CC BY
6
Вестник КазНМУ №3-2020
УДК 61:31 (072)
Шетелдк студенттердщ медициналык орталыкка жYгiнуi бойынша аурулардын, кeрсеткiшi
1Ж.М. Жумабек, 1А.М. Раушанова, 1С.А. Мамырбекова, 2Н.С. Ахмад, 2Н.В. Демченко, 2М.И. Оханова, 2Н.Б. Абиырова, 2А.А. Балапанова, 2Г.Т. Алжанбекова, 2Ж.А. Иманбекова, 2Т.Т. Мельдеханов
'дл-Фараби атындат Казак ¥лттык УниверситетI, Казакстан, Алматы 2 С.Ж.Асфендияров атындат Казак ¥лттык медицина университет1
Зерттеу1м1зде 17-21 жас аралыFындаFы шетелдк студенттерге журпзшд1 Жумыс нэтижеанде медициналык орталыкка келет1н шетелд1к студенттер арасында тыныс алу, несеп-жыныс жэне ас корыту жуйеашн, аурулары жоFары керсетк1штерд1 керсетт1. Туй1нд1 сездер: шетелдк студенттер, тыныс алу, жуйке жуйеа, аскорыту жуйес1, ауру турлер1
Бупнп танда элеуметтк-экономикалык езгер1стер адамнын денсауль^ына жэне оFан бей1мделу1не улкен талаптар кояды. Денсаулыкты сактауFа жэне ныFайтуFа баFытталFан сауыктыру жолындаFы белсенд1 к-эрекет - ол салауатты ем1р суру салтын устану. Салауатты ем1р салты адамда езд1г1нен калыптаспайды, максатты турде калыптасады. К,аз1рг1 мэл1меттер бойынша денсаулык 53-55%- Fа салауатты ем1р салтына тэуелд1 болады екен. Осыдан келе салауатты ем1р салтын устанудын каншалыкты манызды екенд1г1 айкын [1-4]. Шетелдк студенттерд1н коршаFан орта факторларынын эсерне жауап рет1нде бей1мделу1 мен тез1мд1л1пн арттыруды камтамасыз етет1н б1л1м беру процесне жацашылдыктар енг1зу талап ет1лед1 жэне медициналык кемек керсетуд1 жаксарту бойынша шараларды эз1рлеу кажет. ЖоFарыда аталFандардын барлыFы шетелд1к студенттерд1н денсаулык жаFдайына, ем1р суру сапасы мен салтына медициналык-элеуметпк зерттеу жург1зуд1н, кауп факторларын аныктаудын, оларды баFалаудын жэне оларды баскару жен1ндег1 медициналык-уйымдастыру ¡с-шараларынын, кешен1н эз1рлеуд1н, орындылыFын куэландырады [5-8]. Шетелдк студенттерд1н, жуг1ну1 бойынша сыркаттанушылык жэне жинакталFан ретроспективт1 аурушандылыкты талдау, сондай-ак халыктын, осы тобына амбулаторлык емханалык кемек сапасын баFалау бастапкы медициналык кужаттарды талдау нег1з1нде орындалды. Материалдар мен эд1стер
Зерттеуге эл-Фараби атындаFы Каз¥У-шн, медицина орталыFына жупнушл шетелд1к студенттер алынды.
Медициналык кемект баFалау бастапкы медициналык кужаттама деректерЫ (наукастын, медициналык картасы") иес1зденд1р1лген цифрлык кеш1ру, кей1ннен кодтау жэне статистикалык ендеу аркылы жург1з1лд1. 2018-2020 жылдар аралыFындаFы шетелд1к студенттерд1н, эл-Фараби атындаFы Неа№» медициналык орталыFындаFы карталары пайдаланылды.
Тэж1рибеге 17-21 жас аралыFындаFы студенттер зерттелдк Зерттеуге жумылдырылFан медициналык карталардын, жалпы саны-1910, бул бас жиынтыктын, 54,6%-ын курайды. Жыныстык курамы: 1356 кыздар (71%), 554 жастар (29%). 2018-2020 жылдар аралы^ында (2 жыл) жуг1нуш1л1к керсетк1ш1 бойынша бастапкы сыркаттанушылыктын, ден,геш мен курылымын баFалау жузеге асырылды. Сандык маFлуматтар бойынша Стюдент критерий! колданылды. Нэтижелер мен талкылау
Медициналык орталыкка жуг1ну керсетк1ш1 непзЫде нег1з1нен студенттерд1н, ездер1 патологиялык урдктщ бар-жоFын аныктайтын жаFдайлар т1ркелет1нд1г1 белгл ОсыFан байланысты 2018-2020 жж. аралы^ында аурулардын, халыкаралык ж1ктемес1 (АХЖ) 1-ш1 кайта каралFан аурулар санаттары бойынша медициналык орталлыкка шетелд1к студенттерд1н, жупну деректер1 бойынша
сыркаттанушылыктын ден,геш мен курылымы ез1не назар аудартады (кесте 1).
