Научная статья на тему 'ШАХСДА ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИКНИ ШАКЛЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ'

ШАХСДА ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИКНИ ШАКЛЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

251
34
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
фаоллик / ижтимоий фаоллик / маънавият / қизиқиш / амалиёт / activity. social activity / spirituality / interest / practice

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Majidov N, Majidov J, Muminov А

Ижтимоий фаоллик шахс фаолиятининг муҳим томонларидан биридир. У шахснинг жамият ва жамоат ишларидаги иштирокида намоён бўлади, сиёсий ва ахлоқий ўзликни англаши асосланади. Мақолада шахс ижтимоий фаоллигининг шаклланиш йўллари ҳақида фикр юритилади

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

METHODS OF FORMATION OF PERSONAL SOCIAL ACTIVITY

Social activity is one of the main aspects of an individual’s activity. It manifests itself in its old fashion, based on political and moral self-awareness. From this point of view, the article reveals knowledge about the formation of the social activity of the individual

Текст научной работы на тему «ШАХСДА ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИКНИ ШАКЛЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ»

ШАХСДА ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИКНИ ШАКЛЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ

Н. Мажидов Ж. Мажидов А. Муминов

УзМУ доценти Жиззах ДПИ катта Жиззах ДПИ катта

укитувчиси укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Ижтимоий фаоллик - шахс фаолиятининг мухим томонларидан биридир. У шахснинг жамият ва жамоат ишларидаги иштирокида намоён булади, сиёсий ва ахлокий узликни англаши асосланади. Маколада шахс ижтимоий фаоллигининг шаклланиш йуллари хдкида фикр юритилади.

Калит сузлар: фаоллик, ижтимоий фаоллик, маънавият, кизикиш, амалиёт.

METHODS OF FORMATION OF PERSONAL SOCIAL ACTIVITY

N. Majidov J. Majidov A. Muminov

Associate Professor of Senior teacher of Jizzakh Senior teacher of Jizzakh

National University of State Pedagogical Institute State Pedagogical Institute Uzbekistan

ABSTRACT

Social activity is one of the main aspects of an individual's activity. It manifests itself in its old fashion, based on political and moral self-awareness. From this point of view, the article reveals knowledge about the formation of the social activity of the individual.

Key words: activity. social activity, spirituality, interest, practice KHPHm

Xap KaHgaft h^thmohh ^aMHaTga em aB.rog Tat^HM-TapSHacH MyaftaH MaKcag acocHga TamKHH этн.ragн. Tat^HM- TapSHaHHHr MaKcagH h^thmohh ^aMHaT TapaKKHeTH, yHHHr pHBO^naHHm HyHanumu, h^thmohh MyHocaSaraap Ma3MyHHgaH Ke^uS hhkhS Se^rH^aHagH. EyryHrH KyHga y3SeKHcTOH PecnyS- HHKacHga TamKHH этн^aeтгaн Tat^HM-TapSHaHHHr acocHH MaKcagH komhh hhcohhh TapSHa^aS Boara eTKa3HmgaH HSopaT.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Узбекистан Республикасининг "Таълим т^рисида"ги конуни ва "Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури" хамда Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг фармон, асар ва нутклари[1], Вазирлар Махкамаси хужжатлари, Олий ва урта махсус таълими, Халк таълими тизимининг катор хужжатларининг мазмуни бу борада амалга оширилаётган барча ишларнинг конуний ва концептуал асослари булиб, бу FOяларни амалга ошириш жараёнида укитувчи-кадрлар мухим роль уйнайдилар.

Укитувчи таълим-тарбия жараёнида кулланиладиган укитиш шаклларининг педагогик- психологик асосларини, психодиагностика усул-ларидан фойдаланиши, укитиш шаклларида укитиш методлари ва воситаларидан уринли фойдалана олишни, таълим мазмуни, методлари, воситалари ва шаклларининг уЙFунлиги, узвийлигини таъминлай олишни, педагогик ва ахборот технологияларини куллашнинг назарий асосларини билиши лозим.

Шуни алохида таъкидлаш жоизки, шахсни тарбиялаш иши нихоятда мураккаб жараён хисобланади. Мазкур холат ёш авлод тарбияси, унинг ташкил этиш мазмуни нафакат шахс камолоти, балки жамият тараккиётини хам белгилашда мухим ахамиятга эга эканлигини англатади.

