CC BY
14
Ма^мудзода Обидчрни Бекназар, номзади илм%ои филология, сармуаллими кафедраи назария ва таърихи адабиёти Донишго%и давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни (Тоцикистон, Душанбе)
Махмудзаде Обиджони Бекназар, кандидат филологических наук, старший преподаватель кафедры теории и истории литературы Таджикского государственного педагогического университета им. С.Айни (Таджикистан, Душанбе)
Mahmudzoda Obidjoni Beknazar, санЛйаге of philological sciences, lecturer of department of theory and history of literature under Tajik State pedagogical University named after S. Ayni (Tajikistan, Dushanbe), E-mail: мirobid-26@mail.ru
Вожа\ои калиди: Назирии Нишопури, шеър, шоири, %унари шоири, мад%, ил%ом, афкори адаби Дар мацола масъалаи шеъру шоири аз ниго%и Назирии Нишопури мавриди барраси царор гирифтааст. Нахуст, муаллиф барои тайини дидго%%ои Нвзири дар бораи шеър кушидааст, ки афкори мутафаккирони гузашта ва шоиронро ба риштаи тахцщ кашида, шеваи Назириро дар шинохти шеър муцаррар созад. Бар асоси та%цицоти анцомдода чунин натицагирй шудааст, ки Назирии Нишопури ба андешаи он, ки шеър сарчашма дар ил%ом дорад, мувофиц аст ва мартабаи шоириро дар цомеа бар асоси он ки ил%ом ва ва%й аз сарчашма %астанд, поинтар аз мартабаи паёмбари медонад. Таъкид шудааст, ки шоир чун дигар суханварон назари хоси хешро дар бораи шеър ва шоири дорад ва муло%иза%ояшро дар бораи шеъру шоири дар як цасида ба таври ало%ида баён доштааст. Хамзамон, афкори адабии Назири дар бораи шеъру шоири бо нацду баррасии ашъори шоирони гузашта низ баён шудааст, ки у дар баробари сарфи назар накардан аз таъсирпазирии хеш аз шоирони гузашта, дидго%%ои хешро роцеъ ба шеъри шоирони пешин низ баён доштааст.
Ключевые слова: Назири Нишапури, поэзия, стихотворчество, поэтический дар, восхваление, вдохновение, литературные взгляды
В статье рассматриваются взгляды Назири Нишапури относительно поэзии и поэтического творчества. Автор статьи, прежде всего, попытался выявить точку зрения мыслителей и поэтов прошлого по этому вопросу, чтобы установить способы и методы, которыми Назири руководствовался при формировании своих взглядов на поэзию. На основе проведенного анализа автор статьи приходит к выводу о согласии Назири Нишапури с утверждением, что источником стихотворчества является вдохновение, а поэт, творчество которого основано на вдохновении, занимает в обществе второе место после пророка. Назири, как и другие поэты, имеет собственную точку зрения относительно поэзии и поэтов и выражает свои литературные взгляды в отдельной касыде. Высказывая свою точку зрения о поэзии и поэтах, Назири, не отрицая влияния поэтов прошлого на свое творчество, выражает свои критические взгляды об их стихотворениях.
Key words: Naziri Nishopuri, poem, poetry, poetic mastership, praise, inspiration, literary thought The article dwells on the issue beset with poem and poetry under Naziri Nishopuns angle. Initially, the author of the article makes an endeavor to canvass past thinkers" and poets" views in order to determine Naziris ones dealing with poem and establishment of Nazms style of poetic recognition being taken into account as well. Proceeding from this consideration the author comes to the conclusion that Naziri Nishopuri agrees with the idea that poem is considered to be as a source of inspiration and he considers the poefs status in society to be inferior to the prophefs one that of is testimony of inspiration and revelation traced back from a source, on the whole. The mentioned poet like other men-of-letters has his own views on the theme explored and expresses his views on the former separately. At the same time, Naziris literary views on the latter have been expressed by dint of the past poets' reviews, who in addition being influenced by the past poets earlierly, indeed.
