Научная статья на тему 'ӨӨРД-МОҢҺЛ НҮҮДЛЧНРИН ЭДИН БОЛН ОЮНИ СОЙЛ САРТ-ХАЛЬМГ ҮЛГҮР ҮГМҮДТ'

ӨӨРД-МОҢҺЛ НҮҮДЛЧНРИН ЭДИН БОЛН ОЮНИ СОЙЛ САРТ-ХАЛЬМГ ҮЛГҮР ҮГМҮДТ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
14
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
САРТ-ХАЛЬМГУД / КЫРГЫЗСТАН / ИҗЛИН ХАЛЬМГУД / ШИНҗәНә өөРД-МОңһЛ / үЛГүР үГ / ПОЛЕВОЙ МАТЕРИАЛ

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Бадм Менән, Босха Борлга

Эн өгүллд сарт-хальмг үлгүр үгин тускар келгдҗәнә. Сарт-хальмг амн үгин зөөрт ончта ормнь эзлҗәхнь үлгүр үг эс гиҗ төв үг (иҗлин хальмгуд үлгүр гиҗ нершлнә, Китд болн Моңһлд бәәх өөрд улс - зүүр цецн үг эс гиҗ үлгүр үг). Түрүн болҗ сарт-хальмг амн-үгин зөөрин тускар 1929 җилд номт А. В. Бурдуков бичҗ темдглсмн. Сарт-хальмг үлгүр үгмүд шинҗәнә өөрд-моңһл болн иҗлин хальмг үлгүрмүдлә дүңцүлгдҗәнә. Өгүлл бичлһнд түүрвәчнрин экспедиционн материалмуд олзлгдсмн (2009-2021). Сарт-хальмгин өвкнрнь Хар һолур дөрв тасрад Шинҗәнәс ирсмн. Һурвдгч әңгнь 1884 җилд ирәд, хойрдгч әңглә нииләд, Челпек селәнд бәәршлсмн. Эдниг хар хальмг (‘цевр хальмг’) гиҗ нерәддг бәәҗ. Хар хальмгуд шар шаҗнд иткдг бәәсмн. Хөөннь цугтан шар шаҗан оркад, ислам шаҗнд орсмн.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE MATERIAL AND SPIRITUAL CULTURE OF THE OIRAT-MONGOLIAN NOMADS IN THE MIRROR OF SART-KALMYK PROVERBS

The article is devoted to the proverbs of the Sart-Kalmyks of Kyrgyzstan. It was in 1929 when A C. Burdukov for the first time noted about the oral heritage of Sart-Kalmyks. Sart-Kalmyks, or Issyk-Kul, or Karakol Kalmyks (Kalmaks) are a small ethnic group of Oirat origin, practicing Islam. The ancestors of the Sart-Kalmyks came from the Xinjiang. The source base for the article was the personal field materials of the authors collected during the 2009-2021 scientific expeditions.

Текст научной работы на тему «ӨӨРД-МОҢҺЛ НҮҮДЛЧНРИН ЭДИН БОЛН ОЮНИ СОЙЛ САРТ-ХАЛЬМГ ҮЛГҮР ҮГМҮДТ»

УДК 39(=512.3)

еврд-моцьл нуудлчнрин эдин

БОЛН ОЮНИ СОЙЛ САРТ-ХАЛЬМГ УЛГУР УГМУДТ

Менэн Бадм

Б.Б. Городовиковин нертэ Хальмг ик сурhуль, Элст, Эрэсэн Федерац E-mail: bmeyaev@mail.ru

Борлга Босха

филолог номин кандидат,

Б.Б. Городовиковин нертэ Хальмг ик cyphynb, Элст, Эрэсэн Федерац E-mail: borlboskha@mail.ru

