Научная статья на тему 'ШАР ШАҖН БОЛН ЛАМ-ГЕЛҢГҮДИН ДҮРМҮД ХАЛЬМГУДЫН АМН ҮГИН ТҮҮКЛӘНД'

ШАР ШАҖН БОЛН ЛАМ-ГЕЛҢГҮДИН ДҮРМҮД ХАЛЬМГУДЫН АМН ҮГИН ТҮҮКЛӘНД Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
7
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АМН үГИН ЗөөР / ХАЛЬМГ АМН үГИН ТүүКЛәН / ШАР ШАҗНА БУРХД / ХАЛЬМГ ЛАМ-ГЕЛңГүД

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Салыкова Валерия Васильевна

Хальмг улсин амн үгин зөөр йир байн. Амн үгин түүклән (домг-туульс, домгуд, түүкс) номин халхас гүүнәр шинҗлгдәд уга. Хальмг номин литературт иим амн зокъялыг домг эс гиҗ амн үгин тууҗ гиҗ нерәднә. Зәрмдән домгиг «домг-туульс», тууҗиг «амн үгин тууҗ» гиҗ чинрәрнь келнә. Келмрчнр домгиг, амн үгин тууҗиг «келвр» эс гиҗ «соңсхвр» гиҗ келнә. Шар шажна лам-гелңгүдин, зурхачнрин нердүд сергәх кергтә.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

«YELLOW» RELIGION AND IMAGES OF MONKS-LAMAS IN KALMYK ORAL STORIES

Article reviews the Kalmyk oral stories about Buddhist deities and Kalmyk monks. Studying of the features of folk texts (epic "Jangar" and religious songs) shows that the Kalmyk folklore is unusually rich in its content. Considered religious oral stories reveal the spiritual culture and Buddhist worldview of the Kalmyks.

Текст научной работы на тему «ШАР ШАҖН БОЛН ЛАМ-ГЕЛҢГҮДИН ДҮРМҮД ХАЛЬМГУДЫН АМН ҮГИН ТҮҮКЛӘНД»

УДК 24+398

ШАР ША^Н БОЛН ЛАМ-ГЕЛЦГУДИН ДУРМУД ХАЛЬМГУДЫН АМН УГИН ТУУКЛЭНД

Валерия Васильевна Салыкова

филолог номин кандидат, доцент

Б.Б. Городовиковин нертэ Хальмг ик сурЬуль, Элст, Эрэсэн Федерац E-mail: syakhlya@list.ru

Товч хуралу

Хальмг улсин амн Yгин зеер йир байн. Амн Yгин тYYклэн (домг-туульс, домгуд, tyykc) номин халхас гYYнэр шинжлгдэд уга. Хальмг номин литературт иим амн зокъялыг домг эс гиж амн Yгин тууж гиж нерэднэ. Зэрмдэн домгиг «домг-туульс», туужиг «амн Yгин тууж» гиж; чинрэрнь келнэ. Келмрчнр домгиг, амн Yгин туужиг «келвр» эс гиж «соцсхвр» гиж келнэ. Шар шажна лам-гелц^дин, зурхачнрин нердYД сергэх кергтэ.

Тул кур уг

Амн Yгин зеер, хальмг амн Yгин тYYклэн, шар шажна бурхд, хальмг лам-гелцгуд.

UDC 24+398

«YELLOW» RELIGION AND IMAGES OF MONKS-LAMAS IN KALMYK ORAL STORIES

Valeria Vasilievna Salykova

Candidate of Philology, Associate Professor Kalmyk State University named after B.B. Gorodovikov, Elista, Russian Federation E-mail: syakhlya@list.ru

Annotation

Article reviews the Kalmyk oral stories about Buddhist deities and Kalmyk monks. Studying of the features of folk texts (epic "Jangar" and religious songs) shows that the Kalmyk folklore is unusually rich in its content. Considered religious oral stories reveal the spiritual culture and Buddhist worldview of the Kalmyks.

Keywords

Folklore heritage, Kalmyk oral stories, Buddhist deities, Kalmyk monks.

