Научная статья на тему 'ШАҲАРЛАРДА АВТОТРАНСПОРТ ВОСИТАЛАРИНИ ТУРАРГОҲИ МУАММОЛАРИ'

ШАҲАРЛАРДА АВТОТРАНСПОРТ ВОСИТАЛАРИНИ ТУРАРГОҲИ МУАММОЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
90
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Автотураргох / гараж / "Ханиэль-паркинг" / Автомобил сақлаш жойлари. / Parking / garage / "Haniel-parking" / Car storage.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Байджанов, Ибадулла Самандарович, Рашидов, Сулаймон Рашид Ўғли

Мақолада Шаҳарларда автотранспорт воситалари муаммолари ва уларни ривожланган шаҳарларда кандай ечим топганлиги келтирилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PROBLEMS OF ACCOMMODATION OF MOTOR VEHICLES IN CITIES

The article describes the problems of vehicles in cities and how they are solved in developed cities

Текст научной работы на тему «ШАҲАРЛАРДА АВТОТРАНСПОРТ ВОСИТАЛАРИНИ ТУРАРГОҲИ МУАММОЛАРИ»

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 5

educational, natural and social sciences fV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ~ ASI Factor = 1.7

ШАХДРЛАРДА АВТОТРАНСПОРТ ВОСИТАЛАРИНИ ТУРАРГОХИ

МУАММОЛАРИ

Байджанов Ибадулла Самандарович

УрДУ Техника факултети, Архитектура кафедраси профессори, Архитектура фанлари номзоди E-mail manzili: biskandarh@gmail .com Рашидов Сулаймон Рашид ртли УрДУ Техника факултети, Архитектура кафедраси 211-гурух магистранти E-mail: srashidov995@gmail.com

АННОТАЦИЯ

Мацолада Шауарларда автотранспорт воситалари муаммолари ва уларни ривожланган шауарларда кандай ечим топганлиги келтирилган

Калит сузлар: Автотураргох, гараж, "Ханиэлъ-паркинг", Автомобил саклаш жойлари.

АННОТАЦИЯ

В статье описаны проблемы автотранспорта в городах и как они решаются в развитых городах.

Ключевые слова: Паркинг, гараж, «Ханиэлъ-паркинг», Автостоянка.

ABSTRACT

The article describes the problems of vehicles in cities and how they are solved in developed cities

Keywords: Parking, garage, "Haniel-parking", Car storage.

КИРИШ

Йилдан-йилга мамлакатимизда шахсий автомашиналар сони ортиб бораётганлиги сабабли, бу билан боглик бир катор муаммолар хам ортиб бормокда. 2019 йилнинг шу даврида 17 466 дона енгил автомобиль ишлаб чикарилган булса, 2020 йилда - 22 000 дона шахсий автомашиналар сони кайд этилган. Статистик маълумотларга кура 2021 йилнинг январь-август холатига хар 100 та уй хужалигига уртача 50 та енгил автомобил тугри келмокда. Жумладан 2021 йилда Хоразм вилоятида 211160 дона автомобил шундан Урганч шахрида эса 23260 дона автомобил руйхатдан утган булиб, Хозирги кунда Хоразм вилоятида 233440 автомобил шундан Урганч шахрида 26100 руйхатдан утган. 2021 йилда Урганч шахрида 75 та авария содир этилган булиб бундан 3 та одам халок булган 72 таси турли хил тан жарохати олган.

1058

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 5

educational, natural and social sciences fV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ~ ASI Factor = 1.7

Ушбу ракамлардан шахсий автотранспорт воситаларининг усиб бориш тезлигини куришимиз мумкин. Йуллардаги нокулайликлар, тирбандликлар муаммонинг бир тарафи хисобланса, ушбу автомашиналарни ахоли истикомат килаётган махаллий турар-жойларда махсус автотураргохларсиз пала-партиш нотугри жойлашуви эса масаланинг иккинчи томони хисобланади. Ахоли истикомат киладиган махаллий турар жойларда автотранспорт воситаларини кулай, тугри, хавфсиз холда жойлаштириш хозирги куннинг долзарб муаммосига айланиб бормокда. Шахар шароитида автотураргохларнинг етишмаслиги, йул харакати коидаларини бузмай туриб автомашинани парковка килиш мумкин эмаслигига олиб келади. Курикланадиган автотураргохлар, уларда буш уринларнинг етишмаслиги каби танкис хисобланади. Афсуски, бугунги кунда ахоли истикомат килиш жойларида, кукаламзорлаштирилган худудларда, болалар уйингохлари жойларида, йулларнинг обочина кисмида, ахоли харакатланадиган йулакларда нотугри пала-партиш жойлаштирилган автомашиналарни куришимиз мумкин. Энг мухими, куп каватли турар жой бинолари атрофларида ахоли томонидан тартибсиз равишда машиналарнинг куйиб кетилиши ёнгинни учирувчи машиналарнинг хамда тез тиббий ёрдам машиналарининг белгиланган худудларга кира олмаслиги натижасида жуда хам кунгилсиз холатларни келтириб чикармокда. [1]

