CC BY
17FTAXP 16.31.02
ШЕТЕЛД1К СТУДЕНТТЕРГЕ ЦАЗАЦ ЖЭНЕ ОРЫС Т1ЛДЕР1Н ОЦЫТУДАГЫ ТЫЦДАЛЫМ МЕН СеЙЛЕСШНЩ ИННОВАЦИЯЛЬЩ ЭД1СТЕР1
Г.А. Машинбаева 1 Е.Р. Игнатова 2'Д.С. Толмачева3 1 ф.г.к., ага окытушысы, 2 3 ф.г.к., доцеш-i,
1 2 3 Эл-Фараби атындагы Казак улттык университетi, Алматы, Казакстан
email: [email protected]
Макалада казак жэне орыс т1лдер1н окитын шетелдж студенттерге коммуникативт1 apeKerrepAi Yйpeтудiн кейб1р эд1стемел1к амалдары (жеке алганда, ауызша сейлеуге Yйpeтудe тындалым мен сейлеам окытудын eKi мацызды аспeктiсi репнде) жэне коммуникативтi кабшеттерш калыптастыруга талдау жасау карастырылады.
Макала авторлары педагогикалык кызмет сапасын жаксарту Yшiн сабактарда колданылатын инновациялык тиiмдi эдiстep мен студенттердщ коммуникативтiк дагдыларын жeтiлдipу Yшiн кажетп окытудын жана тиiмдi амалдарын кеpсeтeдi. Сондай-ак, макалада эр кезецге сай кызыкты дайындалган материал мазмунын аныктап беруге тырысады. Нэтижeсiндe, авторлар жана оку-эдютемелж материалдарды пайдалануды усынады.
Tyüíh свздер: тыцдалым, свйлеам, инновациялыц эдгстер, диалогтар,свйлеуш1, коммуникативтгк цатынас, свйлеу ниет1, жагдаят
Kipicne. Эл-Фараби атындагы Каз¥У ЖОО дешнп бшм беру факультетвде шeтeлдiк тындаушыларга казак жэне орыс тiлдepi катар окытылады. Казак тш - мeмлeкeттiк тiл болгандьщтан факультетке окуга келген барлык шетелдштер казак тiлiн мiндeттi турде окуы керек. БYгiнгi кYнi eлiмiздe шетелдш азаматтар тарапынан да казак тшне деген кызыгушылык артып кeлeдi. Казакстанга келген студенттер кYндeлiктi емipдe жэне оку барысында Yнeмi казак тшн колданатын ортамен етене араласады. Ал, eлiмiз кепултты болгандыктан Казакстанда орыс тш де ултаралык тiл ретвде бeлсeндi колданылатыны бeлгiлi.
Елбасы Н.Э. Назарбаев жариялаган Yш тiлдe сейлеу (казак, орыс, агылшын) пpинциптepi адамдар арасындагы карым-катынасты кенейтуге зор ыкпалын тигiзeдi. Жана уакыт, элeмдiк Yдepiстepдiн жаhандануы шeтeлдiк азаматтарга казак жэне орыс плдершде окытудын жана эдютерш eнгiзудi талап eтeдi. Студенттер казак жэне орыс тшдерш Yйpeнгeндe практикада энпмелесушшер мен эpiптeстep сезiн тYсiну жэне лекциялык курстарда айтылганнын бэрш кабылдай алатындай болу кepeктiгiн жаксы бiлeдi.
Нeгiзгi бвлiм. Сейлеу YAepiti^^ сейлeсiм мен тындалым тыгыз байланысты. Кептеген орыс тiлi окулыктарынын авторы С.А. Хавронина шет тiлiн игерудщ узак кeзeнi «бшм беру сатылары» деп аталатын сегменттерге белiнeтiнiн атап айтады. Бул бастауыш, орта жэне жалгастырушы кезендер; Жалгастырушы кезен непзп жэне сонгы белiмдepгe белiнгeн.
Бастауыш топтарда тыцдалым мен свйлеамге уйрету. Бастапкы кезен - тшге багыттаудын бастапкы жэне ен алгашкы т1лдш дагдылар мен машыктарды ез бойына сiнipeтiн кезен. Бул кезенде студенттер тщдш кыска фразаларды есте сактаулары тиiс. Мунда студенттер кеп тындап, бipнeшe мэрте кайталаумен болады. Ондай кайталаулар окытушынын сезiн кайталау, езшщ тобында окитын тiл Yйpeнушiнiн дурыс айткан сезiн кайталау, Yнтаспадан еспген жеке сездер мен кыска сейлемдерд^ сондай-ак фразаларды кайталау аркылы тшдерш жаттыктырады. Бул кезенде окытушы да, тш Yйpeнушi де аса табандылык танытуы тиiс. Мунда окытушынын дауыс мэнepi де назардан тыс калмауы тиiс, топпен кайталу жумыстары да осы кезенде жYзeгe асырылады. Сырт караганда онай болганымен тiл Yйpeнудiн алгашкы кeзeнi болып табылатын бул сэт кешнп тiл окыту кезендерше салынатын алгашкы CYpлeу eкeндiгiн Yнeмi eсiмiздe устап, аса жауапкepшiлiкпeн караганымыз жен болады. Олар кайталау кезвде кейде ездepiнe тYсiнiктi сездepдi кайталаса, кейде тiл жаттыктыру Yшiн магынасы жаксы таныс емес немесе есте сактап калмаган сездepдi кайталаулары мYмкiн, бул эдетте тiл окытудын фонетиканы менгерту кeзeндepiндe жYзeгe асырылады. Осы кезендеп тындаудан кeйiн жузеге асырылу Yшiн тiл Yйpeнушiлep ездepiнe тYсiнiктi, узагырак мepзiмдe есте сактап калган фразаларды колданып сейлeйдi.
Тындaлымды o^b^yFa ^юшс б^ын осы кезендеpге сaй оку мaтеpиaлдapын тaцдan aлFaн д^ыс. Сoндaй-aк тыцдaлымFa ^тысты YДеpiстi толык мецгеpyi, шетелдштщ сeйлеyiн тацдай aлyы жэне кaжеттi acaparra есте сaктaй бiлyге кaбiлетrшк кеpек.
Бaстanкы кезецде a^apanbi шaмaFa кapaй беpy, синтaгмaлap apaсындaFы Yзiлiстеpдщ ^a^ra^rn бipтiндеп ^Faröy, мaзм¥нды тYсiнyге biKna^ ететiн сeйлемдеp беpy кеpек. Соц^й^, мэтiндi кaбылдaFaнFa дейiн киындыктapды жою Yшiн ya^rc кeлемiн apттыpy ¥сынылaды.