ТДУ 82 ТКБ 83,3(03)
ШЕЪР ВА ШОИРИ АЗ НИГОЩ НАЗИРИИ НИШОПУРИ
ПОЭЗИЯИ СТИХОТВОРЧЕСТВО С ТОЧКИ ЗРЕНИЯ НАЗИРИ НИШАПУРИ
POEM AND POETRY UNDER NAZIRI NISHOPURTS ANGLE
Аз огози зyдypи aдaбиëти точик шоиpон дap бapобapи 6aëRH мyлодизaдои хеш pочеъ 6a мacоили мyxтaлифи cиëcивy ичтимой, фapдaигивy мaъpифaтй дошли шинохти хеш aз шеъpy шо^^о бaëн доштaaнд. Бa тaъбиpи дта^, дap бapобapи мyтaфaккиpонy фaйлacyфон шо^он низ гавду нaзapдои xешpо дap боpaи шеъp мaдз тaвaccyти aшъоpи хеш бaëн доштaaнд. Аpacтypо донишмaндон яке aз aввaлин мyтaфaккиpоне медоганд, ки дap боpaи шеъp Ba чигyнaгии пaйдоиши он мyлодизapоий нaмyдacт. У дap китоби худ шеъp» оид 6a пaйдоиши шеъp Ba нaвъдои он чунин мешвжзд:
«Чунонки мaълyм acr, пaйдоиши шеъp ду ca6a6 доpaд Ba ^ap ду ca6a6 ^aM тaбииcт. Якум, тaклид овapдaн 6a одaмон aз xypдcолй cap мезaнaд Ba ондо aз дaйвонот Ba дигap чонвapон бо дaмин фapк; мекyнaнд Ba 6a тaклидкоpй кобилияти зиëдтapе доpaнд. Бa тyфaйли дaмин дaм гахуст дониш дошл мекyнaнд. Дуюм, caмapaи тa^лид бa дaмa лaззaт мебaxшaд. Инpо дaлеле cобит меcозaд, ки воrçеaн ^м pyx додaнaш мумкин acт: бa он чизе, ки aз дидaнaш кac нaфpaт мекугад, мо cypaти aкcëфтaи онpо бо x,aBac тaмошо мекунем. Миcол, cypa™ дaйвоноти дaxшaтбоp Ba чacaди бечони оидоpо» [1, c.18] .
Дap идомaи тaдaввyли aфкоpи aдaбии мyтaфaккиpони xaлки точик низ ин дидгоддои Аpacтy aз чониби Фоpобивy Ибни Сино Ba дигapон истикбол шyдaacт, ки мaчмyaн шеъppо тaклид aз тaбиaт Ba кaломи мyxaйял донии^ий, ки мyлодизaдои ин донишмaндон дap тaдк;икоти чaнде aз донишмaндони точик, чун Худой Шapифов [6], Абдугабй Сaттоpзодa [4] Ba дигapон бappacй шyдaacт.
Дap тaъpиxи aдaбиëти точик, aкcapи шоиpон низ мулодизоти xешpо оид бa шеъp тaвaccyти кaломи мaвзyн бaëн доштaacт.
Нaзиpии Нишопypй низ чун шоиpоии дигap нaзapи xоcе бa шеъpy шоиpй доpaд Ba бештap бо тaкя бap издоpи дидгоддои мaxcyc дap боpaи cypyдaдои хеш ин мyлодизотpо бaëн доштaacт. Мycaллaм acт, ки чунин шевaи фaxpияcapой aз шоиpй Ba бaдои бaлaид додaн бa шеъpи худ, ë худ эътиpофи чойгоди шеъpи хеш aз чониби шо^он дap aдaбиëти гyзaштaи мо низ pивоч доштaacт. Аз чyмлa, Х,офизи Шеpозй фapмyдaacт:
Хасад чи мeбapй, эй сустназм 6op Хрфш, Цaбулu xomupu луmфu сухан Xудoдoд аст [ 7, с. 166J.
Ё ^моли Хyчaндй фapмyдa:
Дap сухан луmфu uno^u ба ту ëp аст, Камал,
В-aprn сад coл ба фuкp un cуxaнoн îaineon гуфт [5, с. 351J.
