CC BY
6
УДК 612.6:378.180.6
Эл-Фараби атындаFы КазУУ жастарынын репродуктивтiк денсаулы^ы
А. Агабаева, А.Б. Даниярова, Г.А. Арынова, К.С. Абсатарова, А. Жумабекова, Е. Тимурулы, Л.Ж. Алекешева
Эл-Фараби атындат Казак улттык университет
Медицина жэне денсулык сактау факультет1
С.Ж.Асфендияров атындат Казак улттык мединалык университет1
Бул жумыс эл-Фараби атындат Каз¥У студенттершщ (кыздарынын) репродуктивт( бл1м денгейн аныктауга арналган. Сауалнама нэтижелер1 бойынша репродуктивт1 денсаулык туралы акпарат жэне профилактикалык усыныстар тагайындалган. Жумыстын практикалыкжэне теориялык манызы сонт жылдары ел'шзде кен таралган бедеулкжагдайына байланысты студенттердн жас кыздардын репродуктивт( денсаулытна катысты санитарлык-агарту с-шараларын жYргiзуге нег'вделген. ТYйiндi сездер: репродукция, репродуктивты денсаулык, студенттер денсаулыт
Салауатты урпак-улт болаш^ы. Халык, денсауль^ыньщ жак,сы болуы кашанда мемлекет назарынан тыс калFан емес. Казакстан Республикасынын мемлекеттк саясатынын непзп баFыттаpынын бipi- халыктын дeнcаулыFын сактау жэне нытайту [1]. Адам ем1р1н1н сапасын арттыру мемлекетт1н элеуметтк-экономикалык жэне медициналык жанFыруынын стратегиялык максаты болып табылады. Тарихи кезендерде турл1 зобаланды бастан кешкен казак халкы ушлн урпак жалFастыFы-Мэнгiлiк Ел1м1зд1н улы мураты екенд1г1 сезс1з. Осы турFыда жас урпактын репродуктивт! сауаттылыFын арттыру бупнп кунн1н езект1 мэселес1.
Репродуктивт1к денсаулык- гергос1ис1ю- кайта енд1ру, кебею дегенд1 б1лд1ред1 яFни биологиялык репродукция- аFзанын кебею1 [2]. Т1р1 аFзанын ем1р суру1 урпак жалFастыFымен алмасып отырады [3]. Жаhандану заманында репродуктивт! денсаулыкты сактау саласын дамыту-алFашкы медициналык кемек керсету стандарттарын, медициналык-элеуметт!к баFдарламаларды енпзу, жыныстык зорлык-зомбылык пен гендерл!к тер!с уFымдардын, жыныс жолдары аркылы бер!лет!н аурулардын алдын алу, жастарFа акпараттык-кенест!к б!л!м беру жэне артефициалды аборттын залалдарын тус!нд!ру езект! болып табылады.
Репродуктивт! денсаулык - адамнын урыктану каб!лет! мен баланын туылуын сипаттайтын толык физиологиялык, психологиялык жэне элеуметтк сaулыFынын жaFдaйы; ана саулы^ын, жукт!л!кт!н кау!пс!зд!г!н, босану мен баланын денсаулы^ы, ем!рге келген нэрестен!н т!р! калуын камтамасыз ету, келес! жукт!л!ктерд! жоспарлау болып табылады. Репродуктивт! денсаулык туралы б!л!мн!н темен болуына халыктын басым бел!г!нде барлык маFлуматты Fаламтор аркылы алуFа болады деген жалан тус!н!кт!н орнауы да ез!нд!к эсер етуде. Жумыстын максаты
Репродуктивты денсаулык туралы Каз¥У
студенттер!н!н (кыздар) санитарлык бiлiм денгешн аныктау.
Жумыстын м!ндеттер!
• «Керемет» медициналык-диагностикалык орталыFына т!ркелген Каз¥У
студенттер!н!н денсаулыFын талдау
• Студент кыздар арасында сауалнама жYргiзу.