АХЖ-10 бойынша аурулар класы Ауру жшл1п,% % Реттшк кездесу орны
1. Кейб1р жукпалы жэне 20,4±3,23 4,98 8
паразитт1к аурулар
2. Метаболизм бузылыстары жэне эндокриндк 18,84±3,11 4,6 9
жуйе аурулары
3. Психикалык жэне м1нез-кулык бузылыстары 0±0 о -
4. Жуйке жуйеашн, аурулары 46,57±4,82 11,37 4
5. Кез бен онын, косалкы аппаратынын, аурулары 50,23±5,0 12,26 3
6. Кулак жэне мастоидтык процестерд1н, аурулары 3,66±1,38 0,89 13
7. Кан айналым жуйеашн, аурулары 21,98±3,35 5,36 7
8. Тыныс алу жуйеашн, аурулары 87,39±6,46 21,30 1
9. Аскорыту жуйеашн, аурулары 5,12±1,63 6,13 6
10. Тер1 аурулары 4,7±1,56 1,15 12
11. Т1рек-кимыл жуйеашн, аурулары 26,69±3,69 6,51 5
12. Зэр шытару жуйеашн, аурулары 69,07±5,8 16,86 2
13. Туа пайда болFан аурулар, деформациялар 16,75±2,93 4,09 10
мен хромосомалык бузылыстар
Кесте 1 - Шетелдк студенттер1н1н, суранысы бойынша аурулардын таралу ден,гейлер1 мен курылымы (орташа жылдык,, 2018-2020 жж.)
УеБШк КагЫМУ №3-2020
14. Жаракат, улану жэне баска да сырткы себеп салдары 8,9±2,15 2,17 11
БарлыFы: 409,71 ±47,73 100
Егер алынFан дерекгерд! медициналык-элеуметтк зерттеу нэтижелерiмен салыстыратын болсак, онда емдеуд^ алдын алу шараларын дурыс уйымдастыру Yшiн манызды бiрнеше сэттердi атап етуге болады. Сол контингент eкiлдерi денсаулыFын eзiн-eзi баFалауы барысында студенттердi жиiрек шаршау (49%), жен,ш элсiздiк (33%), бас ауруы (25%), ас корыту бузылыстары (22%) жэне суык тию (21%) сиякты мэселелер мазалайтындыFы аныкталды. Медициналык орталыкка жYгiнулердiн жоFары жи iлiгi тек жедел респираторлык ауру (ЖРА) кезЫде Fана тiркелген. Ас корыту мYшелерiнiн аурулары жYгiнушiлiк бойынша сыркаттану курылымы iшiнде 6-шы орында. Шаршау жэне бас ауруы шартты тYрде жYЙке жYЙесiнiн патологиясына байланысты жаFдайларFа жаткызылуы мYмкiн (4 орында). БуFан карама-карсы жаFдайды зэр-жыныс жYЙесi ауруларына катысты керуге болады. Олар студенттердщ денсаулыFын eзiн - eзi баFалауда eте сирек кездеседi (6% - жш мазалайды, 26% -сирек мазалайды, 61% - ешкашан мазаламайды). СоFан карамастан аурушандык курылымында аурудын бул тобы 2 орынды (69%) алады. Мундай жаFдай келесi себептерге негiзделуi мYмкiн: бiр жаFынан - студенттердiн де окудан босатуды талап етпейтiн женiл ауырсыну сезiмдерiне салFырт карауы, ал еюншл жаFынан - студенттердiн бiркатар патологиялардын (мысалы, урологиялык жэне гинекологиялык аурулар) маныздыль^ын жете баFаламауы. Сондыктан жYгiнушiлiк деректерi бойынша сыркаттанушылыктын денгейi мен курылымын баFалау шетелдiк студенттерде жыныска байланысты жекеше тYрде жYргiзiлдi.