ОРШЛ

Эврэннь статьядан амн Yгин YYДЭврмYДэр бэрмт кеж, кергтэ юм йилhж авад, номин шинжллт кевв. Хальмг номтнр хальмг улсин амн Yгин зеериг олн халхас шинжлнэ, тер дотр шар шажна седвтэ туужс, домгуд болн туульс (Омакаева, 1995; Утнасун, 2015; Мифы, 2017; Басангова, 2021), баатрлг дуулвр (Борджанова, 2000; Омакаева, 2004; Бакаева, 2004; Бурыкин, 2020), дуд (Хабунова, 1998; Манджиева, 2014; Омакаева, Борлыкова, 2014), Yгин сац (Бадгаев, 2014) болн нань чигн.

Шар шажна туск амн Yгин туужс аhулhарнь тавн эцгд хуваж болхмн:

1. ТYPYн эцгд хальмг улс дунд шарин шажиг хадhлсн лам-хувргин туск амн Yгин туужс орна. YлгYрлхд, Маани багшин, Боди багшин, Лоора багшин, зурхачнрин туск туужс.

2. Хойрдгч эцгд Мээдр бурхна туск туужс орна. Мээдр бурхнла олн авъяс-зацшл залhлдата. Мээдр бурхнд нерэдсн сэн едрмYД Хальмг Тацhчд, Бурятд, Тувад, Санкт-Петербургд темдглнэ. Эдгэ цагт Элстин хурлд жил болhн Мээдрин эргц кенэ. Хальмг улсин амн Yгин туужст Бурхн Багш, Мээдр бурхнла ямаран YЙд бээхэн марhлдна.

3. Ьурвдгч эцгд Тевд оч мергснэ туск туужс орна. Хальмг сойлд зуульчнриг кYYндлнэ.

4. Дервдгч эцгд шарин шажла залклдата hазр-усна туужс орна.

5. Тавдгч эцгд хурл, суврh, цацан туск туужс орна.

«Хальмг улсин домг-туульс, домгуд болн амн Yгин туужс» гидг нерэдлЬгэ дегтрт шарин шажна туск hучн тавн тууж орна (Мифы, 2017).

Олн лам-гелцгудин, зурхачнрин нердYД кесг жилдэн мартгдад, хергдэд йовсмн. Кесгнь цаажла хар^н бийнь ном номлад, сэкл санвран хадклсмн. Ьучгдч-дечгдч ЖилмYДт цаажла хар^н лам-гелцгYДин нердYД йирдгч жилмYДт барт барлгдсмн. Номт Г. Ш. Дорджиева эврэннь дегтртэн (2001) Баh Дервд нутга Ик-Бухса хурлын ламнриг болн цуг Хальмгин ламнриг цаажла харhулсна тускар бичв. Эн дегтрт теднэ ламнрин нердYД болн зургуд барлата. Дэкэд темдглхд, эн детргт Боди Картанович Барыкован, Тюгмюд Гавджин (Цаган Амна аав), Маань Багшин (Хеечи Бабуркиевич Бабуркиев) ламнрин намтринь бичж авсмн.

Номт Т. Г. Басангова Баh Чонса хурлын Маань багшин намтринь сергэхд бас орлцла. Маань багшин тускар олн кYYнэс бичж авла: профессор А. Ш. Кичиковас (1921-1997), К. Б. Боковас (1917-2003), Ш. В. Боктаевас (1933-2007), Б.Х. Борджано-вас (1925-2012). «Хальмг Yнн» соньнд «Маань багшиг тодлад...» гидг статья барлгдв. «Тевдиг хадЬлый» сайтд Маань багшин намтриг оютн Эркнчин Роза барлв.

Маань багш (Хеечи Бабуркиевич Бабуркиев) 1857 жилд терв. 1864 жилд дола-таднь Маань багшиг эк-эцкнь Баh Чонса хурлд егв. Тер хурлас Маань багш сурhуль сурхар Моцhлд йовв, хееннь удан Тевд Лхаст сурhуль сурв. Шууврэн егч, сурhулян дуссн Маань багш хэрY Баh Чонса хурлд ирж церглв. Баh Чонса хурлыг Гаажа багш болн Манц улсин Занжан зээсц хойр тосхсмн. Эн хойр ^н hазр шинжлх сэн hурвн элчэн йовулж. Эдн кесгтэн йовж, хурл бэрх Аршан булг гидг hазр шYYЖ авсмн. Тегэд дечдгч жилмYДт модар хурл босхсмн. Эн хурлд Тевдэс ирсн Маань багш