• Сауалнама нэтижеане сэйкес, репродуктивт! денсаулыкты сактаудын алдын
алу шараларымен толыктай акпараттандыру жэне усыныс беру.
БYг¡нг¡ танда статистикалык мэл!меттерге сYЙене отырып эрб!р отбасынын 7%-! бедеул!к нэтижес!нде сонын !ш!нде эйелдер бедеул!г! нэтижес!нде ажырасуFа ушырап жаткандыFын байкаймыз. Ал буFан б!рден-б!р себеп Yлкен ем!р ес!г!н алFаш аттап, ЖОО табалдырыFына келген кыз болашаFына жауапты
карауы ти!с, оны жете тYЙс¡ну¡ кажетт!л!г!нде. Кыз баланын болашакка деген кезкарасы калыптасып, онын алдаFы ем!р! дэл осы университет кабырFасындаFы жылдары жоспарланады. Каз!рг! танда бойжеткен кыздар мен эйелдерд!н репродуктивты денсаулык жаFдайы денсаулык сактау саласында Yлкен кызыFушылык тудырып отыр, себеб! жас кыздар мен эйелдерд!н репродуктивты денсаулыFы халыктын денсаулыFынын аныктаушы керсетк!ш!. Бул мэселен!н шеш!лу! езект!л!г!н эл! кYнге дей!н жоFалтпай отыр, элемдк коFамдастык Yш¡н кыздар мемлекеттщ репродуктивты потенциалы болып есептелед!. Заманауи студент кыздардын кундел!кт! ем!р! ете карбалас. Бул ез кезег!нде жас кыздардын ем!р сYру салтын тYбегейлi езгер!ске ушыратып, олардын соматикалык жэне репродуктивтк денсаулыктарына Yлкен залал келт!рер! сезс!з. Зерттеу oбъeктici жэне келeмi
Эл-Фараби атындаFы Казак улттык университет! студент кыздары. CауалнамаFа барлыFы 100 адам катысты. Зерттеу эд!стер! мен материалдары
Репродуктивт! денсаулык - адамнын урыктану кабшет! мен баланын туылуын сипаттайтын толык физиологиялык, психологиялык жэне элеуметтк саулы^ынын жaFдaйы; ана саулы^ын, жYKт¡л¡кт¡н кау!пс!зд!г!н, босануын, баланын денсаулы^ы мен т!р! калуын камтамасыз ету, келес! жYKт¡л¡ктерд¡ жоспарлау болып табылады. Репродуктивт! жYЙен¡н патологиясы кептеген факторлар эсер!нен (элеуметт!к-экономикалык, !ш!мд!к, нашакорлык, шылым шегу, экологиялык факторлар жэне т.б.) пайда болуы мYмк¡н. Отбасын жоспарлау - б!здщ ем!р!м!зге белсене араласатын тус¡н¡к. Отбасын жоспарлау - армандап к^кен, ден! сау баланы ДYниеге келт!ру Yш¡н ер жэне эйел адамнын денсаулы^ын сактау болып табылады. Баскаша айтканда, отбасын жоспарлау баланы кездейсок емес, жоспарлы тYрде ем1рге экелу деген сез. Ел1м1здег1 жоFары оку орындарынын флагманы болып есептелет!н Эл-Фараби атындаFы Казак ¥лттык Университет!нде бул мэселен1н кажетт1 денгейде шеш1м1н тапкандыFын ерекше атап етк1м1з келед1. ОFан дэлел кампуста заманауи медициналык куралдармен жабдыкталFан «Керемет» медициналык-диагностикалык орталыктын жумысын атауFа болады. 2014 жылы 8-желтоксан KYнi университет1м1зге ресми келген Елбасы, КР ТунFыш Президент! Н.Э.Назарбаев тусауын кескен медициналык орталык бYг¡нде 1000 адамдык ужымымен студентерге заманауи медициналык кызмет керсетед1. Каз¥У студенттер!н!н жалпы контингент! барлыFы 26869 студент болса, онын 16947 кыздар екен. Осы максатта эл-Фараби aтындaFы Казак улттык университет!нщ эр т^рл! мамандыктары бойынша б!л!м aлуFa бaFыттaлFaн 1 жэне 4 курс студенттер арасында анoнимдi тYрдe кезект! сауалнама етк!з!лд!. Зерттеу жумысында 13 сурактан туратын сауалнама