Нaзиpй дaм aз pоди бyзypгони шеъpи Ачaм кaдaм бapдоштa, тaъкид медоpaд, ки aз дap иycxaи шеъpи Нaзиpй нофaи Чин xyниичигap мешaвaд. Ин лaтофaтy нaзокaти cyxaии шоиp дap нaзap доштa шyдaacт, ки чaззобияти он бa pyдияи инcоидо тaъcиpи мaтлyб меpacонaд Ba нaзapи шоиp дaм мaдcyли мaъpифaти худи y Ba зaвкш бaдеии вaй acт.
Xap нусхам шeъpe, кы бapoвapд Haeupû, Аз гaйpamы on тфш Чun хут 4j^ap гашт [3, с. 53J.
Дap бaйти диэд низ Нaзиpй бо гамоли ифтиxоp aз он cyxaн мекугад, ки aз дap миcpaи шеъpй, ки aз мaн дycтоиy нaздикон меxонaид, устоди мaн дaзоpон ифтиxоp xодaд нaмyд: Ба мucpae, m naдuмon зu шeъpu ман xonanд, Xaiop фaxp ба ман уcmoдu ман дopaд [3, с. 92 J.
Ин чо Нaзиpй бо гамоли итминон aз acap Ba дapaчaи cyxaни хеш дapф мезaнaд Ba бо огодии бa худ xоc ин мaтлaбpо шapдy тaфcиp мекyнaд.
Хдмин шевaи ифтиxоp Ba шинохти мaнзaлaти хеш дap cyxaивapй дap к;acидaе aз y, ки дap мaдди Нaвpaигxон гyфтa шyдaacт, бa мyшодидa меpacaд. Мaълyм acт, ки capчaшмaи эчоди ин кacидa ношиноxтaгии кддоу мaнзaлaти шо^ дap ин pyзгоp acт, ки меxодaд бa ин вacилa Нaзиpй мapтaбaи xyдpо бa axли дapбоp Ba aмиpоиy cyлтоноии Ba^ бишноcонaд. Аз ин py, бо гамоли итминон тaъкид медоpaд, ки мaн бa офapиниши мyъчизaи шеъp aз шоиpоии бapтapи зaмоии худ дacтaм. Хyдовaид мapо бa мaкоми pacyлй бapнaгyзид, вaгapнa то ин мapтaбa меpacидaм. Аммо pyтбaи cyxaии мaн дap зaмонa бa дaдде болост, ки чaмоли чaдон aз он оpоcтaвy пеpоcтa гapдидaacт. Нaзиpй мaком Ba эъчози кaлом Ba кapидaи шоиpии xешpо бa гyнaе вacф мекyнaд, ки бa тaъкиди худи y aгap вapaк;pо бифшоpaм aз оби cyxaн чyе бишaвaд Ba arap к;aлaмpо фишоpaм, aз мушки cyxaн тaле биофapaм: Манам ба муъцюш шeъp aфзaлушшуapo, Хакам pacул naкapд, op на мeшудaм муpcaл. Руmубуmamы суханам наше 6op ^amorn кашад, 3u ман чaмoлu цaxlon аст ^p^murn %улал. Aгap eapaK бuфuшopaм, зu o6 тзам чу, B-a¿ap калам бuфuшonaм, зu мушк тзам тал [3, с.395J.
Нaзиpй дaмчyн шо^и тозaнaзap Ba нaмояндaи тapзи тозa чонибдоpи нaвовapй дap шеъp acr Аз ин py, y тaъкид доpaд, ки мaн девоии шеъpи кyдaнpо бо фикpи нaв мешyям, яъне aфкоpи кyдaиpо тозa мекyнaд. Ин чо тозaгyиpо пеш aз дaмa y дap capоидaии к^и^дои мaддй дap вacфи Пaëмбap [е^о дap
назар дорад , ки дар мисраи дуюм ин матлабро таъкид мекунад, яъне ба андешаи Назирй вай дар наъти Хоча девонеро месозад, ки дар он сухани у ба фикри тозаву шеъраш нав аст: Девони шеъри кухна бишуям ба фикри нав, Аз наъти хоча наъти мудавван дароварам [3, с. 398].