Келлршген деректер негiзiнде бiркатар зандылыктарды аныктауFа болады. ЖYгiнушiлiк бойынша аурушандык курылымында ер балалар арасындаFы келесi YPДiстi байкауFа болады:
1. Тыныс алу мYшелерiнiн аурулары (негiзiнен ЖРВИ есебiнен - 19,33%).
2. ЖYЙке жYЙесiнiн аурулары (вегето-тамырлык дистония -8,29%) жэне тез бен онын косалкы аппаратынын аурулары (миопия - 8,84%).
3. СYЙек-булшык ет жYЙесiнiн аурулары (сколиоз - 6,07% жэне жалпак табандылык - 3,31%).
4. Кан айналымы аурулары (митральды какпакшанын пролапсы - 4,42%).
5. Жукпалы аурулар. Кыздар YPДiсi сэл eзгешелеу:
1. Несеп - жыныс жYЙесiнiн аурулары (жатыр мойнынын эрозиясы - 5,98%, етегар циклiнiн бузылуы - 3,82%, кынаптык кандидоз жэне кольпит - 3,99% жэне созылмалы пиелонефрит-1,66%).
2. Тыныс алу мYшелерiнiн аурулары (ЖРВИ - 14,12%).
3. ^з жэне онын косалкы аппаратынын аурулары (миопия -11,3%).
4. ЖYЙке жYЙесiнiн аурулары (вегето-тамырлы дистония -8,8%).
5. Ас корыту мYшелерiнiн аурулары (созылмалы гастродуоденит - 2,66%).
Кыздар емханаFа 1,3 есе жиi жYгiнетiнi аныкталды. Бул ретте кыздар эндокриндк жYЙе аурулары (6,9 есе), жYЙке жYЙесi аурулары (1,6 есе), газ жэне онын косалкы аппараты аурулары (1,8 есе), ас корыту мYшелерi аурулары (1,8 есе) жэне несеп-жыныс жYЙесi аурулары (7,3 есе) кезЫде жиiрек жYгiнедi. Жас жтттер емханаFа тыныс алу мYшелерiнiн аурулары (1,4 есе жш), терi жэне терi асты май кабатынын аурулары (1,9 есе жш) сиякты ауру санаттары бойынша жиiрек жYгiнедi. Медициналык кызмет кeрсетудiн сапасын жетiлдiрудiн онтайлы баFыттарын iздеу манызды мэселе болып табылады. Зерттеу барысында шетелдiк студенттерд^ емхана мамандарына жYгiнулерiнiн курылымы талдауFа алынды (кесте 2).
Кесте 2 - Шетелдк студенттердщ медицина орталыгына ЖYгiнуi (2018-2020жж.)
Мамандар %
Терапевт 55,3%
Гинеколог 11,42%
Невролог 6,29%
Хирург 5,02%
Баскада мамандар 21,97%
Барлы^ы: 100%
Терапевтке ЖYгiнудiн жоFары денгейi eзiне назар аудартады. Бул ретте ЖYгiнушiлiк бойынша аурушандыктын денгешне сэйкес алдынFы катарлы нозологиялык бiрлiктердiн арасында ЖРВИ, вегето-тамырлы дистония, миопия, сондай-ак несеп-жыныс ЖYЙесiнiн ауруларын айтуFа болады. ЯFни, шетелдiк студенттер жш медициналык орталыкка жеке мамандардын (ЛОР, инфекционист, невролог, гинеколог, уролог) кузыретЫдеп аурулар бойынша ЖYгiнедi. Алайда мундай емделушшерге кызмет кeрсету дэстYрлi тYрде терапевт (мысалы, ЖРВИ, вегето-тамырлы дистония жэне бiркатар бYЙрек аурулары кезЫде) ЖYзеге асырады. ЖYгiнушiлiк бойынша аурушандык курылымында тыныс алу мYшелерiнiн, несеп-жыныс ЖYЙесiнiн, кeз бен онын косалкы аппаратынын аурулары алды^ы катарда тур. Бул тыныс алу мYшелерiнiн аурулары студенттiн сабакка бара алмауынын (жедел ринит, ларингит, бронхит, синусит) жэне аурудын
болFанын кужаттык тYрде растауды кажет ететiн ен жш себебi болып табылатындыFымен байланысты. Осылайша, медициналык орталыкка ЖYгiну мэлiметтерi бойынша сыркаттанушылык кeрсеткiштерi студенттердiн денсаулык денгешшн тeмендiгiн кeрсетедi, сондай-ак казiргi жаFдайда емдеудi алдын алу iс-шараларынын басым баFыттарын аныктауFа мYмкiндiк бередi. Тыныс алу мYшелерiнiн, несеп-жыныс ЖYЙесiнiн жэне тез бен онын косалкы аппаратынын ауруларын алдын алуFа жэне емдеуге ерекше назар аударылуда. Жынысына карамастан, шетелдк студенттердiн негiзгi проблемалары ЖРВИ мен миопия болып табылады. АлFашкы медициналык темек кeрсету мекемелерiне ЖYгiнулердiн кeп бeлiгi дэл солармен байланысты. Сондай-ак ер балаларда ЖYЙке ЖYЙесi аурулары кезiнде жэне кыз балаларда несеп-жыныс ЖYЙесi аурулары кезiнде гарсетшелн медициналык кызметтi ЖYгiнуi кeп болып отыр.