Товч xypa«hy

Эн егуллд сарт-хальмг улгур угин тускар келгджэнэ. Сарт-хальмг амн угин зеерт ончта ормнь эзлжэхнь Y-лгур Yг эс гиж твв у.г (ижлин хальмгуд y^YP гиж нершлнэ, Китд болн Мо^лд бээх еерд улс — зуур цецн Yг эс гиж; Y^.yp y.). Турун болж сарт-хальмг амн-угин зеерин тускар 1929 жилд номт А. В. Бурдуков бичж темдглсмн. Сарт-хальмг улгур угмуд шинжэнэ еерд-моцкл болн ижлин хальмг улгурмудлэ дувдулгджэнэ. Эгулл бичлhнд туурвэчнрин экспедиционн материалмуд олзлгдсмн (2009-2021). Сарт-хальмгин евкнрнь Хар hолур дерв тасрад Шинжэнэс ирсмн. Ьурвдгч эцгнь 1884 жилд ирэд, хойрдгч эцглэ ниилэд, Челпек селэнд бээршлсмн. Эдниг хар хальмг ('цевр хальмг') гиж нерэддг бээж. Хар хальмгуд шар шажнд иткдг бээсмн. Хееннь цугтан шар шажан оркад, ислам шажнд орсмн.

Тул кур уг

Сарт-хальмгуд, Кыргызстан, иж;лин хальмгуд, шинж;энэ еерд-моцкл, YлгYP Yr, полевой материал.

UDC 39(=512.3)

the material and spiritual culture OF THE OIRAT-MONGOLIAN NOMADS IN THE MIRROR OF SART-KALMYK PROVERBS

Badma V. Menyaev

Kalmyk State University named after B.B. Gorodovikov, Elista, Russian Federation E-mail: bmeyaev@mail.ru

Boskha H. Borlykova

Candidate of Philological Sciences

Kalmyk State University named after B.B. Gorodovikov, Elista, Russian Federation E-mail: borlboskha@mail.ru

Annotation

The article is devoted to the proverbs of the Sart-Kalmyks of Kyrgyzstan. It was in 1929 when A.C. Burdukov for the first time noted about the oral heritage of Sart-Kalmyks. Sart-Kalmyks, or Issyk-Kul, or Karakol Kalmyks (Kalmaks) are a small ethnic group of Oirat origin, practicing Islam. The ancestors of the Sart-Kalmyks came from the Xinjiang. The source base for the article was the personal field materials of the authors collected during the 2009-2021 scientific expeditions.

Keywords

Sart-Kalmyks, Kyrgyzstan, Volga Kalmyks, Xinjiang Oirat Mongols, proverb, field materials of the authors

ОРШЛ

Киргизин хальмгудыг номтнр сарт-хальмг хар hолын хальмг гиж нерэднэ. Тедн бийэн хальмг гиж келнэ. Кесгнь паспортдан хальмг гиж йовна. Эдн дервн селэнд (ээлд) бээнэ — Чельпек, Таш-Кыя, Бурма-Суу болн БерY-Баш (хальмгар Дирн ерк). Чельпек, Таш-Кыя болн Бурма-Суу нег селэнд ниилж. БерY-Баш болхла салу бээнэ. Сарт-хальмгин кесгнь Каракол (Хар hол), Бишкек балhсдт бас бээнэ.

Сарт-хальмгин туужин тускар А.В. Бурдуков 1935 жилд «Каракольские калмыки» егYллдэн бичв. Эн егулл «Советская этнография» сед^лд барлгдв. Номт 1929 жилин май-сентябрь сармудт сарт-хальмгудт ирж YYлДCн бээж. Бурдуковиг сарт-хальмгуд халунар тосж авад, кех кедлмштнь децнв. Шарh гидг евгнэд бээhэд, hурвн сарин туршарт кедлмшэн тер кеж. Номт «тавн тууж, дуулвр «Да^р», Сарпека Бакхан намтр, арвн hар келвр болн туульс, зун херн YлгYрмYД, тэвн тээлвртэ туульс, жирн дуд, йерэл болн нань чигн YYДЭврмYД бичж авсмн» (Бурдуков, 1935: 47). Сарт-хальмг оютнр А.В. Бурдуковд бичгYД бичхлэрн, ^ндлэд терYг «авк», «ах» гиж; нерэддг бээж;. Номт болхла, Ленинградт сурчах оютнрт дец-тусан кYргдг бээж. Бурдуковин бичж авсн материал ода Санкт-Петербургин Дорд Yзгин hар бичгин ^рэлцгин (ИВР РАН) болн Хальмг ^рэлцгин (КалмНЦ РАН) архивст хадhлгджана.