Афкори адабии Назирии Нишопурй дар бораи шеър ва модияти асолати он дар касидае, ки «Дар аз мурочиати Маккаи муаззама ба Хиндустон дар наъти саййидулмурсалин мазил ба мадди Абулфатд Бадодур Абдуррадимхони хонон ибни Байромхон фоиз гардида» унвон дошта аз чадор матлаъ иборат аст, баён шудааст. Матлаи сеюми ин касида «Дар сифати шеър» унвон дорад, ки фарогири диду назардои шоир рочеъ ба каломи мавзун мебошад. Аз чумла, Назирй шеърро Маседи дил унвон мекунад, ки маънии он чонаш аст, яъне зиндакунанда ва эдёгари дил мешуморад, ки шарбати дуконаш чошнии ошикист. Ба назар мерасад, ки дар шеър мудим будани ишкро ба ин васила шоир таъкид медорад:
Шеър Маседи дил аст, маънии у цони у, Чошнии ошикц шарбати дуккониу [3, с.417].
Ба андешаи Назирй чавдаре намояндатар аз шеър нест, чун нуктадои пиндон "оинаи фадмдост" Ин чо ба назар мерасад, ки Назирй бо такя бар дидгоддое, ки рочеъ ба печидагй ва ибдом дар сабки диндй баён шудаанд, матлаберо таъкид медорад, ки деч чавдаре намояндатар ва равшантар аз шеър нест ва нуктадои пиндони он нишондидандаи фадми инсондо ба шумор меравад. Агар фадму дарки инсони шунаванда ва ё хонанда дар чои худ ва сатди матлуб бошад, шеър деч як нуктаи пиндон дошта наметавонад ва маърифати он ба фадму дарки инсондо пайванд мегирад: Чавдаре аз шеър нест рост намояндатар, Ойинаифахмхост нуктаипинхрниу [3, с.417].
Аз тарафи дигар фадми инсондоро дар идроки маънидои шоирона Назирй нокофй медонад ва назараш чунин аст, ки ондо имкон надоранд, ки то кашфи умки маънидо бирасанд. Аз ин ру, издор медорад, ки агарчй ба чавлони фадм, яъне фадми андаки худ маънии суханро дарёфтаанд, вале ин маърифат ба дамон даддест, ки кофиясанчони у тандо гирди сухан гаштаанд ва на ба асли матлаб расидаанд:
Гарчи ба цавлони фахм пай ба сухан бурдаанд, Гирди сухан гаштаанд кофиясанцониу [3, с.417].
Назирй сарчашмаи шеърро илдоми гайбй медонад ва чун Хофизу Камол «кабули хотиру лутфи сухан»-ро Худодод мешуморад. Аз ин ру, издор медорад, ки вадй, ки пайванд ба Паёмбарон дорад, андаке авчро фаротар гирифтааст, яъне то чое болотар рафтааст, вагарна вадй ва идлом аз як парда дастанд. Ин чо они ману они ту гуфтани шоир, вадй ва илдомро дар назар дорад: Булбули вахй андаке авц фаротар гирифт, В-арна зи як пардаанд они ману они у [3, с. 417].
Холате даст, ки адли сухан дунболи кору амалдои дигар мешаванд ва шеъру шоириро фаромуш мекунанд ва дар натича хунари суханвариашон коста гардида, ба таъбири Назирй «аз сухан меафтанд». Дар ин долат маълум мешавад, ки ондо роди худро гум кардаанд ё ба роди нодуруст рафтаанд, ки ондоро шоир кофиясанч унвон менамояд. Крфиясанч касест, ки бештар аз руи давас ба шеъру шоирй рагбат пайдо мекунад ва ин амр боис мешавад, ки вай камтар дар арсаи суханварй ва сурудани шеъри асил муваффак гардад:
Гар ба хаёли дигар аз сухан афтодаанд, Бахр галаткардаандкрфшсанчрниу [3, с.418].