Оpыс тiлiн o^rcyFa ^тысты теopиялык зеpттеyлеpде Н.Д. Гaлькoвa мен Н.И. ^3a оку Yдеpiсiнiц зaцдылыктapын кaлыптaстыpyдa aкпapaтты кaбылдay, тYсiнy жэне белсендi eцдеyмен тыFыз бaйлaнысты бoлaтын тацдау YДеpiсiн тaлдayFa Ken гацш бeледi.
Тыцдау дaFдылapын дaмытy Yшiн жaдтыц (кыскa меpзiмдi жэне ^3aK меpзiмдi) ж^мысыш CYЙенy кеpек.
K^i^a меpзiмдi жaд тYсетiн aкnapaтrыц кaбылдaнy, eнделy жэне ^3aK меpзiмде оныц белгш 6ip бeлiгiн жaдтa сaктaп ^лу кезiнде кeмек беpедi.
¥3aK меpзiмдi есте сaктay сeздеpдi, сeз тipкестеpiн жэне синтaксистiк к¥Pылымдapдыц естiлy мен arnbrny н¥скaлapын тYсiнyге мYмкiндiк беpедi. ОсыFaн бaйлaнысты фpaзaлык к¥Pылымды жэне сeйлемшц кoммyникaтивтiк тYpiн тYсiнy кеpек. Сeйлеy хaбapлaмaлapын тYсiнy Yшiн, тыцдayшы сeздеp мен сeз тipкестеpiн есте ^^an т^уы кеpек, сoдaн соц e3 кезегiнде естiген aкпapaтты б^ын естiген мэлiметnен бaйлaныстыpyы кеpек.
K^Ka меpзiмдi жaд пен ^3aK меpзiмдi жaд e3apa эpекеттеседi. K^a меpзiмдi жaд ^3aK yaкыткa дейiн aKnapanbiR 6ip бeлiгiн кaбылдayFa мYмкiндiк беpедi. ТYсiнyдiц нэтижесi мaтеpиaлды д^ыс тaндayFa, бipтiндеn енгiзy мен бipiктipyге бaйлaнысты.
ТындayFa apнaлFaн окыту эдiстеpiн жетiлдipy Yшiн тыцдayдыц мaксaттapын нaкты тYсiнy кaжет. Бaстanкы кезенде осы YДеpiстiц мaксaты эpтYpлi жaFдaяттapдaFы с¥хбaтraсyшы мэлiмдемесiн тYсiнy болып тaбылaды.
Одaн эpi кapaй мaзм¥н кYPделiгi мен теpецдiri эpтYpлi дэpежедегi оку мэтiндеpiн тYсiнyге кeшy кеpек. Кoммyникaтивтiк тanсыpмaлap ayдиoмэтiндi тYсiнy децгешн, оныц тYpлеpi мен кaбылдay жaFдaйлapын aныктaйды.
Бaстanкы кезецге apнaлFaн мэтiндеp: ayдитopиядa сeйлесy (окытушыныц н¥скayлapы, стyденттеpдiц pеnликaлapы, оныц шшде тiлдiк oйындap, кapanaйым мэтiндеp).
ЖaлFaстыpyшы тonтapFa apнaлFaн мэтiндеp: тaнымдык жэне мэдениетapaлык, монологтык жэне диaлoгтык болуы мYмкiн. Б¥лapFa эцгiмелеp, эндеp, eлеццеp тaцдaлыныn aлынaды. Бipтiндеn мэтiндеp кYPделене тYседi. Стyденттеp лекциялapды, paдиo жэне эфиpлеpдi кaбылдayFa дaйындaлaды.
ЭpтYpлi тoптapдa тYpлi эдiстеpдi кoлдaнy кеpек. М^цда aFылшын тiлiнде сeйлейтiн стyденттеp Yшiн тiлдiк бiлiмдеpiн дaмытy кoлaйлы жaFдaй тyFызaды. Окyшылap тYсiнбеген сeздеpдiц мaFынaсын eздеpiнiц aнa тiлiндегi сeздеpмен ^^aera^ra тaбy apкылы тYсiнедi.
Тaкыpыnтap мен сyбпoзициялap дыбыстaлFaн мэтiндегi бaсты rop^m aныктayFa кeмектеседi. Диaлoгтык сeйлеyде белгш 6ip бeлiктеpдi aныктay Yшiн ^^raran с¥pay, eтiнiш aйтy, niкipтaлaсy apкылы тYсiнyдi жецiлдеryге бoлaды.
ТыццayFa Yйpетyге apнaлFaн жaттыFyлap жYЙесi естiген хaбapлapды кaбылдayдa кездесетiн психологиялык жэне лингвистикaлык киындыктapдыц сэйкес келyiн кaмтaмaсыз етyi кеpек.
Тыццayдыц негiзi сeйлеy эpекетiнiц бaскa rYpлеpiмен, бipiншi кезекте сeйлесiммен бaйлaнысты болуы мYмкiн.
Kaзaк жэне opыс тiлдеpiн шет тiлi pетiнде окыту эдiстемесiнде жarтыFyлapдыц екi тYpi бeлiнin кepсетiледi: дaйындay мaшыктay жaттыFyлapы жэне сeйлеy кapым-кaтынaс жarтыFyлapы.
Дaйындay мaшыктay жarтыFyлapы тiлдегi сeздеp мен тез тipкестеpiнен бaстan, aйтылFaн ойды жеткiзетiн тiлдiк мaтеpиaлдapды семaнтикaлык кaбылдayдa тyындaйтын лингвистикaлык жэне психологиялык киыншылыктapды жойып, сeздеpдiц лoгикaлык-семaнтикaлык тoбынaн 6aCTan шaFын мэтiндеpдi тYсiнyге дейiн жетюзедь
Тыццaлымды окытуды бaстaFaндa стyденrтеpдiц шыFapмaшылык кaбiлеrтеpiн дaмытaтын ^panamm эpекеrтеpдi кYpделi oйлay эpекеrтеpiмен бipiктipy кеpек. АлFaшкы шaFын мэтiндеpден-aк oкyшылap кaбылдayFa ^тысты тipек пен бaFыrты тaбa 6wyi кеpек.