1933 жилд хальмг бичэч Эрнжэнэ Константин сарт-хальмгуд тал одж, бас амн Yгин зееринь темдглж бичсмн: «Далн хойр худл», дуд «Саглр-саглр моднд...», «Зах Диркщгин экнэснь», «Бичкн кер мернь», «Шилвлзгсн кеернь», «^рмтэн экн шилд», «Бумбржан», YлгYрмYД, hурвнтс, дервнтс. Бичэч зэрм бичж авсн сарт-хальмгин YYДЭврмYДиг 1936 жилд «Улан хальмг» газетд барлж.

К Y Y Н Д В Р

Иссык-Куль нуурин эргндк икл сээхн hазр. Сарт-хальмгуд басл иим hээхмжтэ hазрт эмдрцхэнэ. Эднэ hазрин тускар номт А.Ш. Кичиков «Хар hолын хальмгуд» егул-лдэн иигж бичв: «Челпег селэн Пржевальск балЫнас тус ар Y3em бээнэ. Селэнэ деед захинь Ташхия, дорд захинь Бурмасу гищ нерэднэ. Эдн хоорндан негдэтэ, зуг Хар haлын усна аагмуд, эсклэ канал эднэ хоорндк мещэhэр hардг учрар нег селэн тиим hурвн эцг нертэ. Тер дотр тврл тврлэрн, яс ясарн кезэнэ бYYPлсндэн эдн бас тиигщ эцгрдг бээщ. Ода эн hурвн селэг нег нерэр Челпег гиж; нерэддгщ. Челпег уулын бел унщ, утулцгар буурлщ. Ода цагин сарул гермYд, орань хала, эсклэ шифер, эрк биш верандта. Герин hаза эркщэн уга ик сад, теднэ келэр бак, олн ЗYCн альмна модн: апорт, ранет, шафран мет, сад дотрк ввснь кYYнэ бел^сцэ, кезэ чигн чиг-унсн омун.

Герин ввгур оньдинд цувгар уулын киитн усн турглсн бээнэ. Эн бас Хар heлын усн. Эндр уласд, садмуд дотрк бээх Челпег селэн холас хэлэхлэ, гермYднь Y-згдхш, эцгдэн квкрщ курисн модн болщ медгднэ. Селэнэс цааранднь — «Халь-мгин зо» гидг уул, бас цааранднь — давхрлсн вндр уулс, теднэ ики деернь мвцк мвсн цээнэ. ТерYг хальмгуд мвцгн гинэ, тендэс ирдг Хар hü.лын усан мвцгнэ усн гинэ. Уулин белнь, орань квк mашуhарнь ур^н нигт цаhан харhа (ель) модыг тоха гищ нерэднэ.

Челпегин вндрэс хэлэхлэ, кол дорнь бээх мет болщ, вмн бийднь Пржевальск бал^н KYPUH3. Пржевальскас цааран, вмн Yзгин уулын белд Бор-Баш гидг хальмг селэн салудан бээнэ. Эн селэг хальмгуд хоорндан щирн врк гиhэд чигн келчкнэ (урднь эклщ ирщ бYYPлсн врксин тооhар)y> (Кичиков, 1964: 3).