YYЛДЖ йовсмн. ТYPYлэд эн эгл багшар кедлсмн. Хеень Маань багш Манцын нутга тавн хурлын ах багш болсмн. 1931 жилд Мааняг хар герэр цаажла харhулад, Шар-ту балhсна хар герт 3 сарар орулсмн. Мааняг дарунь бэрэнэснь hарhчксмн. Юцгад гихлэ, тенд эн нег кYYг эдгэж авсмн. Маань багш дээнэ емн бурхн болсмн. Хальмгудыг киитн Сиврт нYYлhхиг Маань багш урдаснь ээлдэд медж. Эн туужс багшин намтрт бас немр болна.

Маань багшиг олн кYн тодлна. Маанин дYP кесг улсин Сиврин бичкндк цагла залклдата.

Бас нег тууж нег кYYкд кYн гемтснлэ залhлдата. Тернь кYYкн цагтан дYYнрэн асрла. Хэрд hарад, Сиврин догшн киит дааж чадлго, кYндэр гемтв. Кесгтэн больницд кевтэд, эдгж чадсн уга. Нег дэкж тYYнэ бергнд ЗYYДн орв. Тер ЗYYДнд Маань багш орж. Нег модн герт суужаhад, зэрлг болжана: «Чини дY берчнь эдгх. Бичэ ууляд бэ». ТYYнэ хеен дY бер ясрв. Маань багшиг олн улс ода ^ртл чееждэн хадhлжана. Бээж-бээжэhэд Маанин цогцд одад мергнэ.

Хошуда келмрч Боктан Шаня келсн билэ: «Дээнэ емн хошудахн Маань багш тал Ьожур hазрт йовдг бээсмн. Маань багш, ер цээхлэ, эклэд ирсн улсиг хэлэдг билэ. Тедн дунд орсмуд чигн бээж. ЭрYн дервн часла Маань багш герин hаза тэвсн ус-хотан эрYCлдг бээж».

Баh Чонса ээмгэс Хальмгин нертэ шарин шажна уулдэчнр hарсмн: лхарамб Боован Бадм, Лоора багш, Зодв багш. Сед^лч Манжлин Раисан болн багш Пашкан Любан барлгдсн статьяс умшж, Барыка Бодин намтрла таньлдж болхмн. Барыка Бодь гелц цуг хальмгин гелц^длэ эдл олн жилин эргцд цаажла харhж, шарин шаж тархасн кун мен. Хавчна эцгд номан умшж, тусан кYргсн кYн. Даянд суусн ормнь — Кеглт селэнэ то^а, эн hазрас цуг эргндк бээдл Yзгднэ. Бодь гелц 1966 жилд бурхн болж. ТерYг hурвн бусрг гидг hазрт оршасмн. 2005 жил энд сурвh бэрэд Бодь гелцгин зун насна байриг темдглсмн. Сиврэс ирсн хеен Боди-гелц Цаhан-Амнд бээсн Тегмд-hавжас селвг авдг билэ. Тегмд^авжиг бурхн болсна хеен цуг ном-судрмуд мана Хальмг ^рэлцд егсмн. Тегмд^авжин туск ном hарсмн. СYЗгтнрин болн элгн-саднаннь тодлврт hавж туулин кYн мет болж тодлвртнь тохрсмн.

Шарин шажна бурхдын туск аhулhта зокъялмуд Тягинова Таисин, Боктан Шанян, Гедэн Бадмин болн нань чигн келмрчин репертуарт харhна.

Келмрч Боктан Шаня ми^н йисн зун hучн hучдгч жилд Нимгнэ кевэ хотнд (едгэ цагин Кетчнрэ района Сарпа селэн) терсмн. Боктан Шаня сурhуль сурсн уга, hанцхн соцсад, чеежлэд йовсн кYн мен. «Хошуда хурлд кедлж йовсн Камш зурхачин тускар» келврт Камш зурхачин тускар келгджэнэ.

