо санъати муколама эчод шудааст; дар хар мисраи ин байт низ нахуст сухани махбуба ва пас чавоби ошик омадааст.
Тацнис: таркиби «ба чашм» ба сурати санъати тачнис басо зебо афтодааст ва маънихои мачозй (кабул, бо чону дил) ва аслй (ин супоришро бо чашмонам ичро мекунам)-ро ифода кардааст.
Киноя: «дуздида нигох кардан» аз таъбирхои басо зебои мардумист, ки дар маънои ба касе ё чизе пинхонй ва нафахмонида нигох кардан бисёр чолиб афтодааст.
Гуфт: агар ёбй нишони пои мо бар хоки рох,
Барфишон он чо ба доманхо гухар! Гуфтам: Ба чашм! [5,с.439].
Лугат:
Барфишон - афшон, рез, нисор кун; Гууар - гавхар, санги киматбахо; мацозан, ашк; Нишони пой - изи пой, накши пой.
Маънй: ёр боз талаб мекунад, ки агар дар рох хар кучо накши пои маро дарёбй ва умуман, аз ман нишоне ёбй, он чо доман-доман гавхар бирез, яъне хар дороие, ки дорй, нисори хоки пои мо кун. Ошик ин талаботро хам бо хушнудй кабул мекунад.
Ин чо хонандагонро водор кардан лозим аст, андеша кунанд, ки ошики бечизу чора дар ивази ин ваъдахояш кадом гавхархоро нисори накши пои ёри хеш мекарда бошад. Посухи ин саволро аз чавоби ошик дарёфтан осонтар аст. Ягона гавхаре, ки ошики ноком дар ихтиёраш дорад, донахои ашк аст, ки мисоли гавхар дурахшандаву чилодор буда, аз рохи чашм берун меояд ва мерезад.
Санъати бадей:
Мацоз: гууар афшондан - ашк рехтан; ба домануо гууар афшондан - азбаски ошик ашки зиёд мерезад, он сиришк аз рухсор чорй шуда ба домани куртааш ва пас ба замин мерезад, аз ин ру таркиби «ба доман» хам ба маънои мачозй ва хам ба маънои аслй комилан мувофикат мекунад.
Гуфт: Агар сар дар биёбони гамам хохй ниход,
Ташнагонро муждае аз мо бубар! Гуфтам: Ба чашм! [5, с.439].
Лугат:
Биёбон - дашти васеи беоб ва бедолу дарахт; сар дар бдабон ниходан - ба суйи бдабони беоб баромада рафтан; Ташнагон - 1. мардуми ташнаи об, мухточи об. 2. мацозан, ошикон; Мужда -хушхабар
Маънй: ëр боз хам нозу истигнои бештар мекунад ва ошикро огох месозад, ки агар ту ба гаму кулфати ишки ман тоб оварданй бошй, дониста бош, ки сарсониву саргардонихои зиëд дар пеш аст. Огах бош, ки дар ин рох ту танхо нестй, гирифторони ишки ман басо здаданд. Аз ин ру, барои онон хам, ки дар бдабони ишкам ташнагй мекашанд, аз номи ман паëме бирасон! Ошики бечора боз хам ин нози навбатии ëрашро тахаммул мекунад ва макбул медорад. Санъати бадей:
Ирсоли масал: шоир чабру кулфат ва истигнои ишки ëрро дар мисоли бдабони беобу гдахе тасвир месозад, ки дар он гирифторони дигари здаде ташнаву саргардонанд ва ин ошики нав асиргаштаро низ кисмат ба он чо мебарад; Мацоз: сар дар бдабон ниходан - ба бдабони бесару нуг рахсипор шудан; Киноя: бдабони гам - киноя аз гами басо здади сузон, ки аввалу охир надорад; Истиора: ташнагон - ошикони ташнаи дидор Гуфт: агар гардад лабат хушк аз дами сузони ох, Боз месозаш чу шамъ аз дида_тар! Гуфтам: ба чашм! [5, с.439] Лугат:
- нидои ифодакунандаи дарду гам; дами сузони ох - нафаси сузон, ки ошик аз дарду гами ишк берун мебарорад; Лаб хушк шудан - ташна мондан; Месозаш ... аз дида тар - (он лаби хушкшударо) аз оби дида тар бикун; Шамъ - як навъ чарог;
Маънй: ëр боз хам мефармояд, ки аз оххои сузон кашидан дар гами ишки мо агар лабонат хушк шаванд, яъне сахт ташна монй, бо рохи гиристани здад мисли шамъ лабони хушкшудаатро аз нав тар карда ист ва ошики гирифтор ин гуфтаро хам бечуну чаро кабул медорад.
Санъати бадей:
Мацоз: лаб хушк шудан - ташна мондан; Тавсиф: дами сузон; Киноя: аз дида тар сохтан -гиристан; Ташбеу: ошики гирëн ба шамъи сузон монанд карда шудааст, аз он чихат, ки хангоми сухтан равгани шамъ ба бараш мерезад чун ошике, ки сиришки у хам аз дидагонаш ба рую лабаш мешорад.