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Бугунги кунда автомашиналарни саклаш тизимидаги ва йуллардаги тирбандликлар каби муаммолар жадал суръатлар билан ривожланиб бормокда. Ушбу муаммоларни кандай хал килинганлигини дунёнинг ривожланган мамлакатлари мисолида куриб чикамиз.

Дунёнинг энг автомобили куп булган мамлакат Америкада "парковка"

масаласи утган асрнинг 30-йилларидаёк асосий масалалардан бирига айланиб

булган эди. Ушанда Америкадаги автомобиллар сони (фоиз нисбатида) хозирги

кундаги Россия давлатидаги автомобиллар сонига тенг булган. [1] Автомобил

воситаларини саклашга жой колмаганидан кейин ер ости парковка

комплексларини жорий килиш тизими йулга куйилди. Эндиликда эса А^Ш

даги энг куп таркалган паркинглар - бир неча ярусли куп каватли биноларга

ухшаш, деворсиз ва томсиз, машиналар учун мулжалланган лифтга эга булган

куринишга эга. [1] Бу каби автотураргохларга автомобил эгаси

автомашинасини узи киритиб, буш булган каватга жойлаштиради. Купгина

йирик шахарларда истикомат килувчи шахар ахолиси автоуловини шунчаки

йул четида, ахоли истикомат килуви худудда ёки пиёда йулакларида колдириб

1059

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 5

educational, natural and social sciences ÍV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ~ ASI Factor = 1.7

кетмайди. Улар бунинг оккибати катта микдордаги жарима ёки шахсий автоуловларини тегишли мутасадди ташкилотлар томонидан эвакуатор билан олиб кетилишини билишади. А^Ш бутунлай автоматлаштирилган паркингларга эга булмаган давлат хисобланади. [1] Америкадаги автотураргохларнинг афзаллиги шундан иборатки, улар турар жой ва хизмат биноларига якин худудда жойлашган булиб, бинода жойлаштирилган иншоотда юзага келадиган камчиликлар: ёритиш тизими, вентиляция, лифт, зинапоялар, фавкулотда холатларда чикиш йуллари ва куриклаш хизматчилари талаб килинмайди. Ишлаш принципи жуда оддий: пул тулаб, квитанция олинганидан сунг, автомашина платформага юборилади, кейин тизим машинани автоматик тарзда уни саклаш учун махсус ячейкага жойлаштиради. Автоуловни жойлаштириш ва уни кайтиб олиш 2 дакика вактни олади.(1.) Бу каби автомашина саклаш жойлари экология, шовкин, ахоли яшаш жойларидаги зарур жойларни банд килиш ва ландшафт куринишини бузиш каби муаммоларни олдини олади. Куп каватли механик автотураргохларда 250 тагача автомашинани сигдира олади. Масалан Италияда шундай автоматлаштирилган автотураргох борки, унинг диаметри 30 метрни ташкил килади. Машина махсус манипулятор билан буш жойга жойлаштирилади. Аммо бу лойиха хамёнбоп хисобланмайди, битта машина турар жойи 10 дан 100 минг еврогача туриши мумкин. [2]

Нидерландияда транспорт масалаларини турлича хал килишмокда. Биринчидан жуда купчилик ахоли кулай булган шахар велосипедларида харакатланишади. Иккинчидан, давлат томонидан шунчаки ер ости автотураргохи эмас, балки узида автомашиналарни ювиш шахобчаси, автодукони ва хаттоки, спорт заллари, бассейнлари ва кинотеатрларини

мужассамлаштирган бутун бир ер ости автомашина саклаш шахарчасини барпо этиш лойихасини имзолашди. Ушбу лойихани бажариш учун 20 йил ва 10 миллиард евро микдоридаги маблаг талаб килинади. [3]

1060

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 5 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Германиянинг Дюссельдорф шаурида 500 машинага мулжалланган куп цаватли "Ханиэль-паркинг" гаражи Арх. Пауль Шнейдер-Эслебен.