¥сынылaтын тiлдiк мaтеpиaлды кYPделендipгенде стyденrтеpдiц естyiн бipтiндеn дaмытa oтыpыn жYзеге aсыpy кеpек. Стyденrтеpге ¥Kсaс киындыктapFa кeцiл бeлyге, жarтыFyлapFa белгш жэне белгiсiздеpдi бipiктipyге Yйpетy кеpек. Стyдентrеpдiц нaзapын тек кaнa мaзм¥HFa Faнa емес, сонымен кaтap фopмaFa дa ayдapy кaжет.
Жалгастырушы топтарда тыцдалым мен сейлеамге уйрету. Жалгастырушы топтарда табиги сейлеуге жакын ешкандай т1рекиз алдын-ала таныстырылмаган ауызша акпаратты ягни адамныц сезiн, хабарламаларды ^олданган дурыс.
Бул жаттыгулар студенттердi хабарламадагы негiзгi акпарат кебiрек бершетш белiгiн аныктай алуга Yйретедi. Осы такырып бойынша алдын-ала эцпмелеу болжау аркылы тYсiнуге кемектеседi.
Тындалымга байланыс жасау жагдаятын ескере отырып Yйрету керек. Студенттер дыбыстык мэтiндi мацызды белiктерге белiп, олардыц эр^айсысындагы непзп мэлiметтердi аныктай бiлуi кажет. Дыбысталган сейлеудi, ягни, езi сейлесiп турган адамныц сезiн тYсiну Yшiн студенттерге сейлеудщ эртYрлi белiктерiн бiртутас мэтшге бiрiктiре бiлуге жэне сейлеушшщ жеке ерекшелштерш тYсiне бiлудi Yйрету керек.
Сейлеу жылдамдыгы эртYрлi болады. Студенттердi орташа жылдамдыктан бастап бiрте-бiрте жылдамдата отырып сейлеген сездi ^абылдауга Yйрету керек, соныц iшiнде кiдiрiстердi, дауыс ыргагын, риторикалык сурактарды, кайталауларды есте сактап калулары тиiс.
Алгаш^ы кезецнен бастап-ак мэтiндегi негiзгi деректi мэлiметтердi (сандык, хронологиялык мэлiметтер, жалкы еамдер, географиялык атаулар т.б.) есте сактап калулары тиiс. Тыцдалым барысында студенттерге жай сейлеу хабарламаларын кабылдаудан бастап, мэтшнщ логикалык-семантикалык жагын да ^абылдауга дейiн Yйрету керек.
Барлык окушылардыц дыбыстык кабылдауы да, дыбыстык есте сактау кабшет де эр турл^ ягни бiрдей емес.
¥сынылатын жаттыгулар. Тыцдалымга Yйрететiн келесi тапсырмаларды усынуга болады:
I. Есте сактауды жаттьщтыруга арналган тапсырмалар.
1. Екi немесе Yш кыска сейлемдердi тыцдап, оларды бiр сейлемге бiрiктiрiцiз;
2. ¥закгыгы кыска мерзiмдi есте сактаудан асатын муFалiмнiц (диктордыц) фразаларын
тыцдацыз жэне кайталацыз;
3. Мэтiндi/хабарды тыцдацыз, оны басылFан мэтiнмен салыстырыцыз;
4. ТYсiнбейтiн жерлерiн аныктап, мэтiндi кайта тыцдацыз;
II. Мазмуша алдын-ала болжам жасауFа Yйрету жаттыFулары;
1. Такырып, непзп сездер, сурактар, сызбалар аркылы мазмунды аныктау;
2. Фразаны, мэтiндi аяктау кабшетш дамыту;
3. Мэтiндегi жалкы есiмдердi, географиялык атауларды аныктау аркылы мэтiн мазмунына алдын-ала болжам жасау.
Казiргi заманFы техникалык куралдар студенттерге аудио жэне бейнематериалдарды, мэтiндердi, сабак Yзiндiлерiн, радио жэне теледидар баFдарламаларыныц Yзiндiлерiн оцай жазуFа мYмкiндiк бередi.
Казак жэне орыс тiлдерiн окитын шетелдiк студенттермен жумыс iстеу тэжiрибесiнен жаксы бiлетiнiмiз, дыбыстау аркылы есте сактауды дамытуFа арнаетан жаттыFулардыц бiрi мэтiндi тындап, оны мYмкiндiгiнше есте сактап калFан соц, каFазFа басылFан мэтiнмен салыстыру жемсп нэтиже бередi. Кажет болFан жаFдайда муны бiрнеше рет кайталауFа болады. Мунда тш Yйренушiнiц жады жаца сездермен толы^ады, ол жиi колданылатын сездер мен сез тiркестерiн есте сактап кала алады, тiлдiк птрш дамытады.
Аудио мэтiндердi тацдаFанда студенттердi саясат, экономика, мэдениет жэне спорт саласындагы халыкаралык емiрдiц негiзгi ок^аларын тYсiнуге баFыттау керек. Кыска хабарламаларды тYсiнуден бастап, бiрте-бiрте радио хабарларды тYсiнуге дайындау кажет.
Инновациялык тэсшдер накты аудитория есепке алынып, улттык ерекшелiктер ескерiлiп, жалпы бiлiм децгеш мен мэтiндi кабылдауFа дайындыFы есепке алынып колданылуы тиiс.
Окитын тшге оц кезкарас мэдениет пен елтануFа катысты тацдалынып алынFан материалдар аркылы калыптасады, сондыктан оларды мукият iрiктеп алFан дурыс.
Осылайша, тыцдау даFдылары студенттерге тiл мецгерудегi iлгерiлеудi сезшуге жэне сейлеу Yдерiсiн кYшейтуге мYмкiндiк бередi.
Тындалым сейлесiммен тыFыз байланысты, тыцдалым мен сейлесiм кабiлеттерiнiц калыптасуы бiр уакытта жYзеге асырылады.
Сейлесiмге караFанда тыцдалым жYзеге асу Yшiн кебiрек сездiк кор кажет.
Казак жэне орыс тшдерш шет тш ретiнде окыту эдiснамасында келесi окыту максаттарына назар аудару керек: практикалык, жалпы бiлiм берушiлiк, тэрбиелiк жэне дамытушылык.
Со^ы жылдapдaFы зеpттеyлеpде 6í3 кoFaмныц элеуметпк тanсыpысыныц кepiнiсi 6олып тaбылaтын тaFы дa 6íp иннoвaциялык бiлiм беpy мaксaты - стpaтегиялык (жahaндык) мaксaт тypaлы aйтыn жYpмiз.