Кезэнэ нег дэкщ эвр ик зуд болщ. Зуд ик болад, цасн ик болад, удан хавр вгэд, эмтн кезэ хавр вгх гиhэд эцгин залус hурвн-дврвн вдр заащ, тер сарин тер вдрлэ хавр вгх гищ. Тер заасн вдрлэннь кучтэ гидгэр шуурЫ шуурна. Одак залус хэру Камш зурхачдан одад келнэ: Та эн сарин эн вдр хавр вгх гилэт. Хавр вгх биш шуурЫ шуурчана, - гинэ.

Тер цагт Камш зурхач цугтаднь нещэhэд курз вгнэ. Дахулщ авад йовна. Эндр толhа деер одад, толhан уру бийд дврвлэднь нещэhэд метр hазр вгнэ. «Энуг малттн, hазртнь кургэд», — гинэ. Эдн малтчкад, hазртнь кургэд, Камш зурхачиг дуудна. Ирэд хэлэхлэ, тер малтсн нукн болЫд йоралднь двру дуцгэ усн бээнэ.

Тегэд Камш зурхач: «Энтн цагнь ирэд цасна monhanb веч оч, гищэнэ. Цввкн хонгин дотр, зуур цасн улдлго хээлэ одх, - гищэнэ. Тер юцгад гихлэг, хонгин куцэд, уелин хонг куцэд, ha3p деетэд, цасн дорас хээлщэнэ, - гищэнэ. Тиигщ YyрмYдmэн иткулщ».

Келмрч Боктан Шаня Yлдэсн амн y^h зеерт (Алтн чеежтэ, 2010) хальмг улс сурhуль сурхар Тевдт одсна туск келвр чигн харhна. Эннь Зуухан алтн дееврт cyphynb сурсн хойр хальмг KeBYH байн kyyhs KeBYr эдгэснэ туск келвр.

Эдгэ цагин келмрч Таисия Тягинова бас шар шаж;на туск амн y^h тууж;с келнэ (Т. С. Тягинован, 2011). Yлгрлхд, Мээдр бурхна туск тууль «Аадм эк заясн Мээдрин гегэн». Мээдр бурхн Бурхн Багшла эдл hазр, эмтэ юмс, кY YYДЭнэ. Туульд нег лам тамин hазрт кYрнэ, тенд тамин эмтн кесн YYлиннь ач-YP эдлжэнэ.

«Буутан Санжин туульс» дегтрт Мээдр бурхна туск тууж бас орулата. Эннь «Найн тоха Мээдр бурхн». Буутан Санж болхла хальмгин нертэ гисн келмрч. Эн 1926 жилд Багшин Шевнрин hазрт терсн ^н. Дирдгч-далдгч жилмYДт Буутан Санжас Хальмг институтын номтнр олн туужс, туульс бичж авсмн. 13 жил хооран келмрчин келсн туульс магнитн лентэс Босха Борлыкова буу^ад, «Буутан Санжин туульс» дегтр барлв (2008).

Тегэд «Найн тоха Мээдр бурхн» туужд келэтэ:

Кезэнэ Мээдр бурхн бээнэ гuhэд келгддг. Тегэд теруг нудэрн узсн кун уга. Тегэд нег квгшн лам келщэнэ:

- Ода нам эн Мээдр бурхн бээнэ гuhэд келнэлм, унуг нудэрн узлч, - гuhэд, тер лам hурeн щилэ хотта, hурeн щилэ хуецта, эщго эрм цакан квдэд, хамрин белд hарад, ном ээлднэ.

Болв лам Мээдр бурхн Yзхин алднд Yзгдхш. Туужин чилгчд иигж келэтэ: Найн тоха Мээдр мел нег цогцарн орж ирсн кемлэ лам эргн, келжэнэ:

- Хэ, би танд угтэе. Йисн щилин эргцд би ном ээлдешлм. Нанд ном эс ээлдечн узгдлго бээет. Ода иигэд яhад тушмл хээеч?