Дархакикат, келажак бугундан бошланади. Ёшларнинг билим олиши, хар томонлама етук шахслар булиб етишиши учун барча шароитлар яратилган.

Бу назарий жихатдан эгалланган билимларни амалиётга тадбик этиш натижасида шаклланадиган фаоллик борасида фикр-мулохаза юритишни максад килиб куйдик.

Ижтимоий фаоллик - шахс фаолиятининг мухим томонларидан биридир. У шахснинг жамият ва жамоат ишларидаги иштирокида намоён булади, маълум даражада сиёсий ва ахлокий узликни англашга асосланади[2,3].

Ижтимоий фаолликни тарбиялаш - бу нафакат жамоат ишларида иштирок этиш даражасининг ошиши, балки ёшларнинг ахлокий йуналганлигини аникловчи мотивларнинг шаклланиши хамдир.

Талабалар жамоаси ва унннг хар бир аъзосида жамият ва замон талабларига жавоб берадиган ижтимоий муносабат - тажриба туплашни шакллантириш - бу фаолликнинг асосий педагогик - психологик шарт шароитлари кисобланади.

Узбекистон Миллий университети "Психология" кафедраси аъзолари талабаларнинг ижтимоий фаоллигини оширишга каратилган тадкикот олиб бордилар.

Тадкикот икки боскичда олиб борилди. Тадкикотнинг биринчи боскичида

талабалар нинг умумуниверситет микёсида жамоат ишларидаги иштироки ва турли хилдаги топширикларни бажаришга муносабати урганилди.

Иккинчи боскичда эса талабаларнинг узи укийдиган гурухдаги фаоллик даражаси урганилди.

НАТИЖАЛАР

Тадкикот натижалари шуни курсатдики, биринчи курс талабаларининг аксарияти асосан факатгина буюрилган жамоат ишларида иштирок этар экан. Буни биринчи курс талабаларининг хали олий таълимга тула мослашмаганлиги, уларда мослашув жараёни кетаётганлиги билан изохлаш мумкин.

Иккинчи ва асосан учинчи, туртинчи курс талабалари жамоат ишларида иштирок этади, ташаббус курсатади ва фанларни аълога узлаштиради. Яна шуни таъкидлаш керакки, айрим талабалар хеч кандай жамоат ишларини олиб бормайди. Бу курсатгичларга янада аниклик киритиш максадида анкета, иншо, якка ва жамоавий сухбат методлари ёрдамида тадкикот олиб бордик. Тадкикотда 300 дан ортик талаба иштирок этди.

"Сизга жамоат ишларида иштирок этиш ёкадими, унинг киммати нимада?" - деган саволга олинган ёзма жавоблардан шуни куриш мумкинки, талабаларнинг ярмига якини жамоат ишларида иштирок этиш уларни каноатлантиради, бажарилаётган ишлар уларнинг кизикишларига мос келади.

Иштирокчиларнинг туртдан бир кисми жамоат ишларида жалб этилмаётганликларини, номигагина топширик берилаётганини ва унинг бажарилиши назорат килинмаётганлигини курсатишган. Бу талабаларда жамоат ишларида иштирок этишга мойиллик бор. унинг мохиятинн тушунади, лекин улар мададга, кумакка мухтож.

К,олган талабалар бу саволга жавоб бермадилар. Сухбат жараёнида шу нарса аён булдики, улар жамоат ишларида иштирок этмайдилар, унинг ахамиятини хис этмайдилар.

"Жамоат ишлариии бажаришда кандай кийинчиликларга дуч келдингиз ва уни кандай бартараф этдингиз?" саволига купчилик вактини етишмаслигини, укиш ва жамоаг ишларини биргаликда олиб бориш кийинчилини курсатишган. Баъзи талабалар эса жамоат топширикларини бажаришда тажриба ва малакалариг етишмаслигини кайд килган.

Биринчи курс талабалари жавобларидан шу нарса аён булдики, уларнииг купчилиги жамоат ишларини кандай олиб боришни, уни муваф- факиятли бажариш йулларини билмайдилар.