курастырылды. Сауалнаманын мазмунына белгшерд^ тукымкуалау механизмдерЫе, адам репродуктивт саулы^ына эсер етелн фaкторлaрFa жэне репродуктивт саулыкты сактау шараларына, негiзгi медициналык бiлiмдерiне катысты сурактар койылды. Сонымен катар, репродуктивты жYЙенiн, репродуктивты денсаулык туралы непзп бiлiмдерiн аныктау максатында, репродуктивтi денсаулык туралы кай акпарат кeздерiнен хабардар екеж, ата-ана, достарымен болатын энпме барысында репродуктивты денсаулык мэселесi KозFалаы ма, жэне каншалыкты денгейде екежн аныктау Yшiн арналFан сурактар койылды. Бiздiн елiмiзде менталитет, уяндык салдарынан репродуктивты денсаулык мэселесi кеп KозFала бермейдi. Осынын салдарынан, уялу себебЫен жас кыздар кеп жаFдайда ез^н репродуктивты функцияFа жауапты органдары ауруын жасырып, немесе оFан мYлде мэн бермейдк Бул болашакта бедеулiкке экелуге бiрден-бiр себеп болып табылады. Сауалнама барысында да эаресе, казаки
накышты кыздар арасында сурактарFа жауап беруден бас тарту жаFдайлары болып турды. Бул сауалнама нэтижелерi Yшiн керi эсерiн тигiзгенiмен, халык арасында репродуктивты денсаулык мэселес элi де болса аксандап турFанынын айкын дэлелi болды. Сауалнама жаратылыстану-математикалык бaFытындa бшм беру терт фaкультеттердiн (медицина жэне денсаулык сактау; химия жэне химиялык технология; физика-техникалык жэне механика-математика) студенттер арасында жYргiзiлдi жэне сaуaлнaмaFa коFaмдык-гумaнитaрлык бaFытындaFы Yш фaкультеттерiнiн (зан; тарих, археология жэне этнология факультет^ философия жэне саясаттану) студенттерi катысты. Эл-Фараби атындаFы К,азак улттык университет кабырFасында бiлiм алып жаткан студент кыздардын репродуктивтi бiлiмi мен денсауль^ын талдау максатында жYргiзiлген сауалнамаFа барлы^ы 100 адам катысты (2-кесте).
2 кесте - Сауалнамата катыскан студенттер курс жэне факультет бойынша
N Факультел 1-курс 3-курс Барлы^ы
1 Медицина факультет 11 20 31
2 Тарих, археология жэне этнология факультет 7 8 15
3 Зан факультет 6 6 12
4 Философия жэне саясаттану факультет 5 5 10
5 Химия жэне химия технология факультет 6 6 12
6 Физика техника факультетi 5 5 10
7 Механика жэне математика факультет 5 5 10
2-кесте бойынша сауалнама (косымша) нэтижесiне караFанда 100 студенттiн, эсiресе 1-2 курс студенттерi арасында репродуктивтi денсаулык туралы бшмдерЫщ ете темен екендiгi аныкталды. Сонымен катар, 14,33-де созылмалы
гинекологиялык аурулар кездескен. Етеккiр циклiнiн бузылуы 15 %-де, альгоменорея 26%-да кездескен. Осынын тек 10%-Fана медициналык кемекке жYгiнген. Бул ете кYрделi мэселе болып табылады (1-сурет).