Сарт-хальмгин келсэр, эдн херн ми^н шаху kyh бээнэ. Эднэ евкнрнь 1863-1864 щилд Китдин орнас Текс гидг hолас кендрщ hap4. Эн ha3pT ирэд, зун тэвн нээмн-йисн щил болщ. Эднэ терл-терсн, А.В. Бурдуковин темдглсэр, Текс hол деер бээнэ. Эелд нутгин зурhaн сумн гидг улс. Арвн йисдгч зун щилд нуусн учрнь Калмсо-впартшколын сурhульч Ороз Курбанкуловин 1926 щилэ бичгт бичэтэ бээнэ:

Уралан ЗYнгар дврвн вврдин улан залат моцкл эвдрхд, улан хошуд зурhан сумн (эцг) болад. Китд хааг хэлэhэд Илин кввэ Текс гидг hазрт бидн Yлдлэвидн. 1860-гч щилд Гулз (Кульща) гидг hазрт Таранч-хотн (сарт) гидг нутг Китд хаата дээлдв: тер дээнд Гулзд Yлдсн хальмгудыг хасг-киргиз олзлщ, гертэ малтакинь авад Хар ^л (Каракол) гидг hазрт авч ирщ. 1861-гч щилд Орс хан, Хасг-Киргиз заагур тарщ одсн хальмгудыг хамсулад, Хар heл (Каракол) гидг hазрас hазр внчлщ вгч. Тер внч hазран эзлэд, ода кYртл бээнэвидн. Эмэрэн болхла Туркестанский крайин, Семиреченскин областин, Пржевальский уезд бээх сарт-калмык гищ маниг нерэддг билэ. Ода болхла Кара-Киргизский областин, Каракольский Округд бээх сарт-хальмг гищ нерэднэ (Курбанкулов, 1926: 4).

Сарт-хальмгин тускар болн теднэ келнэ, амн угин зеерин тускар Павла Дорщин «Хар hолын хальмгуд болн теднэ келн» сурhлhнa деццл болн hучн haр егулл бээнэ. Болв эндр куртл сарт-хальмгин амн угин зеер куцц шинщлгдэд уга. Тегэд, тер учрас авн мадн сарт-хальмг улгурмудин туск тер авлавидн. Эдгэ цагт терскн келэрн келдг сарт-хальмгуд тооhaрн бahрв, ик зунь бурут (киргиз) келэр келцхэнэ.

Урдк цагт сарт-хальмгуд эврэннь келндэн эцкр хару бээщ. Ямаран чигн терэр: олна ниитин, бийиннь зев кург^нд, хэру ег^нд, нань чигн угмуд келсн цагтан угин цецн болн чинртэ тоотинь орулщ, кееhэр чимщ келхдэн кезэд чигн дурта бээснь номтрин бичврэс медгднэ.

Эн егулл бичлhнд мадн эврэ хуращ авсн материалас (2009-2021) иш аввидн, шуущ авсн сарт-хальмгин улгур угмуд ищлин хальмгин болн шинщэнэ еердин улгур угмудлэ дуццулщэнэвидн.

Yлгyр уг (тев уг) гисн сарт-хальмг улсин амн угд ахрар, эркн биш дaршлhaр келгддг олн эмтнэ зусн-зуул керглэ заг уга зaлhaтa, тодрха болн хурц сээхн чимлЬгэ эс гищ кееруллЬгэ угмуд. Yлгyрт олн эмтнэ санан-седклнь куцц дигт^эр орщ, угин учр-утхинь сул куртлнь цээлhщ келгднэ.

Сарт-хальмгуд ик кезэнэс нааран мал ескщ, ерк-булэн асрдг. Мал — сарт-халь-мгин hол зеер болжахнь улгурт келэтэ бээнэ:

Мал геедрхнэ, / Гер дотрк буйн геедрнэ.

