Научная статья на тему 'Шахсни ўрганишнинг психодиагностик воситалари ва унга қўйиладиган психологик талаблар'

Шахсни ўрганишнинг психодиагностик воситалари ва унга қўйиладиган психологик талаблар Текст научной статьи по специальности «Психологические науки»

CC BY
11422
950
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
шахс / психодиагностика / тестлар / дидактик тестлар / психодиагностик тестлар / илмий тадқиқот / интеллект тестлари / психологик амалиёт / амалиётчи психолог / ахлоқий-этик меъёрлар / методика / махсус тестлар / personality / psychological testing / tests / didactic tests / psycho diagnostic tests / research / intelligence test / psychological practice / practicing psychologist / moral and ethical standards / methodology / special tests

Аннотация научной статьи по психологическим наукам, автор научной работы — Умаров Б. М., Рустамова Н. Х.

Мақолада шахсни ўрганишда психодиагностик фаолиятда психодиагностик воситалардан фойдаланиш ва унга қўйиладиган психологик талаблар ҳамда бу масалада тадқиқотчиларнинг қарашлари ҳақида фикр юритилган. Шунингдек, мақолада дидактик ва психологик тестлар, уларнинг бир-биридан фарқли жиҳатлари ҳамда синалувчиларни психодиагностик тадқиқотларга психологик тайёрлаш масалалари таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PSYCHOLOGICAL MEANS OF PERSONALITY INVESTIGATION AND THOSE REQUIREMENTS

There is discussed in the article psycho diagnostic methods of personality investigation and psychological requirements for psycho tools and psycho diagnostics. Also, analyzes the difference between the didactic and psycho-diagnostic tests, psychological test preparation to conduct psycho diagnostic researches.

Текст научной работы на тему «Шахсни ўрганишнинг психодиагностик воситалари ва унга қўйиладиган психологик талаблар»

18 ТАЪЛИМ ПСИХОЛОГИЯСИ / ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ ПСИХОЛОГИЯ ч_!_/

Умаров Б.М.,

Тошкент тиббиёт академияси «Педагогика ва психология» кафедраси мудири, психология фанлари доктори, профессор; Рустамова Н.Х.,

Тошкент тиббиёт академияси «Педагогика ва психология» кафедраси катта укитувчиси

ШАХСНИ УРГАНИШНИНГ ПСИХОДИАГНОСТИК ВОСИТАЛАРИ ВА УНГА ^УЙИЛАДИГАН ПСИХОЛОГИКТАЛАБЛАР

УМАРОВ Б.М., РУСТАМОВА Н.Х. ШАХСНИ УРГАНИШНИНГ ПСИХОДИАГНОСТИК ВОСИТАЛАРИ ВА УНГА К.УЙИЛАДИГАН ПСИХОЛОГИК ТАЛАБЛАР

Маколада шахсни урганишда психодиагностик фаолиятда психодиагностик воситалардан фойдаланиш ва унга куйиладиган психологик талаблар х,амда бу масалада тадкикотчиларнинг карашлари х,акида фикр юритилган. Шунингдек, маколада дидактик ва психологик тестлар, улар-нинг бир-биридан фаркли жих,атлари х,амда синалувчиларни психодиагностик тадкикотларга психологик тайёрлаш масалалари тах,лил килинган.

Таянч суз ва тушунчалар: шахс, психодиагностика, тестлар, дидактик тестлар, психодиагностик тестлар, илмий тадкикот, интеллект тестлари, психологик амалиёт, амалиётчи психолог, ахлокий-этик меъёрлар, методика, махсус тестлар.

УМАРОВ Б.М., РУСТАМОВА Н.Х. ПСИХОДИАГНОСТИЧЕСКИЕ СРЕДСТВА ИЗУЧЕНИЯ ЛИЧНОСТИ И ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ТРЕБОВАНИЯ К НИМ

В статье отражены мнения и суждения авторов о психодиагностических методах по изучению личности, психологических требованиях к психодиагностическим средствам и психодиагностической деятельности. Также в статье анализируются отличия дидактических и психодиагностических тестов, психологическая подготовка испытуемых к проведению психодиагностических исследований.

Ключевые слова и понятия: личность, психодиагностика, тесты, дидактические тесты, психодиагностические тесты, научные исследования, тест интеллекта, психологическая практика, практический психолог, нравственно-этические нормы, методика, специальные тесты.