Стpaтегиялык мaксaттыц мэнi тiл Yйpенy YPДiсiнде екiншi т¥ЛFaны кaлыnтaстыpy 6олып тaбылaды.
Сондыктан кapым-кaтынaс жaFдaйындa жYpш-т¥Py жэне oлapды д^ыс бaFaлaй бiлy кaбiлетi ^йлеуд^ негiзгi кoмnoнентrеpiнiц 6ípí 6олып тaбылaды жэне «oлapдыц лингвo-кoFaмы кoFaмныц мэдениетш игеpген жеке т¥ЛFaнbщ тaбиFи элеyметтенyi YДеpiсiнде кaлыnтaсaды» [ 2;100].
Осы бaFыттa эдiснaмaлык мэселелеpдi шешу Yшiн сeйлеy нэтижесi тypaлы еpежелеp мaцызды 6олып тaбылaды, ол б^л эpекеrтiц сыpткы кepiнiстiц бap-жoFынa, бipден немесе кейiнipек жYзеге aсыpылaтынынa кapaмaстaн, бaйлaныскa кaтысyшыныц e3apa эpекетi pетiнде aныктaлaды.
Б^л нэтиже тiл Yйpенyшiлеpдiц осы ^былыс^ кaтысты pеaкциялapындa, oкyшылapдыц ю-эpекеттеpiнде, мiнез-к¥лкындa кepiнiс тaбaды жэне оныц npaктикaлык кызметiнде жYзеге aсыpылaды.
Педaгoгикaлык ^ме^ад психологиялык aлFышaprтapын кыскaшa тaлдayдaн бaстan, осы бaйлaныс тYpiнiц дaмyынbщ нэтижесi: a) техникaлык ^клеу дaFдылapын кaлыnтaстыpy -фoнетикaлык жэне лексикaлык-гpaммaтикaлык aвтoмaтизмдеpдiц болуы, iшкi сeздеpдiц aзaюынa бaйлaнысты бoлaды. Бaлaмa ayыстыpyды жэне кayымдaстыкты naйдaлaнy мYмкiндiгi; б) оку мaксaтын жaсay; в) жaFдaяттык шaprты жYзеге aсыpy; г) кедеpгi мен тpaнсфеprтiк aймaктapды бoлжay.
Свйлеуге шыгаруда жагдаяттардыц мацыздылыгы. АтaлFaндapдыц apa^^a жaFдaяrтap еpекше кызыFyшылык тyдыpaды. Б^л oлapдыц npaктикaлык мaксarтapынa Faнa емес, сонымен кaтap мoтивaция мен кaжеттiлiктщ naйдa бoлyынa Yлес кoсaды, сон^й^ aкыл-oйдыц белсендiлiгiн кYшейтyге, окыту YДеpiсiн тaбиFи сeйлесyге жaкындaтyFa мYмкiндiк беpедi.
ЖaFдaяrтapдыц кoмnoненrтеpi мен oлapдыц мaксaттapынa кenrеген aвтopлap сиnaттaмa беpедi. Олapдыц кeзкapaстapындaFы aйыpмaшылыктap тYсiндipyлеpiнде жэне кapым-кaтынaс жaсay фopмaлapындa, нaкты жaFдaяrтapFa ^тысты бaйкaлaды.
Ец кец тapaFaн - Д. Вyндеpлих мoделi, oндa сепз компонент беpiледi: сeйлеyшi, кoммyникaциялык сеpiктес, сeйлеy yaкыты, сeйлеy opны, фoнoлoгиялык-синтaксистiк еpекшелiкrеpi, ^^rey^R тaнымдык мaзм¥ны, сeйлеyшi шыккaн aлFышaprтap, ^алеутш^ ниетi.
Оку YДеpiсiнде стyденrтеpге бapлык эpекеrтеpдi Yйpете aлмaйды, нaкты кapым-кaтынaс
жaFдaйлapын жYpгiзе aлмaйды, сoндыктaн нaкты сeйлеy кapым-кaтынaстapын кaлыnтaстыpy Yшiн имитaциялaйтын кoммyникaтивтiк жaFдaйлapды сeйлеy дaFдылapын Yйpетy т¥pFысындa кaлыnтaстыpy кеpек.
Оку YДеpiсiндегi жaсaнды жaFдaяттap тaбиFи жaFдaяrтapдaн ayызшa ынтaлaндыpyдыц, бipнеше pеnpoдyкцияныц, тipектеpдiц болуымен еpекшеленедi. Окудыц кезендеpiнде м¥Faпiмнщ жaFдaяrтapFa кaтысyыныц эp тYpлi дэpежедегi сиnaтын кepyге бoлaды.
Окытушы эдетте aлFaшкы кезенде иллюстpaциялык кepiнiс пен тaкыpыnкa негiзделген коммунистов™ мiндеrтеpдi жэне тiлдiк мaтеpиaлды ami^a^^rn жaFдaяrтapды жaсaйды. Б^л жaFдaйдa м¥Faлiм тaкыpыn, бaйлaныс yaкытын, opнын жэне rnrnapa тiлдiк мarеpиaлдapды e3Í дaйындaйды. Стyденrтеp сeйлеy мaтеpиaлдapын жэне aлдын-aлa oкыFaн мaтеpиaлдapды, сeйлеy, этикеrтiк жэне ^клеу фopмyлaлapын кoлдaнyы кеpек.
Ep^ жaFдaяrтapдa кapым-кaтынaс жaFдaйлapын тaцдay (жaFдaйдыц кoмnoненrтеpi), мшез-к¥лык стpaтегиясы жэне eтiнiштiц тiлдiк мaзм¥ны стyдентrеpге беpiледi, aл м¥Faлiм не болып жaткaнын бaкылan oтыpaды.
Тiл окытудыц жaлFaстыpyшы кезендеpiнде кей жaFдaйлapдa м¥Faлiм бaкылayдa ^OTa^^ra кейде peлдiк oйындapдa, niкipтaлaстapдa, дayлapдa дaйындыксыз naйдa бoлaтын жaFдaяrтыц eзiндiк peлi бap.
M¥ндa вклеимте Yйpетyде де aлдын-aлa K¥PaстыpылFaн жaFдaяттap жYЙесi мaцызды opын aлaды, oлapдыц мaзм¥нындaFы мэселелiк А. А. Веpбицкийдiц aйтyы бoйыншa aкnaparтык фopмaдaн мэселелш пен Fылыми iзденiстеp элеменrтеpiне ие белсендi iзденyге кapaй ^мтылу кaзipгi жoFapFы мектептщ негiзгi сиnaты болып тaбылaды [3; 25].