Мал гисн уг мо^л келнд турк келнэс орщ ирсиг До. Темертогоо темдглщэнэ: «мал (< turk. mal< pers. mal) 'херенге' || Cf. Turk. mal 'имущество' (Радлов IV: 2035), АТ mal 'имущество, богатство' (ДТС 335), Uig. mal 'commodity', 'goods' (Schwarz, 876). Эн уг моцЬл келнэ эрт дурсхлмудт хaрhхш, Мукаддимат ал-Адабин тольд араб узгэр 'эд байлг' (имущество) гищ темдглэтэ» (Темертогоо, 2018: 71).

Сарт-хальмгин YлгYP Yгд малын еслтиг кYYнэ еслтлэ ирлцYлнэ: Ууяад-ууяад кум болна, /Маяад-маяад мал болна. Хальмг YлгYP — Мээлэ-мээлэ йовщ мал болдг, ууля-ууля йовщ ку.н болдг (Калмыцко-русский словарь, 1977: 346), шинжэнэ еердин YлгYP Yг — Мээлсэр, мээлсэр мал болдг, / Уульсар, уульсар кумн болдг (Пословицы..., 2007: 569).

Дэкэд кYYнэ дотрк зацгиг малын ЗYCнлэ дYВДYлнэ:

Малын чоохр — hазад, /Ку.мнэ чоохр — дотрвийд эсклэ Малын алг hадртий, / Ку.мнэ алг дотрвий.

Хальмг YлгYP — Yкрин цоохрнь hазань, /КYYнэ цоохрнь дотрнь (Пословицы., 2007: 581); Малын эрэ hазаhан, /Щмни эрэ дотран (Пословицы., 2007: 569).

Сарт-хальмгин YлгYP Yгд тавн ЗYCн малас (темэн, мерн, Yкр, хен, яман) оцдан мал харhна:

элщгн (Элщгниг кедY цоквчн, /Мерн болшго), ноха (Зовх ноха тYлэчиг дахна), hаха (Ноха гоод hаха хучна).

Д.А. Павлов бичсэр, «КиргизмYд хальмгудыг сарт калмак гищ ода чигн нерлнэ. Хальмгуднь киргизмYдиг хальмгуд урднь келдгэр ода чигн буруд гищ тедниг нерлнэ. Киргизихн узбе^диг сарт гищ бас нерлнэ. Эн hазра хальмгуд узбе^диг хотн гищ бас нерлнэ. Хотн гисн Хотан гидг узбе^д, нурЫщ уйгурмуд бээдг Шинщэнэ нег hазр. Тер hазрин нег бал^на нерн. Тегэд чигн эн хальмгин келнд иим келгдл бээнэ: хотн болад оч (узбек болад оч). Сарт-калмак гисн узбекин хальмг гисн нерн» (Павлов, 1990: 16).

Сарт-хальмгуд шинщэнэ еерд улсин кевэр хотн кYYнд дурго бээснь YлгYP Yгэс медж болхмн:

Яман мал биш /Хотн ^н биш.

Шулмин терлтэ яман малыг яду улс бэрдг бээж:

Ядсн кунн ямасг.

Ода цагт сарт-хальмгин ик зунь тэрэ тэрнэ, кесгнь уулд малан хэрYлнэ. Киргизьд селэнд бээх улст цугтаднь гилтэ hазрин хYв (пай) егв. Шац кимдэр трак-тормуд хулдв. Цуhар селэнд кедлэд, намртан урhцан хураhад хулдна. Тэрснэс икнкнь боднцг, хавст, луувц, цуунг. Зер-земш бас икэр тэрнэ — альмн, кедмн, шар ерг. Тедн тэрсн боднцган Казахстанд, Эрэсэн Сивр ^ртл хулдна.

Сарт-хальмгуд тэрэчнр болсн учрас, шин тэрэ тэрхэр Yрсэн бат хадклдг бээж. Тев Yгднь иигж келсн бээнэ: Yрсэн идхэр, / Yкрэн ид.