UMAROV B. M., RUSTAMOVA N.H. PSYCHOLOGICAL MEANS OF PERSONALITY INVESTIGATION AND THOSE REQUIREMENTS

There is discussed in the article psycho diagnostic methods of personality investigation and psychological requirements for psycho tools and psycho diagnostics. Also, analyzes the difference between the didactic and psycho-diagnostic tests, psychological test preparation to conduct psycho diagnostic researches.

Keywords: personality, psychological testing, tests, didactic tests, psycho diagnostic tests, research, intelligence test, psychological practice, practicing psychologist, moral and ethical standards, methodology, special tests.

Бугунги кунда таълим тизими ходимлари олдида тур-ган муцим вазифалардан бири таълим-тарбия жараёни-да педагогнинг талаба ёки уцувчи билан олиб борадиган ишлар самарадорлигига эришиш цисобланади. Бунинг учун таълим-тарбия жараёнини ташкил цилишда цозирги замон психологияси, психодиагностикаси ютуцларидан фойдала-ниш тацозо этилади.

Маълумки, педагог уз иши, фаолияти на-тижаларини тах,лил килиши, укувчиларда кийинчилик тугдираётган сабабларни уз вак-тида аниклаши, бу кийинчиликларни укувчига индивидуал ёндашиш жараёнида бартараф кила олиши лозим. Шу сабабли укув-тарбия жараёнини бошкаришни такомиллаштириш восита ва йулларидан бири - илмий жих,атдан асосланган психологик-педагогик диагности-кадир.

Психологик-педагогик диагностика - педагогика ва психология фанларининг ора-лиFидаги сох,а булиб, укувчи шахси, унинг индивидуал хусусиятлари, ривожланиш ди-намикаси ва уларга таъсир этиш омилларини урганади. Унинг максади - таълим ва тарбия жараёнида шакллантирилаётган укувчи ёки талабанинг индивидуал сифатларини ривож-лантириш ёки шакллантириш лозим булган хусусиятларнинг мавжудлиги (бошланFич) даражаси ва уларнинг укув жараёнидаги узгаришлар динамикасини урганишдир1.

Шуни таъкидлаб утиш жоизки, х,озирги вактда, психологик хизмат, психолог мутахас-сислар хизматига зарурат кундан-кунга ортиб бормокда. Бундай заруратдан келиб чиккан х,олда, турли матбуот нашрлари томонидан психология, психодиагностикага оид куплаб материаллар чоп этиб борилмокда. Бугунги кунда бирор-бир оммавий ахборот воситаси, илмий, илмий оммабоп журнал, газета йукки, уларда одамларнинг психологик саводхонли-гини оширишга оид маколалар, материаллар бериб борилмаётган булса. Бу маълум дара-жада одат тусига х,ам кириб колмокда. Лекин бу билан ОАВларда чоп этилаётган, айникса узбек тилида чоп этилаётган материаллар-

1 Гришин В.В., Лушин П.В. Методики психодиагностики в учебно-воспитательном процессе. - М., «Знание», 1990. -С. 47.

нинг х,аммаси х,ам узининг илмий савиясига кура барча талабларга жавоб беради, деган мулох,азадан узокмиз. Лекин х,еч булмагандан кура уларнинг айримларидан махсус маълу-мотга эга булмаган бошловчи педагог, тажри-ба учун фойдаланиб куриши фойдадан холи эмас2. Факат бу уринда бундай воситалардан фойдаланишга илмий-ижодий, билган х,олда ёндашиш максадга мувофикдир. Акс х,олда яхши ниятни кузлаб ишга киришган педагог кутилмаган натижаларга эришиб колиши х,еч гап эмас.

Хозирги замон психологиясида инсон оми-ли, шахсни урганишнинг жуда куплаб восита-лари мавжуд ва улар психологик амалиётда кенг кулланилиб келинмокда. Шундай воситалардан бири психодиагностик тестлардир. Улар деярли х,амма сох,ада, куплаб фанлар намояндалари томонидан ишлатилади. Жум-ладан, максади бевосита шахсни тарбиялаш ва шакллантириш муаммоларини урганиш билан боFл и к булган педагогика ва психо-логияда цозирги вактда тестлардан фойда-ланиш кенг йулга куйилган. Педагогикада кулланиладиган тестлар дидактик тестлар х,исобланади. Мана бир неча йилдирки, рес-публикамиз ^удудидаги урта махсус, касб-хунар (мактаб, лицей, коллеж ва бошка) ва олий таълим муассасаларида бундай тестлардан фойдаланиб келинмокда.