1 сурет - Зерттеу нэтижеанде аныкталтан жыныс жолдары аркылы бершетЫ аурулар керсеткш
АуырланFан, колайсыз антентальды анемнез етеккiр кызметi бузылFан жас кыздардын 52,7-54 % да кездеап, жыныстык жYЙенiн дамуын тежейдк Кеш аныкталFан гестоз жYктiлiк кезе^нде аналык бездiн поликостозына, ювенильдi кан кетуге, менархтын ерте басталуына экелу мYмкiндiгiн улFайтады. Жыныс жолдарымен бершелн инфекциялар кeбiне студенттiк кезенде кездесед^ оFан себеп ерте жыныстык KатынастарFа тYсу, жоспарсыз жYктiлiктiн алдын алмау, жыныстык катынас^ы бiрнеше серiктестердiн болуы, жасанды тYсiк жасату жэне т.б. Кеп жаFдайда жас кыздардын элеуметтк турFыдан элi де болса желлмеу^ кызыFушылык жэне репродуктивты бiлiмiнiн темендт эсер етедi. Жыныстык жолмен ж^атын инфекциялардын алдын алудын ен сенiмдi куралы мYшекаптарды колдану. ЖYргiзiлген сауалнама нэтижеанде 24% кыздар мYшекапты колданатынды^ы белгiлi болды.
Етеккiр циклiнiн бузылуы гормональды жаFдайдын тураксызды^ы мен аналык бездерд^ калыпты жумысынын бузылуы салдарынан туындайды. СурaктaрFa берiлген
жауаптардын сaпaлыFы, дурыс жауаптар жиiлiгi, пайыз бойынша аныкталды. Студенттерд^ бiлiмдiлiк денгейi жоFaры оку орындарында (ЖОО) бiлiмдерiн аныктау шкаласы бойынша салыстырылды. Сонымен катар,
статистикалык талдауда бiр анкета бойынша дурыс жауаптар денгешшн сенiмдiлiгi Мaнн-Уитнидiн иэм п-критерийi
бойынша аныкталды сешмдшклн eлшемi р<0,05 кем aлынFaн жок. Ресейлiк бiркaтaр авторлардын айтуынша, отбасынын репродуктивтi денсaулыFын жан- жакты бaFaлaу Yшiн репродуктивтi жYЙеге кaуiп тeндiретiн факторларды аныктауды усынады. Атап айтканда тукымкуалаушылык факторлар, экологиялык зиянды заттар, стресс жaFдaйлaры, зиянды эдеттер, тамактану эдiсi, санитарлы гигиеналык бiлiм, соматикалык патологиялар болып табылады. Зерттеу нэтижелерi мен оларды талдау Зерттеушшерд^ пiкiрi бойынша эйелдердiн репродуктивт денсaулыFы коршaFaн ортанын техногендi ластануымен тiкелей байланысты. Сонымен катар химиялык жэне физикалык тaбиFaттын жYктiлiкке эсер ететн аныкталып отыр.