- Ламин зергэс, ода йисн щилд би тана вврэс хоерг болщ hарсн угае. Та hурeн щилд унн седклэн бэрэд, ном ээлдэд, ээлддг болечн, негл келсн амн уг бээhэд, hурeн щил ээлдсн номан урэчклэт. Yзгдх хоорнд, нанас даеу гих буйнта, нанас даеу кун уго болх бээдл hарад. Тер hурeн щилэн чuлэhэд, хэрщ йоехлатн, hазрuн дундурт, хамрин белд нарни цоканд, квдэ hазр хаМщ, би тэрэ тэрщэлэе, - гищэнэ. - Тер цагтнь узгдхэр седхлэ, чи тиигщ келэд, би тиигэд кеhэд. Тегэд нанас hарад, дэкэд хэрэд йоееч. Зурhан щилдэн номан чuлэhэд, дэкэд бас хэрэд hарeч, - гищэнэ. - Yзгдх хоорндм, бас нанас даеу буйнта гих юмн уга бээдл hарhад, тегэд хэрэд hархлачн, hазрuн дундурт ик гидг куд чолунд барун уулын <..> кеетэд, кеетсн бээдл hарhад. Чи тиигщ келхлэ, би тииге. Тегэд нанас уха аеад, хэру хэреч, - гищэнэ. - Ода эн йисн щилд номан чuлэhэд, хэрэд hархла, h^rn вттэ шар нохачн би билэе. Ym деер унн седклэр ширтсн твлэдчн, чамд узгдщэнэе, - гищ Найн Тоха Мээдр тер ламд келщ.

Келмрч Буутан Санж туужан «Юнчн юмн hанцхн седклэр болдмж» гидг Yгэр чилэжэнэ.

Ми^н йисн зун йирдгч жилмYДин эклцэр номтнр Дандра Нимэhэс Уурхан сац-гин туск домг бичж авсмн. Келмрч бийнь шарин шажна зац-авъяс ^цэж йовсн кун. Домгин тYPYн эцгднь Уурхан сац бурхн шарин шажна хурл босхлhнд тус ^ргснэ тускар келгджэнэ. Хойрдгч эцгнднь болхла, цуг ^мн, эмтэ тоота хурл босхлhнд тус ^ргснэ тускар келгджэнэ.

Хальмг улсин амн YrHH зеерт шарин шажна хурлын тускар олн yya9bPmya xaphHa. Хальмг ик сурhулин оютн Лижин Ирина (багшнь Амулака Бадм) Лижин Онж^ас (1931 жилд hарсн) Эрднин улст тосхсн Анжан хурлын туск тууж; бичж авсмн. Архивн бэрмтэр, ми^н нээмн зун hучн зурhадгч жилд Эрднин улст нээмн хурл бээсмн: Ик хурл, Догшдын хурл, Ик Манлан хурл, Баh Манлан хурл, Манлан хурул, Дэркин хурл, Майнин хурл, Юмин хурл.

Шар толhата нур гидг hазрт хамгин 1юллгч хурл — Анжан хурл — билэ. ТYPYн болж эн хурлыг ишкэ герэр бэрсмн. Хееннь хурлыг модар бэрв. Эн тосхлтыг Анжа лам толhалв. Адман Дума зээсц хурл босхлhнд мецгэр туслсмн. Анжан хурл ми^н йисн зун hучн зурhадгч жил кYртл кедлв.

Эн туужд ламнрин, манжнрин нердYД келэтэ. Хамгин CYл Анжан хурлд церглснь Бадм багш. Эн ^н hурвн дэкж цаажла харhсн билэ. Ми^н йисн зун hучн доладгч жилд сээhэн хээв. Эдгэ цагт Анжан хурл бээсн hазрт авъяс-зацшал кенэ. Ми^н йисн зун жирдгч жилд энд ном умшснь Лижин Дорж. Лижин Онжаhас бичж авсн хойрдгч туужд ТYмнэ нойна хурлын тускар келгджэнэ. Хальмгудыг СиврYP хар герэр йовулхла, хамрха хурлур моhас ry орулдго бээсмн.

2000-2018 ж;илмYДт экспедицд Церн-Давид Тундутовин, Бааза Багшин туск болн шарин шажна туск олн туужс, домгуд мана хальмг номтнр хурала. Тедн дунд сем-суврhна туск туужс харhна. Матр Цац hазрин улс жил болhн hазр-усна эзндэн авъяс-зацгшал кеж, мергцхэнэ. Кетчнр hазрт дечн нээмтэ, зед ээмгин Нандыша Доржас олн hазр-усна туск, уулын эзнэ туск туужс бичж авсмн. Нандыша Дорж болхла, цуг медсн тоотан экэсн соцсж, дасч авсмн. Амулц ээж йир ухата, олн юм меддг медэтэ билэ.