Дидактик тестлар уз мох,иятига кура, си-налувчиларнинг айни вактдаги (синала-ётган вактдаги) билим даражаси, у ёки бу предмет, материал, дастурнинг кай дара-жада узлаштирганлигини аниклашга хизмат килади. Лекин улар синалувчиларнинг

2 Усмонов Э.Ш. Укувчилар ва уларнинг ота-оналари билан ишлашда хозирги замон психодиагностика имко-ниятларидан фойдаланиш (услубий кулланма). - Т.: 2008. -21-б.

индивидуал-психологик хусусиятлари (коби-лияти, иктидори, иродавий-х,иссий жих,ат-лари)ни аниклашга мулжалланмаган. Шахс-нинг индивидуал-психологик хусусиятларини урганиш учун психодиагностик тестлардан фойдаланиш зарур булади.

Дидактик тестлар ва психодиагностик тест-ларнинг бир-биридан фарки шундаки, уларда бир-бирига ухшаган, синалувчи эътиборига х,авола этиладиган саволлар ва уларга берила-диган жавоблар вариантлари берилган булса-да, дидактик тестларда саволлар маълум бир фан ва унинг дастури буйича узлаштирилиши (синалувчининг билиши) лозим булган маса-лалар х,акида туFридан-туFри берилади ва бу саволлар буйича таклиф этилган жавоб вариантлари «туFри» ва «нотуFри» жавобларга фаркланади. Синалувчи канчалик куп туFри жавоб берса, шунчалик яхши, юкори натижа-ларга эришади. Психодиагностик (шахсни ва унинг у ёки бу масалага нисбатан муносабати-ни урганувчи) тестларда эса улардан фаркли равишда, синалувчи эътиборига х,авола этиладиган саволлар чалFитиб берилади (аксарият х,олларда синалувчи гап нима х,акида кетаёт-ганлигини англай олмайди, чунки саволлар-нинг аксарияти гуё бир-бирига мантикан боFланмагандек берилиши мумкин). Бу савол, тасдик, мулох,азаларга бериладиган жавоблар «туFри» ёки «нотуFри» жавобларга эмас, балки «самимий» ёки «носамимий» жавобларга фаркланади (интеллектни урганувчи тестлар бундан мустасно)1. Бу уринда синалувчи канчалик самимий жавоб берса, шунчалик у х,акда, унинг у ёки бу х,одисага нисбатан му-носабати х,акида аникрок маълумотни олиш имконияти туFилади. Шунинг учун х,ам психодиагностик тестларда синалувчи жавобла-рининг самимий булишлигига эришиш мух,им ах,амиятга эга.

Хозирги вактда психологик амалиётда фойдаланилаётган психодиагностик тестлар-ни шартли равишда ихчам ва ихтисослашти-рилган чуцур илмий тадцицот психодиагностик тестларига фарклаш мумкин.

1 СоFинов Н.А. Таълим тизимида психологик хизмат-ни амалга оширишда психодиагностика воситаларидан фойдаланиш. - Т.: 2001. -40-б.

Ихчам тестлар уз номига яраша ихчам, кам х,ажмли, кам саволлардан иборат булиб, синалувчи шахси х,акида бирламчи маълумотлар-ни олиш имкониятини беради. Улардан х,ар бир педагог уз фаолиятида узини, укувчисини ва энг мух,ими унинг ота-онасини урганишда фойдаланиши мумкин. Ихчам тестларнинг аф-заллиги шундаки, улардан фойдаланиш учун тадкикотчидан махсус психологик тайёргар-лик талаб килинмаслиги билан бирга ундан олинган натижаларни кайта ишлаб, тегишли маълумотларни олиш тадкикотчи ва синалув-чидан куп вакт талаб килмайди. Уларни дам олиш вактларида, шунчаки сух,бат чоFларида х,ам утказиб куриш мумкин.