Вестник КазНМУ №3-2020
Кешенд1 терендетмген медициналык тексеру мэл1меттер1 бойынша шетелд1к студенттердщ аурушанды^ы.
Медициналык тексерулердщ мэл1меттер1 бойынша студенттердщ аурушанды^ы курылымында жетекш1 позициялар езгерказ калады:
1 орын - суйек-булшык ет жуйеанщ жэне дэнекер улпасынын аурулары;
2 орын - кез жэне онын косалкы аппаратынын аурулары;
3 орын - жукпалы жэне паразитт1к аурулар.
Бул ретте кез бен онын косалкы аппараты ауруларымен жэне жукпалы, паразиттк аурулармен (тшанше 2 жэне 3 орындар) сыркаттанушылык жишпнщ улFаюы кез1нде суйек-булшыкет жуйес1 мен дэнекер улпасы ауруларымен (1 орын) сыркаттанушылык жишпнщ азаюы байкалады. Осылайша, медициналык тексеру мэл1меттер1 бойынша студенттердщ аурушанды^ы жыл бойына бiршамаFа ест1. Бул алFашкы алдын алу 1с-шаралар жург1з1лседе, студенттердщ емдк шараларын айтылFан ретт1л1кпен орындамауы болып табылады. Сондай-ак аурушандык денгешнщ артуы диагностика сапасынын артканын, яFни медициналык камтамасыз етшудщ ти1мд1л1г1н аЙFактауы мумюн. Медициналык тексерулердщ деректер1 бойынша аурушандылык курылымында б1р1нш1 орындарFа суйек-булшыкет жуйеанщ жэне дэнекер улпасынын, кездщ бен онын косалкы аппаратынын аурулары, жукпалы жэне паразиттк аурулар жатады. Медициналык тексеру кезЫде аныкталFан аурулардын жуг1ну мэл1меттер1 бойынша аныкталFан аурулардан айырмашылы^ы, айкын клиникалык кер1н1с бермейд1, емделуш1лерде айкын жайсыздык туFызбайды жэне сабакка катыспаудын себеб1 болып табылмайды. Алайда, олар кеб1несе элеуметт1к факторларFа нег1зделед1. Суйек-булшыкет жуйес1 ауруларынын арасында
б1р1нш1 орынды сколиоз алады (студенттердщ 15,9%), бул дене белсендшпнщ темен денгешмен жэне патогенд1 жаFдайларда узак уакыт болумен байланысты. Кез аурулары арасында миопия студенттердщ 25,4% курады. АныкталFан жукпалы аурулар эртурл1 болып табылады, б1рак студенттерд1н иммунитет1н1н жэне жеке гигиенасынын темен денгей1мен, сондай-ак олардын ем1р суру салтынын ерекшел1ктер1мен байланысты: жыныстык жолмен бер1лет1н инфекциялар, герпеттк инфекция, бетт1к микоздар (тырнак пластиналары), гельминтоздар, туберкулез.
Медициналык тексерулер журпзу кез1нде зерттелет1н топтардын денсаулы^ын баFалау уш1н кажетт1 физикалык даму керсетк1штер1 де (дене салмаFынын индекс, бел шенбер1нщ сан шенбер1не катынасы) зерттелд1.