Сарт-хальмгуд йир кедлмшч улс, залху кYYнд дурго. Тегэд уурлад келхлэрн иигж келнэ:

Yг кеехэр, Yкр ке;

Одрт унтхна, сеед тусий го, / Элэркэд идхнэ, елсхд тусий го; Залху-залху чамаhан я/ Завгт мах чамаhан я^

Шинжэнэ еердин YлгYP Yг — Залху залху чамаhан яахв, / Завгтан бээсн токшан яахв (Пословицы., 2007: 505).

Кедлмш кедг уга кYYнэ герт юнчн уга, тYлх тYлэнчн уга, уух-идх хот уга. ЭнYгэр дамжулж, ^ч-келснэ чинр медYлж, залхуг гемшэжэнэ гиж келх кергтэ.

Сарт-хальмг улс хулха, кер, хар санан, аля—эднэс хол йовх саната. Эдн эрYн цевр седклтэ улст дурта. Худлч, кер, аля, хар саната улсиг нег эркн хорта дээсн гиж тоолна. Олн дунд иим улст орм уга. Тегэдчн иим улсин тускар YлгYP Yг йир ергнэр олзлна:

Сэн кYMYнд му кYMYн дурго, / Саран сарулд хулхач дурго. Хальмг YлгYP — Сарин сарулд хулхач дурн уга, / Сэн кYYнд му дурн уга; шинжэнэ еердин YлгYP Yг — Сээнд му дурн уга, / Сарин сарулд хулхач дурн уга (Пословицы..., 2007: 484).

Санай ширэд, / СYYЩий шорад.

Байрлсн керэ барклна. Хальмг YлгYP — Байрлсн керэ бээгдг (Калмыцко-русский словарь, 1977: 87); шинжэнэ еердин YлгYP Yг — Байрлсн керэ бэркрдг юмн (Пословицы., 2007: 607).

Хар санан хар толха Yзщ.

Чиигтэ модн тYлэн болхш, / Чиигтэ урлта кYMYн болхш.

Хаана йосна цагт эрдм-сурhуляр сарт-хальмг улс тату, сурhульта, бичг-тамh меддг улс хатяр билэ. Эрдм-сурhулин туск кецY цецн, ^н ухата, кYYнд еврж болм, чикнэ хужр ха^ам YлгYP Yг йир ергнэр олзлна. Тер учрар эн YлгYP YгмYДт сарт-хальмг ^н санж йовсн санаhан медYлжэнэ гих кергтэ:

Сурсн сурhалиг / Сурар боощ болхш. Хальмг YлгYP — Сурсн юмиг / Сурар боов чигн болхш (Пословицы., 2007: 333).

Сарт-хальмг улс элгн-садндан, терл-терсндэн хээртэ. Тедн хоорндан йир эцкр, нег-негэн ^ндлнэ, нег-негндэн дец-тYшг болна. Тегэд энYнэ тускар YлгYP ергнэр олзлна.

Элгн-садн, терлмYД ямаран хол болвчн, дервдгч, тавдгч Yйдэн бээввчн, тедниг медэтнрнь баhчудтан зааж егч, теднлэ эркн уга таньлдулна, ямаран холд бээввчн, тедниг «махна тасрха, ясна хуhрха» г^эд нэр-нааднд дуудж авхулна. Эн седвэр hарhсн YлгYP Yг темдглж болхмн:

Бвлнр бввсэн хувана, / БвдYн бел бвввсэн хуваhад идчкнэ. Хальмг YлгYрт — Бел ^н /Беесэн хувадг (Пословицы., 2007: 64).

Темдглхд, ижлин хальмгуд Зееhин сэн тасрдг уга, / Зесин сэн зеврдг уга (Пословицы., 2007: 64), — гиж келдг. Болв эн YлгYрин эсргу бас харhна: Зеенрт тохм тасрна.

Сарт-хальмг амн^гин зеерт бас иим утхта YлгYP Yг бээнэ:

Девлин хорма зах болшго, / Зе кевYн мана болшго.