Одатда психологик амалиётда бундай тестлардан синалувчиларни асосий психодиагностик тадкикотга тайёрлаш, уларнинг эътиборини козониш, психолог-педагогга синалувчиларнинг ишончини уЙFотиш, кизи-кишини юзага келтириш максадида, машк сифатида фойдаланилади. Уларнинг камчи-лиги шундаки, улардан олинган маълумотлар бир оз саёзлиги, юзакилиги, хатога йул куйиш эх,тимолининг юкорилиги билан фаркланиб туради. Лекин одам х,акида х,еч нима бил-магандан кура кисман булса-да, маълум бир маълумотга эга булишнинг узи х,ам у билан олиб бориладиган иш самарадорлигини оши-ради. Бундай тестларнинг хатога йул куйиш эх,тимоли юкори булиши билан бирга, уларнинг синалувчи шахси, унинг такдирига (агар Fараз максадларда фойдаланилмаса) зиён ет-казиш эх,тимоли х,ам кам булади. Шунинг учун х,ам сунгги вактларда ихчам психодиагностик тестлар оммавий ахборот воситалари (газета, журналлар) сах,ифаларида куплаб берилиб борилмокда. Газета журналлар тах,ририяти ходимлари бу тестлардан уз нашрларига укувчилар кизикишини ошириш, уларнинг харидоргирлигини кучайтириш максадида х,ам фойдаланишмокда.

Амалиётчи психолог-педагог томонидан бундай тестлардан фойдаланиш, унинг таъ-лим-тарбия жараёни иштирокчиси, шахс куз унгида эътиборини ошириш, урганилаётган шахснинг индивидуал психологик хусусиятларини яхширок билиб олиш, шу билан бирга

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 9

унинг «кунглига кириб бориш» имкониятини яратиш, унинг фаолияти самарадорлигини оширишга хизмат килиши мумкин.

Шахс хусусиятларини урганувчи психологик тестлар билан танишиб чикиб, улардан фойдаланишни урганиб олган амалиётчи психолог ва педагог уз навбатида бундай тест-ларни бошка психологик адабиётлар, газета, журналлардан хам кидириб топиб, уларни урганиб, узлаштириб, узининг психодиагностик тестлар «банки»ни бойитиб бориши, узининг кундалик иш фаолиятида улардан самарали фойдаланиши мумкин. Тадкикотчи ихтиёрида бундай тестлар микдори канчалик куп ва хилма-хил булса ва улардан уз фаолияти, уз-узини ва атрофидагиларни урганишда мунтазам фойдаланиб борса, улардан тегиш-ли максадларда ва уринли фойдалана олиш эхтимоли янада ортиб бораверади.

Ихтисослаштирилган чукур илмий тадкикот тестлари эса махсус, жиддий илмий тадкикот ишларини олиб боришда ва махсус психологик тайёргарликдан утган мутахассислар томо-нидан фойдаланиладиган тестлардир. Бундай тестлар тоифасига Кеттелнинг 16 омилли шах-сни урганиш тестлари, Г.Ю.Айзенкнинг интеллектуал тестлари, Д.Векслер тестлари, ММР1, FPI, Равен тести, «Тематик апперцепция» тести (ТАТ), Люшер тести, Лири тести, Роршах-нинг «Сиёх доFлари» тести ва шу каби куплаб тестлар киради. Бундай тестлардан республи-камизда куплаб психолог тадкикотчилар уз тадкикотларида самарали фойдаланиб ке-лишган. Хусусан, профессорлар Б.Р.Кодиров, Р.И.Суннатова, Н.С.Сафаев, З.Т.Нишонова, доцентлар К.Б.Кодиров, А.Расулов ва бошка куплаб тадкикотчилар уз тадкикотларида Кеттелнинг 16 омилли шахсни урганиш тестлари, Г.Ю.Айзенкнинг интеллектуал тестлари, Д.Векслер тестлари, ММР1, FPI, Равен тести, «Тематик апперцепция» тести (ТАТ), Люшер, Лири тестлари, Роршахнинг «Сиёх ДOFлари» тестларидан кенг фойдаланишган.

Бундай тестларнинг саволлари, топширик-лари микдорининг куплиги (улар айрим холларда бир неча юзлаб булиши мумкин), тадкикот утказиш учун куйиладиган талаблар-нинг узига хослиги, олинган натижаларни