Дар ин касида дам шоир барои мукаррар намудани мартабаи шоирй ба истеъдоди нодир ва макому манзалати шеъри худ мурочиат мекунад ва таъкид медорад, ки агар нусхае аз шеъри маро ба Уторид баранд, мактаи шеъри ман матлаи девонаш гардад. Уторидро дар лугот ва осори кудан котиб ё дабираи фалак донистаанд, ки аклу илм ба он пайванд дорад. Чун у китобати фалакро бар душ дорад, Назирй ба ин хотир таъкид мекунад, ки агар шеъри маро ба он чо ё ба назди у баранд дамчун дабири фалак, дар китобат ва нигориш мактаи шеъри ман, сарогози девони у, сарчашмаи иншои он бигардад: Нусхаи шеъри маро гар ба Уторид баранд, Макщаи шеърам шавад матлаи девони у [3, с.418].
Дар идомаи ин касида Назирй таъкид мекунад, ки нуктадои мастонае, ки дар шеъри ман тачассум ёфтаанд, агар адибе ё шоири дигар бисарояд, лавду каламро датто шогирду тифли дабистони у бишканад, яъне бо ошной ба шеъру сухан ва мартабати суханварии ман адибони дигар даст аз каламу дафтар бардоранду шоириро як су гузоранд:
Нуктаи мастонаам гар бисарояд адиб,
Лавху калам бишканад тифли дабистони у [3, с. 418].
Дaр идомaи ^идо Нaзирй отрфурушии бодро дaр бустон 6a он aœc медонад, ки он бaр ворок^ шеъри мaн гушои домонaшонро cyдaacт Ba бaробaри ин, бaровaрдa гaрдонидaни xохишхои инcониятро aз руи зовки xeш мукоррор мecозaд. Шоир тaъкид мeкyнaд, ки зовкки мaн кодир бaр он acт, ки чошнии xони xохишхои дигaронро мукоррор cозaд: Бoд, кы дар бycmoн ^рфурушй кунад,, Бар варащм cyдaacm гушш дoмoны у. Х,ар кае аз un бopгoxí xoxumu xyà мeгыpыфm, 3ouKßuман шыnoxm чoшныыxornу [3, с.418J.
Нозирй ^arro оз acaри бадгуиву ноcипоcии дигaр шоирони зaмони xyд норохот нaмeшaвaд Ba тaъкид мeкyнaд, ки огар хор race оз охли cyxaн бо дили мон ноxyн мeзaнaд ë бо тоъбири дигар боиcи рончиши мон мешовад, оз он нигарон ë норо^т гамешовад, зеро он гамоке, ки y бор зaxми мон мезогад, бaръaкc зaxми моро x^ мecозaд. Аз ин моълум мешовод, ки шоир бaръaкc ин cyxaнони рончовори охли cyxaнро борои xyд хомчун як рошку ^ади онон кобул гардо, бaръaкc оз он изгори xyшхолй мегамояд во огар ноогохога гохе оз руи вacвacaи xотир оби cyxaнро тиро гардоом, имруз шукр оз он дором, ки он хом гyзaштaacт во холо чошмои хойвони cyxaнaм ровшон acr: Axrn cyxrn mxyrn бар àылы хам мезаданд, 3axmu мapo xyш намуд гapàы naмaкàonы у. Baceacau xomыpaм o6u cyxrn mыpa àomm, Шукр, кунунравшан acm чашмамхайвситу [3, с.418J.