"Ханиэль-паркинг" гаражи 1951 йилда Германиянинг биринчи куп каватли автотураргохи сифатида курилган. Унинг ёнида автомашиналар учун кулай шахарча Лейтмотивига ва Америка ривожланининг ушбу автомобил портлаши билан уйгунлашиб кетишига тулик мос келадиган мотел бор эди. Гаражда жами 500 та машиналар жойи бор эди . Шуниси эътиборга лойикки, ташки кириш рампалари томни кутарувчи консолли бетон тусинларга осилган. Тулик шиша кобиги функционал бинолар учун илгари эришилмаган енгиллик ва шаффофликни яратди. Унинг остидаги бетон таянчлардаги мотел кушимча тухташ жойларини такдим этди. Ун икки хона ва ресторанга кириш балкони оркали кириш мумкин эди. Бино 1985 йилда руйхатга олинган ва 1992-1993 йилларда кайта тикланган. Гараж энди жамоат автотураргох эмас, автосалон сифатида фойдаланиб келинмокда. [4]

Автомобил саклаш жойлари билан боглик муаммони хамма мамлакатлар хар хил хал килишади. Масалан, Лондоннинг марказий худудига шахсий автотранспорт воситасида кириш жуда киммат туради ва автомобил саклаш жойлари хам бошка мамлакатларга нисбатан жуда киммат. Европада, Америкада ва Жанубий Кореяда автомобил воситаларини саклаш жойлари

1061

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 5 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

шахар четида, метро станциялари ёнида жойлаштирилган булиб, эрталаб ва кун давомида шахсий автомашиналарни шу каби жойда колдириб, шахар ичида метрода ёки жамоат транспорта воситалари ёрдамида харакатланишади. Германияда бу муаммога фаол тарзда ёндошилиб, хонадон айвонида шахсий автоуловни саклаш тизимини йулга куйишган. Бу уйлар 6 каватдан иборат булиб, хар бир кавати 2 та хонадондан иборат. Автомашинани каватларга кутариш учун махсус лифт билан таъминланган.Ушбу лойиха эгалари бу каби уйлар келажак 10-15 йил ичида купгина шахарларда оддий хол булиб колишини айтишмокда. [5]

ХУЛОСА

Юкорида келтирилган маълумотлардан шуни айтишимиз мумкинки, Шахар ривожига автомобил транспорта катта таъсир курсатади. Уларнинг жойлашиши ва такомиллаштирилиши асосан транспорт воситаларининг харакатланиш шароитлари билан белгиланади. Шахар ва унинг автотураргохи ривожланишидаги номувофиклик шахарнинг нормал хаётини бузади. Узбекистоннинг купгина шахарларининг эски бош режаларида етарли ер захиралар эътиборга олинмаган, шунинг билан бир каторда бош режаларни бузилиши холатлари хам бор. Эски норма ва коидаларда 1000 ахолига белгиланган авто машиналарни сони кам микдорда олинганлиги хам муоммаларни боши хисобланади. Бунинг сабаби, шахарсозлик сиёсатидаги меъёрий хукукий камчиликлар, унда автомобилларни саклаш масалаларига етарлича эътибор берилмаган. Хозирги кунда мамлакатимизнинг марказий шахарларида шахсий автомобил воситаларининг купайиб бориши ривожланган давлатларнинг йирик шахарларида ечимини топган масалаларни республикамиз шароитида хам куллашни такозо этмокда.

REFERENCES

1. Кадирова Н.Б. Автомобил тухташ жойлари ва гаражларни жойлаштиришни илмий асосда режалаштириш. Магистрлик диссертацияси. СамДАКИ, 2015 й.

2. Косимова С.Т., Шожалилов Ш., Ходжаев С., Арабова С. Йул транспорт иншоотлари. Укув кулланма, 1 ва 2-кисм, ТАКИ, 2003 йил.

3. Убайдуллаев Х.М., Абдурахманов Ю.И., Сейтмаматов М.Б. Жамоат бинолари типологияси. Тошкент, 2002.

4. Б.Ф.Серебров Многоэтажные гаражи и автостоянки. Темплан 2005 г.

5. Шештокас В.В. и др. Гаражи и стоянки. Стройиздат. Москва.1984.-214 с.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.