Корш^ан ортасы лaстaнFaн аймакта eмiр сYретiн 78% жYктi эйелдердiн урыFынa катер тешп жYктiлiктi токтaтуFa мэжбYр болды, ал экологиясы жаксы аймактарда бундай ауыткулар тек 25% жYктi эйелдерде кездескен болатын. Будан шыFатын корытынды Алматы сиякты iрi мегаполиске аймактардан келген студенттердiн денсаулыFы мiндеттi тYрде белгiлi денгейде eзгерiске тYсетiндiгi сезаз. Адамнын кYнделiктi тiршiлiгi коршaFaн орта жaFдaйлaрымен тыFыз байланысты. Тiрi aFзaлaрFa тэн кептеген касиеттер адам aFзaсынa да тэн. Адамнын тыныс алуы, тамактануы, eсуi, дамуы тaбиFи орта жaFдaйындa eтедi. Сондыктан да адам лршЫклн KурaмындaFы бiр белiгi болып есептеледi. Сонымен бiрге адам - eзi eмiр сYрiп оты^ан коFaмдaFы саналы тулFa. Адамнын есуЫе, дамуына жэне тулFa ретiнде калыптасуына элеуметтiк жaFдaйлaрдын ыкпалы зор. Адам денсаулы^ына сонымен катар жаман эдеттер керi эсерiн тигiзедi. Онын шЫе шылым шегу, iшiмдiктi пайдалану 9%, ал рационды тамактану 17,5%, тYнгi уйкы узaктaFы 1%, YЙ жумысынын узaктыFы 1%, спортпен шуFылдaну 3,5%, таза ауада демалу 9% он эсерЫ типзедт Кейде енбек етуд^ колaйсыздыFы, турмыстык жaFдaйлaрдын нашарлауы денсаулыкка керi эсер етедi. Салауатты eмiр сYру салтын дурыс уйымдастыра бшмеу, медициналык жэрдемнiн дурыс кeрсетiлмеуi де эсерЫ тигiзедi.
ДYниежYзiлiк денсаулык сактау уйымы бойынша репродуктивтi саулыкты калыптастыру aймaFынын максаты тeмендегiдей:
1. БосaнуFa дейiнгi кемек, босанудан кейiнгi жэне туылFaн нэрестелерге кемек керсету.
2. Отбасын жоспарлау бойынша кызмет керсету, сонымен коса бедеулк
3. жaFдaйлaрынa да кемек керсету.
4. Кау^л тYсiк тастау жaFдaйлaры.
5. Жыныс жолымен жуFaтын жYKпaлы аурулар мен баска гинекологиялык
6. Аурулармен ^ресу жолдары.
Сонымен катар халыктын репродуктивтi саулы^ын калыптастыру саласын дамыту бaFыты барлык елдерде, сонымен катар жастар мен жaсeспiрiмдердi жYЙелi бiр бaFдaрлaмaFa экелiп, дaмытуFa жэне де халыктын денсаулы^ын ныFaйтуFa шакырады. Репродуктивт саулыкты калыптастыру - репродуктивтi саулыкты ныFaйтудaFы эдiстер, тэсiлдер, отбасы жaFдaйы немесе жеке бас профилактикасы жэне репродуктивт денсаулыкка катысты емдеу шаралары, яFни физикалык, психикалык денсаулык жэне элеуметтк жaFдaйынын бiршaмa факторлар бiрлестiгiн курайды.
Зерттеу жумыс барысында 1 жэне 4 курс студенттерд^ репродуктивт саулыкты калыптастыру саласында ЖОО орнына тYсу кезiндегi бiлiмi мен окуды аяктау кезiндегi бiлiмдерiнiн кай денгейде болатынын аныктау Yшiн сауалнама жYргiзiлдi. 1 жэне 4 курс студенттерУн сaуaлнaмaдaFы жауаптарынын кeрсеткiштерi кeрсетiлген (3,4- кесте) .