Дене салмаFынын тапшылыFынын немесе артык салмаFынын болуын баFалау уш1н дене салмаFынын индекс1н1н (ДСИ) халыкаралык керсетк1ш1 - Кетеле индекс! колданылды. Дене салмаFы индекс1не сэйкестенд1р1лген салмак тапшылыFынын, артык салмак пен сем1рудщ ересек аFзаларFа арналFан ДДС¥-нын (1995, 2000, 2004 жж.) усыныстарына сэйкес кабылданFан халыкаралык классификациясы колданылды. Корытынды
Шетелдк студенттерд1н медициналык орталыкка жуг1ну1 бойынша аурулардын халыкаралык ж1ктемес1н1н аурулар класы рет1мен аныктадык. АталFан ж1ктеме нег1з1нде ауру турлер1н рет-рет1мен кездесуЫ керсетт1к. Сонын 1ш1нде шетелд1к студенттер арасында тыныс алу мушелер1н1н аурулары б1р1нш1 орында. Сондай-ак ер балаларда жуйке жуйес1 аурулары кез1нде жэне кыз балаларда несеп-жыныс жуйес1 аурулары кезЫде керсет1лет1н медициналык кызметт1 жуг1ну1 кеп болып отыр.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Сэтбаев Х.К., Этепбергенов А.А., Ншд1баева Ж.Б. Адам физиологиясы, Алматы, 2005. - 663 б.
2 Рымжанов К.С., Теленбек И.М. Адам жэне жануарлар физиологиясы, Алматы: Казак университет!, 2000 - 499 б.
3 Кучма В.Р., Демина И.А., Демин А.К. и др. Проблемы формирования здорового образа жизни у учащихся в образовательных учреждениях //Гигиена и санитария. -2000. - № 3. - С. 52-56.
4 Половинко В.С., Шаповалов Ю.В., Мамаева В.Ю. Человеческие ресурсы и кадровая политика в здравоохранении //Омск:Изд-во ОмГУ, 2010. - 240 с.
5 Полубенцева Е.И., Улумбекова Г.Э., Сайткулов К.И. Клинические рекомендации и индикаторы качества в
системе управления качеством медицинской помощи / М.: Гэотар-Медиа, 2007. - 60 с.
6 Ахметова Е.В. и др. Образ жизни и здоровье студентов / Нижний Новгород: НИСОЦ, 2003. - 113 с.
7 Логинов И.А. Состояние здоровья, образ жизни и медико-социальная реабилитация студентов с офтальмологической патологией в поликлинике высшего учебного заведения: автореф. Дис...канд. мед. наук: 14.02.03/Логинов Игорь Александрович. - М., 2010. - 24 с.
8 Камаев И.А. Общественное здоровье и здравоохранение. Избранные лекции
9 / Новгород: Издательство НижГМА, 2010. - 272 с.
Vestnik KazNMU №3-2020
1Ж.М. Жумабек, 1А.М. Раушанова, 1С.А. Мамырбекова, 2Н.С. Ахмад, 2Н.В. Демченко, 2М.И. Оханова, 2Н.Б. Абиырова, 2А.А. Балапанова, 2Г.Т. Алжанбекова, 2Ж.А. Иманбекова, 2Т.Т. Мельдеханов 'Казахский Национальный университет имени аль-Фараби, Казахстан, г. Алматы 2Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д.Асфендиярова
АНАЛИЗ ОБРАЩАЕМОСТИ ИНОСТРАННЫХ СТУДЕНТОВ ПО ЗАБОЛЕВАНИЯМ В МЕДИЦИНСКИЙ ЦЕНТР
1Zh.M. Zhumabek, 1A.M. Raushanova, 1S.A. Mamyrbekova, 2N.S. Akhmad, 2N.V. Demchenko, 2M.I. Okhanova, 2N.B. Abiyrova, 2A.A. Balapanova, 2G.T. Alzhanbekova, 2Zh.A. Imanbekova, 2T.T. Meldekhanov 'Al-Farabi Kazakh National University,Almaty,Kazakhstan 2Asfendiyarov Kazakh National medical university
ANALYSIS OF THE APPEALABILITY OF FOREIGN STUDENTS FOR DISEASES IN THE MEDICAL CENTER
Резюме: наше исследование проводилось среди иностранных студентов в возрасте 17-21 лет. Было установлено, что среди иностранных студентов, обращавшихся в медицинский центр чаще встречаются заболевания дыхательной, мочеполовой и пищеварительной систем.
Ключевые слова: иностранные студенты, органы дыхания, нервная система, пищеварительная система, виды заболеваний
Resume: our study was conducted among international students aged 17-21 years old. It was found that among foreign students applying to medical center, diseases of the respiratory, genitourinary and digestive systems.
Keywords: foreign students, respiratory organs, nervous system, digestive system, types of diseases