Дор ин чо бо мушохидо мeрacaд, ки шоир бо корбурди тacвирe трэдо^й дор cyрaти xyш шудони зожм оз гарди гамокдон мозмугаозихои xeшро бaëни шоирога бaxшидaacr:
Дор идомои чунин изгори нозорхо, ки возъи рузгор во мyноcибaти зомонро бо шеъру шоирй мукдррор номудоонд, Н&зирй тоъкид медорад, ки огарчй рузгор бо шймогаи мон зохр мерезад, яъне моро озурдову ронч медихдд, воле мон дор дукони он шохдфурушй мекутам. Бaръaкcи отои рузгор тaвaccyrи колом во ошъори чоззоб борои охли рузгор шохд медищм во cyxaни ширину гуворо мегуям. Бо ифодои Нозирй хорчонд чихил cол окл чонг бо чигари xорa зод, яъне моро рончу озиятхои форовоне дод ë хутару окли инcонй боиc бо зорбохои зиндогонй гардид, оммо имруз caмaрaи он гашфи гакб бор гавхори кони уст, яъне тофоккур, ондешо, a^y хугари шоирии мон омил гардид, ки гакбе бо гавхори cyxaн боз куном, то борои ободияти номош боиc шовод: Гарш ба пaймonaaм захр кунад pУзгop, Шахдфурушй кунам бар àapы àyккonы у. A кл чыxыл con чанг дар цыгapы xopa зад, Накб кунун x^àmcm бар гyxapы каш у [3, с. 418J.
Шоир ишорот мекугад, ки бор caдaфи вучуди мон обри чуд фойзи хугари шоирй рexтaacт, ки хоcили он ошъори чзззобест. Шукр оз он дором, ки холо хом жолои гатоони ин обри чуд нaмeиcтaд. Ин чо Нозирй оз обри лутфу иноят во чуду caxои Офоридгор cyxaн мекунад, ки фойзи хугари шоирй дор вучудош рexтaacт. Бо ин co6o6 дор довоми и^идо низ cyxaн оз он мекунад, ки огорчй гордун борои рexтaни xyни мон кacд мекунод во оз зиндогонй рончу озиятхои форовоне мебином, воле дор човоби он мон хомешо лоб бо мадх мекушоям, хотто огор дор тохи зиндони он бошом во хоргиз шикояте номекуном. Афзун бор ин, шоир оз он хом огохога cyxaн мекунод, ки огор гардун бо торхои колби мон зо^мо мезонод, воле мон медоном, ки ин ойби мон неет. Ягота чурми xyдро шоир дор ин мебигад, ки y оз борокот во инояти Офоридгор гуйи cyxaн бyрдaacт, яъне шоири хунормонд acr во дор човоби xacми дохр боз хом орзи хунор мекунад:
Бo caдaфaм aбpы чуд фaйзы хунар àuàaacm, Бoз naмeыcmaà жoлaы iiaücoiiii у. Гарш ба xyнpeзыям àop занад ocмon, Мaдxcapoй кунам дар maxu зшàoш у. Чapx, ш зaxмaм занад, rncm зы нук^т ман, Гут cyxrn бурдаам аз xaim чaвгonы у. Да^р, ш xacмaм шавад, кай зы кycypы ман acm, Apзы xynap кардаам бар capы мaйдoш у [3,с. 418J.
Нозирй миоли шоирони дигар гохо xyдро бо шиноxт во огохй оз гамоли cyxaнaш бо бузургони адобдати гузоштоош боробор во хотто болотор оз онхо мегузород. Аз чумло изхор медород, ки вокте мон cyxaн мекуном, пеши мон Соъдиву Моавуди Соъди Солмон очиз мемононд. Дор ин моврид боз хом бо xотири оз хэдди эътидоли ифтиxор берун норофтон, xyдро бо Хоконй ниcбaт медиход во ин хacрaти xокони xyдро бо гойроти Хоконии Шорвонй боробор мecозaд: Сaъàыю Саъдаш кыяnд, ман ш cyxan oвapaм, Faйpamы Хoкoшяcm xacpamu xoKorn у [3, с. 418J.
Дар нидояти матлаи мазкури касида, ки дар васфи шеър аст, шоир бар он таъкид медорад, ки табъи ман дар сурудани касоиди наътй ки ба мадди Паёмбари ислом суруда мешуданд, ба дадде барозанда аст, ки бар кади шодиди табъи дассониаш пиродани Хазрати Мудаммад [с] -ро мебинад. Бар кади Хассон гуфтани шоир ишорат ба шоири маъруфи касидасаро дар замони Паёмбари ислом аст, ки дар касидасарой дар мадди Расули Акрам [с] макоми шоён доштааст. Назирй дам дар ин маврид, ки худ чанд касида дар мадди Паёмбари Акрам [с] сурудааст, сухани худро боло мегузорад ва датто таъби шоирии худро ба Хассон баробар мекунад, ки дар тани он пиродани Мустафост: Шохиди табъи маро наът барозанда аст, ПираханиМустафост бар кади Хассониу [3, с.418].