кайта ишлаш жараёнларининг мураккаблиги, тадкикот утказиш ва кайта ишлаш учун куп вакт, махсус малака талаб килиниши каби хусу-сиятлари билан фаркланади. Уларнинг афзал-лик жихати шундаки, улар синалувчи шахси, унинг индивидуал-психологик хусусиятлари хакида туларок маълумотлар олиш имкониятини беради. Бундай тестлардан фойдаланиш жараёнига куйиладиган талабларга жавоб бермаслик, улардан фойдаланиш тартибини бузиш, олинган натижаларнинг нотуFрилиги, синалувчи шахсига ноурин психологик тав-сиф бериш, окибатда синалувчи шахси ва унинг такдирига жиддий зиён етказишга олиб келиши мумкин. Бундай тестлардан ноурин фойдаланиш халк тили билан айтганда «Кош куяман деб, куз чикариш» билан баробар. Энг аянчлиси, бундай психологик саводсизлик окибатида психология фани имкониятлари барбод этилади, унинг обрусига путур етка-зилади. Бундай хатоларга йул куйиш, укувчи шахси, унинг ота-онаси, уларнинг узаро му-носабатлари, жамиятга жиддий зарар кел-тириши мумкин. Шунинг учун хам бундай тестларга нисбатан эхтиёткорлик, масъулият билан ёндашиш лозим булади.

Шу уринда таъкидлаб утиш жоизки, Тош-кент тиббиёт академиясида профессор-укитувчилар ва талабаларнинг шахс ва индивидуал-психологик хусусиятлари, билиш жараёнлари, укув мотивлари ва кизикишлари, эмоционал-хиссий холатларини аниклаш максадида кафедра профессор-укитувчилари ва муаллифлар томонидан турли хил педа-гогик ва психологик тестлардан фойдаланиб келинмокда. Жумладан, Г.Ю.Айзенкнинг интеллект тести, Равен, Лири тестла-ри, К.Н.Томаснинг «Шахс суровномаси», Т.Д.Дубовицкаянинг «Укув мотивациясининг йуналганлигини ташхис килиш» методикаси, Б.Р.Кодировнинг «Кизикишлар харитаси» ме-тодикаларидан фойдаланиш оркали Тошкент тиббиёт академия профессор-укитувилари ва талабаларининг шахс ва индивидуал-психологик хусусиятлари, укув мотивацияла-ри, интеллект хусусиятлари урганилиб, за-рурий психологик маслахатлар бериб келинмокда.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 9

Психодиагностик тадкикотларни амалга оширишда психодиагностик фаолиятга куйи-ладиган талаблар билан бир каторда у билан шуFулланадиган психодиагностик мутахас-сис шахсига хам алохида малака талаблари куйилади. Улар куйидагилардир:

- яхши назарий тайёргарликка эга булиш;

- психодиагностик методикалар ва уларни куллаш коидаларини мукаммал билиш;

- тегишли методикалардан амалда фой-даланиш юзасидан етарлича тажрибага эга булиш кабилардир.

Маълумки, хар кандай психодиагностик методика уз-узидан юзага келавермайди. Улар узи урганаётган объектга оид кандайдир бир назария заминида юзага келади ва ривожла-нади. Масалан, интеллект тестлари, интеллект табиати, тузилиши, ахамияти ва хаётий на-моён булиши хакидаги илмий тасаввурларга асосланади. Шахс тестлари эса шахсни илмий таърифи шахс тузилишини тушуниш, шу шахс хакида объектив мулохаза юритиш мумкин булган маълум бир шахс назарияларига асосланади. Хар бир психодиагностик методика айни вактда узи боFлик булган у ёки бу назария билан бойитилган ва чегараланган булади. Тегишли назарияни билган холда, шу назария доирасида урганилаётган одам хакида, купинча бевосита психодиагностика нати-жалари доирасидан (чегарасидан) кенгрок, узокни кузлаган хулосалар килишга эришиш мумкин. Масалан, айрим шахс назарияларига кура шахснинг бир хислати бошка бир хис-лати билан якиндан боFлик булади. Шунинг учун шахс хислатларидан бирини психодиагностика ёрдамида аниклаш билан, унинг бошка бир хислатини кай даражада ривож-ланганлиги хакида ишончли мулохазаларга келиш мумкин.

Шундан келиб чиккан холда айтиш мум-кинки, хар кандай психодиагностик методикалардан психодиагностик амалиётда фой-даланишда мазкур методика асосланадиган назарияни билиш шарт. Буларсиз мутахассис одамларни тадкик этиш натижаларини тахлил килиш, изохлаш ва хулосалар чикаришда жиддий хатоларга йул куйиши мумкин.