Иккинчи курс талабаларининг ёзишича, куп холларда талабанинг шахсий

кизикишлари, кобилиятлари хисобга олинмасдан жамоат ишларига жалб этилади. Бу эса уз навбатида ишларнинг муваффакиятсиз тугашига сабаб булали.

МУХОКАМА

Билдирилгаи фикр-мулохазалардан шундай хулосага келиш мумкинки, талабаларни жамоат ишларига жалб этишда, аввало, укув фаолиятининг шарт-шароитларини ва уларнинг жамоат ишларидаги фаоллигини ошириш максадида уларнииг кизикиш иа кобилиятларини билиш керак экан.

Талабалар хаётинииг энг мухим томоилларидан бири олийгохдан ташкаридаги ранг-баранг ижтимоий фаолиятидир. Шундай фаолият турлари-дан бири педагогик амалиётдир. Амалиёт укув тарбия жараёнининг мухим кисми хисобланиб, у куйидаги максадларни амалга оширишга йуналтирилган:

- Максад куя олиш малакаларини эгаллаш, якка ва хамкорликда ишлаш вазифаларини шакллантириш;

- Назарий билимларни мустахкамлаш ва уларни амалиётда куллаш;

- Амалий масалаларни ечиш куниикмаларини урганиш;

- Касбий сифатлар, дунёкарашни шакллантириш, касбий маданиятни эгаллаш;

Таълим муассасалари амалиёт базаси хисоблаиади. Куйилган максадни амалга ошириш учун куйидаги вазифалар бажарилади:

- Таълим муассаси фаолиятини урганиш, рахбарияти билан танишиш;

- Синф ва синфдан ташкари олиб бориладигаи укув, тарбиявий ишлар режалари билан танишиш;

- Синф ва синфдан ташкари олиб бориладиган укув ва тарбиявий ишларни кузатиш, тахлил килиш ва уларни олиб бориш малакаларини шакллантириш;

- Укув, илмий, услубий адабиётлар билан ишлашни урганиш;

- Дарс утиш, синфдан ташкари тадбирлар уюштириш;

- Укувчилар билан мулокатда булиш усуллариии шакллантириш;

- Маълумотларии тингловчига етказа олиш, нуткка эътибор бериш.

Педагогик амалиёт жараёнида талабаларнинг олган назарий билимлари

чукурлашиб ва мустахкамланибгина колмай, балки улардаги педагогликка булган малака ва куникмалари такомиллашади.

Педагогик амалиёт даврида талаба укув- тарбия жараёнининг турли томонларини кузатади, тахлил килади, дарс боришни урганади, укувчилар билан тарбиявий ишларни олиб боради, мустакил синф ва синфдан ташкари машFулотларни утказади. Тажрибали укитувчиларнинг дарсларини назорат ва

таклил килиш, укитувчи сифатида дарс утиш, турли тадбирлар утказишда иштирок этиш- уларда аввало, маъсулият хиссини, шу билан бирга ташкилотчилик кобилиятларинииг шаклланишига ёрдам беради.

Утказилган тадкикот шуни курсатадики, факультет жамоасининг тотув ва муваффакиятларида, талабаларнинг хар томонлама ривожланишига ижобий таъсир киладиган академ гурухларда иш кай даражада ташкил этилганлиги мухим рол уйнар экан.

Академ гурухлар таркибини урганиб, жамоат ишларидаги фаоллигига караб, уларни гурухларга ажратиш мумкин:

1. Жамоат ишларида фаол иштирок этадиган, кизикиш ва ташкилотчилик кобилияти бор булган талабалар;

2. Айрим жамоат топширикларини, аммо ижтимоий фаолият куникмалари йук талабалар;

3. Жамоат ишларида катнашмайдиган ва бунга характеридаги пассивликни сабаб килиб курсатувчи талабалар;

4. Топширик берилмайдиган, топширик берилсада, уни уддалай олмайдиган талабалар.

Академ гурухлардаги ишларни урганиб, холатини тахдил килиб, талабаларда ижтимоий фаолликни шакллантириш жамоат ишларида иштирок этишга кизиктириш, уларда уз-узини бошкариш, ташкилотчилик кобилиятларини, мустакиллик ва ижодий ёндошиш сифатларини ривожлантириш учун махсус дастур ишлаб чикилади.