Бичж авсн тоот тодлхла, «Очр-Вани чирэ яhад харлсмб?», «Кишг уга ^н», «эмтэ юмна кел меддг кYYнэ туск», «Хулхачин тускар», «Алцсарин туск амн Yгин тууж», «Эрднин эргин шиир», «Эрлг номин хана туск келврмYД».

АШЛВР

Советин цагт хальмг ламнр ик цаажла харhв, олн хурасн медрл геедрв. Болв теднэ ^цэсн YYлнь хальмг улсин сананд ода чигн бээнэ. Хальмг номтрин hол кYCлнь шарин шажна туск амн Yгин туужс хуралhн, бичж авлhн. Олн мартгсн ламнрин нердYД сергэж болхм, теднэ ^цэсн YYлнь сергэж, цуг олнд медYлх кергтэ.

Олзлгдсн зокъял

Алтн чеещтэ келмрч Боктан Шаня (2010). [= Хранитель мудрости народной Шаня Боктаев] / сост., предисл., коммент. и прилож. Б.Б. Манджиевой. Элиста: Калмыцкий институт гуманитарных исследований РАН.

Бадгаев, Н. Б. (2014). Религиозная лексика в калмыцком героическом эпосе «Джангар». Вестник Калмыцкого института гуманитарных исследований РАН, 4, 113-118.

Бакаева, Э. П. (2004). О буддийских элементах в эпосе «Джангар». «Джангар» и проблемы эпического творчества: мат-лы. межд. науч. конф. / отв. ред. Н. Ц. Биткеев, Э. Б. Овалов. Элиста: АПП «Джангар». 358-363.

Басангова, Т. Г. (2021). Культ Будды Майтреи у калмыков (по материалам фольклорных источников). Mongolica. 24. 3. 17-21. DOI 10.25882/zact-dw58.

Борджанова, Т. Г. (2000). Ойратский героический эпос и буддизм. Буддийская культура и мировая цивилизация на пороге III тысячелетия: Материалы конф. СПб.; Элиста. 116-117.

Бурыкин, А. А. (2020). Буддийские мотивы в фольклоре (на материале калмыцких, тувинских и бурятских эпических произведений и богатырских сказок). Новые исследования Тувы, 3. 189-209.

Буутан Сангин туульс (2008) [= Сказки Санджи Бутаева]. Записи 1971-1978 гг.: в 2 кн. Кн. 1 / сост., коммент. и прилож. Б. Х. Борлыковой. Элиста: КИГИ РАН.

Дорджиева Г. Ш. (2001). Буддийская церковь в Калмыкии в конце XIX -первой половине XX века. Москва: ИРИ РАН.

Манджиева, Б. Б. (2014). К вопросу изучения калмыцких религиозных песен. Новые исследования Тувы, 4 (24).

Мифы, легенды и предания калмыков (2017) / подготовка текстов, пер., вступит, ст., примеч., комментарии, указатели, словарь, сверка калмыцких текстов Т. Г. Басанговой, Т. А. Михалевой; отв. ред. А. А. Бурыкин, Е. Н. Кузьмина, В. В. Куканова, Г. Ц. Пюрбеев; Калмыцкий научный центр РАН. М.: Наука. Вост. лит.

Омакаева, Э. У (1995). Некоторые буддийские мотивы и буддийская лексика в калмыцких сказках о Гэсэре. Гэсэриада - духовное наследие народов Центральной Азии. Улан-Удэ: БНЦ СО РАН.

Омакаева, Э. У (2004). Лингвокультурологическое исследование эпического текста и проблема буддийской картины мира. «Джангар» в евразийском пространстве: мат-лы Междунар. науч.-практ. конф., Элиста, 27 сент.-2 окт. 2004 г. Элиста: КалмГУ 97-99.

Омакаева, Э. У, Борлыкова, Б. X. (2014). 1930-гч жилмудт А. В. Бурдуковин цуглулсн хальмг улсин дуд. А. В. Бурдуков-130: Баруун Монголын туух соелын асуудлууд. Улаанбаатар: Соембо принтинг. 41-44.

Т. С. Тягинован амн урн Yгин керцгэс (2011) [Фольклорные материалы из репертуара Т. С. Тягиновой. Самозапись 2004-2011 гг.] / сост., коммент. Б. Б. Горяевой. Элиста: КИГИ РАН. На калм. и рус. яз.