КYYкд ^н хэрд hарад, хэрYлэд ирхлэрн, йир шYвтр, хорта Yгэр бийэн

келYлдг бээж:

Хабтха тYлэн hалын зуд, /ХэрYлсн кYYKYн герин зуд.

Шинжэнэ еердин YлгYP Yг — Хавтха тYлэн hалын буг, /Хэрсн кYYкн теркндэн буг (Пословицы., 2007: 64).

АШЛВР

Ашлад келхд, сарт-хальмгин YлгYP YmYД эврэ келн-эмтндэн y^: болшго ик зеер ги: келх кергтэ. КедY олн ж;илмYД давад йоввчн, Yйэс Yйд келгдэд ода чигн, ховр болвчн, теднэ келнд олзлгдна. Сарт-хальмгин Yn^p YгмYД шинж;энэ еерднрин (еелдин) YлгYP YгмYДлэ болн и:лин хальмгин YлгYpмYДлэ аhулhаpн, учр-утхарн, даpшлhаpн болн кев-янзарн еерхн.

Х АН Л Т

Эн шинж;ллт 20-012-00537 тойгта "Киргизин сарт-хальмгудын келн, амн зокъял, тууж;-сойлын зеер Эрэсэн номтнрин нYДэр: тууж; болн едгэ цагин бээдл (архивин болн кеерин материал деер)" гидг проектин кYрэд Эрэсэн сацгин децгэр кYЦЭгдв.

GRATITUDE

Acknowledgments: The reported study was funded by RFBR, project number 20-012-00537 A «Language, folklore, historical and cultural heritage of Sart-Kalmyks in Kyrgyzstan from the perspective of Russian researchers: historical background and current situation (on basis of archive and field materials)»

Бурдуков, А.В. (1935). Каракольские калмыки (сарт-калмаки). Советская этнография, 6, 47-79. Темертогоо До. (2018). Монгол хэлэнд орсон гадаад ysuuh хураангуй тайлбар толь. Улаанбаатар: Адмон Принт.

Калмыцко-русский словарь (1977) / Под ред. Б.Д. Муниева. Москва. Кичиков, А.Ш. (1964). Хар ^лын хальмгуд. Хальмг Yнн, 163, 3.

Курбанкулов, О. (1926). Кара-Киргиз дотр бээдг хальмг нутгин тасрха (Yлдлд). Улан хальмг, 12, 4. Павлов, Д.А. (1990). Каракольские калмыки и их язык. Элиста: КалмГУ Пословицы, поговорки и загадки калмыков России и ойратов Китая (2007) / Сост. Б.Х. Тодаева. Элиста: ЗАОр «НПП «Джангар».

References

Burdukov, A. V. (1935). Karakol Kalmyks (Sart-Kalmaks). Soviet Ethnography, 6, 47-79 (in Russian).

Tomortogoo Ao. (2018). Mongol helend orson gadaad Ygijn huraanguj tajlbar tol' [Concise Dictionary of Foreign Words in Mongolian]. Ulaanbaatar: Admon Print, 2018 (in Mongolian).

Kalmyk-Russian Dictionary (1977) / Ed. B.D. Muniev. Moscow (in Kalmyk, Russian).

Kichikov, A. Sh. (1964). Har holyn hal'mgud [Karakol Kalmyks]. Hal'mg ynn [Halmg Truth], 163, 3 (in Kalmyk).

Kurbankulov, O. (1926). Kara-Kirgiz dotr baadg hal'mg nutgin tasrha (Yldld). Ulan Khalmg, 12, 4 (in Kalmyk).

Pavlov, D. A. (1990). Karakol Kalmyks and their language. Elista: KalmGU (in Russian).

Proverbs, sayings and riddles of the Kalmyks of Russia and the Oirats of China (2007) / Comp. B.Kh. Todayeva. Elista: "Dzhangar" (in Kalmyk, Russian).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.