3 кесте - Сауалнамадаты 1 курс студенттерУн дурыс жауаптары денгей
БЫм беру бaFыттaры Факультеттер Студенттер Дурыс жауаптар
саны Саны жишп,%
Медицина ж/е денсаулык сактау 11 5-6 54,5
Химия ж/е химиялык технология 6 3-4 44,0
Жаратылстану - Физика-техникалык 5 2-3 38,1
математикалык Механика-математика 5 2-4 42,2
Зан 6 3-5 40,6
КоFaмдык-гумa- Тарих, археология ж/е этнология 7 2-3 39,0
нитарлык Философия,саясаттану 5 2-5 31,4
3-кесте бойынша, Медицина жэне денсаулык сактау факультелндеп 1 курс студенттерУн дурыс жауаптар денгеш 54,5% курады. Баска алты факультеттердеп студенттердiн дурыс жауаптар денгейi орташа aлFaндa 39,2% болды. АлынFaн нэтижелерд^ aйырмaшылыFы 15,3% aрaлыFындa байкалды. Биология жэне биотехнология факультелндеп студенттердiн бшмдерУн кaнaFaттaнaрлык денгейде болFaны тYсiнiктi мамандандыру дайындыктарына байланысты. Олар ЖОО
4
тусуге катысты дайындык барысында медицина сaлaсындaFы пэндерден, яFни клеткалык биология, физиология, биохимия, генетика т.б. жаратылыстану саласынан бiлiм алады, яFни оларда непзп биологиялык бiлiмдерi бар. СоFaн карамастан, жаксы денгейде деп aйтуFa болмайды. Баска мaмaндыктaрдaFы студенттердiн сaуaлнaмaдaFы койылFaн с¥рaктaрFa жауаптары темен болып шыкты, 31,4 - 44,0 пайыздар aрaлыFындa, кaнaFaттaнaрлык емес (4- кесте).
кесте - Сауалнамадаты 4 курс студенттерУн дурыс жауаптары денгей
БЫм беру бaFыттaры Факультеттер
Студенттер саны
Дурыс жауаптар
жишп,%
Жаратылыстану-математикалык
Медицина жэне денсаулык сактау
Химия жэне химиялык технология
Физика-техникалык
Механика-математика
20
10-13
8-10
5-7
4-6
54,5
44,0
38,1
42,2
КоFaмдык-гумa-нитарлык
Зан
Тарих, археология жэне этнология
Философия жэне саясаттану
7-9
3-5
4-6
40,6
39,0
31,4
саны
6
5
5
6
8
5
4-кесте бойынша Медицина жэне денсаулык сактау факультелшн 4 курс студенттерЫщ осы сaуaлнaмaдaFы сурaктaрFa жауап беру денгеш 64,6% курады. Бiлiмдi бaFaлaу шкаласы бойынша кaнaFaттaнaрлык деп бaFaлaнды. Зерттеуге aлынFaн баска факультеттер студенттерУн сaуaлнaмaдaFы сурaктaрFa жауап беру денгеш айтарлыктай жоFары денгейде болFaн жок, дурыс жауаптардын орташа кeрсеткiштерi 35,646,4% aрaлыFын курады, орташа aлFaндa - 42,4%, биология жэне биотехнология факультетщ студенттерiнiн дурыс жауап
беру денгешмен салыс- тырFaндa 22,2% темен болып шыкты. Салыстырмалы талдауда 1 жэне 4 курс студенттерд^ бшмдшк кeрсеткiштерiнiн aйырмaшылыFы карастырылды (5- кесте). 5-кесте бойынша, 1 жэне 4 курс студенттерУн сaуaлнaмaFa дурыс жауап беру денгейiнiн езара aйырмaшылыFы, яFни 4 курска дешн студенттердiн репродуктивтi саулыкты калыптастыру саласында бшм денгейiнiн eзгеруiн керуге болады. Филология жэне биотехнология фaкультетiнiн 4 курс студенттерЫщ дурыс жауап беру денгешшн 10,1% артуы
Vestnik KazNMU №3-2020
байкалды.