Утнасун, Осорин (2015). Мифы, легенды и предания синьцзянских ойратов и калмыков: сравнительно-сопоставительный анализ. Отв. редактор, автор предисловия Э.У Омакаева. Элиста: КИГИ РАН.

Хабунова, Е. Э. (1998). Калмыцкая свадебная обрядовая поэзия. Элиста: Калм. кн. изд-во. References

Altn cheejta kelmrch Boktan Shanya (2010) [= Keeper of the wisdom of the folk Shanya Boktaev] / comp., foreword, comment. and app. B. B. Mandzhieva. Elista: Kalmyk Institute for Humanitarian Research, Russian Academy of Sciences.

Badgaev, N.B. (2014). Religious vocabulary in the Kalmyk heroic epic "Dzhangar". Bulletin of the Kalmyk Institute for Humanitarian Research RAS, 4, 113-118 (in Russian).

Bakaeva, E.P. (2004). About Buddhist elements in the epic "Jangar". "Dzhangar" and the problems of epic creativity: materials. int. scientific. conf. / otv. ed. N. Ts. Bitkeev, E. B. Ovalov. Elista: APP "Dzhangar". 358-363 (in Russian).

Basangova, T.G. (2021). The cult of Buddha Maitreya among the Kalmyks (based on materials from folklore sources). Mongolica. 24.3.17-21. DOI 10.25882 / zact-dw58 (in Russian).

Borjanova, T.G. (2000). Oirat heroic epic and Buddhism. Buddhist culture and world civilization on the threshold of the III millennium: Materials of the conf. Elista. 116-117 (in Russian).

Burykin, A.A. (2020). Buddhist motives in folklore (based on Kalmyk, Tuvan and Buryat epics and heroic tales). New studies of Tuva, 3. 189-209 (in Russian).

Buutan Sangin Tuuls (2008) [=Tales of Sanji Butaev]. Records 1971-1978: in 2 books. Book. 1 / comp., comments and app. B. Kh. Borlykova. Elista: KIGI RAS.

Dordzhieva, G. Sh. (2001). Buddhist Church in Kalmykia at the end of the 19th-first half of the 20th century. Moscow: IRI RAS.

Mandzhieva, B. B. (2014). On the issue of studying Kalmyk religious songs. New studies of Tuva, 4 (24).

Myths, legends and traditions of the Kalmyks (2017) / preparation of texts, trans., enter article, notes, comments, indexes, dictionary, reconciliation of Kalmyk texts by T.G. Basangova, T.A. Mikhaleva; otv. ed. A. A. Burykin, E. N. Kuzmina, V V. Kukanova, G. Ts. Pyuibeev; Kalmyk Scientific Center of the Russian Academy of Sciences. M.: Science. East lit.

Omakaeva, E. U. (1995). Some Buddhist motives and Buddhist vocabulary in Kalmyk tales about Geser. Geseriada is the spiritual heritage of the peoples of Central Asia. Ulan-Ude: BNTs SB RAS.

Omakaeva, E. U. (2004). Linguocultural research of the epic text and the problem of the Buddhist picture of the world. "Dzhangar" in the Eurasian space: Materials of scientific-practical conf., Elista, 27 Sept.-2 Oct. 2004. Elista: KalmSU. 97-99.

Omakaeva, E. U., Borlykova, B. Kh. (2014). 1930-gch zhilmydt A. V Burdukovin tsuglulsn khal'mg ulsin dud. A. V. Burdukov-130: BaruunMongolyn tyyxsoelin asuudluud. Ulaanbaatar: Soyombo printing. 41-44.

T.S. Tyaginovan amn urn Ygin ke^gss (2011) [Folklore materials from the repertoire of T.S. Tyaginova]. Self-recording 2004-2011 / comp., comments. B. B. Goryaeva. Elista: KIGI RAS. On Kalm. and Russian. lang.

Utnasun, Osorin (2015). Myths, Legends and Traditions of the Xinjiang Oirats and Kalmyks: Comparative Analysis. Editor, author of the foreword E. U. Omakaeva. Elista: KIGI RAS.

Khabunova, E. E. (1998). Kalmyk wedding ritual poetry. Elista: Kalm. Book publishing house.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.