Kaзaк жэне opыс тiлдеpiн шет тiл pетiнде окыту зaмaнayи эдiснaмaсындa oкyшылapдын ^^лету Yшiн тиiмдi (сонымен кaтap бapлык ayызшa сeйлеyге) интеpaктивтi фopмaлap кoлдaнылaды. Ж^птык, топтык жэне ^жымдык тanсыpмaлapды opындay кезiнде стyденrтеp тiлдiк фopмaFa емес, мaзм¥HFa нaзap ayдapaды.
Сонымен бiрге бiрлескен кызметтщ максаты мацызды: бiр-бiрiмен танысу, жаца кажетп акпаратты алу, кейбiр мэселелердi бiрлесiп талкылау, пiкiрталастарFа катысуFа, коммуникативтi ойынFа катысу. Диалогтар мен полилогтар болуы мYмкiн.
Бiрлескен кызметтiц максаты - бiр-бiрiмен танысу, жаца кажетп акпаратты алу, кейбiр мэселелердi талкылау, пiкiрталаска катысу, коммуникативпк ойындар ойнау. Кейде олар диалогтар мен полилогтар болуы мYмкiн.
Диалогтык сейлеуге тэн ерекшелiк репнде оныц екi жакты сипаты болатынды^ын айтуFа болады. Л.П. Якубинскийдiц «... адамдар арасындаFы кез-келген езара ю-кимыл - накты езара эрекет , ол ю жYзiнде езара карым-катынас жасауFа умтылады, ол бiр жакты болудан кашады, екi жакты болFысы келедЬ>- деген пiкiрi бар [4;16].
Коммуникативтiк эрекеттегi модельде екi немесе одан да кеп адам катысады, олардыц арасындаFы пiкiр алмасу кеп болады. Мундай карым-катынас сездердiц кыскалы^ымен сипатталады.
ЖаFдаяттыц бiрыцFайлыFы, эцгiмелесушiлердiц байланыстары, тiлдiк емес элементтердi кецiнен колдану, болжаудыц пайда болуына ыкпал етед^ сейлеушiге тiлдiк куралдарды кыскартуFа мYмкiндiк бередi.
Диалогтык сездiц таFы бiр айрыкша ерекшелiгi - бул ездтнен дайындыксыз сейлеу, ейткенi эцгiме мазмуны мен оныц курылымы эцгiмелесушiлердiц репликаларына байланысты.
Диалогка сейлеу тiлiнде пайда болатын баFалауыштык касиетiн керсететiн эмоционалдык пен экспрессивтiк, тiлдiк емес куралдардыц кецiнен колданылуы, тYрлi сипаттаFы клишелердщ, сейлеу формулаларыныц, сондай-ак фразалардыц «накты» емес тYрлерiнiц колданылуы тэн.
Сондыктан, автоматтандырылFан жэне сейлесу Yдерiсiнде бектлген операциялар ретiнде пайда болатын кептеген компоненттердi камтитын студенттердiц сейлеу механизмдерш калыптастыру дегенiмiз окытуда эртYрлi дайындык (сейлеу) жэне сейлеу жаттыFулары аркылы сананыц бакылауында бола отырып калыптаскан даFдыларды танимыз.
Сондыктан студенттерге жеделдшкп жэне карым катынас жасау аркылы сейлеуге катысты алFан бiлiмдерiн беютуд^ сейлеу механизмiн мецгертудегi камтамасыз ететш коммуникативтiк жаттыFуларды курастырып, усынудыц мацызы зор. Олардыц кейбiреулерi диалог тYрiнде, кейбiреулерi монолог тYрiнде берiлуi мYмкiн, бiрак максаттары ортак, яFни тыцдалым мен сейлесiмдi бiрiктiре отырып мецгерту болып табылады.
Казак жэне орыс тiлдерiн шет тiл ретiнде окыту эдiстемесiнде сейлеудi Yйретуге арналFан жатты^улар жYЙесi бар, бул табиFи сейлесуге жакын жаFдайларда сейлеу тiлiн калыптастыру даFдыларын дамытуFа жаFдай жасайды. Ауызша карым-катынас формасы ретiнде сейлеудiц ерекшелштерш ескере отырып, сейлесу YДерiсiндегi дайын емес мэлiмдеме келесi ретпен калыптасатындыFын айтуFа болады.
1. Yлгi мэтшш езгерту.
2. Тэуелсiз мэлiмдеме жасау: а) ауызша колдаудыц кемегiмен (кшт сездердi, жоспарларды, тезистердi, такырыптарды жэне т.б.); б) зерттелген такырып негiзiнде
Дайын сездiц даму сатысы:
1. Yлгi мэтiндi езгерту.
2. 0з бетiнше мэлiмдеме жасау: а) тшдш тiректiц кемегiмен (кiлт сездердi, жоспарларды, рефераттарды, такырыптарды жэне т.б.); б) окылFан такырыпты тiреу ету аркылы.
Дайындаетан мэлiмдемелердi окыту Yшiн сейлеу жатты^улары: сурактарFа жауаптар (кыскаша, толы^ырак, толыFымен); мэтiнге негiзгi сурактар кою; тындалFан немесе окылFан монологтi диалогка айналдыру; окылFан такырып пен жаFдаят бойынша диалог куру; монологтi драматизациялау; диалогты Yлкейту немесе езгерту; эцпме, фильм жэне т.б. мазмунына баFытталFан (немесе тэуелсiз) диалог куру. Суракка оц жэне терiс жауап жэне оны тYсiндiру; сейлесу баFытымен диалогты аяктау (кiммен сейлестi, кайда жэне кашан, не туралы) жэне т.б.
Дайындыксыз сейлеудi дамыту кезецi: а) акпарат кезiне негiзделген (кiтап, макала, сурет, керкем немесе деректi фильм); б) студенттердщ емiрi мен сейлеу тэжiрибесiне CYЙене отырып (окыFан немесе ез кезкарастары бойынша езiцнiц фантазияларыцыз бойынша); в) проблемалык жаFдаЙFа, соныц iшiнде релдiк ойындарда жэне талкылауFа CYЙену.