Методикани мукаммал узлаштирганлик уни синалувчи эътиборига хавола этиш, на-тижаларни тахлил килиш ва изохлаш тартиб-коидаларига (процедураларига) оид билим ва малакаларга эга булишни такозо этади. Тадкикотчи токи психодиагностик тестни яхши узлаштириб олмагунича ёки хеч булмаса узи кулламокчи булган тестни узида ёки узи яхши билган одамларда утказиб курмагунча, ундан бошкаларни урганишда фойдаланмас-лиги керак. Психодиагностик методикаларни куллаш тартиб, талаблари, коидаларини хам билиш жуда мухимдир. Бу тартибларга амал килиш ишончли натижаларни олиш имкония-тини берса, уларни бузиш жиддий хатоларга олиб келади. Тестнинг узи уз холича канчалик яхши булишига карамай, ундан фойдаланиш вактида албатта синалувчиларнинг индивидуал хусусиятлари, уларнинг мазкур вазиятдаги холати ва психодиагностикага таъсир килувчи куплаб омилларни хисобга олиш лозим. Бунда психологик тадкикотлар олиб боришнинг асосий тамойиллари булмиш детерминизм ва тизимли ёндашиш тамойилларига амал килиш лозим.

Шунингдек, тадкикотчининг тегишли психодиагностика методикасини амалда куллай билиш тажрибасига эга булиши хам психодиагностик фаолиятда катта ахамиятга эга. Бун-дай психодиагностик методикалардан фойдаланиш тажрибаси хам узлуксиз булиши керак, чунки улардан фойдаланишдаги танаффус-нинг узок вакт чузилиши одатда тегишли билим, малака, куникмаларнинг йуколишига ва улар билан ишлаш сифатининг пасайишига олиб келиши мумкин.

Шунинг учун психодиагностик тадкикотлар утказиш вактида тадкикотчи куйидаги ахло-кий-этик меъёрларга амал килиши лозим, деб уйлаймиз:

1. Одамни унинг ихтиёрий розилигисиз психологик тадкикотга жалб килмаслик керак (конунда белгиланган алохида суд ёки тибби-ёт амалиёти холатлари бундан мустасно).

2. Психодиагностик синаш утказишдан ол-дин синалувчини, у тадкикот жараёнида узи англамаган (сезмаган, билмаган) холда узи, уз фикр уйлари, хиссиёти хакида айрим маъ-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 9

лумотларни бериб юбориши мумкинлиги х,ак,ида огох,лантириб куйиш лозим.

3. Агар бу конунда курсатилмаган булса, х,ар кандай одам (синалувчи) тестлаштириш натижалари ва ундан олинган маълумотлар-ни ва улардан ким, каерда ва нима максадда фойдаланиши мумкинлигини билишга х,ак,ли.

4. Психологик синаш натижалари тестни утказган одам томонидан синалувчига туFри тушуниладиган шаклда берилиши керак.

5. Вояга етмаган синалувчиларни урганишда уларнинг ота-онаси ёки уларнинг урнини бо-сувчи шахслар болани урганиш натижалари-ни билишга х,ак,ли.

6. Агар тест одамнинг психик ривожлан-ганлик даражасини аниклаш, танлов асосида

танлаб олиш ёки ишга кабул килиш максадида утказилаётган булса, бунда хам синалувчи нафакат тестлаштириш максади, балки у хакда тест натижаларига кура кандай асосда хулоса килинишини хам билишга хакли.

7. Психодиагностик тестлардан амалда фойдаланиш учун асосий жавобгарлик улар-ни куллаётган психологлар, шахслар ва таш-килотларга юклатилади.

Юкоридагилардан хулоса килиб таъкид-лаш мумкинки, шахсни урганишда психодиагностик воситалардан фойдаланишда уларга куйиладиган талабларга риоя килиш - психодиагностик фаолият самарадорлиги, ишонч-лилигини таъминловчи асосий омиллардан бири эканлигини унутмаслигимиз лозим.

Адабиётлар:

1. Аверин В.А. Психология личности: Учебное пособие, 2-е издание. - СПб.: Изд-во «Михайлова В.А», 2001. -С. 191.

2. Гришин В.В., Лушин П.В. Методики психодиагностики в учебно-воспитательном процессе. - М., «Знание», 1990. -С. 47.

3. Зиверт Х., Зиверт Р. Подготовка к тестированию. / Пер. с нем. - М.: АО «Интерэксперт», 2007. -С. 174.

4. СоFинов Н.А. Таълим тизимида психологик хизматни амалга оширишда психодиагностика воситаларидан фойдалниш. - Т., 2001. - 40-б.

5. Усмонов Э.Ш. Укувчилар ва уларнинг ота-оналари билан ишлашда х,озирги замон психодиагностика имкониятларидан фойдаланиш. - Т., 2008. -21-б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.