5 кесте - 1 жэне 4 курс студенттерд^ сауалнамадэгы дурыс жауаптар децгейЫЦ езара айырмашылыгы
БЫм беру БaFыттaры Факультеттер Дурыс жауаптардын ден-ге й i,% Айырмасы, %
1 курс 4 курс
Жаратылыстану - математикалык Медицина жэне денсаулык сактау 54,5 64,6 10,1
Химия жэне химиялык технология 38,8 46,4 7,6
Физика-техникалык 40,1 44,0 3,9
Механика-математика 42,2 46,7 4,5
^амды к- гуманитарлык Зан 40,6 45,0 4,4
Тарих, археология жэне этнология 39,0 40,5 1,5
Философия жэне саясаттану 31,4 35,6 4,2
5-кесте бойынша, баска алты факультеттердеп студенттерд1н дурыс жауап беру денгешнщ орташа айырмашылы^ы шамалы болды - 4,4% курады. Салыстырмалы талдауда биология жэне биотехнология факультеттщ 4 курс студенттер1н1н дурыс жауап денгеш баска факульттетердег1 студенттерд1н дурыс жауап денгешнен 2,3 есе артуы байкалды. 1 жэне 4 курс студенттерд1н сaуaлнaмaдaFы бер1лген 20 сурaктaрFa дурыс жауаптардын орташа жи1л1г1 керсетшген (6- кесте). Корытынды
Буг1нг1 танда статистикалык мэл1меттерге суйене отырып, эрб1р отбасынын 7%-i бедеул1к нэтижес1нде, сонын 1ш1нде эйелдер бедеул1г1 нэтижесiнде ажырасуFа ушырап жаткандыFын байкаймыз. Ал буFан бiрден-бiр себеп улкен емiр еапн aлFaш аттап, ЖОО табалдырыFына келген кыз болаш^ына жауапты карауы тшс, оны жете тYЙсiнуi кажеттiлiгiнде. К,ыз баланын болашакка деген кезкарасы калыптасып, онын алдаFы емiрi дэл осы университет кабырFасындаFы жылдары жоспарланады. Казiргi танда бойжеткен кыздар мен эйелдерд^ репродуктивты денсаулык жаFдайы денсаулык сактау саласында Yлкен кызыFушылык тудырып отыр, себебi жас кыздар мен эйелдерд^ репродуктивты денсаулыFы халыктын денсаулыFынын аныктаушы керсеткiшi. Бул мэселенiн шешiлуi езектЫпн элi кYнге дейiн жоFалтпай отыр, элемдк ^амдастык Yшiн кыздар мемлекетпн репродуктивты потенциалы болып есептеледi.Заманауи студент кыздардын к^ндел^ емiрi ете карбалас. Бул ез кезегiнде жас кыздардын емiр сYру салтын тYбегейлi езгеркке ушыратып, олардын соматикалык жэне репродуктивтк денсаулыктарына Yлкен залал келтiрерi сезаз.
1. «Керемет» медициналык-диагностикалык орталыFына лркелген Каз¥У студенттерiнiн денсаулыFын талдап, 41% -да созылмалы гинекологиялык аурулар кездескен. Аменорея 3 %-де, альгоменорея 26%-да кездескен жэне гиперполименорея- 12%. Осынын тек 10%-Fана медициналык кемекке жYгiнген. Бул ете кYрделi мэселе болып табылады.
2. Сауалнама нэтижеане кaрaFaндa 100 студентпн, эсiресе 1-2 курс студенттерi арасында репродуктивт денсаулык туралы бiлiмдерiнiн ете темен екендт аныкталды. Мысалы, репродуктивты денсаулык жaFдaйын бакылау максатында сaуaлнaмaFa катыскан кыздардын 40%-ы тексерiс жасатудын кaжетi жок деген ойда болса, кaлFaн 20%-ы Faнa эр жыл сайын мiндеттi диагностикадан ететiндiгiн айтты.Гинекологиялык аурулар бойынша «Керемет» медициналык-диагностикалык орталь^ында 40% студент тiркелгендiгi аныкталды. Сауалнама нэтижес бойынша , олардын тек 10% езЫде белгiлi-бiр гинекологиялык аурудын бар екендiгiнен хабардар. Осы турFыдa жас урпактын репродуктивтi сaуaттылыFын арттыру бYгiнгi кYннiн езектi мэселесi. Жaсеспiрiмдердiн, студент-кыздардын, жас аналардын репродуктивтi денсаулы^ы елiмiздiн интеллектуалды, экономикалык, саяси жэне рухани болаш^ы. Зерттеу жумыста aлынFaн нэтижелер бойынша репродуктивтi саулыкты калыптастыруда студенттердiн салауатты емiр салтын калыптастыру бaFытындaFы бiлiмiн элi де болса жет^ру кажет деген корытынды жaсaуFa болaды.