Дайындыксыз сейлеуге YЙретуге арнаетан жаттыFулар: сурактарFа жауап беру Yшiн дайындалFан дэйектi жауаптар; аралас диалогты жYргiзу (баска студенттердiц ескертулерiмен жэне усыныстарымен); релдiк ойындарды немесе викториналарды еткiзу; талкылау немесе пiкiрталас жYргiзу; децгелек Yстел, сондай-ак коммуникативтiк ойындар.
Ауызша сейлеудi дамытуFа баFытталFан релдш ойындардыц артыкшылыктарымен коса коммуникативтi ерекшелiктерi бар екендiгiн айтуымыз керек, бул жатты^уларда сейлеу кызметi,
атап айтканда эрштестер арасындагы карым-катынас, эцпме такырыбын ескере отырып, элеуметтiк контексте каралады, м^нда эцпмелесушшердщ алдын-ала бшмш ескере отырып, карым-катынас, ю-кимыл жасау орны мен уакыты туралы хабардар етедi. Б^л жаттыгулар оку YДерiсiн накты вмiрге жакындатуга ыкпал етедi.
Свйлеуге Yйретудщ ажырамас бвлт свйлесiмде келесiдей дагдыларын калыптастыру бакылауымыз керек: ^сынылган репликага жауап беру, свйлеу калыптастыруларыныц болуы жэне д^рыс орындалуы; репликалардыц жэне олардыц алуан тYрлiлiriнщ взектiлiгi; свздiк жэне грамматикалык к¥рылымдарды д^рыс пайдалану; диалог сипаттамаларына сэйкестiгi (эллипс, жагдай, эмоционалдык жэне багалау свздер мен свйлемдердщ болуы).
Свйлешм мен тыцдалым тыгыз байланыста болып келiп, олардыц байланысы шынайы жYзеге асырылганда барып тiл Yйренушi свйлеуге шыгатынын Yнемi есте сактаганымыз жвн. Тыцдалымды свйлеу эрекетшщ ауызша репродуктивтi тYрi деп бiлемiз,
Тыцдалым сабактыц барлык кезецдерiнде, негiзгi элемент болып саналуы тиiс. Окытушы адамныц кандай кабiлеттерi тындауды дамытуга квмектесетшш, кандай жаттыгулар свйлесiмдi, кайсысы кыскамерзiмдi есте сактауды камтамасыз ететiнiн Yнемi есепке ала отырып окытуы тшс.
Эзге тiлдегi свйлесiмдi тYсiнудiн взшдш киыншылыктары бар. Олар сол тшдеп свйлеу формаларын кабылдаудыц киындыгымен коса оныц мазм^нына катысты (деректердi, баяндау логикасы, жалпы идеясын тYсiну) кабылдау киындыгын тудырады.
ТYсiнiп тыцдау цабыеттерш д%рыс цалыптастыру талаптары.ТYсiнiп тындау кабшеттерш калыптастыру жYЙелi, сапалы, максатты тYрде жYргiзiлуi тиiс. М^нда тыцдау механизмш д^рыс бiлуiмiз керек: мотив болуы - «мен не Yшiн тындаймын?) интенция - (Мен калай тыцдаймын?) - айтылган свздiн ^гыну (Мен не тындап отырмын?) -свйлеушiнiн ец соцгы максаты. Шетелдiк студенттердi тш окытуга Yйретуде келесi сэттердi есте сактаганымыз д^рыс:
1. Егер студенттер окып жYрген тiлде тек окытушыныц свзiн тыцдаса;
2. Мэтiндi окыр алдында дайындык ж^мыстарын жYргiзулерi тшс, бiрак б^л барлыгын дайындап беру керек деген свз емес;
3. Студенттер не туралы айтылып жаткандыгын тYсiнбесе, кайталап айта беру ешкандай нэтиже экелмейдi.
4. Студент мэтiндi тыцдамай т^рып алдын-ала карап шыкпауы тиiс.
Бастапкы жэне ортацгы кезецдерде келесi жатттыгуларды орындаган д^рыс болады:
1. Имитация жасау кабiлетi. ТYсiнiксiз свздер мен фразалар берiледi де, студенттер оларды бiр рет естш кайталаулары тiиiс, егер бiр рет айтканда есте сактай алмаса, ею-уш рет айткан соц кайталатуымызга болады.
2. Дыбысты есте сактау кабшеттерш тексеру. Студенттерге бiрнеше дыбыстар бершедь Олар кай дыбыстар кайталанды, кайсылары взге дыбыстар екендiгiн айырулары тшс.
3. Ацгарымпаздык жаттыгуы. Студенттер жаца свздермен берiлген бiрнеше фразаларды (оныц ^нде географиялык атаулар, адам аттары т.б. болулары мYмкiн) тыцдап, онда не туралы айтылгандыгын шамамен ацгарулары тиiс.
4. Назар. Студенттер суретке бiрнеше секунд карап т^рулары тшс. Содан кешн олар оны жауып, естерiнде не сактап калгандары туралы айтулары тиiс.
Бастауыш жэне жалгастырушы топтарда тыцдалымга Yйрету жаттыгуларыныц типтерш кврсетемiз:
1. Бiрнеше жуп свздер мен буындарды тыцдацыздар , егер олар бiрдей свздер болса (+), егер олар ею тYрлi свз болса (-) койып, есту кабшеттерш жаттыктыруга болады: мысалы :ул-¥л, ¥л-ол; бол-бол; бол-б^л;
2. Студенттерге тYрлi калалар аттары жазылган свздер бершгеннен кейiн окытушы калалар аттары катыстырылып жазылган мэтiндi окиды, студенттер вз колдарындагы кала аттарыныц тiзiмiнен естшен кала аттарын салыстырып, сэйкесiн белгiлеулерi тиiс.
3. Келесi ойын «жануарлар элемЬ> деп аталады. Окытушы жануарлар аттары катыстырылган мэтiндi окиды. Студент ондагы взi естiген жануарлардыц аттарын жазып алады. Осы аркылы ол естшен нэрсенi д^рыс жаза бiлудi Yйренедi.
4. Фразаларды жэне оларга берiлетiн жауаптарды катар тыцдацыз. бздерщзге берiлген кестеден кай жауап, кайсы фразага сэйкес екенiн белгiлеп отырыцыз.
5. Диктордыц артынан кайталап айтып отырыцыз, ондагы у мен и дыбыстарыныц айтылуына квнiл бвлiнiз.
6. Диалогтарды тыцдап, диалогка катысты с^рактарга жауап берiнiз.