Иш бир канча боскичларда олиб борилди.

Биринчи боскичда асосий эътибор- жамоат топширикларини аник белгилаш ва таксимлаш, вазифанинг умумий ва хусусий томонларинн тушунтиришга хамда, талабаларнинг дарсларга катнашишини урганишта каратилди.

Иккинчи боскичда илFор укитувчилар, олимлар билан учрашувлар ташкил этиб, аник далиллар асосида сухбатлар утказилди, деворий газеталар чикарилди, укитувчи фаолияти хакида бахс-мунозаралар уюштирилди, ота-оналар билан алока урнатилди.

Бу жараён дастлаб укитувчилар томонидан шакллантирилган булса, кейинчалик асосий ишлар талабалар томонидан олиб борилди. Ишнинг бу даражада ташкил этилиши натижасида, талабаларда жамоат ишлари ва уларда катнашиш хамда узининг ташкилотчилик кобилиятини курсатишга интилиш пайдо булганлигини куриш мумкин.

Учинчн боскичда олиб борилган ишлар талабалар учун мухим ахамият

касб этади. Бу боскичда талабалар жамоанинг топшироти сифатида Узбекистоннинг мустакиллик йилларида иктисодий фан, маданият, спорт сохасида эришган муваффакиятлари хакида маълумотлар тупладилар.

ХУЛОСА

Бу иш жараёнида талабалар узи учун керакли булган билим ва малакаларга эга булдилар. Тупланган материаллар асосида сухбатлар, бахс - мунозаралар утказилди, улардан амалий машFулот дарсларида фойдаланилди. Сухбатлар жараёнида биз туплаган манбалар уларнинг фаолияти натижаси эканлигининг гувохи булдик.

БулFуси мутахассисларда фаолликнинг шаклланиши ёшларимизда Ватанга мухаббат, узи танлаган касбни ардоклаш, сидкидилдан ва халол мехнат килиш рухида тарбияланганлик самарасидир

REFERENCES

1. Majidov, J. (2020). Mustaqil ta'limda talabalarning bilimlarini rivojlantirishda axborot texnologiyalarining roli haqida. Архив Научных Публикаций JSPI, 1(61).

2. Majidov, J. (2020). Роль и значение психолого-педагогических знаний в теоретической и практической подготовки будущего учителя. Архив Научных Публикаций JSPI, 1(51).

3. Majidov, J. (2020). Амалиёт - фаолликни шакллантирувчи восита сифатида. Архив Научных Публикаций JSPI, 1(46).

4. Majidov, J. (2020). Моделирование и размещение профессиональные образователььных учреждений на основе многоступенчатой системы. Архив Научных Публикаций JSPI, 1(48).

5. Majidov, J. (2020). Pedagogical vocational guidance has its own specifics. Архив Научных Публикаций JSPI, 1(4).

6. Majidov, J. (2020). Психическая деятельность и её структуры . Архив Научных Публикаций JSPI, 1(67).

7. Majidov, J. (2020). Социально-философские основы инновационного развития высшего образования Узбекистана. Архив Научных Публикаций JSPI, 1(46).

8. Majidov, J. (2020). O качествах, необходимых будущему учителю. Архив Научных Публикаций JSPI, 1(52).

9. Majidov, J. (2020). Малака ошириш ва касбий тайёрлаш тизимида таълим технологиялари. Архив Научных Публикаций JSPI, 1(61).

10. Akhmedov, B. A., & Khasanova, S. K. (2020). Public education system methods of distance in education in development of employees. Journal of Innovations in Engineering Research and Technology, 7(1), 252-256.

11. Ахмедов, Б. А. (2020). Математические модели оценки характиристик качества и надежности программного обеспечения. Eurasian Education Science and Innovation Journal, 3(10), 97-100.

12. Гулбоев, Н. А., Дуйсенов, Н. Э., Ахмедов, Б. А., & Рахманова, Г. С. (2020). Модели систем управления электрическими сетями. Молодой ученый, 22(312), 105-107.

13. Мухамедов, F. И., Ахмедов, Б. А. (2020). Инновацион "Klaster mobile" иловаси. Academic Research in Educational Sciences, 1 (3), 140-145.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.