Гуфт: агар бар остонам об хохй зад зи ашк,
Х,ам ба мижгонат бируб он хоки дар! Гуфтам: ба чашм! [5, с.439]
Лугат:
Остон - остона, даромадгохи хона; Об задан - ба хотири паст нишондани чангу губор об пошидан бар руйи замин; Мижгон - мижахо, муйхои канори пилки чашм;
Маънй: ëр боз мефармояд, ки агар бар остонаи хонаи ман аз сиришкат об заданй бошй, яъне дар зери дари хонаи ман нишаста чунон гиряхо кунй, ки даромадгохи хонаи ман аз ашконат тар мешуда бошад, боз хоки дари хонаамро хам (ба чои чоруб) бо мижахоят бируб. Ошики ноком боз хам омода аст, ки ин истигнои ëрашро кабул созад ва ин амалро бо чашмонаш ичро кунад. Санъати бадей:
Муболига: аз сиришк об задани даромадгохи хонаи ëр, бо мижгон руфтани хоки он дар; Мацоз: ба чашм - кабул ва итоат кардан; Тацнис: ба чашм, ба маънохои: а) кабул ва итоат кардан; б) бо чашмон ичро кардани ин супоришхои ëр Гуфт: агар гардй шабе аз руи чун мохам чудо, То сахаргохон ситора мешумар! Гуфтам: ба чашм! [5, с.439] Лугат:
Са^арго^он - пагохии барвакт, субх;
Ситора мешумар - 1. ситорахоро бишумор, шумор кун, ба хисоб гир. 2. мацозан, хоб накун, бедор бош. 3. киноя аз ашк рехтан, гирëн будан
Маънй: ëр мефармояд, ки агар шабе аз наззораи руи зебои ман бебахра монй, дар ëди чехраи ман то пагохй хоб накарда шабро ба руз бдар. Ошики гирифтор инро хам бо хушнудй кабул мекунад, яъне дар ëди дидори ëр будан хам барои у давлати бузургест. Азбаски ошик ваъда медихад, ки ин фармударо низ «ба чашм» ичро хохад кард, бояд хонандагонро водор кунем, ки маънои дигари «ситора шумурдан» - гиристанро хам баëн созанд. Яъне тибки супориши ëр ошики аз дидори маъшука чудошуда шаб то сахар на танхо бехобй кашад, балки боз гирëн хам бошад, дона-дона ашк бирезад. Ин маъно аз он берун меояд, ки донахои ашк низ мисли ситорахои осмон чилодор ва дурахшандаанд. Санъати бадей:
Ташбеу - руи чун мох; Тацнис: ситора шумурдан - а) ба шумор овардани микдори ситорахои намоён дар осмон; б) нахобидан; в) гиристан; Мацоз: ситора шумурдан - нахобидан; Киноя: ситора шумурдан - гиристан
Гуфт: агар дорй хаёли дурри васли мо, Камол,
^аъри ин дарё бипаймо сар ба сар! Гуфтам: Ба чашм! [5, с.439]
Лугат:
Хаёл - ин чо ба маънои ният, максад; Дурр - марворид, гавхар; умуман, санги гаронбахо; Васл - пайвастан, висол; ба дидори хам расидани ошику маъшук; К^аър - чукурй, умк, таг; Паймудан - тай кардан; чустучу кардан; Сар ба сар - аз аввал то охир.
Маънй: дар байти мактаъ (охир) ёр ба ошик мегуяд: агар умед дошта бошй, ки ба васли мо бирасй, (ки бароят басо беилочу дастнорас аст,) ту бояд умки ин укёнуси бузурги ишкро аз аввал то ба охир тай кунй ва бичуйй! Ошики бечора боз хам кабул медорад, ки «ба чашм» ин хама пахнои укёнуси беканорро чустучу хохад кард, то ба васли гаронсанги ёри пуристигно бирасад.
Агар хонандагон аз мазомини ирфонии ашъори шоирони мутасаввиф то андозае огахй дошта бошанд, ин чо доир ба ишки ахли ирфон нисбат ба Офаридгор сухан гуфтан лозим аст, ки он зинахо (мархалахо) дорад ва барои ба он расидан маъмулан хафт зинаи онро тай намудан лозим мешавад. Шайх Камол рохи ба он ишки мукаддас расиданро тарики саргаштагй дар биёбони беобу гиёх ва пас «паймудани каъри ин дарё» (укёнус) баён кардааст. Саноии Газнавй бошад, он мархалахоро «хафт шахр» гуфтааст:
%афт ша^ри ишкро Аттор гашт, Мо %ануз андар хами як кучаем.
Санъати бадей:
Тавсиф: дурри васл - васли гаронбахо; Мацоз: дурр - хар чизи гаронбахо, пуркимат; ноёб; Муболига: сар ба сар паймудани каъри дарё.
Натича: шоир тавассути образи ошики шайдо, ки омода аст тамоми нозу истигно ва шарту шароити ёри ситамгарро тахаммул кунад, мехохад кимати ишки заминй ва хам арзиши ишки аслию самовиро баён созад, то пайравони ин маслак чафои ёри берахму бепарворо дар хама холат тахаммул карда тавонанд ва аз сарсупурдагии ошикони вокеии ноком ва чоннисор огах бошанд.