Аз бадсу баррасии ин касидаи Назирй дувайдост, ки у бар асоси баёни мулодизоти мазкур дидгоддояшро дар бораи худи шеър, макоми шоирияш дар замони худ ва чойгоди шоирон дар рузгор издор доштааст, ки дар умум афкори адабии шоирро низ чилвагар месозанд. Дар ин чо ба хотири мукобилаву мукоиса датто годе макоми шоирии хешро болотар аз дигарон мегузорад. Албатта, ин шеваи баён ифодакунандаи гурур ва нописандии шоирона нест, балки чунин равиши накду баррасй дар адабиёти гузаштаи мо ривоч доштааст ва шоирон годо ба хотири дифоъ аз макоми адабии худ ин усулро ба кор бурдаанд.
Назирй дар мавриддои дигар аз макому манзалати шоирони гузаштаи мо бо иродату мудаббат ёд мекунад ва шудрату шони хешро аз файзи таъсири он бузургон медонад. Аз чумла, нисбат ба Хофизи Шерозй чунин мегуяд:
То икщидо ба Хофизи Шероз кардаем, Гардидамуктадои ду олам каломимо [3, с.21].
Маълум аст, ки дар навбати аввал Назирй аз иктидову иродати хеш ба Хофиз сухан мекунад, ки омил ба муктадои ду олам шудани каломи у гардидааст, яъне истикбол аз Хофизро як сабаби шудрати хеш ба шумор меоварад. Аз суи дигар, ба шеъри Хофизи Шерозй бадои баланд дода, диду назари хоси хешро нисбат ба шеъри у баён медорад, ки ин матлаб ба афкори адабии Назирй таъкид доранд. Баррасии чойгоди шоирон ва дидгоддои хоси шоир нисбат ба ондо дар девони Назирй мавзуи бадси чудогона аст ва ин чо намунае тандо ба хотири мукаррар намудани як шеваи баёни афкори адабй ва назари хоси у ба шеъри шоирон зикр кардем. Аммо таъкиди як нукта низ кобили таваччуд аст, ки таъсири сабкии Хофиз бар Назирй дар маколае чудогона аз мудаккике бо номи Мудаммад Амири Машдадй сурат гирифтааст [2].
Хамин тавр, бадсу баррасии назари Назирии Нишопурй ба шеъру шоирй дар девони у мукаррар месозад, ки шоир дар баробари суханварони дигар ба шеъру шоирй, чойгод ва макоми шоирон дар чомеа дидгоддои хоси худро дорад, ки ондо дар чанд нуктаи мудим тачассум ёфтаанд:
1 .Назирй низ чун дигар шоирони гузаштаи мо дар бораи шеър назари хоси худро дорад, ки дам дар таркиби газалиёти у ва датто дар як бахши чудогонаи касидае аз у ба таври мустакил зери унвони дар васфи шеър баён шудаанд. Шоир шеърро бо таъбири шоирона "маседои дил" меномад, ки аз асари он вучуди инсондо чон мегирад ва руду равонаш лаззат мебарад. Аз ин ру, мушкилии фадм ва печидагиро у аз айби шоирон намешуморад, зеро ин ба фадми хонанда марбут аст, ончунонки шоир нуктаи пиндони шеърро оинаи фадм ба шумор меоварад.
2.Назирй дамеша чонибдори навоварй ва навгарой дар шеър аст, датто дар дамон суннати хоси касидасарой, ки дазорсоладо дар таърихи адабиёти Арабу Ачам бо номи касидадо дар мадди Паёмбари Акрам [с] давом кардаанд. Аз ин ру, ба шеъри нав меходад девони фикрдои куднаро датто дар ин колаб бишуяд ва дарфи тоза дар ин арса бигуяд.