K,a3aK, мeмлeкeттiк v^biedap пeдaгогикaлыцyнивepcитeтiнiц Хaбapшыcы № 2 (78), 2Q19
7. Диалогты тындап, диалогтагы жпзп 6íp кeйiпкepдiц сeзiн кайталап, peлгe салып айтып бepiцiз.
ЖaлFaстыpyшы топтap ушш тындалымга катысты бepiлeтiн жaттыFyлap peri тeмeндeгiдeй:
1. АyдиотaспaFa жазылган мэтiндep мeн диaлогтap топтамасы;
а) Cypa^apFa жayaп бepiцiз.
б) Акикат/акикат eмeс. CypaктapFa дypыс жayaп тaбy. Mb^a™ peтiндe Казакстан РeспyбликaсындaFы кaлaлapFa катысты мэлiмeттepдi aлyымызFa болады. Алматы каласы тypaлы мэлiмeттi алып, Алматы каласы - Казакстан Рeспyбликaсыныц астанасы, Алматы eлдiц батысында оpнaлaскaн кала дeгeн сиякты iшiндe акикатка жатпайтын элeмeнттepi кeздeсeтiн мэтiндepдi бepyгe болады. Онда стyдeнттep саналы тYpдe 6ул Казакстан тypaлы дypыс eмeс aкпapaт eкeнiн aцFapып айтып бepyмiзгe болады. Тш Yйpeнyшiлep мунда Алматы бypынFы eœi астана, кaзipгi кeздe eлдiц астанасы Hyp-Cyлтaн каласы eкeндiгiн саналы тYpдe хaбapлaп aйтyлapы тиiс, сондай-ак ол eлдiц солтYCтiгiндe оpнaлaскaн дeгeн acaparra окып, бypын да мYлдeм олай болмaFaндыFын aйтyлapы тиiс. Myндaй a^aparrap epeкшe эмоция тyдыpып, epiксiз eз пiкipлepiн aйтyFa итepмeлeйдi.
в) Дeтaльдapды iздey
г) басты aкпapaтrы iздey
д) Таныс сeздepдi жазып алу
е) Ceйлeсiмгe кaтысyшылapдыц сeзiн мазмундап бepy.
Пpактикада цолдану. Окытушы eзi тypaлы, достapы тypaлы eзiнiц балалык шaFы тypaлы эцгiмeлeйдi. Ол стyдeнттepгe таныс тaкыpыпкa катысты эцгiмeлep айтады. Cтyдeнттep осы таныс тaкыpыпкa эсepлi эцгiмeнi тыцдай отыpып, дайындыксыз eз эсepлepiн жeткiзy Yшiн сeйлeмдep айтады, peпликaлapын бiлдipeдi. Олap: «Кандай кызык!» «ТaFы да жaлFaстыpып айтыцызшы» <^pi кapaй нe болды? Бiздe дe осындай жaFдaйлap болды!- дeгeндeй eтiнiштepiн жeткiзeдi. Myндaй сэтri ойлaстыpылFaн тapтымды эiгiмeлep сауатты, дypыс сeйлeyдi тyдыpyFa ыкпал eтeдi.
1. Mэдeниeт, тapих, дэстYP тypaлы окылатын шaFын лeкциялapды тыцдaFaн стyдeнттep конспeкт peтiндe жазып алады, ол бyлapдыц мэлiмeттepдi кaтыстыpып сeйлeyiнe, мэлiмeтrepгe катысты тYЙiндi ой aйтyлapынa ыкпал eтeдi.
2. Еpтeгi мeн эцгiмeлepдi дауыстап оку apкылы бepiлгeн мэтшнщ кай epтeгi нeмeсe эцгiмe жeлiсiнe кeбipeк уксайтыны тypaлы ойлapын оpтaFa сaлyFa мYмкiндiк бepeтiнiн айта аламыз.
3. Эндi тындап, эннщ сeзiн тYсiнy.
Эн тындау олapдыц CYЙiктi iстepi болyлapы œpe^ ОлapFa эндi тaндaFaндa, aлдымeн eздepiмeн санасуымыз кepeк. Бул peтre: «Ceндep бypын эн тындап кepдiндep мe, эн тындау унай ма?» «¥нaFaн эндepiндi айтып YЙpeнгiлepiн кeлe мe?» - дeгeн сиякты кызыктыpaтын сypaктap коюымыз кepeк. Олap тындaFaн эн болмаса, eлiмiздe eH кeп айтылатын эндep тiзiмiн усынып: «Алдымeн олapды Faлaмтоp жeлiсiнeн тындап кepeйiк!- дeгeндeй усыныс бiлдipyгe болады. Бул жepдe эннiн сeзi, шыFy тapихы тypaлы айтканда, шынайы диалог туындайды. 6здepiнщ унататын эндepiн aйтyFa мYмкiндiктepi бap eкeндiгiн бiлгeн стyдeнтrepдeн epiксiз эмоционалды пiкipлep шыFaды.
4. Cтyдeнтrep 6íp-6íp^ тындайды.
а) Бipeyi eзiнiн Y™ тypaлы айтады, бaскaлapы ол уйдщ жобасын сызады.
э) Екi стyдeнт eздepiндeгi бap aкпapaтrы сaлыстыpaды. Айталык, 6íp стyдeнт конакка шaкыpылFaн aдaмдapдын тiзiмiн нeмeсe дYкeннeн сатып алынатын зaтrapдын тiзiмiн б) eкiншi стyдeнт eз колындaFы тiзiмнiн сэйкeстiгiн тeксepeдi.
б) Бip стyдeнт бeлгiлi 6íp адам тypaлы мэлiмeтri окиды, eкiншi стyдeнт aйтылFaн мэлiмeт бойынша сауалнама толтыpaды.
в) Бip стyдeнт сабак кeстeсiн айтып тypaды, eкiншi стyдeнт оны eстe сактап кайта айтады нeмeсe осы сиякты тaпсыpмaны кeздeсy уакыты, оpны тypaлы мэлiмeтrepмeн ayыстыpып yсынyFa да болады.
5. YнтaспaдaFы мaтepиaлдap мeн кaFaздaFы визуалды мaтepиaлдap
а) Каланын сypeтi, дыбыстык жaзбaFa тYCкeн поpтpeтrep топтамасы. Cтyдeнтrep сypeт шн дыбыстык жазбаны сaлыстыpa отыpып, жнщ сэйкeс кeлмeйтiндiгiн тaбyлapы кepeк.