Х,амин тавр, дар баробари шархи маъно, омузгор аз мазмуни газал натичагирй мекунад. Тавре ки гуфта омад, дар байти мактаъ шоир галаёни ишки ёри хешро ба дарёи амик ва пурталотум монанд карда, аз забони маъшука мегуяд: агар дар сари ту фикри ба висоли мо расидан бошад, ба ин дарёи пурталотуми ишки мо гутавар шав, чунки васли мо чун дурри тобон гаронбахо буда, дар умки дарё нухуфтааст ва на хар кас онро ба даст оварда метавонад. Ин дурри васлро касе ба даст меорад, ки чукуртарин чойи ин дарёи ишкро аз аввал то охир гузашта метавонад ва он дурри пурбахоро, ки иш; унвон кардаанд, ба даст меорад. Дар чавоби ин гуфтахо хам ошики зор "ба чашм" мегуяд, яъне омодагии хешро дар паймудани каъри ин дарё арза медорад.
Ба эътибори шогирдон расонидан лозим аст, ки ин газал мундаричаи ирфонй дорад. Дар холати равшан сохтани мазмуни ботинии газал, фахмо мегардад, ки ин ишк азалй буда, шоир аз рохи расидан ба вахдати Илохй сухан ба миён овардааст. Он биёбони ишк рохи нохамвор ва бисёр душвори расидан ба вахдатро ишора мекарда бошад, дарёи ишк ин дили инсонест, ки чуёи вахдати Худованди хеш аст. Аммо мазомини ирфонии газали мазкурро он гох шарху тафсир кардан мумкин аст, ки хонандагон барои кабули он омода бошанд ва ин андешахои шоиронаро сарфахм рафта тавонанд. Вагарна омузгор бо баён кардани мазмуни зохирии газал иктифо мекунад. Чун худи бузургон ишорахо доранд, хар хонанда аз ашъори онхо хамон чизро гирифта метавонад, ки барои фахм кардани он кодир аст.
Х,амин тавр, омузгор хонандагонро ба он натича мерасонад, ки афкори ошиконаи Шайх Камол аз оятхои Куръон ва аходиси набавй сарчашма мегиранд ва барои тарбияи насли наврас дар рухияи инсонгарой, парвариш додани хислатхои начибу шоиста ва бартараф кардани мушкилоти хаёт хидмат менамоянд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Абдуррахмони, Ч,омй.Нафахот-ул-унс. Тахиягарони матн, муаллифони мукаддима ва
фехристхо Муътабар Окилова, Бахром Мирсаидов/Мавлоно Нуриддин Абдуррахмони Ч,омй.
- Душанбе: Пажухишгохи фарханги форсй-точикии СЧ.ИЭ дар Точикистон,2013.-872 с.
2. Абдучаббори, Шохахмад (Суруш). Фарханги ашъори Камоли Хучандй/Ш.Абдучаббор. -Хучанд: Хуросон, 2015. - 736 сах.
3. Барномаи таълими адабиёти точик дар синфхои 5-11. - Душанбе: Маориф, 2007. - 72 с.
4. Камоли, Хучандй. Девон. Мураттиб ва муаллифи пешгуфтору тавзехот С. Асадуллоев/К.Хучандй. - Душанбе: Адиб, 1995. - 672 с.
5. Камоли, Хучандй. Девон. Тахия ва тасхехи матн аз Абдучаббори Суруш ва Саидумрон Саидов. Сарсухани Абдулманнон Насриддинов/К.Хучандй. - Хучанд: Андеша, 2011. - 632 с.
6. Матлубаи, Мирзоюнус. Шархи шаст шеъри Фарзона/М.Мирзоюнус. - Хучанд: Ношир, 2019. - 244 с.
REFERENCES:
1. Abdurrahmoni, Jomi. Nafahat-ul-uns. Compilers of the text, authors of introduction and catalogs: Mutabar Akilova, Bahrom Mirsaidov / Mavlono Nuriddin Abdurrahmoni Jomi. - Dushanbe: The Institute of Persian-Tajik Culture of the IRS in Tajikistan, 2013. - 872 p.
2. Abdujabbori, Shahahmad (Surush). Dictionary of Kamoli Khujandi's Poetry / Sh. Abdujabbor. -Khujand: Khuroson, 2015. - 736 p.
3. Educational Program on Tajik Literature for Grades 5-11. - Dushanbe: Enlightenment, 2007. - 72 p.
4. Kamoli, Khujandi. Devon. Compiler and author of foreword and commentary by Asadulloev / K. Khujandi. - Dushanbe: Man-of-Letters, 1995. - 672 p.
5. Kamoli, Khujandi. Devon. Preparation and correction of the text by Abdujabbor Surush and Saidumron Saidov. Introduction by Abdulmannon Nasriddinov / K. Khujandi. - Khujand: Andesha, 2011. - 632 p.
6. Matlubai, Mirzoyunus. Interpretation sixty Poems by Farzona / M. Mirzoyunus. - Khujand: Publisher, 2019. - 244 p.