3.Назирй илдоми шоириро дар макоми поёнтар аз вадй мегузорад ва таъкид мекунад, ки вадй ва илдом дар ду аз як сарчашмаанд. Ин чо равшан мешавад, ки у чонибдори дамин назария аст, ки шеър мадсули илдоми гайбй аст ва ба ин матлаб бордо дар нисбати ашъори хеш низ таъкид мекунад.
4.Назирй дар муносибат ба шеъри худ низ дидгоддои хосаашро баён медорад ва аз чумла таъкид медорад, ки дар чо агар каломи уро дустону наздикон бихонанд, устодони ман саддо ифтихор аз дузури ман намоянд. Ин назардои шоир пеш аз дама сарчашма дар маърифат ва огодии худи гуяндаи он доранд, ки дар шеъри гузаштаи мо намунадои он зиёд аст.
5.Назирй макоми шоириро дар муносибат ба дигар суханварони гузаштаи адабиёти мо низ баррасй мекунад ва аз чумла файзу асари хешро аз каломи Хофизи Шерозй махсус таъкид медорад. Ин чо равшан мешавад, ки у дам аз шеъри гузашта бадравар шуданашро дар баробари навчуидо сарфи назар намекунад, баробари ин дидгоддои адабии хешро рочеъ ба шеъри бузургони адабиёти мо баён медорад.
ПАЙНАВИШТ:
1. Арасту. Поэтика ё худ андар санъати шеъру шоирй. Аз забони русй тарчумаи Истад Крсимзод/Арасту. - Душанбе: Бухоро, 2016. -120 с.
2. Машхадй, Мухаммад Амир. Таъсирпазирии сабкии Назирй аз Х,офиз//Куханномаи адаби порсй. Пажухишгохи улуми инсонй ва мутолеоти фархднгй. Соли дувум, шумораи дувум. Поиз ва зимистони соли 1390.-С. 115-139.
3. Нишопурй, Назирй. Бо му^аддима тасх,ех, ва танзим ва чамъ ва тадвини Мазохдри Мусаффо/Н.Нишопурй.- Техрон: Нигох. 1379.-676с.
4. Сатторзода, Абдунабй. Таърихчаи назариёти адабии форсу точикй/ Абдунабй Сатторзода/А.Сатторзода.-Душанбе: Адиб, 2001.-144 с.
5. Хучандй, Камол. Девон. Тахдяи Абдучаббори Суруш/К.Хучандй.-Хучанд: Хуросон, 2015.-1292 с.
6. Шарифов, Х. Шоир ва шеър/Х. Шарифов. -Душанбе. 1998. -218 с.
7. Шерозй, Хрфиз. Девон. Тахдяи матн аз Шарифмурод ИсрофилниёД.Шерозй.-Душанбе: Адиб, 2015.- 480с.
REFERENCES:
1. Aristotle. Poetics or its Art of Poetry. Translated from the Russian by Istad Qosimzod / Aristotle. -Dushanbe: Bukhara, 2016. - 120 p.
2. Mashhadi, Muhammad Amir. The Influence of Naziri's Style on Hafiz // Chronicle of Persian Literature. The Institute of Humanities and Cultural Studies. The second year and the second issue. Autumn and Winter. 1390. - P. 115 - 139.
3. Nishopuri, Naziri. With introduction, correction and arrangement and collection, compilation of Mazahir Musaffo / N. Nishopuri. - Tehran: View, 1379. - 676 p.
4. Sattorzoda, Abdunabi. The History of Persian-Tajik Theoratical Literature / Abdunabi Sattorzoda / A. Sattorzoda. - Dushanbe: Man-of-Letters, 2001. - 144 p.
5. Khujandi, Kamol. Devon. Prepared by Abdujabbor Surush / K. Khujandi. - Khujand: Khuroson, 2015. - 1292 p.
6. Sharifov, Kh. Poet and Poem / Kh. Sharifov. - Dushanbe, 1998. - 218 p.
7. Sherozi, Hafiz. Devon. Prepared by Sharifmurod Isrofilniyo / H. Sherozi. - Dushanbe: Man-of-Letters, 2015. - 480 p.