Кaзiргi коFaмдa адам баласы емiр сYруге жэне репродуктивтi денсaулыFын сaктaуFa кукылы болып келедi. Репродуктивтi саулыкты калыптастыру елiмiздегi демографиялык саясатта эйел адамдар мен ер адамдардын репродуктивт жYЙесiне кенiл белудi кажет ете™ жана aспектiсi болып табылады. Демографиялык жaFдaйды жаксарту Yшiн адам баласынын денсaулыFы туралы дурыс акпаратты жетюзуге, жануяны жоспарлау мэселесiндегi кенестер, жYктiлiк кезiндегi медициналык кемек керсету, пайда болFaн аурулардын, эсiресе тукымкуалаушылык аурулардын диагностикасы, жукпалы аурулардын профилактикасы, салауатты емiр салтын жYргiзу туралы, зиян келлрелн эдеттен сактану жолдарын насихаттау керек.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Шевелева И.Н. Анализ репродуктивного здоровья студенток средствами физическом" культуры // Теория и практика физическои" культуры. — 2007. — No 1. — С. 1718.
2 Смирнов А. Здоровье и здоровыи" образ жизни // Основы безопасности жизни. — 2000. — № 1. — C. 6-9.
3 С0СКП¥О, ЮНИСЕФ, ЦИОМ, 2004 ж.
4 Турганова М.К. Оценка медико-социальных особенностей репродуктивного возраста в формировании здоровья: дисс. ... докт. философии (PhD). — Астана, 2018. — 305 с.
5 Государственная программа развития здравоохранения РК «Саламатты Казахстан» на 2011-2015 гг. Утвержеднный Указом Президента РК 29 ноября 2010 года № Приказа 1113.
6 Репродуктивное здоровье населения Казахстана (20082014): ситуационный анализ / UNFPA; МЗСР РК. - Астана, 2015. - 9 с.
7 Доклад международной конференции по народонаселению и развитию // http: www.demoscope.ru/weekly/knigi.m_doc/m_doc01.html. Бексултанова А.К. Репродуктивное здоровье и репродуктивный потенциал: методолгия
Агабаева А., Даниярова А.Б., Арынова Г.А., Абсатарова К.С.,Жумабекова А., Тимурулы Е., Алекешева Л.Ж. НАО «Казахский Национальный университет им. Аль-Фараби» НАО «Казахский Национальный медицинский университет им. С.Д.Асфендиярова»
РЕПРОДУКТИВНОЕ ЗДОРОВЬЕ МОЛОДЕЖИ КАЗНУ ИМ. АЛЬ-ФАРАБИ
Резюме: Данная работа предназначена для определения уровня репродуктивных знаний студентов (девушек) КазНУ имени аль-Фараби. По результатам анкетирования ознакомить и дать профилактические рекоммендации про репродуктивное здоровье. Практическая и теоретическая значимость дипломной работы основана на проведении
санитарно-просветительных мероприятий по поводу репродуктивного здоровья среди студентов, молодых девушек в связи распространенной в последние годы в стране ситуацией бесплодия.
Ключевые слова: репродукция, репродуктивное здоровье, здоровье студентов
Agabaeva A., Daniyarova A., Arynova G., Absatarova K., Zhumabekova A., Timuruly E., Alekesheva L. Al-Farabi Kazakh National University Asfendiyarov Kazakh National Medical University
REPRODUCTIVE HEALTH OF YOUTH KAZNU AL-FARABI
Resume: The practical and theoretical significance of this study is aggravation of the infertility situation among young girls and the
based on the sanitary-education goal related to the reproductive frequent divorce of family relations in this regard.
health of students. The main reason for choosing such goal is the Keywords: reproduction, reproductive health, health of students