б) Cypeтrepдi дыбыстык жазбада бaяндaлFaн peтпeн оpнaлaстыpy.
в) Дыбыстык жазбада бeлгiлi 6íp оpынFa дeйiн калай жeтy кepeктiгiн сипаттайтын нускау бepiлeдi. Осыны тындап отыpып мapшpyт сызу œpe^
6. Окытушы тaктaFa баяндап отыpып сypeт салады. Mысaлы бул кала, пэтep, бeлгiлi 6íp оpын тypaлы энгiмe болуы мYмкiн. Cтyдeнтrep ол энгiмeнi тындай отыpып eздepiнe таныс сeздepдi жазып алып отыpaды. Осыдан кeйiн окытушы мэтiндi кайта кypaстыpып шыFy Yшiн сypaктap кояды.
Цорытынды. Тш Yйренетiн шетелдштерге тындалым эрекетш калыптастырып, 6eKÍTy Yшiн твмендегiдей ^сыныстар жасаймыз.
1. Тындалым мен свйлешм эр уакытта бiрлiкте ойластырылып жYргiзiлyi тиiс.
2. Тындалым эркашан сабактыц теракты элементi болуы керек.
3. Тындалым эркашан вз бетiнше жумыс жасаудын HerÍ3ri элементi болуы тшс (лингофон кабинетi).
4. Жалгастырушы топтарда мшдетп тYрде аутентиялык мэтiндер енгiзiлyi тиiс.
5. Мэтiн кандай максатпен тыцдалатындыгын накты аныктап алган д^рыс.
а) Керектi акпаратты алу Yшiн
б)Берiлген окигага взшщ квзкарасын бiлдiрy Yшiн.
в) Б^рын бар акпаратпен мэтiнннен ендi алынатын акпаратты салыстыру Yшiн.
Окытушы материалды берген оныц студенттердщ кабылдауына каншалыкты кYрделi болатындыгын алдын-ала бiлyi тиiс. Ол материалды студент вз бетшше мецгере ала ма, оган квмек ретiнде жетектейтш мэлiметтер беру кажеттiлiгiн ескерyi тшс.
6. Диалог пен полилогпен жYргiзiлетiн жумыс мэтiнмен жумыс сиякты карастырылмауы тиiс. Алдымен ауызша кврiнiс табуы керек.
7. Тындалымга катысты кабшеттерш тексеру жумыстарын мiндеттi тYрде емтиханга енгiзy керек. Тыцдалым кабiлеттерiн калыптастыру мен бекiтyдi мацызды етiп санамаган жагдайда мiндеттi тYрде студенттердщ свйлешмше керi эсерiн тигiзyi мYмкiн.
na^&ttaHbtttFaH эдебиеттер
1. Галькова Н.Д., Гез Н.И. Теория обучения иностранным языкам. М.: «Академия», 2008.
2. Айтпаева А.С., Кильдюшова И.В. Система работы по формированию навыков аудирования у студентов - иностранцев//Традиции инновации в теории и практике преподавания второго языка. КазНУ аль-Фараби, 2008.
3. Вербицкий А.А. Методы обучения: традиции и инновации // Профессиональное образование. Столица. 2015. № 9. С.
4. Якубинский Л. П. О диалогической речи, в его кн.: Избранные работы. Язык и его
5. функционирование, М., 1986.
6. Соломатина А.Г. Методика развития умений говорения и аудирования учащихся посредством учебных подкастов (английский яык, базовый уровень)/ А.Г. Соломатина: автореф.дисс... канд. пед.наук. Москва: МГГУ имени М.А. Шолохова -2011. - 23с.
7. Николенко Е.Ю. Современные методы обучения как основа создания учебного комплекса по русскому языку для иностранных учащихся (начальный этап обучения). М., 2005.
8. Stanley G. Podcasting: Audio on the Internet comes of age [Электронный ресурс] / G.Stanley // TESL-EJ, 9(4).: http://www-writing. writing.edu/TESL-EJ/ej36/int.html
ИННОВАЦИОННЫЕ МЕТОДЫ ОБУЧЕНИЯ АУДИРОВАНИЮ И ГОВОРЕНИЮ ИНОСТРАННЫХ СТУДЕНТОВ, ИЗУЧАЮЩИХ КАЗАХСКИЙ И РУССКИЙ ЯЗЫКИ
Г.А. Машинбаева 1, Е.Р. Игнатова 2, Д.С. Толмачева 3 1 к.ф.н., ст. преподаватель, 2,3 к.ф.н., доцент, 1,2 3 КазНУ им. аль-Фараби, Алматы, Казахстан email: [email protected]
В данной статье предлагаются к рассмотрению некоторые методические приемы обучения коммуникативной деятельности (в частности, обучение аудированию и говорению как двум важнейшим аспектам устной речи) иностранных студентов, изучающих казахский и русский языки, анализируется формирование коммуникативных навыков.
Авторами предлагаются методы по активизации и повышению эффективности организации педагогической деятельности на занятиях, основанные на инновационных подходах, способные обеспечить улучшение навыков коммуникации студентов. В статье предпринимается попытка уточнить содержание материалов для каждого этапа обучения. В результате авторами рекомендуются к использованию новые методические материалы.
Ключевые слова: аудирование, говорение, инновационные методы, диалоги, спикер, коммуникативное общение, речевая интенция, ситуация
INNOVATIVE METHODS OF TEACHING ASPECTS OF "AUDITION" AND "SPEAKING" AT THE LESSONS OF RUSSIAN AS A FOREIGN LANGUAGE AND KAZAKH AS A FOREIGN LANGUAGE
G.A. Mashinbayeva1, E.R. Ignatova 2, D.S. Tolmacheva 3 1 Cand. Sci. (Philology), senior lecturer 2,3 Cand. Sci. (Philology), associate professor, 1,2,3 KazNU named after al-Farabi, Almaty, Email: [email protected]
This article discusses various ways of teaching listening and speaking to foreign students studying Kazakh and Russian, and the formation of communication skills is analyzed. The authors suggest methods for enhancing and improving the organization of pedagogical activity in listening lessons, based on innovative approaches that can improve speaking skills. In the article, the authors attempt to clarify the content of materials on listening and speaking for each stage of training. As a result, new teaching materials on listening and speaking are presented.
Key words: listening, speaking, innovative methods, dialogues, speaker, communicative communication, speech intention, situation
PegaKUHara 11.02.2019 Ka6bmgaHgbi.
